Cúm H1N1/09 - thông tin cần biết ppt

Cúm H1N1/09 - thông tin cần biết
Hồ Xuân Thiện
Mai Hải Nam
Nguyễn Thị Thu Trang

Bản in 03/08/2009
Truy cập địa chỉ sau để luôn có bản in mới nhất:

Trang | 2

Mục lục

Cúm H1N1/09 là gì? 3
Đường dây nóng cúm H1N1/09 5
Tên mới: virus đại dịch H1N1/09 6
Làm sao tránh cúm? 7
Làm sao trị cúm? 9
Cách dùng Tamiflu 12
Không biết mình bị cúm thường hay bị H1N1/09? 14
Hướng dẫn sử dụng khẩu trang 15
Chăm sóc người bệnh cúm H1N1/09 tại gia đình 16
Tổng quát về cúm 21
10 điều cần biết về cúm đại dịch 40
Dùng búa tạ để diệt muỗi? 43

Liên lạc và Quan điểm

Nhóm Điều Hành trang web dịchbệnh.com gồm 3 thành viên: Hồ Xuân Thiện
(Anh), Mai Hải Nam (Nhật Bản), và Nguyễn Thị Thu Trang (Việt Nam).

Các bài viết đăng trên dịchbệnh.com chỉ thể hiện quan điểm riêng của tác giả bài
viết, không phải là phát ngôn của nơi tác giả đang học tập hoặc làm việc và không
nhất thiết là quan điểm chung của cả nhóm.

Hãy email cho chúng tôi nếu bạn nhận thấy rằng mình có thể cùng xây dựng một
trang web chứa thông tin đầy đủ và cập nhật về cúm và các loại bệnh quan trọng
khác.

Xin lưu ý là dịchbệnh.com không chịu trách nhiệm về các thông tin điều trị bệnh.
Thông tin trong tài liệu này chỉ nhằm mục đích tham khảo. Bạn có trách nhiệm tư
vấn các bác sĩ để được hướng dẫn y tế trực tiếp cho bản thân mình.

Chúng tôi xin cảm ơn các tác giả có bài viết được sử dụng trong tài liệu này.


Trang | 3

Cúm H1N1/09 là gì?


Hình: Ảnh chụp hiển vi điện tử xuyên thấu (transmission electron microscopy - TEM)

của các thể virus cúm được nhuộm âm bản, độ phóng đại khoảng 100.000 lần.
Dịch cúm heo 2009 (hay "cúm lợn") là dịch cúm do một loại virus thuộc chủng H1N1
(mang protein hemagglutinin H1 và neuraminidase N1) lần đầu tiên được các cơ quan y
tế phát hiện vào tháng 03/2009.
Một bệnh giống như bệnh cúm đã bùng phát và được phát hiện lần đầu trên 3 khu vực
khác nhau của nước Mexico. Tuy nhiên, chủng virus mới này chỉ được xác định lâm
sàng một tháng sau đó trên các ca bệnh tại bang Texas và California thuộc Hoa Kỳ.
Căn bệnh này sau đó đã được nhanh chóng xác nhận ở nhiều bang của Mexico và thành
phố Mexico city, vài ngày sau nữa là các ca riêng rẽ ở các địa điểm khác nhau tại
Mexico, Hoa Kỳ và Bắc Bán Cầu.
Đến tháng 04/2009, chủng virus mới đã được phát hiện thêm tại Canada, Tây Ban Nha
và Anh. Người ta nghi ngờ virus H1N1/09 cũng đã lan sang nhiều quốc gia khác, bao
gồm cả New Zealand với 2.400 ca có thể bị nhiễm virus này. Điều này khiến Tổ chức
Sức khỏe Thế giới (WHO) nâng cấp báo động dịch lên pha 4.
Đặc tính của bệnh gây ra do virus H1N1/09 này rất khó dự báo. Cộng thêm những ca
lây nhiễm từ người sang người vừa được ghi nhận, chủng virus mới này được cho là rất
có khả năng gây nên đại dịch.
Các quan chức Mỹ đã cho biết họ dự định thay đổi cụm từ "cúm heo" để tránh tình
trạng người dân hiểu lầm là căn bệnh lây qua thịt heo. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Hoa
Kỳ Tom Vilsack nói rằng "Đây không phải là nạn dịch liên quan tới thực phẩm. Cần
phát đi thông điệp rằng ăn thịt heo là không bị bệnh."
Nhiếu quốc gia đã cấm nhập khẩu thịt heo từ Bắc Mỹ. Nhưng sau đấy giới khoa học
chứng minh rằng heo thật ra không liên quan gì đến sự lây truyền của virus cúm
H1N1/09, nên hiện nay các rào cản về thịt heo đã bị dỡ bỏ.
Trang | 4

Cho đến ngày 04/05/2009, đã có nạn nhân chết đầu tiên ngoài Mexico. Có 20 quốc gia
với 985 người nhiễm cúm H1N1/09, trong đó 20 người chết.
WHO cuối tháng 04/2009 nâng cấp báo động dịch lên pha 5, pha cao thứ nhì của một
đại dịch cúm. Sau đấy, ngày 11/06/2009, bà Margaret Chan, tổng giám đốc của tổ chức

này đã nâng cấp dịch cúm H1N1/09 lên pha 6, pha đại dịch cúm toàn cầu [1].
Hiện nay, WHO không còn đếm số ca nhiễm virus H1N1/09 nữa. Tổ chức này khuyến
cáo các quốc gia trên thế giới tập trung vào điều trị bệnh nhân biến chứng nặng, và theo
dõi các diễn biến của đại dịch.
Vào những ngày cuối tháng 07/2009, Việt Nam công bố đã có hơn 700 ca xác nhận đã
nhiễm virus H1N1/09, đồng thời đóng cửa nhiều trường học và công ty khi những nơi
này có người bị nhiễm cúm [2].

[1]
[2]
/>8

Hồ Xuân Thiện, phát triển từ bài sơ khởi trên Wikipedia tiếng Việt.
Đã được cập nhật lúc 30/07/2009 15:47

Trang | 5

Đường dây nóng cúm H1N1/09

Hà Nội
Sở Y tế 0438437022 (24/24)
Trung tâm Kiểm dịch Y tế Quốc tế Nội Bài 0438865570, 0912061668, 0904224767
(24/24)
Cục Y tế dự phòng và Môi trường 0989671115, fax 0437366241, email

TP HCM
Sở Y tế 0839309981
Trung tâm Truyền thông Giáo dục Sức khỏe 1089 (7h30 sáng đến 5h chiều)
Bà Rịa, Vũng Tàu
Trung tâm Y tế Dự phòng 0903916479 (Bs Nguyễn Xuân Hoan, giám đốc)

Trung tâm Truyền thông, Giáo dục Sức khỏe 0913671372 (Bs Nguyễn Phạm Hà, giám
đốc)
Sở Y tế 0643540739 (văn phòng), 0913948065 (Bs Võ Văn Hùng, phó giám đốc)
Cần Thơ
Trung tâm Y tế Dự phòng 07103822352, 0913894234
Đà Nẵng
Sở Y tế 0913407809 (Bs Nguyễn Út, phó giám đốc)
Thanh Hoá
UBND Tỉnh 0373800115, 0373853240

Hồ Xuân Thiện tổng hợp, ai biết thêm, xin liên lạc để chúng tôi cập nhật danh sách này.
Đã được cập nhật lúc 30/07/2009 14:14
Trang | 6

