SỔ TAY CHỨNG KHOÁN

S

TAY CH NG KHOÁN


Sổ Tay Chứng Khoán

M CL C
KI N TH C CH NG KHOÁN C B N.................................................................................................... 8
Tổng Quan Về Thị Tr ng Ch ng Khoán..................................................................................................... 8
Chức năng cơ bản c a thị tr ng chứng khoán .......................................................................................................... 8
Các ch thể tham gia thị tr ng chứng khoán ............................................................................................................ 8
Nhà phát hành ....................................................................................................................................................... 8
Nhà đầu t ............................................................................................................................................................. 8
Các tổ ch c kinh doanh trên thị tr ng ch ng khoán ........................................................................................... 8
Các tổ ch c có liên quan đến thị tr ng ch ng khoán .......................................................................................... 9
Các nguyên tắc hoạt động cơ bản c a thị tr ng chứng khoán .................................................................................. 9
Cấu trúc và phân loại cơ bản c a thị tr ng chứng khoán .......................................................................................... 9
Căn c vào sự luân chuyển các nguồn vốn ............................................................................................................ 9
Căn c vào ph ơng th c hoạt động c a thị tr ng ............................................................................................... 9
Căn c vào hàng hoá trên thị tr ng .................................................................................................................... 9

Giới Thiệu Về Trái Phiếu Và Cổ Phiếu ....................................................................................................... 10
Trái phiếu ................................................................................................................................................................. 10
Khái niệm ............................................................................................................................................................ 10
Đặc điểm ............................................................................................................................................................. 10
Phân loại trái phiếu ............................................................................................................................................. 10
Căn cứ vào việc có ghi danh hay không ......................................................................................................... 10
Căn cứ vào đối t ợng phát hành trái phiếu ..................................................................................................... 10
Cổ phiếu ................................................................................................................................................................... 11
Khái niệm ............................................................................................................................................................ 11

Tác dụng c a việc phát hành Cổ phiếu ................................................................................................................ 12
Đối với Công ty phát hành .............................................................................................................................. 12
Đối với nhà đầu t cổ phiếu ............................................................................................................................ 12
Cổ phiếu phổ thông ............................................................................................................................................. 12
Bản chất c a cổ phiếu phổ thông .................................................................................................................... 12
Cổ phiếu đại chúng .............................................................................................................................................. 13
CP đại chúng là gì? ......................................................................................................................................... 13
Cổ phiếu đại chúng có u điểm gì?................................................................................................................. 14

Các Đặc Tính C a Trái Phiếu Chuyển Đổi ................................................................................................ 14
Phát hành CK lần đầu ra công chúng - IPO ............................................................................................... 16
Điều kiện phát hành chứng khốn lần đầu ra cơng chúng ........................................................................................ 16
Những điểm thuận lợi và bất lợi khi phát hành chứng khốn ra cơng chúng ............................................................ 17
Những điểm thuận lợi .......................................................................................................................................... 17
Những điểm bất lợi .............................................................................................................................................. 18

Các Hệ Số Hoạt Động ................................................................................................................................. 18

Hệ số thu hồi nợ trung bình ................................................................................................................................. 18
Hệ số thanh tốn trung bình ................................................................................................................................ 19

Chuyển Nh ợng Cổ Phần Và Thị Tr

ng Ch ng Khốn ........................................................................... 19

Cơng ty cổ phần - xư hội hóa đầu t ......................................................................................................................... 20
Chuyển nh ợng cổ phần ........................................................................................................................................... 20
Chuyển nh ợng trực tiếp ..................................................................................................................................... 20
Chuyển nh ợng gián tiếp..................................................................................................................................... 21

Báo Giá Ch ng Khoán - Cách Báo Giá Và Hiệu Lực C a Giá .................................................................. 21
Các Chỉ Số Ch ng Khoán " Nói" Gì? ......................................................................................................... 22
Các chỉ số c a thị tr
Các chỉ số c a thị tr
Các chỉ số c a thị tr

ng chứng khoán Nhật Bản .................................................................................................... 23
ng chứng khoán Anh ............................................................................................................. 23
ng chứng khoán Mỹ .............................................................................................................. 23

