(Luận án tiến sĩ) Nghiên cứu hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng lực tài chính của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
--------

--------

NGUYỄN THU HẰNG

NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG CHỈ TIÊU TÀI CHÍNH
NHẰM ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA
CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH KẾ TOÁN

HÀ NỘI - 2021


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
--------

--------

NGUYỄN THU HẰNG

NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG CHỈ TIÊU TÀI CHÍNH
NHẰM ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA
CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
VIỆT NAM
Chuyên ngành: KẾ TOÁN - KIỂM TỐN VÀ PHÂN TÍCH

Mã số: 9340301

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHẠM THỊ GÁI

HÀ NỘI - 2021


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi
cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi thực hiện và không vi phạm
yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2021

Nghiên cứu sinh

Nguyễn Thu Hằng


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Kinh tế Quốc

dân, nghiên cứu sinh đã được hướng dẫn, trang bị thêm nhiều kiến thức quý báu và
nhận được rất nhiều sự giúp đỡ từ các Thầy Cô, đồng nghiệp, bạn bè và những người
thân trong gia đình để có thể hồn thành luận án tiến sĩ chuyên ngành kế toán, kiểm
toán và phân tích.
Lời đầu tiên, nghiên cứu sinh xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu trường Đại
học Kinh tế Quốc dân, Ban lãnh đạo Viện Kế toán – Kiểm toán, Viện Đào tạo Sau đại
học đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để nghiên cứu sinh có thể hồn thành chương trình
học tập và giảng dạy chun mơn của mình.
Nghiên cứu sinh xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc nhât đến Người hướng dẫn khoa
học của mình - PGS.TS. Phạm Thị Gái đã ln hướng dẫn, chỉ bảo tận tình và ln
động viên nghiên cứu sinh trong suốt q trình học tập và nghiên cứu.
Nghiên cứu sinh cũng xin chân thành cảm ơn các Thầy Cô giáo, đồng nghiệp và
anh chị em, bạn bè tại Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Viện Kế tốn – Kiểm tốn
đã ln quan tâm, giúp đỡ, chia sẻ và khích lệ nghiên cứu sinh trong q trình hồn
thiện luận án của mình. Nghiên cứu sinh ln trân trọng những tính cảm q báu đó.
Lời cuối cùng, nghiên cứu sinh xin dành lời cảm ơn tới gia đình, người thân
những người đã ln ở bên cạnh động viên, khích lệ nghiên cứu sinh trong những lúc
khó khăn nhất của q trình nghiên cứu và hoàn thành luận án.

Hà Nội, ngày tháng năm 2021
Nghiên cứu sinh

Nguyễn Thu Hằng


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii

MỤC LỤC .................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ..................................................................vi
DANH MỤC TÊN VIẾT TẮT CỦA CÁC NHTMCP VIỆT NAM ....................... vii
DANH MỤC BẢNG .....................................................................................................ix
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................................xi
LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................... 3
3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................. 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 4
5. Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu ................................................................ 4
6. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 6
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ HỆ THỐNG CHỈ TIÊU TÀI
CHÍNH VÀ NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
CỔ PHẦN .....................................................................................................................10
1.1. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu về hệ thống chỉ tiêu tài chính thơng
thường trong phân tích tài chính doanh nghiệp hoặc các tổ chức tín dụng ............ 10
1.2. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu về sử dụng hệ thống chỉ tiêu tài chính của
mơ hình Camel trong đánh giá năng lực tài chính của các NHTMCP ..................... 15
1.3. Khoảng trống nghiên cứu ................................................................................. 21
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 23
CHƯƠNG 2. LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG CHỈ TIÊU TÀI CHÍNH VÀ NĂNG
LỰC TÀI CHÍNH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ..........24
2.1. Tổng quan về tài chính các Ngân hàng thương mại cổ phần ........................ 24
2.1.1. Khái niệm và hoạt động của Ngân hàng thương mại cổ phần ...................... 24
2.1.2. Tài chính của Ngân hàng thương mại cổ phần ............................................. 25
2.2. Tổng quan về hệ thống chỉ tiêu tài chính của Ngân hàng thương mại cổ phần29
2.2.1. Bản chất, mục tiêu của hệ thống chỉ tiêu tài chính ....................................... 29
2.2.2. Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính của các Ngân hàng thương mại cổ phần ..... 32
2.3. Tổng quan về năng lực tài chính của Ngân hàng thương mại cổ phần ........ 46

2.3.1. Quan niệm về năng lực tài chính các Ngân hàng thương mại cổ phần ........ 46


iv
2.3.2. Nội dung năng lực tài chính các NHTMCP....................................................... 47
2.3.3. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá năng lực tài chính NHTMCP theo khung an toàn Camel .... 49
2.3.4. Nhân tố ảnh hưởng đến các chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng lực tài
chính NHTMCP ...................................................................................................... 52
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 59
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ THỰC TRẠNG HỆ THỐNG CHỈ
TIÊU TÀI CHÍNH NHẰM ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA CÁC
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM .........................................60
3.1. Tổng quan về các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam ....................... 60
3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ................................................................... 60
3.1.2. Đặc điểm hoạt động của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam ..... 63
3.2. Kết quả nghiên cứu về thực trạng hệ thống chỉ tiêu tài chính của các Ngân
hàng thương mại cổ phần Việt Nam ....................................................................... 64
3.2.1. Thực trạng hệ thống chỉ tiêu tài chính của các NHTMCP Việt Nam ..................... 64
3.2.2. Đánh giá thực trạng hệ thống chỉ tiêu tài chính của các Ngân hàng thương
mại cổ phần Việt Nam ............................................................................................ 85
3.3. Kết quả nghiên cứu về thực trạng năng lực tài chính so với khung an tồn
Camel của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam ................................... 87
3.3.1. Thực trạng năng lực tài chính so với khung an tồn Camel của các
NHTMCP Việt Nam ............................................................................................... 89
3.3.2. Nhân tố ảnh hưởng đến các chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng lực tài
chính của các NHTMCP Việt Nam ...................................................................... 104
3.3.3. Đánh giá chung về năng lực tài chính của các Ngân hàng thương mại cổ
phần Việt Nam ...................................................................................................... 131
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..........................................................................................133
CHƯƠNG 4 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH

