Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (112.39 KB, 3 trang )
Dành dành – Hoa thơm thuốc quý
Dành dành, dân gian hay dùng để đồ xôi, làm bánh vì quả có màu sắc đẹp, có tên khoa
học là Gardenia jasminoides thuộc họ Cà phê (Rubiaceae). Cây thuộc loại nhỡ cao hơn
1m, phân cành nhiều. Lá mọc đối hay mọc vòng 3, lá có hình trái xoan hay bầu dục dài,
nhẵn bóng, lá kèm mềm ôm lấy cả cành như bẹ lá. Hoa mọc đơn độc ở đầu cành, màu
trắng, rất thơm. Cuống có 6 cạnh hình như cánh. Quả thuôn bầu dục, có nhiều rãnh dọc
như cánh màu vàng cam, trong chứa nhiều hạt dính nhau thành một khối.
Dành dành là cây của vùng lục địa Đông nam châu Á, mọc hoang ở nhiều nước. Dân gian
hay làm cảnh trước sân nhà hoặc hai bên lối đi, hoa dành dành có mùi thơm nhẹ nhàng dễ
chịu nên được ưa thích. Trồng bằng cành hoặc bằng hạt vào mùa xuân-hè. Lá thu hái
quanh năm, dùng tươi. Rễ thu hái quanh năm, rửa sạch, thái lát, phơi khô để dùng. Quả
thu hái ghi gần chín, ngắt bỏ cuống, đem phơi hay sấy nhẹ đến khô. Nếu bóc vỏ trước khi
sấy sẽ được một vị thuốc với tên gọi là Chi tử nhân (giống như cái chén đựng rượu của
vua chúa ngày xưa).
Theo các tài liệu nghiên cứu ghi nhận trong quả có một chất màu vàng là gardenin.
Ngoài ra còn có tannin, tinh dầu và chất pectin. Trong lá có 10-20% mannit. Gardenin có
tác dụng ức chế và làm giảm lượng sắc tố mật trong máu, nên được dùng để trị bệnh
hoàng đản (vàng da). Nước sắc dành dành cũng có tác dụng kháng sinh đối với một số vi
trùng, tác dụng hạ áp, tăng bài tiết dịch mật.
Vị thuốc được dùng với tên gọi Chi tử có vị đắng, tính lạnh, có tác dụng thanh nhiệt, lợi
tiểu, chỉ huyết, mát huyết, tiêu viêm. Thường được dùng chữa viêm gan nhiễm trùng
vàng da, ngoại cảm phát sốt, mất ngủ, viêm kết mạc mắt, loét miệng, đau răng, người hay
chảy máu cam, thổ huyết, tiểu tiện ra máu, trong người nóng gây tiểu tiện ít và khó đi,
viêm thận, phù thũng. Có thể dùng quả khô với liều từ 6-12g, hoặc rễ khô 20-40g, dạng
thuốc sắc. Dùng ngoài, nghiền quả và thêm ít nước hoặc rượu trắng để đắp trị đinh nhọt,
lở loét và bong gân. Lá cũng có thể dùng tươi giã đắp đau mắt đỏ. Hoa dành dành được
dùng trong kỹ nghệ hương liệu và nước hoa (mùi thơm jasmine).
Các đơn thuốc dân gian hay dùng để chữa bệnh: