Chuyển dạng tài liệu dễ dàng hơn với công nghệ số potx

Chuyển dạng tài liệu dễ dàng hơn với công nghệ số
Paul Conway
- Trưởng phòng, Phòng Bảo quản, Thư viện
Trường Đại học Yale
Tóm tắt
Bài viết này nhằm ba mục đích. Trước tiên, bài viết định
nghĩa các công nghệ số dưới góc độ của truyền thông và mã
hoá. Tiếp theo, bài viết trình bày những thành ph
ần then chốt
của một hệ thống công nghệ ảnh số (digital imaging system)
và những bước quan trọng nhất trong quá trình tạo hình ảnh
số. Cuối cùng, bài viết nêu ra một số vấn đề lớn cần phải l
ưu
ý khi các th
ư viện và trung tâm lưu trữ chuyển từ quá trình
thử nghiệm công nghệ số sang sử dụng nó như một công cụ
để chuyển đổi cách thức hoạt động của mình.
Mục lục
Nh
ững khái niệm cơ bản về kỹ thuật số
Sản phẩm và quá trình tạo hình ảnh số
Nh
ững vấn đề cần lưu ý
Giới thiệu
Chúng ta đang sống trong một thế giới số. Kỹ thuật số hiện
hữu ở mọi nơi. Số bàn phím nhiều hơn cả số nhân viên văn
phòng. Ai cũng có riêng một trang Web. Không còn ai phải
đem theo tiền mặt. Những từ như "bitslag", "jitterati",
"NIMQ" và "CGIJoe" xuất hiện trong những câu chuyện
thường ngày. Những nhà tỷ phú công nghệ dường như sở
hữu những bản sao kỹ thuật số của tất cả những kho tàng

nghệ thuật. Đối với các thư viện và trung tâm lưu tr
ữ, lo ngại
dường như càng tăng lên rằng nếu chúng ta không áp dụng
kỹ thuật số, không hoà mình vào kỹ thuật số, không tư duy
kỹ thuật số thì chúng ta đang tự giam mình trong một bảo
tàng giấy khổng lồ.
Thế nhưng, thách thức lớn nhất mà chúng ta gặp phải có lẽ
không phải là đi theo công nghệ số mà phải là xây dựng một
ngôn ngữ chung để mô tả những biến đổi có tác động phi
thường như vậy tới cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Một
vốn từ chung là yếu tố then chốt để xây dựng một xã hội
hành động và một tầm nhìn chung về tương lai giữa những
người đang gánh trách nhiệm lưu giữ các nguồn lực văn hoá
của đất nước. Jim Taylor và Watts Wacker chỉ ra rằng "Nếu
nhìn lại lịch sử, giá trị thực sự đọng lại từ cuốn Những xu
hướng lớn (Megatrends) của Naisbitt và Làn sóng thứ ba
(Third Wave) của Toffler's hoá ra lại là từ ngữ chứ không
phải thế giới quan". Không đâu mà từ ngữ lại đáng để bàn
hơn là trong cách nhìn của chúng ta về vị trí của công tác
bảo quản trong thế giới số mà chúng ta đang sống.
Nh
ững khái niệm cơ bản về kỹ thuật số
ở mức độ cơ bản nhất, các công nghệ số là một sự tiếp nối
cách thức mà từ xưa đến nay chúng ta giao tiếp với nhau.
Nhu c
ầu giao tiếp tạo ra động cơ và cơ s
ở hợp lý cho sự phát
triển của đủ loại công nghệ. Thế giới số ngày nay gắn liền
với việc sáng tạo, chia sẻ và sử dụng thông tin dưới dạng số.
Thông tin số hoá là những dữ liệu được cấu trúc và xử lý,

lưu trữ và nối mạng, được trả tiền và được bán.
Thông tin nằm ở nhiều dạng khác nhau. Một trong những
cách phân biệt các dạng này là phân biệt giữa thông tin
tượng hình và thông tin mã hoá. Chúng ta hãy mô tả điều
này bằng cách nhìn vào rất nhiều cách biểu diễn chữ cái phổ
biến nhất trong bảng chữ cái Latinh - chữ cái E - bắt đầu với
những biểu tượng sơ khai của bảng chữ cái in.
Một bài học lịch sử
Thời kỳ từ phát minh của Guntenberg vào gi
ữa thế kỷ 15 cho
đến năm 1500 thường được gọi là sơ kỳ. Vào thời kỳ này,
các nhà in và nhà làm sách phải tốn khá nhiều công sức để
làm cho sản phẩm của mình - từ kiểu chữ, định dạng đến
trình bày - có bề ngoài và cách sử dụng giống như những
cuốn sách viết tay của những thế kỷ trước. Chỉ đến khi lý
thuyết về bảng chữ cái và lý thuyết về sách xuất hiện vào
khoảng thời kỳ mà tác phẩm cổ điển của Geofroy Tory được
thể hiện trên cấu trúc bảng chữ cái Latinh, những nhà làm
sách mới có thể bắt đầu tận dụng được phát kiến công nghệ
của Gutenberg.
Sơ đồ 1 là minh hoạ của chữ hoa "E" trong tác phẩm Champ
Leury của Tory năm 1529 được viết nhằm phát triển lý
thuyết về bảng chữ cái trên cơ sở các bộ phận của cơ thể
người và những nguyên lý cơ bản của Ơ-clit (Euclid). ở đây,
chữ cái "E" là một mẫu vẽ bằng mực trên giấy.
Thế giới được định hình bằng các chuỗi số 1 và số 0 vốn tồn
tại đã từ rất lâu. ý tưởng về máy tính số bắt nguồn từ hơn
300 trước đây trong bộ óc đầy sáng tạo của nhà toán học
người Đức Gottfried Wilhelm von Leibnitz. Năm 1679,
Leibnitz tưởng tượng ra một thiết bị mà trong đó các con số