TÀI CHÍNH NHẰM ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM ....................................................134
4.1. Định hướng phát triển ngành ngân hàng Việt Nam và quan điểm hoàn thiện hệ
thống chỉ tiêu tài chính của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam ............. 134
4.1.1. Định hướng phát triển ngành ngân hàng Việt Nam .................................... 134
4.1.2. Quan điểm hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu tài chính của các Ngân hàng thương
mại cổ phần Việt Nam .......................................................................................... 135
4.2. Giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng lực tài
chính của các NHTMCP Việt Nam ....................................................................... 135


v
4.2.1. Hồn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích cấu trúc tài chính........................... 135
4.2.2. Hồn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tốc độ tăng trưởng về huy động và
đầu tư vốn.............................................................................................................. 138
4.2.3. Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích khả năng sinh lợi ........................... 144
4.2.4. Hồn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích mức độ an tồn trong sử dụng vốn147
4.3. Các kiến nghị để thực hiện giải pháp ............................................................ 149
4.3.1. Đối với các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam .............................. 149
4.3.2. Đối với các cơ quan quản lý Nhà nước ....................................................... 150
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ..........................................................................................152
KẾT LUẬN ................................................................................................................153
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CĨ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ...155
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................156
PHỤ LỤC ...................................................................................................................161


vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

Viết tắt
CAR

Viết đầy đủ
Capital adequacy ratio

CP
CPI

Hệ số an toàn vốn
Cổ phần

Consumer Price Index

Chỉ số giá tiêu dùng

DN

Doanh nghiệp

DPRR

Dự phịng rủi ro

GDCK

Giao dịch chứng khốn

GDP

GrossDomestic Product

Tổng giá trị sản phẩm quốc nội

NHLD-HNNg

Ngân hàng liên doanh-Ngân hàng nước ngoài

NHNN

Ngân hàng nhà nước

NHTM

Ngân hàng thương mại

NIM

Net Interest Margin

Thu nhập rịng từ lãi

NLTC

Năng lực tài chính

NN

Nhà nước

QĐ

Quyết định

ROA

Returns On Assets

Tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản

ROE

Return On Equity

Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu

SPSS

Statistical Package for
the Social Sciences

Phần mềm phân tích thống kê

TCTD

Tổ chức tín dụng

TSCĐ

Tài sản cố định

VCSH

Vốn chủ sở hữu

VTC

Vốn tự có


vii

DANH MỤC TÊN VIẾT TẮT CỦA CÁC NHTMCP VIỆT NAM
Tên viết tắt
ACB
ABB
BVB
BanViet
BacA
LPB
PVB
EAB
Seabank
MSB
KLB
TCB
NAM A
OCB
MB

Tên đầy đủ
NHTMCP Á Châu
Asia Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP An Bình
An Binh Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Bảo Việt
Bao Viet Joint Stock commercial Bank
NHTMCP Bản Việt
Viet Capital Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Bắc Á
BAC A Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Bưu điện Liên Việt
LienViet Commercial Joint Stock Bank – Lienviet Post Bank
NHTMCP Đại Chúng Việt Nam
Public Vietnam Bank
NHTMCP Đông Á
DONG A Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Đông Nam Á
Southeast Asia Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Hàng Hải
The Maritime Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Kiên Long
Kien Long Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Kỹ Thương
Viet Nam Technological and Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Nam Á
Nam A Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Phương Đông
Orient Commercial Joint Stock Bank

NHTMCP Quân Đội
Military Commercial Joint Stock Bank


viii

Tên viết tắt
VIB
NCB
SCB
SGB
SHB
STB
TPB
VIETA
VPB
Vietbank
PGBank
EIB
HDB
CTG
BID
VCB

Tên đầy đủ
NHTMCP Quốc Tế
Vietnam International Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Quốc dân
National Citizen bank
NHTMCP Sài Gòn

Sai Gon Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Sài Gịn Cơng Thương
Saigon Bank for Industry & Trade
NHTMCP Sài Gòn – Hà Nội
Saigon-Hanoi Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Sài Gịn Thương Tín
Saigon Thuong TinCommercial Joint Stock Bank
NHTMCP Tiên Phong
TienPhong Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Việt Á
Viet A Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Việt Nam Thịnh Vượng
Vietnam Commercial Joint Stock Bank for Private Enterprise
NHTMCP Việt Nam Thương Tín
Viet Nam Thuong Tin Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Xăng dầu Petrolimex
Petrolimex Group Commercial Joint Stock Bank
NHTMCP Xuất Nhập Khẩu
Viet nam Export Import Commercial Joint Stock
NHTMCP Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh
Ho Chi Minh city Development Joint Stock Commercial Bank
Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam
Vietnam Joint Stock Commercial Bank of Industry and Trade
Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam
Joint Stock Commercial Bank for Investment and Development of Vietnam
Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam
Joint Stock Commercial Bank for Foreign Trade of Vietnam


ix

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1.
Bảng 2.2.
Bảng 2.3.

Mục tiêu sử dụng hệ thống chỉ tiêu tài chính của các đối tượng liên quan ...30
Các tiêu chí CAMEL ..............................................................................51
Bảng đo lường các biến độc lập............................................................... 57

Bảng 2.4.
Bảng 3.1.

Bảng đo lường các biến phụ thuộc ..........................................................57
Phân tích khái qt tình hình nguồn vốn của CTG .................................65

Bảng 3.2.

Cơ cấu huy động vốn của MB ................................................................ 66

Bảng 3.3.

Chỉ tiêu phân tích tình hình vốn tín dụng tại ACB ..................................67

Bảng 3.4.

Thực trạng chỉ tiêu phân tích tình hình vốn đầu tư của các NHTMCP
Việt Nam ..................................................................................................68
Cơ cấu đầu tư của CTG năm 2017-2018 .................................................69

Bảng 3.5.
Bảng 3.6.
Bảng 3.7.

Thực trạng chỉ tiêu phân tích tình hình vốn tín dụng của các NHTMCP
Việt Nam ..................................................................................................70
Phân tích tài sản sinh lợi của ACB ..........................................................71

Bảng 3.8.

Thực trạng chỉ tiêu phân tích khả năng sinh lợi của các Ngân hàng
thương mại cổ phần Việt Nam .................................................................72

Bảng 3.9.
Bảng 3.10.
Bảng 3.11.