Bản Cáo Bạch ............................................................................................................................................. 24
Bản cáo bạch là gì? ................................................................................................................................................... 24
Tại sao cần phải đọc Bản cáo bạch ........................................................................................................................... 24
Bản cáo bạch th ng gồm 8 m c chính sau ............................................................................................................. 24
Cách sử d ng bản cáo bạch ...................................................................................................................................... 25
Những thông tin cần xem ......................................................................................................................................... 25
Thơng tin chính c a trang bìa ................................................................................................................................... 25
Tóm tắt bản cáo bạch................................................................................................................................................ 25
Thơng tin tài chính – cơng chúng đầu t tham gia có làm lợi nhuận giảm? ............................................................. 26
Phần thơng tin tài chính trong q kh ............................................................................................................... 26
Phần thơng tin tài chính t ơng lai ....................................................................................................................... 26
Cổ đông, Hội đồng quản trị và Ban giám đốc – những ai là ng i điều hành đợt phát hành.................................... 27
Các yếu tố r i ro ....................................................................................................................................................... 27

2


Sổ Tay Chứng Khoán

Quỹ Đầu T Và Cty Quản Lý Quỹ Trong Chuyển Đổi Các TCT NN .......................................................... 28

Nhiệm vụ c a các QĐT và CtyQLQ đầu t ......................................................................................................... 28
Những nội dung cơ bản c a hoạt động đầu t ..................................................................................................... 28
Kết luận ............................................................................................................................................................... 31
Các loại hình quỹ đầu t ........................................................................................................................................... 31
Tại sao nhà đầu t sử dụng quỹ đầu t ?.............................................................................................................. 31
Các loại hình quỹ đầu t ..................................................................................................................................... 32
Căn cứ vào nguồn vốn huy động .................................................................................................................... 32
Căn cứ vào cấu trúc vận động vốn .................................................................................................................. 32
Căn cứ vào cơ cấu tổ chức và hoạt động c a quỹ ........................................................................................... 32
Chức năng hoạt động c a Công ty quản lỦ quỹ ........................................................................................................ 33
Ch c năng hoạt động và các sản phẩm c a công ty quản lý quỹ ........................................................................ 33
Quản lỦ quỹ đầu t (Asset management) ........................................................................................................ 33
T vấn đầu t và t vấn tài chính ................................................................................................................... 33
Nghiên cứu ..................................................................................................................................................... 33
Cơ chế giám sát c a quỹ, công ty quản lý quỹ và các cơ quan ch c năng .......................................................... 34

Cổ Phiếu Th
Th
Th

ng ........................................................................................................................................ 34

ng cho ng i có đóng góp lớn ......................................................................................................................... 34
ng cho tất cả các cổ đơng ................................................................................................................................. 34

Nghiệp Vụ Tách Gộp Cổ Phiếu ................................................................................................................... 35
Cầm Cố Ch ng Khoán ................................................................................................................................ 36
Một Số Điều Cần Biết Về L u Ký Ch ng Khốn ........................................................................................ 36
Các Cơng Cụ Phái Sinh .............................................................................................................................. 38
Khái niệm ................................................................................................................................................................. 38

Các loại công c phái sinh ........................................................................................................................................ 38
Quyền lựa chọn (Option) ..................................................................................................................................... 38
Khái niệm: ...................................................................................................................................................... 38
Những yếu tố cấu thành một quyền lựa chọn .................................................................................................. 38
Những mức giá liên quan tới một quyền lựa chọn là: ..................................................................................... 38
ng d ng c a quyền lựa chọn ........................................................................................................................ 39
Quyền mua tr ớc (right) ...................................................................................................................................... 39
Ch ng quyền (warrants) ...................................................................................................................................... 40
Đặc điểm ......................................................................................................................................................... 40
Hợp đồng kỳ hạn.................................................................................................................................................. 40
Hợp đồng t ơng lai ............................................................................................................................................. 41