nhị phân được thể hiện bằng những hạt nhỏ hình cầu, tuần
hoàn trong một cỗ máy như kiểu máy trong trò chơi b
ắn đạn,
được điều khiển bởi một dạng sơ khai của phiếu đục lỗ. Ông
mô tả một hệ thống số hoàn chỉnh mà trong đó tất cả các
phép tính đều có thể biểu diễn bằng những tập hợp của số 1
và số 0 - cách tiếp cận giống hệt cách mà các công nghệ số
ngày nay đang sử dụng.
Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên sơ khai của kỹ thuật số
- thời kỳ được đánh dấu bằng những nỗ lực thầm lặng nhằm
làm tạo ra những sản phẩm kỹ thuật số có hình thức và tính
năng giống như những sản phẩm công nghệ tương tự
(analog) cùng loại. Nhưng chỉ khi nào chúng ta xây dựng
được một lý thuyết về biểu diễn thông tin dạng số chúng ta
mới có thể khai thác hết sáng tạo toán học của Leibnitz.
Ngày nay, lý thuy
ết đó đang được hình thành.
Sơ đồ 2 là một mẫu chữ tượng hình khác - ch
ữ Braille. ở đây
chữ cái "e" được biểu diễn bằng những dấu chấm nổi to và
nhỏ theo những đường kẻ có thể cảm nhận được. Cũng cần
lưu ý rằng cùng một mẫu chữ có thể được hiểu hoặc là chữ
"E" hoặc là số "5" tuỳ thuộc ngữ cảnh của mẫu chữ đó được
sử dụng. Ngữ cảnh cũng là ý tưởng rất quan trọng đối với
việc biểu diễn thông tin dưới dạng số. Đối với chữ Braille,
nếu bạn biết ngữ cảnh và hiểu được mẫu chữ, việc giao tiếp
sẽ nhanh chóng và hiệu quả.
Ngôn ng
ữ Ký hiệu của Mỹ sử dụng dấu hiệu làm biểu tư
ợng.

Đó là ngôn ngữ mà người ta kết hợp hình dáng và c
ử chỉ của
bàn tay để truyền đạt ý nghĩa. Hình dáng mà không có c
ử chỉ
mới chỉ là một nửa của quá trình (truyền tin). Giao tiếp phụ
thuộc vào việc cùng hiểu ý nghĩa của cả hai thành phần đó
của ngôn ngữ. Sơ đồ 3 là sự thể hiện dưới dạng tĩnh của chữ
cái "E".
Tuy nhiên, trong hiệu lệnh bằng cờ, cách thức cử động lại
chính là biểu tượng. Việc chuyển đổi từ một sự kết hợp giữa
cờ và tay sang một sự kết hợp khác tạo ra một sự liên kết
thông tin. Sơ đồ 4 là một hình thức biểu diễn khác dư
ới dạng
tĩnh của chữ cái "E". Những lý thuyết về truyền thông kỹ
thuật số đang hình thành vẫn chưa giải thích đầy đủ về
những giác quan khác nhau mà chúng ta thường sử dụng để
giao tiếp trực tiếp - đó là những đặc điểm tinh tế của ngôn
ngữ hành động, cử chỉ và giọng điệu. Và khi truy
ền thông kỹ
thuật số càng trở nên tinh vi, sự phụ thuộc của nó vào máy
móc là một trở ngại lớn.
Mặc dù vậy, một số hình thức đầu tiên của truyền thông trực
tiếp hiện đại qua những khoảng cách lớn lại mang đặc trưng
của kỹ thuật số. Sơ đồ 5 là một ví dụ về Máy điện báo bằng
hình
ảnh của George Murray từng truyền tin từ Luân Đôn tới
Deal bắt đầu từ năm 1794. Hệ thống này bao gồm các bục
nổi được đặt đối xứng ngang nhau. Trên mỗi bục nổi này có
một bảng lớn gồm sáu lỗ vòng tròn l
ớn có thể đóng bằng các

các cửa sập bằng gỗ - khá là giống với các kiểu chữ Braille -
do một nhân viên đã qua đào tạo điều khiển. Các báo cáo
cho th
ấy một thông điệp có thể truyền dọc một chuỗi 15 trạm
trong vòng vài phút. Nhưng hãy thử tưởng tượng xem cần
tổng số bao nhiêu nhân viên hành chính để vận hành hệ
thống như vậy!
Con đường phát triển từ Điện báo Hình ảnh tới truyền thông
kỹ thuật số hiện đại được đánh dấu bằng những chuyển đổi
liên tiếp từ biểu tượng sang mã số. Samuel F.B. Morse phát
minh ra mã số gồm các dấu chấm và gạch ngang làm ngôn
ngữ cho máy điện báo của ông. Radio - hay điện báo không
dây - cũng bắt nguồn từ mong muốn mở rộng truyền thông
kỹ thuật số của Morse tới những nơi mà đường dây không
thể với tới được. ứng dụng đầu tiên của công nghệ tương tự
sử dụng các sóng liên tục là việc truyền các dấu chấm và
gạch ngang của tín hiệu Morse tới các tàu trên biển. Việc m
ã
hoá chữ cái E bằng mã 01100101 trong bảng mã ASCII hiện
nay bắt nguồn từ các lý thuyết của Leibnitz và công nghệ
thực tiễn của Samuel Morse hơn là bắt nguồn từ công nghệ
phát thanh và truyền hình.
Mã hoá bằng số - một số khái niệm cơ bản
Hệ thống kỹ thuật số (digital) sử dụng các con số để biểu
diễn một đối tượng cụ thể hoặc một ý tưởng trừu tượng. Số
hoá (digitization) là quá trình chuyển đối tượng hoặc ý tư
ởng
đó thành một mã số. Giới hạn của công nghệ kỹ thuật số là
hệ thống mã hoá chỉ sử dụng hai con số - số 1 và số 0 - vì
vậy mà ta có khái ni

ệm nhị phân (binary). Mỗi vị trí số trong
hệ thống là một bit. Trong thế giới số bit là vật chất; chúng
chiếm không gian; chúng cần thời gian để di chuyển từ vị trí
này sang vị trí khác. Người ta có thể đếm và mô tả được một
tập hợp các bit, giống bất cứ một thứ nào khác. Cách phổ
biến nhất để đếm các bit trong một hệ thống là sử dụng
"byte" hay tám bit, mặc dù công nghệ máy tính đã không
còn sử dụng byte như là một đối tượng độc lập từ hàng thập
kỷ trước đây.
- Kỹ thuật số (digital): sử dụng các con số để thể hiện các
đối tượng khác nhau
- Phân tích dữ liệu số (digitalize): xử lý tín hiệu điện tim,
một cách điều trị bệnh tim
- Số hoá (digital): chuyển một đơn vị đo lường tỷ biến sang
một mô tả dưới dạng số
- Nhị phân (binaray): một hệ thống số trong đó mỗi con số
được biểu diễn bằng luỹ thừa của 2 chỉ sử dụng hai con số là
0 và 1.
- Bit: con số nhị phân
- Byte: 8 bit
Một ảnh ánh xạ bit là một bức ảnh số được tạo bởi các dòng
liên tục của các bit trong một khung lư
ới. Trong một bức ảnh
số, một bit thường được coi là m
ột điểm sáng (pixel), viết tắt
của cụm từ "picture element". Giống như các đối tượng, các
ảnh số được mô tả thông qua ba đặc trưng: độ phân giải,
khoảng động và kích thước điểm sáng.
Thời gian gần đây, khái niệm thứ tư, giá trị tín tông màu
(tonal value), được áp dụng để mô tả đặc trưng c

ủa một "ảnh
số", một thuật ngữ gây nhầm lẫn về sự thể hiện dư
ới dạng số
của một bức ảnh, ví dụ như ảnh chụp. Một ảnh ánh xạ bit là
một kiểu trình bày mã hoá dạng số chứ không phải là một
biểu tượng được mã hoá dạng số như là chữ cái mà chúng ta
có thể nhận ra qua một bảng chữ cái.
- Độ phân giải (resolution): số điểm sáng (cả chiều ngang và
chiều dọc) làm nên một bức ảnh
- Khoảng động (dynamic range): số màu hoặc hoặc sắc thái
đậm nhạt có thể có trong một bức ảnh cụ thể
- Kích thước điểm sáng (pixel size): phần của lư
ới điểm sáng
mà một máy quét (scanner) có thể nhận biết và mã hoá được.

- Tông màu (tone): mức độ mà một bức ảnh chuyển tải các
khoảng độ chói của một cảnh gốc.
Độ phân giải là số điểm sáng (hay số chấm) đư
ợc sử dụng để
mã hoá một đoạn 2,54 cm (1 inch) theo chiều ngang và/hoặc
chiều đứng. Hãy quan sát một mẩu giấy kẻ dùng để vẽ biểu
đồ. Số các khối nhỏ trong một inch liên tiếp hướng lên hoặc
xuống của tờ giấy chính là độ phân giải. Số điểm sáng trong
một đoạn nhỏ càng nhiều thì độ phân giải càng lớn và các
kiểu hình ảnh hiển thị càng chính xác hơn trên một bề mặt
nào đó có thể biểu diễn được dưới dạng số. Mô tả một bức
ảnh bằng 300 điểm chấm trên một inch (dots per inch - dpi)
nghĩa là 300 điểm sáng được sử dụng để thể hiện mỗi inch
chạy ngang trên bề mặt. Đôi khi người ta (nhầm lẫn) cho
rằng một bức ảnh có 300 điểm sáng theo chiều ngang cũng

sẽ được biểu diễn bởi 300 dòng theo chiều đứng. Cấu trúc
thực tế của một khung lưới số phụ thuộc vào năng lực của
thiết bị quét hình.
Sơ đồ 6 là một chữ cái e cao 3 mm ở độ phân giải 600 dpi
được quét từ vi phim âm bản tại Thư viện Đại học Yale. L
ưu
ý r
ằng mẫu chữ mã hoá bằng số chiếm khoảng 4900 bit
trong máy tính so với 8 bit cần để dùng cho các biểu tượng
mã hoá bằng của bảng mã ASCII.
Khoảng động chỉ số lượng mầu hoặc các sắc thái đậm nhạt
(shades of gray) có thể có trong một bức ảnh cụ thể. Khoảng
động đôi khi còn được gọi là "độ sâu" và thường được thể
hiện bằng số bit trên một điểm sáng. Trong chế độ quét ảnh
lưỡng sắc, số màu sắc ứng với mỗi điểm sáng được làm tròn
thành 0 (trắng) hoặc 1 (đen). Mỗi bit thông tin được dùng để
mã hoá giá trị của điểm sáng đó. Trong chế độ quét ảnh xám
8 bit, số bit của bức ảnh mẫu tương ứng với mỗi điểm sáng
được làm tròn đến một trong số 256 giá trị, mỗi giá trị biểu
diễn các mức độ sáng tăng dần liên tục. Để biểu diễn mỗi
điểm sáng cần 8 bit thông tin. Trong chế độ quét ảnh đều
màu, ba màu sắc của hệ màu được biểu diễn bằng một trong
số 256 sắc thái phù hợp và được mã hoá bằng 24 bit (8 bit
cho mỗi màu). Hai hệ màu nổi bật là Đỏ/Xanh da trời/Xanh
nước biển dùng để chiếu trên màn hình và Lục lam/Đỏ
tươi/Vàng dùng để in bằng kỹ thuật số.
Kích thước điểm sáng là một đơn vị đo lường quan trọng
dùng để đo khả năng của một phần cứng nào đó của máy
quét trong việc thể hiện trọn vẹn các kiểu dáng một mặt
phẳng. "Độ phân giải thực" của một máy quét là phần của

mặt phẳng mà máy có thể nhận biết được. "Độ phân giải "
của một máy quét là số điểm sáng trong mỗi inch liên tiếp
của một dòng (array) khi không có sự hiệu chỉnh về quang
học. Muốn có độ phân giải thực lớn hơn phải phụ thuộc kỹ
thuật cơ khí và điện của một thiết bị nhất định. Đôi khi các
nhà sản xuất máy quét sử dụng các giải pháp phần mềm (gọi
là độ phân giải tổng hợp) để bù đắp cho sự hạn chế về độ
phân giải thực. Điều quan trọng là nên th
ận trọng đối với các
khẳng định của nhà sản xuất máy quét, thử nghiệm và đánh
giá chất lượng tỉ mỷ trước khi quyết định mua các thiết bị
quét.
Tái tạo tông màu chỉ mức độ mà một bức ảnh chuyển tải các
khoảng chói của một cảnh gốc (hoặc của một bức ảnh được
tái tạo lại trong trường hợp xử lý ảnh kỹ thuật số). Theo
Reily và Frey, tông màu "là yếu tố chất lượng quan trọng
nhất và duy nhất của bức ảnh". Tái tạo tông màu là quá trình
khớp lại, điều chỉnh hoặc tăng cường các tông màu tương
ứng với các tông màu của tài liệu gốc. Chính vì tất cả các
thành phần khác nhau của một hệ thống công nghệ ảnh số
tham gia vào tham gia vào quá trình tái tạo tông màu nên
thường rất khó kiểm soát".
Độ phân giải, khoảng động, độ phân giải thực và tông màu
kết hợp với nhau tạo nên chất lượng của một bức ảnh. Khi
được định nghĩa và đo lường cẩn thận, những thuật ngữ này
có thể dùng để mô tả những đặc trưng của một bức ảnh, so
sánh những đặc tính về chất lượng giữa hai hoặc nhiều bộ
sưu tập ảnh và so sánh bức ảnh số với bản gốc của nó. Ngư
ời
ta cũng có thể kết hợp các giá trị của độ phân giải và khoảng

