ĐẠO ĐỨC LÀM NGƯỜI - TẬP 1

ĐẠO ĐỨC LÀM NGƯỜI
Tập I
Sách này chỉ kính biếu, không bán! Quý phật tử
hay bạn đọc có nhu cầu thỉnh sách, xin vui lòng liên
hệ Ban Kinh sách của Tu Viện Chơn Như:
ĐT: (066) 389.2911 - Tu Viện Chơn Như
098.809.4445 - Phật tử Hà Nội
Web:
(Các thông tin đính chính có trên trang Web này)
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
Trng lóo THCH THễNG LC
O C
O C
LM NGI
LM NGI
TP I
NH XUT BN TễN GIO
PL: 2557 - DL: 2013
3
ẹAẽO ẹệC LAỉM NGệễỉI - TAP 1

4
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
TIấN HC L
Tiờn Hc L, Hu Hc Vn
1
, ú l li dy
ca t tiờn ta ngy xa. Ngi cú ti m khụng
c hnh thỡ thng lm kh mỡnh, kh ngi.
Ngi cú o c thng em li s an vui,
hnh phỳc cho mỡnh, cho ngi. Ngi cú ti

m khụng cú c hnh thỡ cng ging nh con
ỏc thỳ, hi mỡnh, hi ngi v hi c xó hi.
1- Li dy ny ca c Khng Phu T, nhng vỡ
cõu ny ó c Vit hoỏ, n sõu vo t tng v
tinh thn ca dõn tc Vit Nam, ngy nay nú ó
tr thnh li dy o c ca t tiờn.
5
ẹAẽO ẹệC LAỉM NGệễỉI - TAP 1

6
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
L
L
I NểI U
I NểI U
t con ngi thiu o c
cng ging nh mt con thỳ vt,
nhng con thỳ y li mang lt ngi.
Con ngi y chng bao gi cú mt
tõm hn thanh thn, an lc v vụ s.
Cuc i ca h chng cú hnh phỳc,
thng sng trong tõm trng au kh,
gin hn, phin mun, lo õu, s hói,
bt an, bt toi nguyn, v.v
Mt gia ỡnh thiu o c l
mt gia ỡnh au kh, phn ụng mi
7
ẹAẽO ẹệC LAỉM NGệễỉI - TAP 1

ngi sng trong gia ỡnh ú ch cũn

bit chu ng vi nhau, chu ng
m sng, sng trong kh au, nờn
khụng bao gi tỡm c chõn hnh
phỳc, an vui chõn tht. Sng trong
gia ỡnh ú cng ging nh sng
trong a ngc, a ngc ca trn
gian.
Mt xó hi thiu o c l mt
xó hi m mi ngi u gian ỏc, xo
trỏ, la o, lng gt bng mi
cỏch. Luụn luụn h phi bon chen,
u tranh, ch p lờn nhau tỡm
ming n, manh ỏo, tỡm vt cht
v tin bc, chõu bỏu, ngc ng cho
nhiu, v.v Vỡ th, ú l mt xó hi
rt phc tp, rt en ti, khụng trt
t, thiu an ninh
ú cng l vỡ cuc sng cỏ nhõn
8
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
m mi ngi quờn i o c nhõn
bn - nhõn qu, xem cỏ nhõn l quan
trng, l trờn ht, nờn khụng cũn cú
con ngi sng liờm s, chớ cụng, vụ
t. H khụng cũn bit yờu thng
nhau, ch bit cú tin v vt cht, vỡ
th m o c ln ln bin mt.
Nhng o c dn dn bin mt thỡ
xó hi s khụng cú trt t, an ninh,
thng xy ra trm cp, git ngi,

khin cho cuc sng ca con ngi
y dy s au kh v bt an
t c nhiu danh v li cho
cỏ nhõn ca mỡnh. Con ngi s dng
mi th on gian xo, iờu ngoa,
lng ln, o thiu, cõn non hoc
bng mi cỏch lng gt khỏc nhau,
la o, xo trỏ ln nhau. H
khụng t b nhng hnh ng hung
9
ẹAẽO ẹệC LAỉM NGệễỉI - TAP 1

bo cú th gõy ra ỏn mng git ngi.
Xó hi nh vy, mun lm nờn mt
vic gỡ thỡ phi cú tin, tin l trờn
ht, cú tin mua Tiờn cng c. Vỡ
th m o c b bng hoi, con
ngi lng tri v lng nng cng
mt. Vỡ xó hi con ngi thiu o
c nh vy, nờn nh nc t ra
nhiu phỏp lut ngn cm v tr
ti nhng k phm phỏp, trm cp
git ngi, gõy ri, lm mt trt t
an ninh chung cho xó hi, cho t
nc. Nhng phỏp lut l phỏp lut,
i vi nhng ngi vụ o c thỡ
khụng th tr h ht c. Cho nờn,
cú nhiu ngi phm phỏp c phỏp
lut cng bc nhiu ln i ci to t
tri giam ny n tri giam khỏc.

Nhng nhng ngi vụ o c thỡ
10
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
h chng bao gi bit s phỏp lut,
bit s nh giam, bit s tri ci to
l gỡ. Khi c tr t do v thỡ
chng no tt ny, nht l nhng
ngi u trm uụi cp, du cụn, du
óng, v.v
Mt t nc khụng o c l
mt t nc khụng phn vinh, thnh
tr, ma khụng thun giú khụng ho,
thng xy ra trm cp, git ngi,
bo lon; binh ao, chin tranh xy
n. Khin cho t nc ú khụng cú
thanh bỡnh v an c lc nghip.
Vỡ th, o c rt quan trng cho
cuc sng ca loi ngi trờn hnh
tinh ny. Nhng o c l gỡ?
T xa n nay, ngi ta ó núi
rt nhiu v o c, bng cỏch ny
hay bng cỏch khỏc. Nhng nhng
11
ĐẠO ĐỨC LÀM NGƯỜI - TẬP 1

đạo đức ấy chưa đủ, vì thế nó chưa
mang đến sự bình an cho lồi người.
Nói đến đạo đức là nói đến sự
phát triển trí tuệ của con người, sự
phát triển ấy nhằm mục đích để giữ

gìn trật tự, an ninh xã hội và nâng
cao phẩm cách con người, đối xử với
nhau phải sống có tình, có nghĩa, có
những hành động cao đẹp và cao
thượng, v.v Nhờ đó, con người mới
có khác hơn lồi cầm thú; nhờ đó, con
người thốt ra khỏi bản năng hung dữ
ác độc của lồi động vật; nhờ đó, con
người mới trở nên những bậc Hiền
nhân, Thánh triết; nhờ đó, con người
mới có những năng lực mầu nhiệm trở
thành Siêu nhân.
Nói về đạo đức, chúng ta đã biết
ở Việt Nam và Trung Hoa được
12
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
truyn tha nn o c Khng -
Mnh. o c Khng - Mnh
gm cú: Tam Cang, Ng Thng.
Tam Cang gm cú: quõn thn
cang, ph t cang, phu thờ cang.
Ng Thng gm cú: nhõn, ngha,
l, trớ, tớn, v.v
o c ny a ra dy cho
con ngi, nhm mc ớch bt buc
phi tuõn th theo trt t tụn ti ca
giai cp ch phong kin, bin con
ngi thnh cụng c phc v vua
chỳa: Quõn x thn t, thn bt t bt
trung.

õy, chỳng tụi khụng mun núi
n o c phong kin ny, m núi
n mt th o c bỡnh ng m
mi ngi rt cn thit nh cm n,
nh nc ung, nh ỏo mc v nh
13
ẹAẽO ẹệC LAỉM NGệễỉI - TAP 1

hi th. Vy o c ny thuc v
o c gỡ?
Kớnh tha quý bn! Chỳng tụi
mun núi n o c ny, ch khụng
phi núi n o c Tam Cang,
Ng Thng: nhõn, ngha, l, trớ,
tớn, m chỳng tụi ó núi trờn hay
bt c mt th o c no khỏc, nh
o c tc h ca gia ỡnh, o c
phong tc tp quỏn ca mi dõn tc,
ca mt x s quờ hng, ca mt t
nc. Hay l nhng th o c m
h tru tng ca cỏc tụn giỏo t xa
n nay. M chỳng tụi núi n o
c thng xut phỏt ni nhng hnh
ng sng hng ngy ca quý bn, m
quý bn thng trc tip, tip xỳc vi
mi ngi, mi vic lm, mi i
tng v mi phỏp, v.v
14
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
o c ny xut phỏt t nhng

hnh ng thõn, ming, ý ca quý
bn. Hnh ng thõn, ming, ý ca
quý bn khi xut phỏt s khụng lm
kh mỡnh, kh ngi. ú l o c
nhõn bn - nhõn qu, m trờn i ny
ai cng cn phi hc hi v hiu bit,
vỡ nú l chớnh hnh ng sng ca
quý bn hng ngy em n s an vui
cho quý bn v mi ngi, mi vt
chung quanh quý bn.
Nu cỏc bn khụng hc, khụng
hiu o c nhõn bn - nhõn qu
lm ngi, vụ tỡnh nhng hnh ng
ca cỏc bn, cỏc bn s lm kh cho
mỡnh, cho ngi, cho muụn loi vt
khỏc. V nh vy quý bn l ngi
thiu o c. Núi thiu o c l
núi nh nhng i vi cỏc bn, nu
15
ĐẠO ĐỨC LÀM NGƯỜI - TẬP 1