Tên mới: virus đại dịch H1N1/09

Kể từ khi virus cúm mới xuất hiện, đã có nhiều vấn đề nảy sinh với việc gọi tên virus
này thế nào cho đúng.
Ban đầu, người ta gọi nó là virus cúm heo (tên tiếng Anh: swine flu) vì đây là chủng
H1N1, mà H1N1 từ trước đến nay chuyên nhiễm lên heo.
Nhưng một vấn đề lại xảy ra: virus H1N1 này lại lây rất mạnh từ người sang người, và
lại không phát hiện được nó xuất hiện tự nhiên trên heo.
Vì vậy, tên gọi "cúm heo" hoàn toàn không phù hợp, gây nhầm lẫn cho người dân, và
làm cho ngộ nhận là ăn thịt heo bị cúm. Thậm chí, Ai Cập còn ra lệnh giết toàn bộ đàn
heo, làm cho nông dân chăn nuôi biểu tình đánh nhau với cảnh sát nhiều nơi trên cả
nước [1].
Vì vậy, Tổ chức Sức khỏe Thế giới (WHO) trong tháng 5 đã chuyển sang gọi tên virus
mới là A/H1N1 hoặc A (H1N1). Nhưng cách gọi này cũng không ổn.
Các virus cúm theo mùa thông thường cũng có chủng có tên H1N1, và chủng H1N1
thông thường rất khác với chủng H1N1 mới xuất hiện. Vì vậy, cách gọi này đã và đang

gây nhầm lẫn cho giới chuyên môn.
Vừa qua, WHO đã thỏa thuận cùng với Tổ chức Lương nông Thế giới (FAO) và Tổ
chức Thế giới về Sức khỏe Động vật (OIE), cùng nhau gọi tên virus cúm mới là virus
đại dịch H1N1/09 [2]. H1N1 là tên chủng virus, và 09 là năm virus vừa xuất hiện 2009.
Đây có lẽ là cách gọi tên tốt nhất cho virus cúm H1N1 đang gây đại dịch hiện nay.

[1]:
[2]:

Hồ Xuân Thiện
Bài này nguyên là một đoạn của bài Tùy bút cúm 10/07/09: WHO: Cần giảm áp lực lên
công tác xét nghiệm cúm [3], nay được trích ra đăng lại để tiện cho bạn đọc tham khảo.
[3] />can-giam-ap-luc-len-cong-tac-xet-nghiem-cum
Đã được cập nhật lúc 01/08/2009 17:18
Trang | 7

Làm sao tránh cúm?

Tại sao nhiều người trong số chúng ta bị đau ốm, nhất là trong mùa đông? Đó là vì thời
tiết của mùa này lạnh khiến cho virus cúm dễ dàng truyền bệnh.
Ông Philip Tierno, giám đốc Viện Vi trùng học của New York University Medical
Center ở New York, Hoa Kỳ, giải thích: "80% bệnh truyền nhiễm được lây lan do việc
tiếp xúc trực tiếp, thí dụ như hôn hít hay bắt tay với người bị bệnh; hoặc cũng có thể lây
lan do những tiếp xúc gián tiếp chẳng hạn như đụng vào nắm cửa hay cầm máy điện
thoại mà một người bệnh sử dụng trước đó."
Có những loại virus, kể cả virus cúm, ẩn nấp trong không khí và chờ đợi một người nào
đó bất ngờ hít vào khí quản của họ. Tuy vậy, bạn vẫn có thể phòng ngừa bệnh cúm và
những loại vi trùng khác bằng những phương pháp giản dị được những bác sĩ và chuyên
viên y tế hướng dẫn sau đây:
1. Ðừng sờ vào mặt của bạn

Virus cúm thường xâm nhập vào cơ thể bạn qua mắt, mũi và miệng. Những bộ phận
này có chứa những chất nhớt lỏng, là những cánh cửa mở đón chào virus. Bác sĩ Philip
T. Haagen, chủ tịch của cơ quan y khoa chuyên môn về phòng bệnh tại Mayo Clinic ở
Rocchester, Minnesota nói: bạn sẽ khó tránh được việc sờ vào những tay vịn cầu thang
hay nắm cửa ở những nơi công cộng như văn phòng hay lớp học. Vào thời gian cao
điểm của bệnh cúm (tháng mười năm nay cho đến tháng ba năm sau), bề mặt của các đồ
vật này chứa đầy virus. Dùng tay dụi mắt một cách bất cẩn, bạn có thể truyền virus từ
tay vào mắt làm bạn bị cúm hồi nào không hay.
2. Rửa tay thường xuyên
Tiến sĩ Jack Brown, tác giả của cuốn sách "Don't touch that doorknob" ("Ðừng sờ vào
cái nắm cửa ấy"), và là giáo sư dạy môn sinh vật học của trường University of Kansas ở
Lawrence, khuyên chúng ta dùng nhiều xà phòng và xoa hai bàn tay với nhau rồi rửa
tay với nước ấm ít nhất 15 giây đồng hồ. Sự chà xát khi rửa tay làm loại bỏ được virus
khỏi dính vào lòng bàn tay, giữa kẻ tay và dính dưới móng tay.
3. Thận trọng khi dùng phòng vệ sinh công cộng
Khu vực này là nơi phát sinh và nuôi dưỡng virus. Ðể tránh sờ vào bề mặt của các đồ
vật ở những nơi này, bạn có thể áp dụng phương cách sau đây của nữ y tá Deanie
Lancaster ở bệnh viện Saint Thomas Hospital ở Nasville: khi bạn rửa tay, hãy vặn vòi
nước lên, rửa tay với xà phòng và nước ấm. Trước khi tắt nước hãy lấy giấy lau tay và
dùng giấy này để tắt vòi nước.
4. Uống thật nhiều nước
Khi niêm mạc (chất nhầy) đóng màng trong miệng và mũi, cổ họng sẽ bị khô và làm
cho vi trùng dễ dính ở trong những nơi này. Mỗi ngày, bạn cần phải uống nhiều nước
Trang | 8

lọc hay những thức giải khát khác, thí dụ như nước trái cây (giới hạn dùng cà phê vì
thức uống này làm cho bạn mất nước). Nên chạy máy phun ẩm độ (cool mist
humidifier) trong phòng - nhưng chỉ nên chạy khi đang ngủ mà thôi - để làm cho niêm
mạc giữ ẩm. Tuy nhiên, một không gian quá ẩm ướt có thể giúp nấm sinh sản có thể
gây ra dị ứng.

5. Chích ngừa cúm
Bác sĩ Carolyn Bridges, làm việc ở Trung tâm Kiểm soát và Phòng Bệnh Hoa Kỳ
(CDC) ở Atlanta cho biết rằng chích ngừa không những chống bệnh cúm mà còn có thể
phòng ngừa bệnh sưng phổi, nhiễm trùng tai và viêm xoang mũi. Theo những chuyên
gia của CDC thì những người có chích ngừa cúm giảm đến 42% lần việc phải đến bác sĩ
khám vì những chứng bệnh liên quan đến cảm lạnh trong mùa cúm. CDC cũng đề nghị
những người từ 50 tuổi trở lên, nhân viên y tế, các người có hệ miễn dịch yếu, các phụ
nữ đang có thai đều nên chích ngừa cúm. Nên hỏi bác sĩ xem mình có thể được chích
ngừa cúm hay không.
6. Giảm bớt căng thẳng
Bằng chứng về việc căng thẳng làm ảnh hưởng đến hệ miễn dịch là có thực. Những nhà
nghiên cứu thuộc trường Carnegie Mellon University ở Pittsburg theo dõi mức độ căng
thẳng ở 400 trung tâm thể dục thẩm mỹ và thấy rằng những người nào càng mệt mỏi thì
càng dễ bị lây bệnh cảm. Cũng như việc chích ngừa sưng phổi sẽ không có hiệu quả nếu
chích cho những người lớn tuổi này khi họ đang bị căng thẳng.
Mặc dù ai cũng có lúc bị căng thẳng nhưng chúng ta cần làm sao cởi bỏ chúng. Phương
pháp ngồi thiền phù hợp với một số người nhưng đôi khi bạn chỉ cần đi coi một phim xi
nê giữa ban ngày cũng có thể làm bạn bớt căng thẳng và chống được cảm cúm.
7. Tập thể dục đều đặn
Bác sĩ Haagen ở Mayo Clinic cho biết thêm là tập thể dục sẽ làm cho cơ thể tự chống
trả bệnh tật. Cơ quan American College of Sport Medicine đề nghị là mỗi ngày bạn phải
tập thể dục khoảng 30 phút để tránh bị nhiễm trùng bộ máy hô hấp. Nếu bạn là người
năng tập thể dục thì khi bị cảm cúm, bạn cũng sẽ mau lành bệnh hơn. Những nhà
nghiên cứu cũng cho biết nếu chúng ta đi bộ 45 phút một ngày thì sẽ giảm bớt đi một
nửa thời gian bị cảm.