động của một tấm ảnh nào đó để mô tả kích thước của một
bức ảnh ở góc độ lư
ợng dữ liệu cần thiết để thể hiện bức ảnh
đó dưới dạng số.
Mô tả các đối tượng số. Việc mô tả một bức ảnh hoặc một
bộ sưu tập ảnh dưới góc độ chất lượng và số lượng chỉ mới
là một nửa của quá trình tạo hình
ảnh số. Dữ liệu số để mô tả
chính bản thân đối tượng đó cũng không kém phần quan
trọng. Trong các hệ thống tạo hình
ảnh số, những dữ liệu mô
tả đó tồn tại dưới dạng liên kết của ít nhất ba thành phần.
Thành phần thứ nhất là các dữ liệu mang tính kỹ thuật
(thường được gọi là đ
ầu ảnh (image header) mô tả định đạng
của bức ảnh số và các phương thức dữ liệu số thô được nén
để tiết kiệm không gian lưu trữ và thời gian truyền.
Thành phần thứ hai là các dữ liệu mô tả những đặc tính của
của đối tượng số (có thể bao gồm một hoặc nhiều bức ảnh
số). Siêu dữ liệu là dữ liệu mô tả về dữ liệu và vì vậy về cơ
bản nó được gắn với khả năng truy cập của một đối tượng
nào đó. Nếu chỉ là những ánh xạ nhị phân đơn thu
ần, các ảnh
số hoá rất vô vị và không thể tìm thấy được hoặc không hiểu
được về chúng nếu không có các siêu dữ liệu ở mức độ nào
đó.
Thành phần mô tả thứ ba là thông tin mô tả các mối quan hệ
giữa hai hoặc nhiều các đối tượng số khác nhau. Các chỉ
mục có cấu trúc là một thành phần quan trọng đối với bất cứ
hệ thống tạo hình ảnh kỹ thuật số nào mà nội dung của hệ

thống về bản chất có trật tự thứ bậc (như các kho tài liệu lưu
trữ, sách, tài liệu cắt báo (scrapbooks), các bộ sưu tập ảnh bí
mật và các loại tương tự). Hiếm có đối tượng số hoá nào mà
không thể tăng cường khả năng truy cập thông qua việc sử
dụng các chỉ mục có cấu trúc. Thông tin về cấu trúc có thể
nằm ở các loại dữ liệu tách biệt (chẳng hạn ) hoặc được
gắn trực tiếp vào chính bản thân siêu dữ liệu đó (chẳng hạn
các đề mục môn loại có kiểm soát trong một bản ghi thư
mục).
Tóm lại, trung tâm của thế giới kỹ thuật số là truyền thông
mà điều đó không thể diễn ra nếu thiếu đi một vốn từ chung
và một hệ thống các biểu tượng chung. Tạo hình ảnh số là
việc thể hiện thế giới mà chúng ta có thể cảm nhận (nhìn, s
ờ,
nghe, ngửi và nếm) bằng những con số. Các bức ảnh dưới
dạng ánh xạ bit chỉ là những bức ảnh thiếu thông minh. Tất
cả ý nghĩa được bao hàm trong hệ thống công nghệ số bắt
nguồn từ lớp trên của lớp mã hoá bằng con số mà đa phần
phải do con người thực hiện chứ không phải máy móc. Và
như vậy, suy cho cùng, tạo hình ảnh kỹ thuật số liên quan
chủ yếu đến chúng ta nhiều hơn là liên quan đ
ến những công
cụ mà chúng ta sử dụng.
Quá trình và sản phẩm tạo hình ảnh số
Bây giờ chúng ta sẽ chuyển sang nghiên cứu về cá
c quá trình
tạo hình ảnh số và các s
ản phẩm của chúng qua việc xem xét
hai mô hình tổng quát.
Mô hình quá trình tạo hình ảnh