Hệ số an toàn vốn của ACB.....................................................................74
Phân tích hệ số CAR của một số Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam .74
Thực trạng chỉ tiêu phân tích rủi ro tín dụng của các Ngân hàng thương
mại cổ phần Việt Nam .............................................................................75
Phân tích rủi ro tín dụng của ACB ..........................................................76
Phân loại tài sản Có và tài sản Nợ nhạy cảm với lãi suất của BID năm 2018 .77
Thực trạng chỉ tiêu phân tích rủi ro thanh khoản của các MHTMCP Việt Nam .78
Bảng rủi ro thanh khoản của BID ............................................................ 79
Bảng phân tích rủi ro thanh khoản của BID ............................................81

Bảng 3.12.
Bảng 3.13.
Bảng 3.14.

Bảng 3.15.
Bảng 3.16.
Bảng 3.17.
Bảng 3.18.
Bảng 3.19.
Bảng 3.20.
Bảng 3.21.
Bảng 3.22.

Phân tích khả năng thanh khoản của ACB ..............................................81
Phân tích rủi ro tỷ giá BID năm 2018 ......................................................82
Chỉ tiêu phân tích cổ phiếu của CGT ......................................................84
Chỉ tiêu phân tích cổ phiếu của VCB ......................................................85
Bảng phân nhóm các NHTMCP theo qui mơ vốn chủ sở hữu ................88
Quy mô và tốc độ tăng trưởng vốn chủ sở hữu của các NHTMCP giai
đoạn 2013- 2018 (ĐV tỷ VNĐ). .............................................................. 89
Bảng 3.23. Tỷ lệ nợ phải trả/Vốn chủ sở hữu của các NHTMCP giai đoạn 2013-2018 ......90
Bảng 3.24. Hệ số an toàn vốn của các NHTMCP giai đoạn 2013-2018....................91


x
Bảng 3.25.

Quy mô và tốc độ tăng trưởng tổng tài sản của hệ thống NHTMCP giai
đoạn 2013-2018. (ĐV: Tỷ VND) ............................................................ 92

Bảng 3.26.
Bảng 3.27.

Cơ cấu dư nợ cho vay so với tổng tài sản giai đoạn 2013-2018..............94

Qui mô và tăng trưởng dư nợ cho vay tổ chức kinh tế và cá nhân các

Bảng 3.28.
Bảng 3.29.

NHTMCP giai đoạn 2013- 2018. ............................................................ 95
Tỷ lệ nợ xấu của các NHTMCP giai đoạn 2013- 2018. ..........................97
Tỷ lệ nợ xấu nhóm 5/Tổng dư nợ của các NHTMCP (2013-2018) ........98

Bảng 3.30. Qui mô và tốc độ tăng trưởng nguồn vốn huy động của các NHTMCP*. ....99
Bảng 3.31. Tỷ lệ ROE, ROA của các NHTMCP giai đoạn 2013- 2018 ..................100
Bảng 3.32.
Bảng 3.33.
Bảng 3.34.

Tỷ lệ thu nhập lãi thuần/ Tổng tài sản có sinh lợi (NIM). .....................101
Tỷ lệ thanh khoản trên tổng tài sản........................................................102
Tỷ lệ dư nợ cho vay so với vốn huy động* ...........................................102

Bảng 3.35. Tỷ lệ cấp tín dụng so với vốn huy động một số NHTMCP 2012-2018103
Bảng 3.36. Chỉ số hoạt động của hệ thống NHTM Việt Nam từ 2013 - 2018 ........103
Bảng 3.37. Các biến trong mơ hình .........................................................................105
Bảng 3.38.
Bảng 3.39.
Bảng 3.40.

Bảng kết quả kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ...............................107
Ma trận hệ số tương quan giữa các biến dưới dạng logarit hóa ............109
Kết quả kiểm định mơ hình dạng REM .................................................112

Bảng 3.41.
Bảng 3.42.
Bảng 3.43.
Bảng 3.44.
Bảng 3.45.
Bảng 3.46.
Bảng 3.47.
Bảng 3.48.
Bảng 4.1.

Bảng mô tả sự khác nhau của các tác động ngẫu nhiên ........................113
Bảng tác động của các biến độc lập đến ROA ......................................115
Kết quả kiểm định mơ hình dạng REM của ROE .................................118
Bảng kết quả các ảnh hưởng chéo ngẫu nhiên của ROE .......................119
Bảng tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến ROE ..................................121
Kết quả kiểm định mơ hình dạng REM đến NIM .................................123
Kết quả ảnh hưởng chéo ngẫu nhiên đến NIM ......................................124
Bảng kết quả các nhân tố ảnh hưởng đến NIM .....................................126
Phân tích cơ cấu nguồn vốn của STB ....................................................136

Bảng 4.2.
Bảng 4.3.
Bảng 4.4.
Bảng 4.5.
Bảng 4.6.
Bảng 4.7.
Bảng 4.8.
Bảng 4.9.

Phân tích VTC của BID .........................................................................138

Phân tích tình hình nguồn vốn huy động ...............................................140
Phân tích Tổng dư nợ tín dụng ..............................................................141
Phân tích quy mơ và cơ cấu vốn đầu tư .................................................142
Phân tích tài sản sinh lợi ........................................................................144
Phân tích các nhân tố tác động ROA .....................................................145
Phân tích các nhân tố tác động ROE .....................................................145
Phân tích các nhân tố tác động NIM......................................................146


xi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Danh sách 10 NHTMCP có vốn chủ sở hữu lớn nhất năm 2017 ........ 62
Biểu đồ 3.2. Danh sách 10 NHTMCP có vốn điều lệ lớn nhất năm 2017 ............... 62
Biểu đồ 3.3. Tình hình tăng trưởng tài sản của VCB năm 2018 .............................. 64
Biểu đồ 3.4. Phân tích khả năng sinh lợi của VCB .................................................. 73
Biểu đồ 3.5. Tác động của GDP, CPI đến ROA .................................................... 129
Biểu đồ 3.6. Tác động của GDP, CPI đến ROE ..................................................... 130
Biểu đồ 3.7. Tác động của GDP, CPI đến NIM ..................................................... 131