Nguồn: Oanh Thơ, thanhda.com, Hồ Xuân Thiện biên tập lại một ít để phù hợp hơn với
cúm H1N1/09.
Đã được cập nhật lúc 01/08/2009 17:00
Trang | 9

Làm sao trị cúm?

Cúm và các biến chứng đi liền với nó đã giết hàng trăm người tại Anh mỗi năm. Nhưng
mặc dù đã có nhiều đầu tư cho nghiên cứu về virus này, đến nay chưa có cách trị.
Tuy nhiên, có một số vắc xin có hiệu quả phòng ngừa. Các vắc xin này thường được
tiêm mỗi năm cho người già và người có nguy cơ bị cúm.
Nhưng cứ mỗi vài năm thì một dòng mới của virus cúm lại xuất hiện và lan truyền
nhanh chóng, làm cho các phương pháp phòng ngừa không chạy theo kịp.
Điều này làm cho đại dịch cúm có thể xảy ra gây nguy hiểm cho hàng triệu người. Đại
dịch cúm kinh hoàng nhất của thế kỷ vừa qua là trận Cúm Tây Ban Nha năm 1918. Nó
đã giết khoảng 40 triệu người, còn hơn cả Chiến tranh Thế giới thứ nhất.
Cúm là gì?
Nhiều người lẫn lộn giữa cúm và cảm thông thường. Có sự giống nhau của 2 loại bệnh.
Cả hai đều do virus gây ra.
Theo Trung tâm Cảm Thông thường Cardiff, các triệu chứng của một trận cảm thông
thường bao gồm:
Đau và viêm họng;
Nghẹt hay chảy mũi;
Ho.
Các triệu chứng của cúm thông thường bao gồm:
Các cơn sốt cao (hơn 38,3
o
C hoặc 101
o
F) và ớn lạnh;
Đau nhức cơ dữ dội;
Và tiếp theo là các triệu chứng của cảm thông thường;
Cúm thường xuất hiện nhanh hơn là cảm.
Cả cảm và cúm thường hết sau khoảng 5-6 ngày đối với người khỏe mạnh bình thường,

và lây truyền bằng các cách giống nhau – ho, hắt xì hơi, và ngón tay bị dính virus khi
dụi vào mũi và mắt.
Làm sao trị cúm?
Có một vắc xin tạm thời phòng cúm, và những người hưởng lợi từ vắc xin này nhất bao
gồm người già, người với hệ miễn dịch bị suy giảm, và trẻ em.
Những người này có nguy cơ bị biến chứng nguy hiểm có khả năng dẫn đến tử vong.
Còn lại hầu hết những người khác khi bị cúm thì triệu chứng có thể được biến mất khi
nghĩ ngơi và mua các loại thuốc bán sẵn trên quầy (HXT: ở VN thì bệnh nhân kêu thuốc
gì thì nhà thuốc bán thuốc ấy, tự do hơn Tây nhiều).
Trang | 10

Các triệu chứng khó trị nhất là đau nhức, sốt cao và ho kéo dài.
Một người bị cúm thì nên:
Uống paracetamol để giảm sốt cao và đau nhức;
Uống xi rô trị ho hoặc uống thật nhiều nước ấm có pha đường và trái cây, như nước
chanh nóng pha với mật ong;
Bởi vì sốt sẽ gây nên đổ mồ hôi và cơ thể mất nước, bệnh nhân nên tăng cường uống
nước ép trái cây, nước thường hoặc ấm;
Hút thuốc làm nặng cúm thêm, nên bệnh nhân cần tránh xa môi trường khói thuốc;
Bệnh nhân bị sốt cao và đau nhức cơ thì nên nghĩ ngơi trên giường. Cách này sẽ làm
giảm đau nhức và ngăn cảm virus phát tán lây lan.
Các loại kháng sinh không có tác dụng với virus cúm, nhưng aspirin có thể được uống,
mặc dù không được dùng cho trẻ em bị cúm.
Aspirin có thể gây hội chứng Reye cho trẻ em, một bệnh thần kinh liên quan đến việc
dùng aspirin ở người trẻ.
Các thuốc diệt virus có thể được sử dụng đối với bệnh nhân có nguy cơ cao mà bị cúm
thông thường, và thuốc chỉ có tác dụng nếu được uống trước 48 giờ kể từ khi có triệu
chứng.
Thuốc diệt virus không trị được cúm, nhưng có thể giúp làm giảm triệu chứng và các
biến chứng nguy hiểm.

Các hướng dẫn từ Viện Quốc gia Y tế và Sức khỏe tốt nói rằng thuốc diệt virus chỉ nên
được kê khi số người bị cúm đạt đến mức độ cao và có bằng chứng rõ ràng cho thấy
cúm đang “lan truyền trong cộng đồng.”
Các nhiễm trùng thứ cấp
Đối với hầu hết người khỏe, nhiễm cúm không nguy hiểm gì cả mà chỉ là một lần trải
nghiệm không vui mà thôi.
Tuy nhiên với người già hoặc người bị các vấn đề sức khỏe mãn tính, như bệnh tim,
cúm có thể gây ra các bệnh nặng hơn.
Theo Cơ quan Bảo vệ Sức khỏe, các biến chứng thường gặp nhất của cúm là viêm phế
quản và viêm phổi vi khuẩn thứ cấp.
Các bệnh này có thể làm cho bệnh nhân phải đi bệnh viện và gây nguy hiểm chết người
cho người mẫn cảm.
Virus cúm không phải luôn có khả năng gây tử vong cao, nhưng với người già và bệnh
nó có thể làm cho họ chết sớm hơn.


Trang | 11

Các trận dịch
Giới khoa học không hiểu được tại sao các virus lại trở thành các tên giết người hàng
loạt, nhưng các nghiên cứu gần đây cho thấy là một cơ chế phân tử có thể làm cho virus
gây càn quét và tử vong cho người.
Thường thì virus cúm chỉ tồn tại giới hạn trong các tế bào thuộc hệ hô hấp, nhưng một
số virus lại có chìa khóa có thể mở cửa để tấn công các tế bào trên khắp cơ thể.
Phát hiện mới này có thể giúp bác sĩ theo dõi virus cúm để nhận ra các thay đổi có thể
làm cho virus có khả năng gây ra đại dịch.
Các protein trên vỏ virus cúm thay đổi thường xuyên, làm cho vắc xin mới phải được
phát triển để bảo vệ người phòng ngừa virus.
Trong một năm, virus cúm không bao giờ là cố định, mà thường là các protein trên vỏ
sẽ thay đổi nho nhỏ.

Nguy hiểm nhất là sự “gãy kháng nguyên”, hiện tượng mà 2 virus khác nhau trộn lẫn
vào nhau để tạo ra một dòng mới rất khác với trước đó.
Bài này chỉ cung cấp thông tin cơ bản về các vấn đề sức khỏe. Nếu bạn lo lắng về bản
thân, xin liên lạc với bác sĩ.

Hồ Xuân Thiện, dịch từ BBC [1].
[1]
Đã được cập nhật lúc 30/07/2009 15:18

Trang | 12

Cách dùng Tamiflu

Tamiflu là một loại dược phẩm cần được kê toa dùng để phòng tránh cúm và điều trị
cho người lớn và trẻ em trên 1 tuổi.
Tamiflu có ở dạng viên.
Tamiflu đồng thời có dạng dung dịch hương trái cây với dụng cụ phân chia liều lượng
cho trẻ 1 tuổi hoặc lớn hơn và cho người lớn gặp khó khăn khi nuốt viên nang.
Tamiflu có thể được uống cùng hoặc không cùng với các thực phẩm khác. Như nhiều
loại dược phẩm khác, nếu bạn dùng Tamiflu với bánh, sữa hay đồ ăn, khả năng rối loạn
tiêu hóa có thể giảm đi.
1. Liều dùng Tamiflu
Dùng trong điều trị cúm: dùng 1 liều, ngày hai lần, trong 5 ngày. Xem bảng liều lượng
Tamiflu để biết chính xác.
Dùng trong phòng ngừa cúm: dùng 1 liều, ngày một lần, trong 10 ngày. Xem bảng liều
lượng Tamiflu để biết chính xác.
Bảng: Liều lượng Tamiflu theo độ tuổi và cân nặng.

*Liều 75 mg có thể lường bằng cách kết hợp 30 mg và 45 mg.
Trong trường hợp dụng cụ phân chia liều lượng bị mất hoặc hư hỏng, có thể dùng xy-

lanh hoặc dụng cụ khác để đo lường thể tích như sau:
Cho trẻ nhẹ hơn 15 kg: 2,5 mL (½ muỗng canh).
Cho trẻ từ 16 kg - 23 kg: 3,8 mL (¾ muỗng canh).
Cho trẻ từ 23 kg - 40 kg: 5,0 mL (1 muỗng canh).
Cho trẻ từ 41 kg trở lên: 6,2 mL (1 ¼ muỗng canh).
2. Bạn nên làm gì khi quên uống thuốc?
Nếu bạn quên uống thuốc vào lúc nào đó, hãy uống ngay liều bỏ lỡ khi bạn nhớ ra, trừ
khi đó là thời điểm nằm trong khoảng 2 giờ nữa là đến lần uống thuốc kế tiếp. Đừng
Trang | 13

uống 2 liều cùng lúc để bù cho liều đã bị quên. Sau đó bạn có thể tiếp tục uống thuốc
như bình thường.
3. Dùng Tamiflu với các loại dược phẩm khác
Tamiflu được chỉ ra là có rất ít tương tác tiêu cực với các loại dược phẩm khác. Bác sĩ
hay các chuyên gia về sức khỏe có thể giới thiệu vài loại dược phẩm không cần kê toa
để giảm thiểu các triệu chứng khó chịu trong khi Tamiflu tấn công các virus cúm. Như
với bất cứ loại dược phẩm nào, phải chắc chắn là bạn đã nói với bác sĩ về bất cứ loại
thuốc kê toa hay không kê toa mà bạn đang dùng trước khi bắt đầu điều trị bằng
Tamiflu. Một số loại vắc xin cúm qua đường mũi như FluMist®* không nên dùng trong
vòng 2 tuần trước hoặc 48 giờ sau khi uống Tamiflu, trừ khi đã được bác sĩ cho phép.
4. Dùng Tamiflu trong trường hợp bạn có bệnh về thận
Nếu bạn bị bệnh nào đó về thận, hãy nói với bác sĩ trước khi bắt đầu điều trị bằng
Tamiflu. Có quy định về liều lượng đặc biệt đối với nhóm bệnh này như sau:
Liều điều trị: 1 liều 75 mg, mỗi ngày 1 lần, trong 5 ngày.
Liều phòng ngừa: 1 liều 75 mg, cách ngày hoặc liều 30mg, mỗi ngày 1 lần.
5. Bảo quản Tamiflu thế nào?
Viên nang Tamiflu nên được bảo quản ở nhiệt độ phòng thấp hơn 25
o
C và giữ ở nơi khô
ráo. Trữ lạnh dung dịch Tamiflu ở 2ºC đến 8ºC. Đừng làm đông lạnh. Như tất cả các

loại thuốc, giữa Tamiflu cách xa tầm với của trẻ em.

Nguyễn Thị Thu Trang, dịch từ Tamiflu.com
Đã được cập nhật lúc 30/07/2009 15:02

Trang | 14

Không biết mình bị cúm thường hay bị H1N1/09?

Hỏi:
Em là 1 độc giả của trang web dichcum.com. Hôm nay em có câu hỏi, muốn nhờ anh tư
vấn xem em có bị nhiễm cúm H1N1 không.
Em có tiếp xúc với người đi trên chuyến bay từ Hà Nội vào Thành Phố Hồ Chí Minh.
Mấy ngày nay em bị sốt, ban đầu là sốt, bị đau họng, đờm nhiều. Qua ngày hôm nay thì
bị thêm hắt hơi, sổ mũi nhiều. Cảm giác cũng hay bị nhức đầu, chóng mặt
Thời gian phát bệnh là bao lâu vậy anh? Qua bao lâu thì bệnh tự khỏi? Em có thể chữa
trị tại nhà không? Em tìm hiểu thông tin trên mạng thì chi phí xét nghiệm hết 125USD,
vượt khả năng của em, nên em chỉ ở nhà uống thuốc thôi.
Em cũng đang phân vân không biết mình bị cúm thông thường hay bị H1N1.
Đáp:
Mình cần thêm thông tin về triệu chứng của bạn, ví dụ như:
Trên chuyến bay của bạn có có ai được chẩn đoán xác định là nhiễm cúm H1N1 không,
sau chuyến bay bao lâu thì bạn bắt đầu sốt, sốt bao nhiêu độ, đờm nhiều mức độ thế nào
và có màu gì không
Tuy nhiên theo mình, việc chẩn đoán xác định bạn có bị nhiễm cúm H1N1 không cũng
không cần thiết, bởi cúm thường hay H1N1 đa số cũng chỉ khoảng 1 tuần đến 10 ngày
là khỏi. Các thuốc điều trị triệu chứng cũng có thể dùng nếu quá khó chịu (chảy mũi
nhiều hoặc đau đầu quá chẳng hạn).
Bạn nên hạn chế tiếp xúc và đeo khẩu trang, vệ sinh bàn tay và miệng họng để giảm lây
nhiễm cho gia đình và tránh các biến chứng nhiễm trùng khác.

Rất khó có thể chẩn đoán bệnh mà không qua thăm khám lâm sàng và xét nghiệm nên
tốt nhất là bạn nên đến cơ sở y tế gần nhất để khám nếu thấy triệu chứng kéo dài hoặc
nặng thêm.
Chúc bạn sớm khỏe và đừng ngại gửi thư cho chúng tôi nếu như bạn còn chưa an tâm.

Mai Hải Nam
Đã được cập nhật lúc 01/08/2009 17:16

Trang | 15

Hướng dẫn sử dụng khẩu trang

1. Vì sao cần mang khẩu trang để phòng tránh bệnh cúm A/H1N1?
Cho đến thời điểm hiện tại, đã có rất nhiều chứng cứ cho thấy sự lây lan từ người sang
người của vi-rút cùm A/H1N1 chủ yếu là qua những giọt dịch tiết đường hô hấp của
người bệnh được bắn vào không khí khi người bệnh nói, ho, hắt hơi. Mang khẩu trang
che kín mũi, miệng là một trong những biện pháp giúp giảm và phòng tránh được sự lây
lan này.
2. Những người nào nên mang khẩu trang?
Người thân trong gia đình, bạn bè, những người trực tiếp chăm sóc, tiếp xúc với người
bị cúm A/H1N1 hoặc người có biểu hiện sốt, ho, đau họng, hắt hơi, nhất là khi không
gian tiếp xúc chật hẹp, không thông thoáng.
Nhân viên y tế.
Người bị bệnh cúm A/H1N1 hoặc có các biểu hiện của bệnh cúm.
Người sống trong vùng đang có dịch xảy ra.
3. Nên sử dụng những loại khẩu trang nào?
Có thể sử dụng những loại khẩu trang bày bán trên thị trường (bằng giấy hay bằng vải),
nếu không có khẩu trang có thể dùng khăn tay, mảnh vải sạch để che mũi miệng nhưng
phải bảo đảm những nguyên tắc sau đây:
Khẩu trang phải được buộc chặt, che kín mũi miệng, không có khoảng hở nào giữa

