Phát hiện và điều trị sỏi mật doc

Phát hiện và điều trị sỏi
mật
Sỏi mật là bệnh thường gặp, đây là nguyên nhân chính gây nhiễm
khuẩn gan mật, khi có biến chứng bệnh rất dễ gây tử vong. Hiện nay
nhờ những tiến bộ của y học giúp chẩn đoán và điều trị có nhiều thuận
lợi. Sỏi mật có hai loại chính: sỏi cholesterol và sỏi sắc tố mật, trong sỏi
sắc tố bao gồm sỏi màu đen và sỏi màu nâu.
Các yếu tố thuận lợi hình thành sỏi mật
Sỏi túi mật. Bệnh sỏi mật phát triển ở tuổi 20-50, càng nhiều tuổi càng
dễ bị sỏi mật. Bệnh thường gặp ở nữ giới, tỷ lệ mắc bệnh ở nữ cao hơn
từ 4-6 lần so với nam giới. Các yếu tố thuận lợi tạo sỏi cholesterol: chế
độ ăn nhiều chất béo và cholesterol; dùng thuốc: estrogen, thuốc
clofibrate để tăng đào thải cholesterol; bệnh ở đoạn cuối của ruột non;
xơ gan, cắt dạ dày; giảm co bóp của túi mật: như dùng thuốc octretide
kéo dài, nuôi dưỡng lâu dài bằng đường tĩnh mạch. Các yếu tố thuận lợi
cho hình thành sỏi sắc tố mật: như nhiễm khuẩn đường mật, ở Việt
Nam hay gặp nhiễm khuẩn đường mật do giun chui từ ruột lên đường
mật.
Biểu hiện lâm sàng
Trong trường hợp điển hình đau đột ngột xuất hiện, thành cơn dữ dội,
đau vùng hạ sườn phải lan lên vai phải hoặc sau lưng, đau làm người
bệnh lăn lộn trên giường, cũng có thể đau làm người bệnh không dám
thở mạnh. Trong trường hợp không điển hình, đau chỉ âm ỉ hoặc tức
nặng ở hạ sườn phải, đau đôi khi ở vùng thượng vị và lan lên ngực.
Sốt: Là do nhiễm khuẩn đường mật, nếu không có nhiễm khuẩn thì
không có sốt, có thể sốt cao, rét run nhưng cũng có khi sốt nhẹ, sốt
thường đi kèm với đau, có khi sốt kéo dài.
Vàng da: Da và củng mạc mắt vàng là do tắc mật, xuất hiện khi sỏi ở

ống mật chủ, ống gan hoặc trong gan tùy theo mức độ tắc mật mà vàng
nhẹ hay vàng đậm. Trong trường hợp chỉ có sỏi túi mật đơn thuần thì
không gây vàng da.
Khi khám bệnh: Gan to là triệu chứng thường gặp của sỏi mật, mức độ
gan to phụ thuộc vào mức độ tắc mật, sỏi túi mật không gây gan to. Tắc
mật do sỏi trong ống mật chủ có thể xuất hiện túi mật to.
Để chẩn đoán đúng bệnh: Dựa vào triệu chứng điển hình kinh điển đó
là: đau, sốt và vàng da. Xét nghiệm có thể thấy tăng bạch cầu trong
máu, bilirubin máu tăng khi có tắc mật. Siêu âm, chụp cắt lớp vi tính và
chụp cộng hưởng từ rất có giá trị giúp chẩn đoán sỏi mật. Đối với sỏi túi
mật, siêu âm là phương pháp rẻ tiền mà có giá trị cao trong chẩn đoán.
Các biến chứng của sỏi mật

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sỏi mật gây nhiều biến
chứng nặng có thể dẫn tới tử vong như: áp-xe gan đường mật, viêm
đường mật, nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn đường mật, viêm
phúc mạc do mật, viêm tụy cấp, chảy máu đường mật, viêm túi mật cấp
tính, viêm túi mật mạn tính Nếu ứ mật kéo dài sẽ dẫn tới xơ gan mật
thứ phát.
Viêm túi mật cấp - một biến chứng của sỏi mật. Các biện pháp điều trị
Điều trị hỗ trợ bằng giảm đau và kháng sinh, nhưng chủ yếu vẫn phải
lấy sỏi mật.
Đối với sỏi túi mật:
- Dùng thuốc giúp tan sỏi, áp dụng đối với sỏi cholesterol dưới 1,5cm, tốt
nhất với sỏi dưới 5mm, thời gian dùng kéo dài 6-24 tháng,
ursodeoxycholic acid 8-10mg/kg trọng lượng.
- Tán sỏi bằng sóng, làm tan sỏi trực tiếp bằng hóa chất.
- Cắt túi mật qua nội soi: dùng với sỏi to, gây đau nhiều hoặc gây viêm
túi mật, đây là phương pháp hiện nay thường dùng phổ biến, rút ngắn
thời gian nằm viện và hồi phục sức khỏe nhanh.

- Cắt túi mật bằng mổ phanh: áp dụng trong trường hợp mổ nội soi thất
bại hoặc viêm mủ túi mật.
Đối với sỏi trong gan và ống mật chủ:
- Lấy sỏi qua nội soi ngược dòng cắt cơ oddi, áp dụng với sỏi ở ống mật
chủ, sỏi nhỏ dưới 1,5cm, phương pháp này giúp tránh được phẫu thuật.
- Tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng, áp dụng với sỏi to.
- Phẫu thuật để lấy sỏi.
Làm cách nào để phòng bệnh và biến chứng?
Đối với nước ta, nhiễm khuẩn đường mật vẫn còn là nguyên nhân chủ
yếu dẫn đến hình thành sỏi mật, đặc biệt là nhiễm ký sinh trùng đường
mật. Chính vì vậy cần ăn uống vệ sinh như ăn uống thức ăn đã nấu
chín, tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ
sinh, không nên ăn thức ăn đường phố, trẻ em hạn chế ăn quà vặt cổng
trường. Đối với người có tiền sử giun chui ống mật cần tẩy giun định kỳ
2 lần trong một năm.
Đối với người đã có sỏi mật cần được theo dõi và điều trị kịp thời để
tránh những biến chứng nguy hiểm do sỏi mật gây ra.
Ở châu Âu và Mỹ phần lớn là sỏi cholesterol, sỏi chủ yếu nằm trong túi
mật. Ở Việt Nam trước kia chủ yếu là sỏi sắc tố mật, sỏi thường nằm ở
trong gan và ống mật chủ gây nhiễm khuẩn đường mật, còn sỏi túi mật
chỉ chiếm 5-10%. Ngày nay sỏi túi mật tăng cao chiếm tới 50% trường
hợp sỏi mật, đồng thời tỷ lệ sỏi cholesterol cũng tăng cao. Sự phân bố
loại sỏi mật trên thế giới phụ thuộc vào chủng tộc và chế độ ăn.