1

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngân hàng là một tổ chức tài chính quan trọng của nền kinh tế quốc dân.
Trong đó, NHTMCP lại là một trong những tổ chức tài chính lớn nhất trong hệ thống
ngân hàng của cả nước. NHTMCP là doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ, có những đặc
thù riêng trong hoạt động kinh tế - tài chính. Cũng giống như các doanh nghiệp khác,
các NHTMCP luôn phải đối đầu với những thách thức của thị trường cạnh tranh và

đầy biến động. Hơn nữa, kinh doanh tiền tệ là loại hình kinh doanh đặc biệt, có liên
quan đến hầu hết các lĩnh vực khác trong nền kinh tế. Vì vậy, phân tích tài chính
thơng qua việc sử dụng hệ thống chỉ tiêu tài chính đối với NHTMCP ngồi những nét
chung nhất của phân tích tài chính doanh nghiệp thơng thường cịn có những điểm rất
khác biệt cần nghiên cứu.
Sự phát triển nhanh chóng của hệ thống ngân hàng Việt Nam thời gian qua và
trong tương lai dẫn đến việc thành lập hàng loạt ngân hàng và các chi nhánh mới. Hội
nhập kinh tế quốc tế đem lại nhiều cơ hội nhưng cũng khơng ít rủi ro cho hệ thống
ngân hàng còn non yếu như: dễ bị phá sản, thiếu vốn để cạnh tranh, thua lỗ và mất thị
phần. Do vậy, việc đánh giá dự báo “sức khỏe” các tổ chức tín dụng và đưa ra các giải
pháp phù hợp, kịp thời luôn là yêu cầu không chỉ dành cho các nhà quản lý, cơ quan
thanh tra giám sát Ngân hàng nhà nước mà còn là việc vơ cùng quan trọng đối với các
nhà phân tích, đối tác kinh doanh và các nhà đầu tư.
Một minh chứng rõ nét cho việc áp dụng các đánh giá thơng thường dựa trên
phân tích báo cáo tài chính khơng giúp nhiều cho việc phát hiện sớm “thể trạng” yếu
kém của các TCTD, điển hình như hàng loạt vụ sụp đổ của các ngân hàng lớn trong
những năm gần đây như Lehman Brothers, Washington Mutual vào năm 2008. Tại
nước ta, trong năm từ năm 2011 đến nay, nhiều tổ chức rơi vào tình trạng mất thanh
khoản nghiêm trọng, kết quả cuối năm 2011, một số ngân hàng phải sáp nhập, hợp
nhất (Ba ngân hàng Đệ Nhất, Sài Gịn và Tín nghĩa Ngân hàng đã hợp nhất và chính
thức hoạt động dưới tên NH TMCP Sài Gòn kể từ 01/01/2012) và chịu sức ép tái cấu
trúc lại để phù hợp với xu hướng hiện tại. Cuối năm 2014, “Sau khi mua lại bắt buộc
ngân hàng xây dựng Việt Nam với giá 0 đồng/cổ phiếu, lãnh đạo chuyên trách Ngân
hàng nhà nước cho biết sẽ tiếp tục làm tương tự với GP Bank” (Vn Economy, 2014).
Điều đó chứng tỏ sự hoạt động kém hiệu quả của các ngân hàng thương mại này. Tất
cả những vẫn đề trên đã không được phản ánh và cảnh báo sớm thông qua các kênh
dự báo, phân tích thơng thường.


2

Với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào, lợi nhuận cũng là mục đích cuối cùng
cần đạt được (Ongore V.O & Kuss, 2013; Ishaq AB & cộng sự, 2016). Mặc dù là loại
hình tổ chức kinh doanh có tính đặc biệt, nhưng cũng như các tổ chức kinh doanh
khác, lợi nhuận là yếu tố cần thiết cho sự tồn tại của bất kỳ một NHTM nào. Nếu căn
cứ vào số liệu công bố của các ngân hàng (số liệu tự thu thập của tác giả) thì những kết
quả mà các NHTMCP đạt được cũng đáng ghi nhận, tỷ số sinh lợi trên vốn chủ sở hữu
và tài sản của các NHTMCP cao hơn so với mặt bằng chung toàn hệ thống và với
nhóm NHTMNN. Tuy nhiên, theo số liệu cơng bố của NHNN thì mức sinh lợi của các
NHTMCP lại thấp hơn so với khối NHTMNN và toàn hệ thống trong giai đoạn 20162018 (Chính phủ, 2018). Điều này cho thấy tình trạng thiếu chính xác về con số nợ xấu
do các NHTMCP tự đánh giá. Thêm vào đó, nếu so sánh về khả năng sinh lợi của các
NHTMCP qua chỉ tiêu ROA, ROE với các NHTM trong khu vực thì các NHTMCP
Việt Nam ở mức thấp hơn nhiều (Phụ lục 2). Đây cũng là minh chứng cho việc sử
dụng hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng lực tài chính của các NHTMCP
chưa chính xác dẫn đến kết quả và hiệu quả kinh doanh chưa cao.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên cho thấy việc phân tích tài chính bằng hệ
thống chỉ tiêu tài chính cũng góp một phần khơng nhỏ vào việc đánh giá năng lực tài
chính của các NHTMCP Việt Nam, vì từ đó giúp các nhà quản lý thực hiện được cơ
cấu lại hệ thống ngân một cách có cơ sở, định hướng việc sáp nhập, hợp nhất cũng có
căn cứ khoa học.
Hiện nay đã có một số ít các nghiên cứu tại Việt Nam và trên thế giới áp
dụng khung an tồn Camel thay cho những chỉ số phân tích thơng thường nhằm
đánh giá năng lực tài chính của các tổ chức tín dụng. Được áp dụng từ những năm
70 của thế kỷ trước, mơ hình Camel là hệ thống xếp hạng, giám sát tình hình ngân
hàng của Mỹ và được sử dụng phổ biến đối với hầu hết các tổ chức trên toàn thế
giới khi đánh giá hiệu quả, rủi ro của các ngân hàng nói riêng và các TCTD nói
chung (Zedan and Daas, 2017).
Do đó, tác giả nhận thấy rằng, các NHTM với tư cách là nhà cung cấp vốn và là
trung gian thanh tốn có vai trị đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Tình
hình tài chính của các NHTM tốt hay khơng tốt, thuận lợi hay khó khăn khơng những
ảnh hưởng tới năng lực tài chính và khả năng cạnh tranh của mỗi ngân hàng mà còn

ảnh hưởng tới sự phát triển của các doanh nghiệp và tồn bộ nền kinh tế. Vì vậy, phân
tích đánh giá chính xác, khách quan thực trạng tài chính của các NHTM nói chung và
NHTMCP nói riêng là công việc không thể thiếu của các nhà quản trị và các đối tượng
quan tâm tới các NHTM. Để đánh giá chính xác tình hình tài chính của các NHTM


3
ngoài hệ thống chỉ tiêu truyền thống, hiện nay đã có nhiều nghiên cứu ở Việt Nam vận
dụng mơ hình Camel nhằm đánh giá năng lực tài chính các NHTM. Tuy nhiên, các
nghiên cứu chỉ dừng lại ở mức độ nghiên cứu định tính và áp dụng chung cho một vài
ngân hàng Việt Nam chứ chưa có nghiên cứu chuyên sâu về chỉ tiêu tài chính và vận
dụng mơ hình Camel nhằm đánh giá năng lực tài chính các NHTMCP Việt Nam.
Xuất phát từ những địi hỏi mang tính thực tiễn và nhu cầu bức thiết ở Việt
Nam, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập khu vực và toàn cầu hóa, tác giả đã lựa chọn đề
tài: “Nghiên cứu hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng lực tài chính của
các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam” làm luận án tiến sỹ kinh tế.

2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát của luận án là hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm
đánh giá năng lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam.
Để thực hiện được mục tiêu tổng quát trên, luận án sẽ tập trung giải quyết các
mục tiêu nghiên cứu cụ thể sau:
-

Làm rõ lý luận về hệ thống chỉ tiêu tài chính và năng lực tài chính của các
NHTMCP.

-

Nghiên cứu thực trạng hệ thống chỉ tiêu tài chính và đánh giá năng lực tài

chính của các NHTMCP Việt Nam.

-

Xây dựng và kiểm định mơ hình các nhân tố ảnh hưởng đến chỉ tiêu tài
chính nhằm đánh giá năng lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam.

-

Giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng lực tài
chính của các NHTMCP Việt Nam.

3. Câu hỏi nghiên cứu
Luận án tập trung trả lời ba câu hỏi nghiên cứu sau:
- Câu hỏi 1: Thực trạng hệ thống chỉ tiêu tài chính và đánh giá năng lực tài
chính của các NHTMCP Việt Nam như thế nào?
- Câu hỏi 2: Các nhân tố ảnh hưởng đến chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng
lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam như thế nào?
- Câu hỏi 3: Các giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá
năng lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam hiện nay là gì?


4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu lý luận và thực tiễn hệ thống chỉ tiêu tài chính của các
NHTMCP Việt Nam. Thêm vào đó, luận án đi sâu tìm hiểu thực trạng năng lực tài
chính của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. Trên cơ sở đó, luận án làm rõ
các nhân tố tác động và mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến chỉ tiêu tài chính

nhằm đánh giá năng lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nghiên cứu về nội dung:
Thứ nhất, luận án nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng hệ thống chỉ tiêu tài
chính của các NHTMCP Việt Nam giai đoạn 2013-2018.
Thứ hai, luận án tập trung nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng năng lực
tài chính của các NHTMCP Việt Nam dựa trên 5 chỉ tiêu của mơ hình Camel.
Thứ ba, luận án xác định và đo lường nhân tố ảnh hưởng đến các chỉ tiêu tài
chính nhằm phục vụ cho việc đánh giá năng lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam.
- Phạm vi nghiên cứu về thời gian, không gian: Nghiên cứu và thu thập các thông
tin về hệ thống chỉ tiêu tài chính của 31 NHTMCP Việt Nam hoạt động tại địa bàn Hà
Nội và Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn năm 2013 đến năm 2018.

5. Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu
5.1. Phương pháp thu thập dữ liệu
- Thu thập dữ liệu từ các báo cáo tài chính từ năm 2013 đến năm 2018 của các
Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam, với kích thước mẫu là 31/31.
Tại thời điểm 31/12/2018 (tại thời điểm tiến hành nghiên cứu), hệ thống
NHTMCP Việt Nam bao gồm 31 ngân hàng (Phụ lục 1), trong đó có 9 ngân hàng
có vốn chủ sở hữu trên 15.000 tỷ đồng; 7 ngân hàng có vốn chủ sở hữu từ 8000 tỷ
đồng đến 15.000 tỷ đồng; 15 ngân hàng có vốn chủ dưới 8000 tỷ đồng. Để có cơ sở
khảo sát hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính và đánh giá năng lực tài chính của các
NHTMCP, tác giả thu thập số liệu của 31 NHTMCP Việt Nam và được chia thành
3 nhóm dựa vào quy mơ vốn chủ sở hữu, bao gồm: 9 NHTMCP lớn, nhóm 7
NHTMCP vừa và 15 NHTMCP nhỏ.Với số liệu thu thập của 31 NHTMCP Việt
Nam, cơ sở đánh giá của luận án có tính trung thực và bao quát. Mặt khác, việc
phân chia thành 3 nhóm ngân hàng sẽ giúp cho những phân tích, đánh giá của luận
án chi tiết và có tính xác thực cao hơn.

5
- Cụ thể, trong luận án này, chủ yếu tác giả sử dụng nguồn dữ liệu thứ cấp sẽ
được thu thập bởi:
(1) Dựa vào số liệu thực trạng về hệ thống chỉ tiêu tài chính của các NHTMCP
Việt Nam tại 2 thành phố lớn là Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, những thông tin
trên các Website về Ngân hàng,
www.http//thoibaotaichinhvietnam.vn..;

tài

chính

như:

www.http//cafef.vn,

(2) Tổng hợp kết quả thực tế từ các nghiên cứu trước;
(3) Tổng hợp các kết quả trên BCTC, kiểm toán BCTC, Báo cáo thường niên,
Báo cáo quản trị của các NHTM CP các năm 2013-2018;
(4) Tham khảo các phân tích bình luận của các chun gia trên báo chí và
phương tiện truyền thông;
(5) Thu thập thông tin, dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính của các ngân
hàng, báo báo của NHNN, báo cáo ngân hàng thế giới, báo cáo của hệ thống giám sát
ngân hàng trong khoảng thời gian chủ yếu từ năm 2013-2018.
- Nguồn dữ liệu thứ cấp mà tác giá thu thập được là dữ liệu đã được kiểm toán
và được tác giả lấy trên Website của các NHTMCP. Một vài nguồn dữ liệu thứ cấp về
hệ thống chỉ tiêu tài chính mà các ngân hàng đang sử dụng, tác giả thu thập được từ
Phịng Kế tốn của các NHTMCP Việt Nam. Đây là những minh chứng quan trọng và
cần thiết, phản ánh một cách trung thực và chính xác thực trạng hệ thống chỉ tiêu của
các NHTMCP Việt Nam.