khẩu trang và vùng mũi miệng của người sử dụng.
Nếu là khẩu trang bằng vải thì phải khô, không được ẩm ướt.
Tránh mọi sự chạm tay vào khẩu trang trong suốt thời gian mang khẩu trang. Nếu lỡ
chạm tay vào thì phải rửa tay bằng xà phòng ngay.
Không sử dụng chung khẩu trang với người khác.
Khẩu trang của người bệnh phải được thay mới hàng ngày, khẩu trang đã sử dụng phải
được vứt bỏ vào thùng rác.
Người tiếp xúc với người bệnh phải thay mới khẩu trang thường xuyên sau mỗi lần tiếp
xúc, nếu là khẩu trang vải thì phải giặt thường xuyên với xà phòng và đem phơi nắng.
Sau mỗi lần giặt khẩu trang phải rửa tay ngay bằng xà phòng dưới vòi nước.
Khi muốn cởi bỏ khẩu trang phải dùng tay tháo dây đeo khẩu trang ra, chỉ cầm phần
dây đeo của khẩu trang, tuyệt đối không chạm tay vào bề mặt của khẩu trang. Rửa tay
bằng xà phòng sau mỗi lần cởi bỏ khẩu trang.

Nguồn: Thu Trang, Medinet – SYTTPHCM [1].
[1] />dn-s-dng-khu-trang&catid=7:tt-bnh-nhan&Itemid=18
Đã được cập nhật lúc 02/08/2009 01:58
Trang | 16

Chăm sóc người bệnh cúm H1N1/09 tại gia đình

Những thông tin dưới đây có thể giúp bạn an toàn hơn khi phải chăm sóc người bệnh tại
nhà trong thời kỳ dịch cúm.
1. Bệnh cúm lây truyền ra sao?
Cách lây lan chủ yếu của virus cúm từ người sang người là qua đường hô hấp do ho hay
hắt hơi. Điều này xảy ra khi những giọt lỏng ti ti của nước bọt/nước mũi từ một cơn ho
hay hắt hơi của người bị nhiễm cúm được truyền đi trong không khí và có thể rơi xuống
miệng hoặc mũi của những người đứng gần đó. Virus cúm cũng có thể lây lan khi một
người chạm phải những giọt lỏng li ti này trên một người khác hay trên vật thể nào đó
và sau đó lại chạm vào chính mũi hoặc miệng của họ (hay mũi hoặc miệng của người

khác) trước khi rửa tay.
2. Người nhiễm cúm H1N1/09 được chăm sóc tại nhà nên
Liên lạc với cơ sở y tế để được biết về các yêu cầu chăm sóc đặc biệt nào cần thiết đối
với trường hợp họ là phụ nữ đang mang thai hoặc có các bệnh nguy cơ như tiểu đường,
bệnh tim, hen suyễn, khí thũng phổi.
Báo với cơ sở y tế để biết họ có nên dùng thuốc chống virus hay không.
Ở tại nhà trong vòng 7 ngày kể từ khi có những triệu chứng đầu tiên cho đến sau khi hết
bệnh 24 tiếng, tùy theo trường hợp nào lâu hơn.
Nghỉ ngơi thật nhiều.
Uống các loại nước sạch (nước trắng, nước thịt, nước uống thể thao, nước cân bằng
điện giải cho trẻ em) để tránh mất nước.
Che mũi và miệng khi ho và hắt hơi. Rửa tay sạch thường xuyên với xà phòng và nước
hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn, đặc biệt là sau khi sử dụng khăn giấy và sau
khi ho hoặc hắt hơi vào tay.
Tránh tiếp xúc gần với người khác - không đi làm hoặc đi học khi bị bệnh.
Để ý thật cẩn thận với các triệu chứng khẩn cấp (xem dưới đây) có thể cho thấy bạn cần
có sự chăm sóc chuyên khoa.
3. Dược phẩm giúp giảm triệu chứng cúm
Kiểm tra với cơ sở cung cấp dịch vụ y tế hoặc dược sĩ để biết cách sử dụng thuốc chính
xác và an toàn.
Thuốc chống virus đôi khi có thể giúp giảm triệu chứng cúm, nhưng cần phải được kê
toa. Hầu hết mọi người đều không cần đến thuốc chống virus để có thể khỏi bệnh cúm.
Tuy nhiên, những người có nguy cơ cao đối với biến chứng của cúm, hoặc những ai bị
nặng cần phải đưa vào bệnh viện, dùng thuốc chống virus có thể có lợi. Thuốc chống
virus có thể được dùng cho người từ 1 tuổi trở lên. Hãy yêu cầu cơ sở y tế khi bạn cần
thuốc chống virus.
Nhiễm cúm có thể dẫn đến nhiễm vi khuẩn. Vì thế, một số người có thể cần đến thuốc
kháng sinh. Nếu bệnh cúm nghiêm trọng hoặc kéo dài, hoặc bệnh có vẻ đỡ hơn rồi lại
nặng trở lại thì có thể đó là dấu hiệu cho thấy người đó đã bị nhiễm vi khuẩn. Hãy kiểm
tra với cơ sở y tế nếu bạn cảm thấy lo lắng.

Trang | 17

Chú ý! Không cho trẻ nhỏ hoặc thiếu niên dưới 20 tuổi dùng aspirin khi bị cúm, vì điều
này có thể gây ra một bệnh hiếm gặp nhưng nghiêm trọng có tên là Hội chứng Reye.
Kiểm tra thành phần của thuốc cảm và cúm (các loại thuốc bán không cần kê toa) để
xem chúng có chứa aspirin hay không.
Trẻ em hoặc thiếu niên dưới 20 tuổi bị cúm có thể dùng thuốc không chứa aspirin như
acetaminophen (Tylenol®) và ibuprofen (Advil®, Motrin®, Nuprin®) để giảm triệu
chứng bệnh.
Trẻ em nhỏ hơn 4 tuổi không được dùng thuốc cảm bán không kê toa mà không hỏi ý
kiến bác sĩ trước.
Biện pháp chăm sóc an toàn nhất cho trẻ dưới hai tuổi bị cúm là dùng dụng cụ làm ẩm
phun sương và ống bơm để hút sạch chất nhầy trong mũi khi mũi bị nghẹt.
Sốt và đau nhức có thể được điều trị bằng acetaminophen (Tylenol®) hoặc ibuprofen
(Advil®, Motrin®, Nuprin®) hoặc các loại thuốc kháng viêm không có steroid
(NSAIDS). Ví dụ như các loại thuốc sau: Acetaminophen (Tylenol®), Ibuprofen
(Advil®, Motrin®, Nuprin®), Naproxen (Aleve).
Các loại dược phẩm cho cảm, cúm bán không cần kê toa được dùng theo hướng dẫn
kèm theo thuốc có thể giúp giảm một số triệu chứng như ho và nghẹt thở. Điều quan
trọng là những loại thuốc này không thể làm giảm mức độ lây nhiễm của người bệnh.
Kiểm tra thành phần trên nhãn hiệu để xem nếu thuốc có acetaminophen hay ibuprofen
trước khi uống thêm các loại thuốc này - đừng uống liều gấp đôi! Các bệnh nhân bị
bệnh thận hoặc có vấn đề về dạ dày nên kiểm tra với các cơ sở y tế trước khi dùng bất
cứ loại thuốc NSAIDS nào.
Kiểm tra với cơ sở y tế hoặc dược sĩ nếu bạn đang dùng một loại thuốc khác không kê
toa hoặc có kê toa mà không liên quan đến bệnh cúm.
4. Khi cần cấp cứu
Hãy điện thoại cho bệnh viện yêu cầu chăm sóc chuyên khoa nếu người bệnh tại nhà bị:
Khó thở hay đau ngực.
Môi tím hoặc xanh tái.