KI N TH C CH NG KHOÁN NÂNG CAO ........................................................................................... 42
Tham Gia Vào Hệ Thống Giao Dịch Ch ng Khoán ................................................................................... 42
M tài khoản ............................................................................................................................................................ 42
Các thông tin liên quan đến tài khoản ................................................................................................................. 42
Loại tài khoản: .................................................................................................................................................... 42
Tài khoản l u ký ............................................................................................................................................. 42
Tài khoản kỦ quỹ ............................................................................................................................................ 42
Tài khoản uỷ thác............................................................................................................................................ 42
Báo cáo tài khoản ................................................................................................................................................ 42
Đặt lệnh và loại lệnh ................................................................................................................................................. 43
Đặt lệnh ............................................................................................................................................................... 43
Loại lệnh .............................................................................................................................................................. 43
Lệnh thị tr ng (Market order) ....................................................................................................................... 43
Lệnh giới hạn (Limit order) ............................................................................................................................ 43
Lệnh dừng (Stop order)................................................................................................................................... 43
Lệnh giới hạn dừng (stop limit) ...................................................................................................................... 43
Lệnh thực hiện toàn bộ hay huỷ bỏ (Fill or Kill) ............................................................................................ 44
Lệnh thực hiện ngay hoặc huỷ bỏ (Immediate or cancel IOC) ....................................................................... 44

Lệnh tồn bộ hoặc khơng (All or None, AON) ............................................................................................... 44
Định giá trên S giao dịch ........................................................................................................................................ 44
Đấu giá định kỳ và đấu giá liên tục ..................................................................................................................... 44
Nguyên tắc ghỨp lệnh .......................................................................................................................................... 44
Các nguyên tắc u tiên trong việc so khớp lệnh .................................................................................................. 44
Giao dịch đặc biệt ..................................................................................................................................................... 45
Giao dịch khối ..................................................................................................................................................... 45
Giao dịch lô lẻ ..................................................................................................................................................... 45
Giao dịch ch ng khốn khơng có cổ t c.............................................................................................................. 45
Giao dịch không h ng quyền mua cổ phiếu mới................................................................................................ 45
Giao dịch ch ng khoán ngân quỹ ........................................................................................................................ 46
Giao dịch ký quỹ .................................................................................................................................................. 46

3


Sổ Tay Chứng Khoán

Mua kỦ quỹ ..................................................................................................................................................... 46
Ph ơng thức giao dịch thoả thuận tại TTGDCKHN ....................................................................................... 47
Giới thiệu ph ơng th c giao dịch báo giá tại Trung tâm GDCK Hà Nội ............................................................ 49
Các qui định về giao dịch ............................................................................................................................... 49
Các b ớc tiến hành giao dịch báo giá:................................................................................................................ 50

Định Giá Cổ Phiếu...................................................................................................................................... 50
Định giá cổ phiếu phổ thông theo ph ơng pháp chiết khấu luồng thu nhập (DCF) .................................................. 51
Định giá cổ phiếu phổ thông theo ph ơng pháp hệ số P/E ....................................................................................... 51
Định giá cổ phiếu dựa trên cơ s tài sản rịng có điều chỉnh .................................................................................... 51
Hạn chế r i rõ khi đầu t vào trái phiếu ................................................................................................................... 52

Phân Tích - Dự Báo Giá Cổ Phiếu ............................................................................................................. 53
Phân Tích Thơng Tin Tài Chính.................................................................................................................. 55
Bài 1: Thị tr ng chứng khoán - nhiều từ mới. ........................................................................................................ 55
Bài 2: Tăng giảm, lưi suất ......................................................................................................................................... 56
Bài 3: Chuyện gì xẩy ra sau gi G. ........................................................................................................................... 57