- Đối với nguồn dữ liệu sơ cấp thông qua việc thu thập phiếu khảo sát và
bảng câu hỏi, tác giả cho rằng, nhận thức về hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính và
đánh giá năng lực tài chính trong các NHTMCP cịn nhiều hạn chế. Hơn nữa,
những câu trả lời này mang tính chủ quan và phụ thuộc rất nhiều vào nhận thức của
người trả lời hoặc người được phỏng vấn. Vì vậy, việc không thể kiểm định được
kết quả trả lời của người tham gia khảo sát sẽ ảnh hưởng nhất định đến tính khách
quan và chất lượng của luận án. Chính vì lí do đó, luận án khơng sử dụng nguồn dữ
liệu sơ cấp.
5.2. Phương pháp xử lý dữ liệu
- Phương pháp tiếp cận
Phương pháp tiếp cận nguồn dữ liệu của tác giả luận án được chia thành 3
bước cụ thể như sau:


6
• Bước 1: Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về hệ thống chỉ tiêu tài chính
và năng lực tài chính ngân hàng thương mại cổ phần, luận án tiến
hành thu thập các tài liệu và các minh chứng đáng tin cậy về thực
trạng hệ thống chỉ tiêu tài chính mà các NHTMCP sử dụng trong giai
đoạn từ năm 2013 đến năm 2018.
• Bước 2: Với hệ thống chỉ tiêu tài chính các NHTMCP Việt Nam đã sử
dụng trong giai đoạn 2013- 2018, tác giả sẽ đánh giá xem hệ thống chỉ
tiêu tài chính này khi sử dụng tại các NHTMCP có thực sự đem lại hiệu
quả khơng bằng việc đánh giá thực trạng năng lực tài chính các ngân
hàng thương mại cổ phần Việt Nam dựa trên năm tiêu chí của mơ hình
Camel. Các tiêu chí đánh giá bao gồm: Mức độ an toàn Vốn (Capital
Adequacy); Chất lượng tài sản có (Asset Quality); Quản lý
(Management); Lợi nhuận (Earnings); Thanh khoản (Liquidity).
• Bước 3: Cuối cùng, tác giả luận án xây dựng mơ hình các nhân tố ảnh
hưởng và đo lường các nhân tố ảnh hưởng đến các chỉ tiêu tài chính nhằm

năng lực tài chính của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam.
- Phương pháp phân tích thông tin/dữ liệu đã thu thập được
Sử dụng các phần mềm thống kê để xử lý thông tin, số liệu được áp dụng phổ biến
để thể hiện kết quả nghiên cứu như phần mềm SPSS; Excels. Ngoài ra, đề tài sử dụng các
phương pháp nghiên cứu khác như phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh v.v.

6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu định tính
+ Nghiên cứu đã sử dụng các số liệu thống kê thông qua thu thập dữ liệu có sẵn,
tiến hành lập bảng biểu, vẽ đồ thị, biểu đồ để dễ dàng so sánh và đánh giá nội dung cần
tập trung nghiên cứu;
+ Bên cạnh đó, luận án cũng đã sử dụng phương pháp suy diễn để lập luận và
giải thích đặc điểm của từng chỉ tiêu trong q trình phân tích số liệu nghiên cứu.
6.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng
Trong nghiên cứu này, tác giả đã thu thập số liệu trên báo cáo tài chính của
31/31 NHTMCP Việt Nam từ giai đoạn 2013 đến 2018. Sau đó tính tốn từng chỉ tiêu
theo 5 tiêu chí lớn và mỗi tiêu chí được phân tích theo từng nhóm, căn cứ trên khung
an tồn Camel nghiên cứu sẽ đánh giá từng chỉ tiêu, từ đó xem xét nhân tố nào ảnh
hưởng và mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố tới năng lực tài chính các NHTMCP.


7
Do dữ liệu trong nghiên cứu theo chuỗi thời gian nên phương pháp hồi qui với
dữ liệu bảng được sử dụng trong nghiên cứu. Đối với phân tích hồi qui bằng dữ liệu
bảng có thể sử dụng 3 mơ hình:
(1) Mơ hình Pooled OLS: là mơ hình khơng kiểm sốt được từng đặc điểm riêng
của từng ngân hàng trong nghiên cứu;
(2) Mơ hình FEM (Fixed Effects Model): Phát triển từ mơ hình Pooled OLS khi
có thêm kiểm sốt từng đặc điểm khác nhau giữa ngân hàng và có sự tương
quan giữa phần dư của mơ hình và các biến độc lập;

(3) Mơ hình REM (Random Effects Model): Phát triển từ mơ hình Pooled OLS
khi có thêm kiểm sốt từng đặc điểm khác nhau giữa ngân hàng nhưng khơng
có có sự tương quan giữa phần dư của mơ hình và các biến độc lập.
Sau đó, tác giả tiếp tục sử dụng kiểm định Hausman để xác định lựa chọn mơ
hình FEM hay mơ hình REM là phù hợp để nghiên cứu. Sau khi xác định được mơ
hình phù hợp, tác giả thực hiện loại bỏ biến thừa ra khỏi mơ hình và ước lượng lại mơ
hình để đưa ra phương trình hồi qui.
Các mơ hình hồi quy được sử dụng dưới dạng Ln các biến độc lập và biến phụ
thuộc nhằm đồng hóa đơn vị tính của các biến để thuận tiện cho việc phân tích, theo
đó, nếu biến độc lập thay đổi 1% thì biến phụ thuộc sẽ thay đổi ci % trong điều kiện
các yếu tố khác không thay đổi (i = 2 đến 9 với mơ hình của ROA và ROE và i= 2 đến
11 với mơ hình của NIM).
Các mơ hình trong nghiên cứu như sau:
(1) Mơ hình tác động của ROA:
LNROA = C(1) + C(2)*LNVCSH + C(3)*LNTLNX + C(4)*LNHSDBTG +
C(5)*LNHSTKNG + C(6)*LNL + C(7)*LNCAR + C(8)*LNTLCV +
C(9)*LNCSCPHD + [CX=R]
(2) Mơ hình tác động của ROE:
LNROE = C(1) + C(2)*LNVCSH + C(3)*LNTLNX + C(4)*LNHSDBTG +
C(5)*LNHSTKNG + C(6)*LNL + C(7)*LNCAR + C(8)*LNTLCV +
C(9)*LNCSCPHD + [CX=R]
(3) Mơ hình tác động của NIM:
LNNIM = C(1) + C(2)*LNVCSH + C(3)*LNTLNX + C(4)*LNCSCPHD +
C(5)*LNTLTKTS + C(6)*LNCAR + C(7)*LNL + C(8)*LNHSDBTG +
C(9)*LNHSTKNG + C(10)*LNTLDNCV + C(11)*LNTLCV + [CX=R]