Ói mửa hoặc ói cả dịch lỏng.
Có dấu hiệu mất nước như hoa mắt, chóng mặt khi đứng, bí tiểu, hoặc ở trẻ nhỏ khóc
thiếu nước mắt.
Lên cơn động kinh (ví dụ: co giật không kiểm soát được).
Phản ứng chậm hơn bình thường hoặc trở nên lú lẫn.
5. Các bước để giảm sự lây nhiễm cúm trong gia đình
Khi chăm sóc một thành viên trong gia đình bị bệnh cúm, điều quan trọng nhất là bảo
vệ bản thân bạn và những người chưa bị bệnh bằng cách:
Giữ người bệnh cách xa những người khác càng nhiều càng tốt (xem “Nơi ở cho người
bị bệnh” ở bên dưới).
Nhắc nhở người bị bệnh che mũi miệng khi họ ho, rửa tay sạch thường xuyên với xà
phòng và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn, đặc biệt là sau khi ho hoặc hắt
hơi.
Mỗi người trong gia đình phải thường xuyên rửa tay sạch với xà bông và nước hoặc các
dung dịch rửa tay có chứa cồn.
Trang | 18

Hỏi cơ sở y tế xem mọi người trong gia đình đã có tiếp xúc với người bệnh - đặc biệt là
nếu những người này có bệnh mãn tính - có nên dùng thuốc chống virus như
oseltamivir (Tamiflu®) hay zanamivir (Relenza®) để ngăn ngừa cúm.
6. Nơi ở cho người bị bệnh
Giữ người bệnh ở trong một phòng riêng biệt tách khỏi khu vực chung của gia đình (ví
dụ: một phòng có giường trống với nhà tắm riêng, nếu có thể). Đóng cửa phòng bệnh.
Ngoại trừ trường hợp cần chăm sóc chuyên khoa, người bệnh không nên rời khỏi nhà
khi họ bị sốt hoặc trong suốt thời gian họ có thể lây nhiễm bệnh cho người khác (tại
thời điểm hiện tại, giới khoa học tin rằng virus cúm H1N1/09 có tính chất lây lan giống
như cúm thông thường. Với cúm thông thường, các nghiên cứu cho thấy rằng người ta
có thể lây nhiễm bệnh từ một ngày trước khi họ có triệu chứng cho đến 7 ngày sau khi
họ bị bệnh. Trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ có thể có khả năng lây nhiễm tiềm tàng trong
thời gian lâu hơn).

Nếu người bệnh cần rời khỏi nhà (ví dụ phải đi chăm sóc chuyên khoa), họ nên che mũi
và miệng khi ho hoặc hắt hơi và mang khẩu trang y khoa nếu có.
Cho người bị bệnh đeo khẩu trang y khoa nếu họ cần ra vào khu vực chung trong nhà
gần những người khác .
Nếu có thể, người bệnh nên dùng một phòng tắm riêng, phòng tắm này nên được làm
sạch hàng ngày với chất tẩy rửa trong gia đình (xem dưới đây).
7. Bảo vệ những người khác trong gia đình
Người bệnh không nên tiếp khách đến thăm, trừ tiếp xúc với người chăm sóc. Một cuộc
điện thoại sẽ an toàn hơn là một cuộc thăm viếng mặt đối mặt.
Nếu có thể, chỉ nên để một người lớn trong nhà chăm sóc người bệnh.
Tránh để phụ nữ có thai chăm sóc người bệnh, vì phụ nữ có thai thuộc đối tượng nguy
cơ cao với biến chứng của bệnh cúm vì hệ miễn dịch kém trong thời gian mang thai).
Tất cả mọi người trong gia đình nên rửa tay sạch thường xuyên với xà phòng và nước
hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn sau mỗi lần tiếp xúc với người bệnh hoặc
phòng người bệnh hoặc phòng tắm.
Dùng giấy vệ sinh lau khô tay sau khi rửa hoặc dùng khăn tắm riêng cho mỗi người
trong nhà. Ví dụ, mỗi người dùng một màu khăn riêng.
Nếu có thể, xem xét việc duy trì sự thông thoáng khí trong những khu vực dùng chung
(chẳng hạn như mở cửa sổ trong phòng tắm, bếp…).
Thuốc chống virus có thể dùng để ngăn ngừa cúm, vì thế kiểm tra với cơ sở y tế để xem
những người trong gia đình có nên dùng thuốc chống virus hay không.
8. Nếu bạn là người chăm sóc
Tránh mặt đối mặt với người bệnh.
Khi bế trẻ nhỏ bị bệnh, để cằm của bé lên vai bạn. Như thế bé sẽ không ho vào mặt bạn.
Rửa tay sạch thường xuyên với xà phòng và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa
cồn sau khi bạn tiếp xúc với người bệnh, hoặc chạm vào khăn giấy đã sử dụng, hoặc
mang quần áo đi giặt.
Nói với cơ sở y tế để dùng thuốc kháng virus để ngăn ngừa cúm cho người chăm sóc.
Tự theo dõi bản thân và các thành viên trong gia đình trước các triệu chứng cúm và liên
hệ với đường dây nóng hoặc cơ sở y tế khi có triệu chứng xuất hiện.

9. Sử dụng khẩu trang hoặc mặt nạ
Tránh tiếp xúc gần (gần hơn 2 mét) với người bệnh càng nhiều càng tốt.
Trang | 19

Nếu bạn phải tiếp xúc gần vời người bệnh (ví dụ: bế trẻ bị bệnh) cố gắng hạn chế thời
gian tiếp xúc ở mức thấp nhất và cố gắng mang khẩu trang (ví dụ như khẩu trang y tế)
hoặc khẩu trang dùng một lần loại N95.
Một khẩu trang N95 vừa khít với khuôn mặt bạn có thể lọc những phần tử nhỏ có thể
hít phải ở khu vực ngay khẩu trang, nhưng thở qua mặt nạ thì sẽ dễ hơn so với thở qua
một khẩu trang N95 trong một thời gian dài.
Mặt nạ và khẩu trang có thể mua ở tiệm thuốc.
Mang khẩu trang N95 nếu bạn giúp đỡ người bệnh xử lý đường hô hấp bằng bình xịt
hoặc ống hít, theo chỉ dẫn của bác sĩ. Xử lý đường hô hấp nên thực hiện ở trong một
phòng cách biệt với khu vực chung trong nhà khi có thể.
Mặt nạ hoặc khẩu trang N95 đã sử dụng nên lấy ra và ngay lập tức bỏ vào thùng rác để
nó không chạm vào bất cứ thứ gì khác.
Tránh sử dụng lại các mặt nạ và khẩu trang sử dụng một lần khi có thể. Nếu sử dụng
loại bằng vải có thể dùng nhiều lần, nó phải được giặt sạch bằng bột giặt và sấy khô
bằng hơi nóng.
Sau khi bạn gỡ bỏ mặt nạ hoặc khẩu trang N95, rửa tay sạch với xà phòng và nước hoặc
các dung dịch rửa tay có chứa cồn.
10. Làm sạch nhà cửa, giặt giũ và xử lý chất thải
Bỏ các khăn giấy và các đồ dùng một lần đã sử dụng của người bệnh vào thùng rác.
Rửa tay sạch sau khi tiếp xúc với khăn giấy đã sử dụng và các vật thải tương tự.
Giữ sạch các bề mặt (đặc biệt là bàn cạnh giường, các bề mặt trong phòng tắm, đồ chơi
trẻ em), bằng cách lau chùi bằng chất tẩy rửa gia dụng theo hướng dẫn trên sản phẩm.
Các đồ vải, đồ dùng ăn uống, và bát đĩa của người bệnh không cần giặt riêng nhưng
quan trọng là những đồ này không được dùng chung khi chưa qua rửa sạch.
Giặt các đồ vải (như ra trải giường và khăn tắm) bằng xà phòng giặt gia dụng và sấy
khô ở chế độ nóng. Tránh ôm đồ giặt trước khi giặt để tránh lây nhiễm cho bạn. Rửa tay

sạch với xà phòng và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn sau khi tiếp xúc với
đồ giặt dơ.
Đồ dùng ăn uống nên rửa sạch trong bồn rửa chén bằng tay với nước và xà phòng.
11. Lưu ý: Rửa tay sạch đúng cách:
Thao tác theo hướng dẫn trong hình vẽ dưới đây (theo khuyến cáo của WHO).
Trang | 20



Nguyễn Thị Thu Trang, dịch từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng Bệnh Hoa Kỳ [1]. Hồ
Xuân Thiện bổ sung hình ảnh, biên tập một ít để phù hợp với tình hình Việt Nam.
[1]
Đã được cập nhật lúc Thứ Năm, 30/07/2009 14:54
Trang | 21

Tổng quát về cúm

Cúm (tên tiếng Anh là influenza, thường được gọi là flu) là một bệnh truyền nhiễm
được gây ra bởi virus có bộ gene là RNA, thuộc họ Orthomyxoviridae (họ virus cúm).
Họ virus này nhiễm lên chim và động vật có vú. Tên influenza có nguồn gốc từ tiếng Ý
(cũng viết là influenza, nghĩa tiếng Anh là influence, tức "ảnh hưởng", tiếng Latin viết
là influentia). Trên người, các triệu chứng bệnh thông thường là ớn lạnh, sốt, viêm
họng, các loại đau cơ, nhức đầu nặng, ho, cảm thấy người yếu và các kiểu khó chịu
thông thường khác. Ho và sốt là hai triệu chứng thường gặp nhất. Trong các trường hợp
nặng, cúm gây nên viêm phổi, đây là biến chứng có thể gây tử vong, đặc biệt là cho
người nhỏ tuổi và người già. Mặc dù có thể thường bị nhầm lẫn với bệnh cảm thông
thường, cúm là loại bệnh nặng hơn rất nhiều và được gây ra bởi một loài virus khác.
Cúm có thể gây ra buồn nôn và ói mửa, đặc biệt là ở trẻ em, nhưng các triệu chứng này
lại thường được gây ra do bệnh viêm dạ dày ruột non (gastroenteritis, thường được gọi
là “cúm bao tử” (stomach flu) hoặc là “cúm 24 giờ” (24-hour flu)).

Hình: Ảnh chụp hiển vi điện tử xuyên thấu (transmission electron microscopy - TEM)
của các thể virus cúm được nhuộm âm bản, độ phóng đại khoảng 100.000 lần.
Thông thường, cúm được lây truyền từ động vật có vú bị nhiễm bệnh bằng con đường
lan qua không khí do các triệu chứng ho hoặc hắt hơi, tạo ra các hạt dịch lỏng ti ti có
chứa virus, và cũng lây truyền từ chim nhiễm bệnh bằng con đường phân (cứt) chim.
Cúm có thể được truyền qua nước bọt (nước miếng), nước mũi, phân và máu. Sự nhiễm
bệnh có thể được gây ra do tiếp xúc với dịch cơ thể hoặc với các bề mặt bị nhiễm virus.
Virus cúm có thể giữ được khả năng truyền nhiễm sau một tuần ở nhiệt độ cơ thể người,
hơn 30 ngày ở 0
o
C (32
o
F), và thậm chí lâu hơn rất nhiều nếu ở nhiệt độ cực thấp. Virus
cúm có thể bị làm mất hoạt tính (bất hoạt) bởi các chất chống vi sinh vật và các chất tẩy
rữa. Vì virus có thể được làm bất hoạt do xà phòng (xà bong), việc rữa tay thường
xuyên sẽ làm giảm nguy cơ nhiễm bệnh.
Trang | 22

Cúm lan truyền khắp thế giới qua các dịch theo mùa trong năm, gây chết cho từ hàng
trăm ngàn người mỗi năm, cho đến hàng triệu người trong các năm đại dịch cúm toàn
cầu. Ba (03) đại dịch cúm toàn cầu đã diễn ra trong thế kỷ 20 và cướp mất sinh mạng
của hàng chục triệu người. Mỗi đại dịch cúm này được gây ra do sự xuất hiện của một
chủng virus mới cho người. Thông thường, các chủng mới này được sinh ra do sự lan
truyền của một virus cúm đã có sẵn trên các loài động vật khác lây sang cho người. Một
chủng cúm trên gia cầm có tên là H5N1, cho đến gần đây, đã tạo ra nguy cơ lớn nhất
gây ra đại dịch cúm mới trên toàn cầu kể từ khi nó lần đầu tiên gây tử vong cho người
trong những năm 1990. Mặc dù chủng H5N1 chưa đột biến để tạo ra một dạng có thể
lây lan dễ dàng từ người sang người, trong tháng 04/2009, một chủng cúm khác tên là
H1N1 đã kết hợp nhiều gene khác nhau từ cúm người, cúm heo (lợn), và cúm gà, được

gọi là “cúm heo” (swine flue), phát xuất từ Mexico, Hoa Kỳ, và một số quốc gia khác.
Đến cuối tháng 04/2009, cúm heo H1N1 được nghi ngờ là đã gây tử vong cho hơn 150
người ở Mexico, và báo hiệu rằng một đại dịch cúm toàn cầu mới là hầu như chắc chắn
sẽ xảy ra.
Ngày 11/06/2009, bà Margaret Chan, tổng giám đốc của Tổ chức Sức khỏe Thế giới đã
công bố nâng cấp dịch cúm H1N1 lên pha 6, pha đại dịch cúm toàn cầu.
Tiêu chủng ngừa cúm là cách làm thông thường cho người của các quốc gia đã phát
triển và cho gia cầm. Vắc xin thông thường nhất cho người là vắc xin 3 chủng cúm
(trivalent influenza vaccine (TIV)), loại này chứa các chất liệu được tinh lọc và không
còn hoạt tính của 3 chủng virus khác nhau. Thông thường, vắc xin này chứa chất liệu
của 2 chủng cúm A và 1 chủng cúm B. Vắc xin TIV an toàn và không chứa nguy cơ nào
của việc truyền bệnh cúm, và nó gây ra phản ứng rất nhẹ. Một loại vắc xin được thiết kế
cho năm này có thể không có tác dụng cho năm sau đó, vì virus cúm tiến hoá rất nhanh
và các chủng virus khác có thể sẽ trở nên phổ biến. Các thuốc trị virus có thể được dùng
để trị cúm, đặc biệt là thuốc sử dụng các chất ức chế enzyme neuraminidase.
1. Nguồn gốc của từ influenza:
Tên gọi influenza có gốc từ tiếng Ý và nói về nguyên nhân của loại bệnh này; đầu tiên,
bệnh này được cho là do ảnh hưởng của các nguyên nhân chiêm tinh học. Các thay đổi
của y học đã làm thay đổi tên này thành influenza del freddo, có nghĩa là "do ảnh hưởng
của hơi lạnh". Từ influenza được sử dụng đầu tiên trong tiếng Anh vào năm 1743 khi
nó được du nhập, với cách phát âm kiểu Anh, từ trong dịch bệnh cúm tại châu Âu. Các
tên cổ của cúm bao gồm dịch tiêu chảy catarrh, cúm grippe (từ người Pháp), bệnh đổ
mồ hôi, và sốt Tây Ban Nha (đặc biệt từ chủng của đại dịch cúm 1918).
2. Lịch sử:
Các triệu chứng của bệnh cúm trên người đã được Hippocrates mô tả rõ ràng vào
khoảng 2.400 năm trước đây. Kể từ đó, virus cúm đã gây ra nhiều trận đại dịch. Các số
liệu lịch sử về cúm khó mà được xác định rõ, vì các triệu chứng có thể tương tự với
triệu chứng của các bệnh khác, như bệnh bạch hầu (diphtheria), dịch viêm phổi
(pneumonic plague), sốt thương hàn (typhoid fever), sởi (dengue), và sốt phát ban
(typhus). Ghi nhận đầu tiên có độ tin cậy cao về một đại dịch cúm là một trận dịch vào