ở mức độ cơ bản nhất, việc chuyển dạng một cuốn sách, một
tập bản thảo, một phim âm bản hoặc một cuộn vi phim
không phức tạp và không lắt léo. Các đối tượng nguồn phù
hợp cho việc chuyển dạng được lựa chọn và chuẩn bị để
quét; việc chuyển dạng được thực hiện thông qua công nghệ
quét hình chuyển các tín hiệu ánh sáng phản chiếu thành dữ
liệu số; việc truy cập dữ liệu số này được thực hiện bằng
cách thể hiện các dữ liệu số đã lưu trữ. Tuy nhiên, quá trình
trông đơn giản này lại ẩn chứa đằng sau nó sự phức tạp
đáng
kể ở tất cả các giai đoạn của quá trình tạo ảnh.
- Nguồn: Các thư viện và trung tâm lưu trữ có nhiều vô số
các kho tài liệu phức tạp và đa dạng thích hợp để chuyển
sang dữ liệu số. Các nguồn đa dạng về kích cỡ, định dạng,
chất liệu và điều kiện bảo quản; các nguồn có thể chủ yếu
dưới dạng chữ; tài liệu có thể có ảnh minh hoạ mà bản thân
các ảnh minh hoạ này có thể rất đa dạng về tính chất. Các
nguồn cũng có thể có những nội dung quan trọng được in
màu.
Không phải tất cả việc chuyển đổi dữ liệu sang dạng số đều
được thực hiện từ những nguồn dữ liệu gốc. Việc sử dụng
phim làm trung gian ngày càng đóng vai trò quan tr
ọng trong
một hệ thống tạo hình ảnh số. Các dạng trung gian đa dạng
về chủng loại, từ các tờ chiếu màu 35 mm (35 mm color
slides) và vi phim có độ tương phản cao (high-contrast
microfilm) đến các vi thẻ toàn cảnh (full-frame microfiche)
và phim âm bản khổ lớn. Michael Ester đã từng nhấn mạnh
tầm quan trọng của việc nắm rõ các đặc điểm của các phim
trung gian. "ảnh số chỉ có thể đẹp được như ảnh nguồn của

nó mà thôi; nếu các chi tiết hoặc đường nét của hình ảnh
không có trong ảnh trung gian, nó cũng sẽ không xuất hiện
trong ảnh số".
- Chuyển dạng: Con người và máy móc quan trọng nh
ư nhau
trong việc chuyển dạng các tài liệu nguồn. Các cấu hình của
thiết bị khá phức tạp và phát triển nhanh về mặt tính năng.
Các cấu hình này gồm phần cứng, phần mềm, vi chương
trình (phần mềm cấy trên con chip) và hệ thống lưu trữ. Các
hệ thống tạo hình ảnh có sự khác nhau về độ tinh vi trong
chế tạo, về chất lượng của các thiết bị cảm biến, về đặc tính
của phần mềm được tạo ra để đơn giản hoá quá trình tạo ảnh
và về tốc độ chuyển dạng một nguồn hoặc một tập hợp
nguồn nhất định mà hệ thống có thể thực hiện được. Thử
nghiệm các cấu hình thiết bị trước khi mua hoặc thuê là hết
sức quan trọng. Một giải pháp tốt để hiểu xem các hệ thống
hoạt động như thế nào là đi thăm các thư viện, các trung tâm
lưu trữ, các trung tâm dịch vụ hoặc các tổ chức khác có các
hệ thống tương tự.
Công việc chuyển dạng sang dữ liệu số đòi hỏi rất nhiều
nhân lực. Hiện nay, chất lượng và khả năng truy cập của sản
phẩm số hoá phụ thuộc nhiều vào các kỹ năng và năng lực
mà con người sử dụng trong quá trình khảo sát, quét ảnh,
xây dựng chỉ mục (indexing), và quản lý các tệp dữ liệu.
N
ếu nỗ lực đúng mức có thể thu nhận và duy trì những kỹ
năng này ngay tại đơn vị. Tuy nhiên, so với trước đây, ngày
nay việc ký hợp với các công ty chuyên về các dịch vụ
chuyển dạng ảnh chất lượng cao linh hoạt hơn nhiều.
Truy cập: Ở một mức độ trừu tượng nhất định, một sản

phẩm số chỉ tồn tại nếu nó có thể tìm thấy và xem được. Các
hệ thống truy cập sản phẩm số ít nhất cũng phức tạp chẳng
kém các hệ thống hỗ trợ việc chuyển dạng. Các công nghệ
nền (PC, Unix, Mac) khác nhau về tính năng; sự phù hợp
của một cấu trúc mạng có thể tạo nên hoặc phá vỡ một hệ
thống truy cập. Tương tự như vậy, công nghệ hiển thị (màn
hình và máy in) là cực kỳ quan trọng để sử dụng tốt nhất sản
phẩm số.
Công nghệ là một trong những mắt xích yếu nhất trong toàn
bộ hệ thống. Công nghệ chuyển dạng giờ đây có khả năng
tạo ra dữ liệu lớn hơn nhiều so với khả năng có thể hiển thị
một cách hữu dụng của phần lớn các màn hình máy hính
hiện nay.
Sơ đồ 7 là một minh hoạ dạng biểu đồ của các thành phần
trong mô hình xử lý. Quan trọng là cần nhận thấy rằng sự
phức tạp của một hệ thống công nghệ ảnh số chỉ liên quan
một phần đến sự phức tạp của các bộ phận đơn lẻ. Các thành
phần của quá trình tương tác với nhau làm tăng thêm sự
phức tạp.
Mô hình sản phẩm ảnh số
Quá trình tạo hình ảnh số tạo ra sản phẩm có những đặc
trưng riêng khác với những đặc trưng của nguồn ảnh gốc.
Thách thức lớn nhất trong việc tạo ra một sản phẩm ảnh số l
à
dung hoà giữa ba vấn đề: các thuộc tính của nguồn; các khả
năng của công nghệ chuyển dạng và những mục đích hoặc
tính năng sử dụng của sản phẩm đầu cuối.
Sơ đồ 8 là một giản đồ xác định những vấn đề và nêu ra một
tập hợp các quan hệ có thể quản lý đư
ợc nhằm tạo ra một sản