khơng nói vậy thì sẽ nói thẳng rằng
q bạn là người vơ đạo đức, có
nghĩa là vơ đạo đức đối với mình, đối
với mọi người và cũng như đối với tất
cả mọi lồi chúng sanh.
Đạo đức này khơng bắt buộc chúng
ta phải phục vụ cho một giai cấp nào,
cho một chế độ nào hay cho một hệ tư
tưởng nào và cá nhân nào. Đạo đức

này là một thứ đạo đức bình đẳng,
ln ln phục vụ cho sự sống của
mn lồi trên hành tinh này, khơng
phân biệt màu da thứ tóc, khơng phân
biệt chủng tộc, tổ quốc, q hương
hay đất nước riêng biệt nào cả. Đạo
đức này dạy con người khơng những
thương con người, mà còn biết thương
u các lồi động vật và ngay cả cỏ
cây. Đạo đức này nó sẽ mang đến cho
16
Trưởng Lão THÍCH THÔNG LẠC
mn lồi một sự bình an. Thiếu đạo
đức nhân bản làm người, q bạn
khơng bao giờ thốt ra khỏi bản chất
của lồi thú vật. Vì con người cũng
là một lồi động vật như bao nhiêu
lồi động vật khác trên hành tinh
này. Con người chỉ hơn các lồi động
vật khác là nhờ có trí tuệ thơng minh,
biết phân biệt phải, trái, trắng, đen,
tốt, xấu Biết xấu hổ, biết sửa đổi
và biết triển khai trí tuệ ấy, để có
những hành động khơng làm khổ
mình, khổ người và làm khổ tất cả
mn lồi có sự sống khác. Do đó
con người mới vượt hơn mn lồi vật
khác, vì biết ngăn chặn những thú
tính trong tâm mình, biết tạo những
hành động thương u đùm bọc lẫn

nhau, biết chia xẻ ngọt bùi, cay đắng,
v.v
17
ẹAẽO ẹệC LAỉM NGệễỉI - TAP 1

Ti sao li gi l o c nhõn
bn - nhõn qu?
Vỡ mi hnh ng thõn, ming, ý
ca chỳng ta khi ra l nhõn, thỡ tip
ngay ú lin cú s th chu kh hay
vui, l qu:
Vớ d, khi chỳng ta núi: Thng
khn nn, thỡ núi nh vy l Nhõn.
Ngi b mng nh vy s tc gin
l Qu, khi tc gin nh vy ngi
ta s chi mng li hoc ỏnh chỳng
ta l nhõn, chỳng ta b chi mng
li hoc b ỏnh l qu, tc l th
chu s au kh ca s mng chi
hoc b ỏnh.
Cũn nu chỳng ta khụng núi li thụ
ỏc ú, thỡ nhõn khụng cú nờn qu
cng khụng.
18
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
Ti sao gi l nhõn bn?
Vỡ hnh ng thõn, ming, ý ca
con ngi to ra nờn gi l nhõn bn,
tc l nhng hnh ng gc ni thõn
ngi.

o c nhõn bn - nhõn qu l
núi lờn nhng hnh ng ca con
ngi khụng lm kh mỡnh, kh
ngi.
Hnh ng khụng lm kh mỡnh,
kh ngi l nhng hnh ng sng
hng ngy ca con ngi i x vi
nhau, nú rng rói bao la v vụ lng
vụ biờn khụng th ngh lng c,
khụng th núi ht c Tu trng
hp, tu hon cnh xy ra muụn vn
hỡnh thỏi khỏc nhau, nhng khụng
ngoi thin v ỏc.
19
ĐẠO ĐỨC LÀM NGƯỜI - TẬP 1

Bộ sách Đạo Đức Làm Người
ra đời, là để đáp ứng kịp thời với
thời đại khoa học hiện đại hố đời
sống con người, khi vật chất ngày
càng nhiều để phục vụ đời sống con
người đầy đủ tiện nghi. Khi đời sống
con người đầy đủ tiện nghi thì tâm
tham đắm càng nhiều, tâm tham đắm
càng nhiều thì đạo đức làm người sẽ
mất dần. Và vì thế mà con người
phải chịu nhiều đau khổ hơn, vì ai
cũng khơng còn nghĩ đến đạo đức, mà
chỉ còn nghĩ đến danh và lợi.
Ở đời người ta nghĩ rằng, vật chất