8
Trong đó:
C(1): Hệ số tự do

C(i) (i = 2 – 11): các hệ số ảnh hưởng riêng phần của biến độc lập đến biến phụ thuộc
Các biến độc lập gồm:
VCSH: Vốn chủ sở hữu
CAR: Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu
L: Hệ số địn bẩy tài chính
TLCV: Tỷ lệ cho vay/Tổng tài sản
TLNX: Tỷ lệ nợ xấu/Tổng dư nợ
CSCPHD: Chỉ số chi phí hoạt động
HSDBTG: Hệ số đảm bảo tiền gửi
HSTKNG: Hệ số thanh khoản ngắn hạn
TLTKTS: Tỷ lệ thanh khoản tài sản
TLDNCV: Tỷ lệ dư nợ cho vay và tiền gửi
ROA, ROE và NIM là các biến phụ thuộc.


9

Xác lập vấn đề nghiên cứu
- Hệ thống chỉ tiêu tài chính của các NHTMCP Việt Nam
- Vận dụng mơ hình Camel trong đánh giá năng lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam
- Nhân tố ảnh hưởng đến các chỉ tiêu nhằm đánh giá năng lực tài chính của các NHTMCP
Việt Nam
Mục tiêu nghiên cứu
- Thực trạng hệ thống chỉ tiêu tài chính của NHTMCP Việt Nam
- Thực trạng năng lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam so với khung an toàn Camel
- Xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến các chỉ tiêu nhằm đánh giá năng lực tài chính
của các NHTMCP Việt Nam
Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu định tính: Thống kê, mô tả
- Phương pháp nghiên cứu định lượng: Kiểm định mơ hình bằng phần mềm SPSS, xác định

các nhân tố ảnh hưởng và mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố

Kết quả nghiên cứu
- Đánh giá thực trạng hệ thống chỉ tiêu tài chính của các NHTMCP Việt Nam
- Đánh giá năng lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam so với mơ hình Camel
- Xác định và đo lường được các nhân tố ảnh hưởng đến các chỉ tiêu tài chính nhằm đánh
giá năng lực tài chính của các NHTMCP Việt Nam
Giải pháp hoàn thiện
- Các giải pháp hồn thiện hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng lực tài chính của
các NHTM CP Việt Nam

Khung nghiên cứu của luận án như sau:
7. Bố cục của luận án
Ngoài lời mở đầu và kết luận, đề tài được chia làm 4 chương như sau:
Chương 1: Tổng quan nghiên cứu về hệ thống chỉ tiêu tài chính và năng lực tài
chính của các ngân hàng thương mại cổ phần
Chương 2: Lý luận về hệ thống chỉ tiêu tài chính và năng lực tài chính của các
ngân hàng thương mại cổ phần
Chương 3: Kết quả nghiên cứu về thực trạng hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm
đánh giá năng lực tài chính của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam
Chương 4: Giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu tài chính nhằm đánh giá năng
lực tài chính của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam


10

CHƯƠNG 1.
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ HỆ THỐNG CHỈ TIÊU TÀI CHÍNH
VÀ NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
CỔ PHẦN

Trong những năm gần đây, khi nền kinh tế thị trường đã và đang phát triển,
cuộc khủng hoảng tài chính trên thế giới kéo dài đã tác động không nhỏ đến nền kinh
tế các nước. Song, để cung cấp những thơng tin tài chính, giúp các nhà quản trị và các
đối tượng sử dụng thông tin đánh giá thực trạng tài chính trong các doanh nghiệp, các
nhà phân tích tài chính trong nước cũng như các nước có nền kinh tế phát triển trên thế
giới thường có các phương pháp tiếp cận khác nhau. Qua việc tìm hiểu và tham khảo
các cơng trình nghiên cứu trước, có thể chia cách tiếp thành hai nhóm sau:
Nhóm thứ nhất: gồm những cơng trình, các đề tài nghiên cứu sử dụng các chỉ
tiêu tài chính thơng thường trong phân tích tài chính doanh nghiệp hoặc các tổ chức
tín dụng. Các tác giả trình bày cơng thức xác định, nội dung và ý nghĩa kinh tế của
các chỉ tiêu phân tài chính doanh nghiệp và các tổ chức tín dụng, sau đó kiến nghị
phương hướng hồn thiện các chỉ tiêu đó.
Nhóm thứ hai: gồm các cơng trình, các đề tài nghiên cứu sử dụng các chỉ tiêu
tài chính của mơ hình Camel trong đánh giá năng lực tài chính của các tổ chức tín
dụng và các ngân hàng thương mại.