phẩm ảnh số có đủ giá trị xứng đáng với chi phí và s
ự nỗ lực
để đảm bảo việc bảo quản lâu dài.
Trong số 3 tập hợp các vấn đề (nguồn, công nghệ, mục đích
sử dụng) trong hệ thống, khái niệm các mục đích sử dụng
khác nhau có lẽ ít được nhất trí hơn cả. Một số nhà nghiên
cứu trong lĩnh vực này đã bắt đầu khuyến cáo rằng chất
lượng của sản phẩm đầu cuối có thể được tạo dựng theo
cách
nào đó thông qua việc tham khảo một trong ba mục đích mà
sản phẩm có thể phục vụ người sử dụng cuối cùng.
Bảo vệ tài liệu gốc. ứng dụng cơ bản nhất của công nghệ số
vào thư viện hoặc trung tâm lưu trữ là nhằm tạo ra những
bản sao dạng số có đủ chất lượng để có thể dùng tham khảo
thay thế cho việc tra tìm cẩu thả các tài liệu gốc. Các tệp tin
tham khảo là ảnh của các bộ sưu tập ảnh, các tập bài cắt báo
dùng hoặc các tệp hồ sơ mỏng cho phép định danh từng tài
liệu đơn lẻ cần nghiên cứu sâu hơn là các ví d
ụ của ứng dụng
này. Các mục tiêu bảo quản do đó đã được đáp ứng vì nh
ững
tài liệu gốc có thể được bảo vệ nhờ hạn chế việc tiếp cận
chúng.
Thể hiện bản gốc. Hệ thống công nghệ số có thể được xây
dựng để hiển thị nội dung thông tin của những tài liệu gốc ở
mức chi tiết mà hệ thống đó có thể sử dụng để khai thác
phần lớn, nếu không nói là tất cả, tiềm năng nghiên cứu và
học tập của các tài liệu gốc. Các hệ thống có độ phân giải
cao cố gắng thể hiện đầy đủ và hoàn ch
ỉnh nội dung, cố gắng

đạt được "sự thu nhận đầy đủ thông tin" dựa trên những tiêu
chuẩn mới đưa ra và tốt nhất, là các hệ thống phù hợp với
định nghĩa này. Các hệ thống ở mức chất lượng tầm trung
này mở ra những hướng đi mới cho việc nghiên cứu và sử
dụng đồng thời có khả năng tạo ra tác động có tính chuyển
đổi trong sứ mệnh phục vụ của những người làm ra những
sản phẩm đó.
Vượt qua bản gốc. Trong một số ít các ứng dụng, công nghệ
ảnh số hứa hẹn tạo ra sản phẩm có thể sử dụng cho những
mục đích mà sử dụng tài liệu gốc không thể đạt được. Mảng
ứng dụng này bao g
ồm cả công nghệ ảnh sử dụng chiếu sáng
đặc biệt để vẽ ra những chi tiết bị mờ đi do thời gian, do sử
dụng hoặc do tác hại của môi trư
ờng; công nghệ ảnh sử dụng
các trung gian ảnh chuyên dụng; hoặc công nghệ ảnh có độ
phân giải cao đến mức có thể tiến hành nghiên cứu những
đặc điểm khảo cổ.
Mỗi một trong những ứng dụng này đặt ra những đòi hỏi
riêng biệt nhưng ngày càng khắt khe đối với công nghệ số.
Trong mỗi trường hợp, việc sử dụng phim hoặc bản sao trên
giấy làm trung gian để tiện cho quá trình quét ảnh là cần
thiết và nên làm. Tóm lại, việc sắp xếp các tài liệu gốc (bao
gồm cả việc tiến hành các biện pháp bảo quản trước hoặc
sau khi chuyển dạng) là một vấn đề hoàn toàn khác. Suy cho
cùng, mục đích của sản phẩm số bị chi phối bỏi các mục ti
êu
tiếp cận tài liệu, trong khi đó việc bảo quản các tài liệu gốc
cần được quyết định dựa trên nhu cầu bảo quản những
nguồn tài liệu này.

Nh
ững vấn đề đặt ra
Tài liệu này đã nêu ra một số vấn đề những mà các thư viện
viên và nhân viên lưu trữ phải vật lộn với chúng nếu muốn
các dự án số hoá của họ có giá trị lâu dài. Sau đây là năm
vấn đề vượt khỏi tầm những đặc trưng của công nghệ ảnh số.

Công nghệ. Công nghệ ảnh số là con voi hay chỉ là cái đuôi
con voi?
Các công ty chào bán công nghệ ảnh số thường ưa dùng
thuật ngữ "giải pháp" để mô tả giá trị các sản phẩm của họ.
Thuật ngữ này hàm ý rằng khách hàng xác định vấn đề của
mình và mua một giải pháp về công nghệ. Các công nghệ số
là một tập hợp công cụ đưa ra rất nhiều lựa chọn và r
ất ít giải
pháp. Có lẽ hợp lý hơn cả là nên phân biệt giữa các dự án
công nghệ ảnh số nhằm thử nghiệm các năng lực của công
nghệ (và kết quả là sự học hỏi) với những dự án làm thay đ
ổi
thực sự về chất các chiến lược quản lý thông tin của chúng
ta.
Kiểm soát (Control). Liệu nó có phải là một từ bốn chữ cái
(Ctrl)?
Công nghệ số cơ bản là khá ổn định. Tuy nhiên, thị trường
công nghệ ảnh số lớn, phức tạp và luôn trong quá trình phát
triển không ngừng. Các thư viện và trung tâm lưu trữ chỉ
chiếm một phần nhỏ trong thị trường này. Điều đó bắt buộc
chúng ta phải tìm cách xác định những thành phần nào của
công nghệ số mà chúng ta có thể kiểm soát, lĩnh vực nào mà
chuyên môn của chúng ta là một trong rất nhiều ảnh hưởng

quan trọng, và khi nào chúng ta chấp nhận các quá trình và
sản phẩm của thế giới mà chúng ta đang sống.
Lựa chọn. Các kho tài liệu số của chúng ta vô dụng hay hữu
dụng?
Lựa chọn là yếu tố trung tâm của các ứng dụng công nghệ
số; việc lựa chọn công nghệ mới chỉ là bước khởi đầu. Lựa
chọn nội dung cũng không kém phần quan trọng. Không
giống như các chiến lược xây dựng kho tài liệu của các thư
viện và trung tâm lưu trữ truyền thống, những chiến lược
dẫn đến một quyết sách đối với việc thu nhận và một quyết
sách khác đối với việc bảo quản trong nhiều năm sau đó,
việc lựa chọn trong thế giới số là một quá trình nhận định và
đánh giá liên tục. Hầu như không có kho tài liệu số nào đảm
bảo được các chi phí liên quan đến việc duy trì truy cập
trong thời gian dài mà không tính đến giá trị và tính chất của
việc sử dụng chúng.
Chất lượng. Bạn có sẵn sàng và độc giả có trả chi phí cho
chất lượng?
Trong vòng 5 năm qua, các nhân viên thư viện và lưu trữ đã
đạt được tiến bộ đáng kể trong việc xác định những kỳ vọng
của họ đối với chất lượng của các sản phẩm công nghệ ảnh
số được tạo thành từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau. Chất
lượng là giá trị mà chúng ta gia tăng thêm vào các sản phẩm
ảnh công nghệ số. Mặc dù vẫn còn tồn tại những vấn đề
quan trọng về thước đo chất lượng, những trở ngại đối với
việc đạt được chất lượng lại dường như không nằm ở chính
bản thân công nghệ. Đúng hơn là chi phí để tạo ra và duy trì
các sản phẩm số vẫn còn cao; người ta vẫn còn chưa chắc
chắn là liệu các chi phí tổng thể để tạo ra một sản phẩm có
giảm bớt đi không.

Bảo quản. Có chương trình số hoá nào Không để bảo quản
hay không?
Chi phí cao đồng nghĩa với nguy cơ thiệt hại cao. Công tác
bảo quản trong thế giới số là bi
ết cách điều chỉnh những khái
niệm về bảo quản nhằm quản lý được nguy cơ trong bối
cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng. Công nghệ ảnh số
không chỉ là một lựa chọn chuyển tài liệu sang dạng khác.
Công nghệ ảnh liên quan đến việc chuyển đổi khái niệm
định dạng, chứ không chỉ nhằm tạo ra một bức tranh chính
xác về một cuốn sách, một tài liệu, một tấm ảnh, hoặc một
bản đồ lên một phương tiện khác. Cũng như việc sáng ch
ế ra
ống chân không mở ra một dạng truyền thông đại chúng
hoàn toàn mới - phát thanh - thay vì chỉ đơn giản tạo ra khả
năng truyền không dây thông điệp từ điểm này tới điểm kia,
các công nghệ ảnh số tạo ra một dạng thông tin hoàn toàn
mới.