Các Hệ Số Tài Chính .................................................................................................................................. 59
Quản Trị R i Ro Trong Đầu T Ch ng Khoán........................................................................................... 60
Các loại r i ro trong đầu t chứng khoán ................................................................................................................. 60
R i ro hệ thống .................................................................................................................................................... 60
R i ro lãi suất. ..................................................................................................................................................... 61
R i ro s c mua..................................................................................................................................................... 61
R i ro không hệ thống ......................................................................................................................................... 61
R i ro kinh doanh ................................................................................................................................................ 61
R i ro tài chính .................................................................................................................................................... 61
Xác định mức bù r i ro ............................................................................................................................................. 61
Quản lỦ r i ro ........................................................................................................................................................... 61
B ớc 1: Nhận dạng r i ro.................................................................................................................................... 62
B ớc 2: ớc tính, định l ợng r i ro .................................................................................................................... 62
B óc 3: Đánh giá tác động c a r i ro ................................................................................................................. 62
B ớc 4: Đánh giá năng lực c a ng i thực hiện ch ơng trình bảo hiểm r i ro ................................................. 62
B ớc 5: Lựa chọn công cụ và quản lý r i ro thích hợp ....................................................................................... 62

Tìm Hiểu Chỉ Số P/E ................................................................................................................................... 62
Đánh Giá Tỷ Lệ ROE .................................................................................................................................. 63
Phân Tích Chỉ Số Yield Để Đầu T Ch ng Khoán ..................................................................................... 64
Chỉ Số NAV (Net Asset value) Là Gì? ......................................................................................................... 65
Xác Định Giá Trị Cổ Phiếu Bằng Chiết Khấu Dòng Cổ T c ..................................................................... 65
Lưi và r i ro .............................................................................................................................................................. 66
Ph ơng pháp định giá tài sản vốn theo lưi và r i ro/The Capital Asset Pricing Model (CAPM) .............................. 66

Ph ơng pháp chiết khấu dòng cổ tức (Dividend Discount Model) ........................................................................... 67

Khi Nào Nên Bán Ra Cổ Phiếu? ................................................................................................................. 68
Cơ cấu tổ chức điều hành cơng ty có sự xáo trộn ..................................................................................................... 69
Lợi nhuận và cổ tức giảm sút ................................................................................................................................... 69
Thị giá cổ phiếu lớn hơn nhiều lần so với giá trị thực .............................................................................................. 69
Khơng cịn lỦ do để lựa chọn cổ phiếu đó ................................................................................................................ 70
Sự hài lịng đối với danh m c đầu t hiện tại khơng cịn nữa ................................................................................... 70

Ph ơng Pháp Tính Chỉ Số Giá Cổ Phiếu .................................................................................................... 70
Ph ơng pháp tính ..................................................................................................................................................... 71
Ph ơng pháp Passcher:...................................................................................................................................... 71
Ph ơng pháp Laspeyres. ..................................................................................................................................... 71
Chỉ số giá bình quân Fisher ............................................................................................................................... 72
Ph ơng pháp số bình quân giản đơn ................................................................................................................... 72
Ph ơng pháp bình quân nhân giản đơn .............................................................................................................. 72
Chọn rổ đại diện. ...................................................................................................................................................... 73
Vấn đề trừ khử ảnh h ng c a các yếu tổ thay đổi về khối l ợng và giá trị trong q trình tính toán chỉ số giá cổ
phiếu ......................................................................................................................................................................... 73
Giá tham chiếu c a cổ phiếu trong những ngày đặc biệt .......................................................................................... 75

Lựa Chọn Cổ Phiếu Theo Nguyên Tắc CAN SLIM ..................................................................................... 79
Xây Dựng Hệ Thống Thơng Tin CTNY và CTCK .................................................................................... 82
Tìm Hiểu Kinh Nghiệm QT Về Phát Hành Tăng Vốn Và Chi Trả Cổ T c Bằng CP .................................. 83
Phát hành tăng vốn ................................................................................................................................................... 83
Phát hành cổ phiếu mới có xem xỨt ..................................................................................................................... 83
Thông qua phát hành quyền cho các cổ đông hiện hữu. ................................................................................. 83
Thông qua phân phối cho các bên đối tác ....................................................................................................... 83
Thông qua phát hành ra công chúng ............................................................................................................... 84
Phát hành mới khơng có xem xỨt ......................................................................................................................... 84