năm 1580. Dịch này bắt đầu từ Nga và lan truyền sang châu Âu bằng cách xuyên qua
châu Phi. Tại Rome, hơn 8.000 người đã tử vong, và một số thành phố của Tây Ban
Nha có dân hoàn toàn chết sạch. Các đại dịch cúm tiếp tục một cách thỉnh thoảng trong
Trang | 23

suốt thế kỷ 17 và 18, đặc biệt là đại dịch trên diện rộng năm 1830-1833; nó nhiễm
khoảng 1/4 số người tiếp xúc với nguồn bệnh.
Trận dịch nổi tiếng nhất và cũng là gây tử vong nhiều nhất là trận đại dịch Cúm Tây
Ban Nha (Spanish flu pandemic, loại cúm A, chủng H1N1) từ 1918-1919. Không rõ có
bao nhiêu người đã tử vong, nhưng các ước đoán biến động từ 20 triệu cho đến 100
triệu người. Trận đại dịch này được mô tả là "sự huỷ diệt về y học lớn nhất trong lịch
sử" và có thể đã giết nhiều người bằng với trận dịch Cái chết Đen (Black Death, do
bệnh dịch hạch, 1347-1351). Số tử vong khủng khiếp này đã được gây ra do tỉ lệ nhiễm
bệnh cao đến 50% và cấp độ bệnh trầm trọng của các triệu chứng, được nghi ngờ là gây
ra do các "cơn bão cytokine". Thật vậy, các triệu chứng trong năm 1918 là rất lạ và làm
cho thời gian đầu, bệnh cúm bị chẩn đoán sai thành sởi, dịch tả, hoặc là thương hàn.
Một nhân chứng đã viết: "Một trong các biến chứng kinh khủng nhất là xuất huyết từ
các màng nhầy, đặc biệt là từ mũi, dạ dày, và ruột. Sự chảy máu từ tai và xuất huyết
trên da cũng xuất hiện." Phần lớn số người chết là bị viêm phổi do vi khuẩn, một loại
nhiễm trùng cơ hội gây ra do cúm, nhưng virus cũng trực tiếp gây tử vong cho người,
gây nên chảy máu phổi ồ ạt và phù phổi.

Hình: Ảnh TEM của virus gây đại dịch Cúm Tây Ban Nha (độ phóng đại khoảng
100.000 lần).
Đại dịch cúm Tây Ban Nha thật sự đã xuất hiện trên mức độ toàn cầu, kéo dài cho đến
tận vùng Bắc Cực và các đảo xa xôi trên Thái Bình Dương. Bệnh nặng bất thường đã
giết chết từ 2-20% số người bị nhiễm so với chỉ mức tử vong là 0,1% của các dịch cúm
thông thường. Một đặc điểm lạ của trận đại dịch cúm này là nó hầu như chỉ gây tử vong
cho thanh niên, với 99% số tử vong do đại dịch cúm là ở nhóm người dưới 65 tuổi, và
hơn phân nữa ở nhóm thanh niên trẻ từ 20-40 tuổi. Đây là đặc điểm lạ vì cúm thường

chỉ gây tử vong cho trẻ em nhỏ (dưới 2 tuổi) và người già (trên 70 tuổi). Số tử vong
tổng cộng của trận đại dịch 1918-1919 không được xác định chính xác, nhưng người ta
ước tính có khoảng 2,5-5% dân số trên toàn thế giới đã tử vong vì nó. Khoảng 25 triệu
người có thể đã chết trong 25 tuần đầu tiên; ngược lại, HIV/AIDS đã giết 25 triệu người
trong 25 năm đầu tiên của nó.
Trang | 24


Hình: Sự khác biệt giữa phân bố độ tuổi tử vong vì cúm của đại dịch cúm năm 1918 và
của dịch cúm bình thường. Tử vong trên 100.000 người trong mỗi nhóm tuổi, tại Hoa
Kỳ, trong các năm tiền đại dịch 1911-1917 (đường gạch hở) và năm đại dịch 1918
(đường kín) (nguồn: AAFP).
Các đại dịch cúm sau đấy không còn kinh khủng như vậy nữa. Các đại dịch này bao
gồm Cúm châu Á năm 1957 (cúm loại A, chủng H2N2) và Cúm Hồng Kông năm 1968
(loại A, chủng H3N2), nhưng cả các đại dịch cúm nhỏ này cũng đã giết hàng triệu
người. Trong các đại dịch cúm sau này, thuốc kháng sinh đã được dùng để trị các loại
bệnh nhiễm thứ cấp và việc này có thể đã góp phần làm giảm mức độ tử vong so với đại
dịch Cúm Tây Ban Nha năm 1918.
Các đại dịch cúm đã được biết là:
1. Cúm châu Á (Nga), 1889-1890, 1 triệu tử vong, (có thể) chủng H2N2.
2. Cúm Tây Ban Nha, 1918-1920, 40-100 triệu tử vong, chủng H1N1, cấp độ đại dịch = 5.
3. Cúm châu Á, 1957-1958, 1-1,5 triệu tử vong, chủng H2N2, cấp độ đại dịch = 2.
4. Cúm Hồng Kông, 1968-1969, 0,75-1 triệu tử vong, chủng H3N2, cấp độ đại dịch = 2.
Nguyên nhân gây bệnh cúm, virus họ Orthomyxoviridae, được phát hiện đầu tiên trên
heo bởi Richard Shope vào năm 1931. Phát hiện này đã được tiếp tục ngay bằng sự ly
trích virus từ người bởi 1 nhóm đứng đầu bởi Patrick Laidlaw của Hội đồng Nghiên cứu
Y học của Vương Quốc Anh năm 1933. Tuy nhiên, chỉ đến khi Wendell Stanley lần đầu
tiên tinh thể hóa virus khảm thuốc lá vào năm 1935 thì tính chất phi tế bào của virus
mới được công nhận.
Bước tiến quan trọng trong việc phòng ngừa cúm là sự phát triển vắc xin năm 1944 từ

virus cúm đã bị làm bất hoạt bởi Thomas Francis, Jr Nghiên cứu này đã kế thừa Frank
Macfarlane Burnet, người Úc, người chứng minh rằng virus mất độc tính khi nó được
nuôi cấy trong trứng gà được thụ tinh. Ứng dụng của phát hiện này bởi Francis đã cho
phép nhóm nghiên cứu của ông tại Đại học Michigan phát triển vắc xin ngừa cúm đầu
tiên, với sự tài trợ của quân đội Hoa Kỳ. Quân đội Hoa Kỳ đã liên quan rất nhiều tới
Trang | 25

nghiên cứu này vì kinh nghiệm của họ với cúm tại Đại chiến Thế giới thứ Nhất, khi mà
hàng ngàn binh sĩ của họ đã tử vong vì virus chỉ trong vài tháng.
Mặc dù đã có một số thiệt hại tại bang New Jersey năm 1976 (với cúm heo), toàn cầu
năm 1977 (cúm Nga), và tại Hồng Kông và các nước châu Á khác năm 1997 (cúm gà
H5N1), trên thế giới đã không có đại dịch cúm nào lớn kể từ đại dịch Cúm Hồng Kông
1968. Sự miễn dịch với các chủng cúm của các đại dịch trước đó và việc tiêm phòng có
thể đã giảm sự lan truyền của virus và cản trở các đại dịch cúm khác xảy ra.
3. Vi sinh học
3.1. Các loại virus cúm
Cúm là một virus có bộ gene là RNA, thuộc họ Orthomyxoviridae. Họ này bao gồm 5
chi:
1. Influenzavirus A (cúm A).
2. Influenzavirus B (cúm B).
3. Influenzavirus C (cúm C).
4. Isavirus.
5. Thogotovirus.
3.1.1. Influenzavirus A (cúm A)

Hình: Cấu trúc của thể virus cúm A. Các protein hemagglutinin (HA) và neuraminidase
(NA) hiện diện trên bề mặt của thể virus. Bộ gene RNA được thể hiện bằng các lò xo
đỏ bên trong thể virus và liên kết với các ribonuclear protein (RNPs).