1.1. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu về hệ thống chỉ tiêu tài chính thơng
thường trong phân tích tài chính doanh nghiệp hoặc các tổ chức tín dụng
Phân tích tài chính trong doanh nghiệp là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu,
nhà quản trị, nhà đầu tư và đối tượng khác quan tâm. Ngồi ra, phân tích chỉ tiêu tài
chính cịn là một nội dung quan trọng để đánh giá, xếp hạng doanh nghiệp. Thực tế
đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu về vấn đề này. Trước hết, phải kể đến đề tài
nghiên cứu cấp bộ của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước do tác giả Phạm Trọng Bình
làm chủ nhiệm vào năm 2000. Phạm Trọng Bình (2000) đã đề xuất mơ hình đánh
giá tài chính của các doanh nghiệp niêm yết dựa trên cơ cở định mức tín nhiệm
thơng qua 2 nhóm chỉ tiêu định tính và định lượng. Trong các chỉ tiêu định lượng
có 3 nhóm chỉ tiêu chính được xem xét đánh giá đó là khả năng thanh tốn, cơ cấu
tài chính và năng lực hoạt động. Nhóm chỉ tiêu năng lực hoạt động thể hiện hiệu
quả của doanh nghiệp trong việc sử dụng các nguồn lực kinh tế và khả năng đem lại
lợi nhuận cho doanh nghiệp, đây là nhóm chỉ tiêu rất quan trọng cần được phân tích

11
cụ thể khi đánh giá tài chính doanh nghiệp. Nhưng các chỉ tiêu phân tích tài chính
trong nghiên cứu này chỉ được đưa ra như một nội dung quan trọng để xếp hạng và
đánh giá mức độ tín nhiệm của doanh nghiệp cịn việc phân tích các chỉ tiêu, đánh
giá, bình luận, nhận xét và tìm ra nguyên nhân ảnh hưởng là khơng được đề cập.
Tiếp theo đó, đã có các tác giả đi sâu vào việc hệ thống hoá cơ sở lý thuyết về
hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính sau đó đánh giá thực trạng và cuối cùng là hồn
thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các doanh nghiệp. Có thể kể đến các
nghiên cứu sau:
Nguyễn Thị Quyên (2011) khi nghiên cứu về hệ thống chỉ tiêu phân tích tài
chính trong các cơng ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam đã hệ
thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong
các doanh nghiệp nói chung và cơng ty cổ phần niêm yết nói riêng; phân tích và đánh
giá thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính của cơng ty cổ phần niêm yết trên
thị trường chứng khoán Việt Nam. Các chỉ tiêu phân tích tài chính được chia thành hai
phân hệ với các nhóm cụ thể chi tiết như sau:
- Phân hệ chỉ tiêu sử dụng để đánh giá khái quát tài chính: đánh giá khái quát
mức độ độc lập vốn, khả năng sinh lợi, khả năng thanh tốn.
- Phân hệ chỉ tiêu sử dụng phân tích chun sâu tài chính: nhóm chỉ tiêu phản
ánh cấu trúc tài chính, tình hình thanh tốn và khả năng thanh tốn theo thời gian, hiệu
quả kinh doanh, rủi ro tài chính và dự báo chỉ tiêu tài chính, phân tích luồng tiền.
Qua nghiên cứu thực tế, luận án thấy rằng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính
của các cơng ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam chưa được
xây dựng, công bố phù hợp. Các chỉ tiêu phân tích tài chính đã được đề cập trong nội
dung công bố thông tin của bản cáo bạch và báo cáo thường niên, tuy nhiên chất lượng
của hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính chưa cung cấp đủ thông tin cho các đối tượng
sử dụng. Do vậy, việc hồn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính của công ty cổ
phần niêm yết là vấn đề cần được khắc phục, hồn thiện hơn nữa. Từ đó, đề xuất các

giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính của các cơng ty cổ phần niêm
yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Tác giả đã đưa ra hệ thống chỉ tiêu phân
tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khốn ngồi các
chỉ tiêu phân tích TCDN nói chung, bao gồm: lãi cơ bản trên cố phiếu (EPS), tỉ lệ cổ
tức so với giá trị thị trường của cổ phiếu (DYR), tỉ lệ giá trên thu nhập của cổ phiếu
(P/E), tỉ lệ giá trị thị trường trên giá trị sổ sách (P/B).


12
Cùng hướng nghiên cứu với tác giả Nguyễn Thị Quyên (2011), Nguyễn Thị
Cẩm Thuý (2013) đã nghiên cứu để hoàn thiện phân tích tình hình tài chính của các
cơng ty chứng khoán Việt Nam.
Luận án tập trung nghiên cứu thực trạng phân tích tình hình tài chính tại các
cơng ty chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2010 đến tháng 06/2012. Luận
án giới hạn nghiên cứu thực trạng phân tích tình hình tài chính tại các cơng ty chứng
khốn Việt Nam; trong đó tập trung vào các cơng ty chứng khoán trên 2 địa bàn chủ
yếu là Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và Sở Giao dịch Chứng khốn Thành phố
Hồ Chí Minh.
Với phần lý luận, nội dung phân tích tài chính của cơng ty chứng khốn mà tác
giả đưa ra bao gồm:
1.

Đánh giá khái quát tình hình tài chính: Đánh giá mức an tồn tài chính,

Đánh giá khái quát tình hình huy động vốn, đánh giá khái quát mức độ độc lập tài
chính, đánh giá khái qt khả năng thanh tốn;
2. Phân tích cấu trúc tài chính: phân tích cơ cấu nguồn vốn, phân tích cơ cấu
tài sản, phân tích mối quan hệ giữa tài sản và nguồn vốn;
3. Phân tích cân bằng tài chính;
Phân tích tình hình và khả năng thanh tốn thời gian;

5. Phân tích hiệu quả kinh doanh: phân tích khả năng sinh lợi của tài sản, phân
tích khả năng sinh lợi của vốn chủ sở hữu;
6. Phân tích rủi ro;
7. Phân tích vốn khả dụng;
8. Dự báo nhu cầu tài chính.
4.

Trong mỗi nội dung phân tích, tác giả trình bày tương đối đầy đủ cơng thức tính
của các chỉ tiêu cụ thể.
Với phần thực trạng, tác giả đã đi sâu vào khảo sát thực trạng phân tích tình
hình tài chính tại 30 cơng ty chứng khốn niêm yết trên hai Sở Giao dịch chứng khốn,
đại diện cho mơ hình cơng ty chứng khốn chun doanh và mơ hình cơng ty chứng
khốn đa năng. Luận án cũng đánh giá được thực trạng phân tích tình hình tài chính
của các cơng ty chứng khốn: Căn cứ vào thực trạng phân tích tình hình tài chính của
các cơng ty chứng khốn được khảo sát để đưa ra những nhận xét, đánh giá, những ưu
điểm, những tồn tại trên các mặt như tổ chức phân tích, phương pháp phân tích và nội
dung phân tích.