4


Sổ Tay Chứng Khoán

Chuyển đổi dự trữ ........................................................................................................................................... 84
Chuyển lợi nhuận thành vốn cổ phần nhằm chi trả cổ tức bằng cổ phiếu. ...................................................... 84
Trả cổ tức bằng cổ phiếu .......................................................................................................................................... 85
Nguồn cổ phiếu dùng chi trả cổ t c ..................................................................................................................... 86
Phát hành mới ................................................................................................................................................. 86
Cổ phiếu Ngân quĩ. ......................................................................................................................................... 86
Tỷ lệ trả cổ t c bằng cổ phiếu ............................................................................................................................. 86
Loại cổ phiếu và số l ợng.................................................................................................................................... 86
Ph ơng pháp chi trả cổ t c bằng cổ phiếu .......................................................................................................... 86
Ngày ghi tên vào danh sách cổ đông. .............................................................................................................. 86
Ph ơng án chi trả đối với các cổ đông nắm giữ số lẻ cổ phiếu. ...................................................................... 87
Các thay đổi sẽ xảy ra đối với cổ phiếu đang l u hành. .................................................................................. 87
Ngày thông qua nghị quyết c a Ban giám đốc về việc chi trả cổ t c bằng cổ phiếu ........................................... 87

Sử Dụng Biểu Đồ Để Dự Báo Giá Cổ Phiếu .............................................................................................. 88
Thông Tin Về Ngành KD C a Công Ty....................................................................................................... 89
Phân Tích Kỹ Thuật: Hỗ Trợ và Kháng Cự, Đ ng Xu Thế ....................................................................... 89
Khái niệm hỗ trợ và kháng cự .................................................................................................................................. 89
Ví d giải thích ......................................................................................................................................................... 90
Đánh giá c ng độ c a hỗ trợ - kháng cự ................................................................................................................. 90
Đánh giá mức giá c thể ........................................................................................................................................... 91
Sự diễn biến c a một xu thế ..................................................................................................................................... 91
Đ ng xu thế .................................................................................................................................................. 92
Các đ ng xu thế cấp hai................................................................................................................................ 92

Tiếp Cận Thị Tr

ng OTC .......................................................................................................................... 92

Bốn thị tr ng giao dịch chứng khoán ..................................................................................................................... 93
Thị tr ng sàn giao dịch ..................................................................................................................................... 93
Thị tr ng phi tập trung ...................................................................................................................................... 93
Thị tr ng th ba ................................................................................................................................................ 93
Thị tr ng th t ................................................................................................................................................. 93
Thị tr ng niêm yết tập trung ................................................................................................................................... 94
Thị tr ng phi tập trung (OTC) ................................................................................................................................ 94
Vai trò c a nhà mơi giới chứng khốn...................................................................................................................... 95
Nhà mơi giới khơng mua bán CK cho mình ......................................................................................................... 95
Mơi giới đ ợc uỷ nhiệm hay thừa hành ............................................................................................................... 95
Môi giới độc lập hay "hai đơ la" ......................................................................................................................... 95
Vai trị c a nhà Kinh doanh chứng khốn ................................................................................................................ 96
Các nhà kinh doanh (nhà bn) CK .................................................................................................................... 96
Thực thi lệnh cho khách hàng .............................................................................................................................. 96
Nghiệp vụ hoạt động môi giới và kinh doanh CK ................................................................................................ 96
Đặc điểm nhận dạng và cơ s vận hành.................................................................................................................... 96

Mua Bán Trên Thị Tr ng OTC ................................................................................................................. 97
Ph ơng th c tạo giá thị tr ng OTC - những yêu cầu đối với nhà tạo giá ............................................. 98
Xây Dựng Danh Mục Đầu T Ch ng Khoán .............................................................................................. 99
B ớc 1: Xác định bạn là ng i đầu t tích cực hay th động? ............................................................................... 100
B ớc 2: Quyết định cơ cấu c a danh m c đầu t ................................................................................................... 100
B ớc 3: Đa dạng hoá danh m c đầu t ................................................................................................................... 100
Mơ hình APT ..................................................................................................................................................... 101
Các danh mục và các mơ hình nhân tố .............................................................................................................. 102

