Bài giảng Câu cầu khiến

Bài giảng
Ngữ văn lớp 8

Câu cầu khiến


MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
I. CHUẨN:
1. Kiến thức:
Đặc điểm hình thức của câu cầu khiến.
Chức năng của câu cầu khiến.
2. Kĩ năng:
Nhận biết câu cầu khiến trong văn bản.
Sử dụng câu cầu khiến phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.
3. Thái độ:
Nắm vũng đặc điểm hình thức và chức năng của câu cầu khiến.
Biết sử dụng câu cầu khiến phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.
II. MỞ RỘNG, NÂNG CAO:
Xác định và phân tích ý nghĩa của các câu cầu khiến trong các
văn bản đã học.
Chức năng của câu cầu khiến (Phân biệt với câu nghi vấn và câu
trần thuật).
Vận dụng viết được các câu cầu khiến.


Ví dụ 1:
• Ơng lão chào con cá và nói:
- Mụ vợ tơi lại nổi cơn điên rồi. Nó khơng muốn làm bà nhất phẩm
phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hồng.
Con cá trả lời:
a.

Thơiđừng
đừnglololắng.
lắng.Cứ
Cứvềvề đi. Trời phù hộ lão. Mụ già sẽ là nữ
- Thơi
đi. hồng.
(Ơng lão đánh cá và con cá vàng)
b. Tơi khóc nấc lên. Mẹ tơi từ ngồi đi vào. Mẹ vuốt tóc tơi và nhẹ
dắt tay em Thủy:
- Đinhàng
thơi con.
a. Đi thơi con.
(Theo Khánh Hồi, Cuộc chia tay của những con búp bê)

24/01/2011

Nguyễn Thị Dung, Trường

3


Ví dụ 1:
• Ơng lão chào con cá và nói:
- Mụ vợ tơi lại nổi cơn điên rồi. Nó khơng muốn làm bà nhất phẩm
phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hồng.
Con cá trả lời:
a.
Thơiđừng
đừnglololắng.
lắng.Cứ

Cứvề
về đi. Trời phù hộ lão. Mụ già sẽ là nữ
- Thơi
đi. hồng.
(Ơng lão đánh cá và con cá vàng)
b. Tơi khóc nấc lên. Mẹ tơi từ ngồi đi vào. Mẹ vuốt tóc tơi và nhẹ
nhàng
- Đi
thơidắt tay em Thủy:
a.
Đi thơi con.
con.
Ví dụ 2: (Theo Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)
a. – Anh làm gì đấy?
b. Mở cửa. Hơm nay trời nóng quá.
b. Đang ngồi viết thư, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào:
a. Mở cửa!


1.
a. Hã
Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
y
- Khuyên bảo
Con hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương.
đi.
b. Ông giáo hút trước đi.
(Nam Cao, Lão Hạc)
- Đề nghị

c. Nay chúng ta đừng
đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được
khơng.
(Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng)
- Đề nghị
Đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được khơng.
24/01/2011

Nguyễn Thị Dung, Trường

5


2.
a. Thơi
Thơiim
imcái
cáiđiệu
điệuhát
hátmưa
mưadầm
dầmsùi
sùisụt
sụtấy
ấyđi.
đi. Đào tổ nơng thì cho chết!
(Tơ Hồi, Dế Mèn phiêu lưu kí)
b. Ơng đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tơi:
a.
Cácem

emđừng
đừngkhóc.
khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà. Và ngày
- Các
mai lại được nghỉ cả ngày nữa.
(Thanh Tịnh, Tơi đi học)
c. Có anh chàng nọ tính tình rất keo kiệt. Một hơm, đi đị qua sơng, anh
chàng khát nước bèn cúi xuống, lấy tay vực nước sông uống. Chẳng
may quá đà, anh ta lộn cổ xuống sông. Một người ngồi cạnh thấy thế,
vội giơ tay ra hét lên:
Đưa tay
tay cho
cho tơi
tơi mau!
mau!
a.- Đưa
Anh chàng sắp chìm nghỉm nhưng vẫn không chịu nắm tay người kia.
Bỗng một người có vẻ quen biết anh chàng chạy lại, nói:
Cầmlấy
lấy tay
tay tơi
tơi này!
này!
a.- Cầm
Tức thì, anh ta cố ngoi lên, nắm chặt lấy tay người nọ và được cứu
thoát.
(Theo Ngữ văn 6, tập 1)