càng nhiều là đem đến nhiều hạnh
phúc. Điều này khơng thể có được, vì
vật chất càng nhiều thì người ta càng
bon chen, đua đòi, sanh tâm hung ác
và giết hại lẫn nhau. Vì danh và lợi
20
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
thỡ lỳc by gi con ngi ch cũn l
mt con thỳ vt hung d m thụi,
khụng hn khụng kộm.
B sỏch o c Lm Ngi
ra i l ngn chn nhng hnh ng
ỏc lm kh mỡnh, kh ngi; quõn
bỡnh vt cht v tinh thn, khin cho
mi ngi c y s an vui hnh
phỳc, khụng cũn lm kh cho nhau
na.
B sỏch o c Lm Ngi
s ch dy cho mi ngi bit tng
hnh ng sng hng ngy. Hnh
ng no thiu o c s a n s
kh au cho nhau. V nhng hnh
ng no cú o c s mang n s
an vui v hnh phỳc cho mỡnh, cho
ngi.
B sỏch o c Lm Ngi
21
ẹAẽO ẹệC LAỉM NGệễỉI - TAP 1

s xỏc nh cho chỳng ta bit hnh

ng no thin v hnh ng no ỏc
chỳng ta khụng cũn lm lc lm
kh mỡnh, kh ngi, chỳng ta
chm dt nhng hnh ng ti ỏc.
Khi lm mt iu gỡ thỡ phi bit
iu ú rt rừ rng v c th, ch
khụng th lm m vụ tỡnh khụng bit
thỡ khụng c. Lm m khụng bit
thin hay ỏc, ti hay khụng ti, v.v
l t mỡnh lm kh mỡnh kh ngi,
lm hi mỡnh hi ngi thỡ ú l
thiu o c.
B sỏch o c Lm Ngi
s dy chỳng ta o c v sinh, v
sinh mụi trng sng, v sinh i
sng i vi mỡnh v vi mi ngi,
v sinh c th, v sinh t tng, v.v
Nú cũn dy cho chỳng ta o c
22
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
giao thụng, o c hiu sinh, o
c buụng x (khụng tham lam trm
cp), o c thu chung, o c
thnh tht v uy tớn, o c khụn
ngoan; o c lm cha m i vi
con cỏi, o c con cỏi i vi cha
m; o c chng i vi v, o
c v i vi chng; o c thy
i vi hc trũ, o c hc trũ i
vi thy; o c li núi v cỏch thc

xng hụ, núi chuyn vi mi ngi;
o c v mi hnh ng lic, ngú,
nhỡn, cỳi, v.v
Mun chm dt nhng s au kh
ca con ngi trờn hnh tinh ny, thỡ
khụng cú phng cỏch no tt hn l
nhng hnh ng o c nhõn bn -
nhõn qu khụng lm kh mỡnh, kh
ngi. Nhng hnh ng y phi
23
ẹAẽO ẹệC LAỉM NGệễỉI - TAP 1

chớnh l nhng hnh ng ca chớnh
mỡnh, thỡ mi cú th em li hnh
phỳc chõn tht cho mỡnh, cho ngi.
Mt ngi khụng cú o c nhõn
bn - nhõn qu, thỡ h phi chu y
dy s kh au, dự h l vua, chỳa,
quan to, chc ln, hoc nhng nh t
phỳ giu nht trờn th gii, hoc
nhng nh bỏc hc, bỏc s, vn s,
ngh s, thi s, v.v u chu chung
s phn au kh, bt an, bt toi
nguyn, v.v
Mt ngi nghốo cựng, cm khụng
n, ỏo khụng mc, nhng nu
h sng cú o c nhõn bn - nhõn
qu thỡ h cng vn thy an vui
thanh thn, khụng bao gi ai lm
phin lũng h c, dự trc cnh

nghốo cc.
24
Trửụỷng Laừo THCH THONG LAẽC
Do vy, mt ngi mun i tỡm
chõn hnh phỳc, thỡ phi tỡm ngay ni
mỡnh mt o c nhõn bn - nhõn
qu. Sng bit cỏch khụng lm kh
mỡnh, kh ngi thỡ ngay ú l chõn
hnh phỳc ca cuc i.
Bi vy, o c nhõn bn - nhõn
qu rt quan trng cho s sng ca
con ngi trờn hnh tinh ny. Nhng
biờn son v vit o c ny ra
thnh sỏch l mt vic lm ũi hi
phi nhiu thi gian di
Hin tỡnh con ngi trờn hnh tinh
ny, khụng riờng cho mt t nc
no, o c ang xung dc. Vỡ th,
chin tranh khng b git ngi vụ
ti, l mt ti ỏc cc ln, l mt vic
lm phi o c, l mt loi ỏc qu,
v.v Thi gian quỏ cp bỏch, chỳng
25