2.

a. Thơi
Thơiim
imcái
cáiđiệu
điệuhát
hátmưa
mưadầm
dầmsùi
sùisụt
sụtấy
ấy đi. Đào tổ nơng thì cho chết!
đi.
(Tơ Hồi, Dế Mèn phiêu lưu kí)
b. Ơng đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tơi:
a.
Cácem
emđừng
đừng khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà. Và ngày
- Các
mai lại được nghỉ cả ngày nữa.
khóc.
(Thanh Tịnh, Tơi đi học)
c. Có anh chàng nọ tính tình rất keo kiệt. Một hơm, đi đị qua sông, anh
chàng khát nước bèn cúi xuống, lấy tay vực nước sông uống. Chẳng
may quá đà, anh ta lộn cổ xuống sông. Một người ngồi cạnh thấy thế,
vội giơ tay ra hét lên:
Đưa tay
tay cho
cho tôi
tôi mau!

mau!
a.- Đưa
Anh chàng sắp chìm nghỉm nhưng vẫn khơng chịu nắm tay người kia.
Bỗng một người có vẻ quen biết anh chàng chạy lại, nói:
Cầmlấy
lấy tay
tay tơi
tơi này!
này!
a.- Cầm
Tức thì, anh ta cố ngoi lên, nắm chặt lấy tay người nọ và được cứu
thoát.
(Theo Ngữ văn 6, tập 1)
24/01/2011

Nguyễn Thị Dung, Trường

7


3.
a. Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!
- Kết thúc bằng dấu chấm than, chủ ngữ bị lược bỏ, ý nghĩa cầu
khiến được nhấn mạnh.
b. Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
(Ngơ Tất Tố, Tắt đèn)
- Kết thúc bằng dấu chấm, có đầy đủ chủ ngữ và vị ngữ, ý cầu
khiến giảm nhẹ, biểu thị sắc thái nhẹ nhàng.

24/01/2011

Nguyễn Thị Dung, Trường

8


Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai
trường, con vào lớp Một. Mẹ sẽ đưa con đến trường, cầm tay con dắt
qua cánh cổng, rồi buông tay con mà Đi
nói: “Điđiđi con! Hãy can đảm
con!
lên! Thế giới này là của con. Bước qua
cánh cổng trường là một thế
giới kì diệu sẽ mở ra.”.
(Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra)
- “Đi đi con!” – Bắt đầu đi, có ý nghĩa khích lệ, thúc giục.
Tơi khóc nấc lên. Mẹ tơi từ ngồi đi vào. Mẹ vuốt tóc tơi và nhẹ
nhàng dắt tay em Thủy:
- Đi
Đi thơi
thơi con.
(Theo Khánh Hồi, Cuộc chia tay của những con búp bê)
* “Đi thôi con.” – Đã đi rồi nhưng dừng lại (Thủy đứng lại chia
tay với anh), có ý nghĩa động viên, vỗ về, an ủi.
24/01/2011

Nguyễn Thị Dung, Trường

9

24/01/2011

Nguyễn Thị Dung, Trường

10


24/01/2011

Nguyễn Thị Dung, Trường

11


T
T

CÂU CẦU KHIẾN

MỤC ĐÍCH SỬ
DỤNG

1

“ Thế thì phải giục anh ấy ăn mau đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo Thúc giục
vào rồi đấy!
(Nam Cao, Chị Dậu)

2.

“Nộp tiền sưu! Mau!”

Ra lệnh
(Nam Cao, Chị Dậu)

3.

“Chị hãy nói với ơng cai, để ơng ấy ra đình kêu với quan cho!”

u cầu

(Nam Cao, Chị Dậu)
4.

“Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho.” Van xin
(Nam Cao, Chị Dậu)

5.

“Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem”
(Nam Cao, Chị Dậu)

Đe dọa

6.

“U nó khơng được thế!”

Ngăn cấm

(Nam Cao, Chị Dậu)

7.

“ Thầy em hãy cố gắng ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.”
(Nam Cao, Chị Dậu)

Đề nghị

8.

“Con nín đi!”

Dỗ dành
(Ngun Hồng, Trong lịng mẹ)

24/01/2011

12


Chúc các em học tập tốt!