Các danh mục và sự phân tán r i ro.................................................................................................................. 103
Khác nhau về lý luận ......................................................................................................................................... 104
Khác nhau trong ng dụng ................................................................................................................................ 105
Cách tiếp cận thực nghiệm đối với định giá ch ng khoán ................................................................................. 105
Các kiểu danh mục ............................................................................................................................................ 106

Xác Định Giá Trị Cổ Phiếu Bằng Chiết Khấu Dòng Cổ T c ................................................................... 107

Lưi và r i ro ............................................................................................................................................................ 107
Ph ơng pháp định giá tài sản vốn theo lưi và r i ro/The Capital Asset Pricing Model (CAPM) ............................ 107
Ph ơng pháp chiết khấu dòng cổ tức (Dividend Discount Model) ......................................................................... 108

Tiêu Chuẩn Mitcel Trong Đánh Giá Và Phân Tích .................................................................................. 110

Tiêu chuẩn để đánh giá ........................................................................................................................................... 110
Công nghệ (Technology) ................................................................................................................................... 110
Thị tr ng (Market) ........................................................................................................................................... 110
Đầu vào (Input) ................................................................................................................................................. 110
Lãnh đạo (Leader) ............................................................................................................................................. 110
Cạnh tranh (Competitive) .................................................................................................................................. 110
Môi tr ng (Environment)................................................................................................................................. 110
Thang điểm để đánh giá ......................................................................................................................................... 111

5


Sổ Tay Chứng Khoán

Ph ơng pháp đánh giá .............................................................................................................................. 111
KINH NGHI M CH I CH NG KHOÁN ............................................................................................... 112

Cẩm Nang Cho Nhà Đầu T Mới Vào Nghề ............................................................................................. 112
B
B
B
B

ớc 1: Chọn lựa CP .............................................................................................................................................. 112
ớc 2: Chấp nhận vị thế ....................................................................................................................................... 112
ớc 3: Giám sát vị thế .......................................................................................................................................... 113
ớc 4: Kết thúc vị thế........................................................................................................................................... 113

Nên Quan Tâm Đến Gì Tr ớc Khi Đầu T ? ............................................................................................. 113

Đảm bảo an toàn vốn .............................................................................................................................................. 113
Sự đổi mới và cách tân ........................................................................................................................................... 114
Tình hình nhân sự ................................................................................................................................................... 114
Bản cáo bạch .......................................................................................................................................................... 114
Kế hoạch kinh doanh .............................................................................................................................................. 115

Những Nhân Vật Không Thể Thiếu Trên Thị Tr

ng Ch ng Khốn ........................................................ 116

Vai trị c a chuyên gia chứng khoán trên thị tr ng chứng khoán giao dịch tập trung .......................................... 116
Vai trò c a các nhà tạo lập thị tr ng trên thị tr ng phi tập trung ........................................................................ 117

Cẩn Trọng Khi Giao Dịch Với Các Cơng Ty Ch ng Khốn ..................................................................... 118

T vấn vì lợi ích cá nhân c a các cơng ty chứng khốn ......................................................................................... 118
Vi phạm quy định giao dịch cơng bằng .................................................................................................................. 118

Giao dịch thái quá................................................................................................................................................... 119
Vay và cho vay tiền và chứng khoán ...................................................................................................................... 119
Xuyên tạc ............................................................................................................................................................... 119
Sử d ng các báo cáo, cơng trình nghiên cứu c a cơng ty hoặc cá nhân khách ....................................................... 119

Mua Ch ng Khoán Một Cách Khôn Ngoan .............................................................................................. 121
Định H ớng Tài Sản Trong Đầu T Ch ng Khoán .................................................................................. 121

Ch ng khoán lợi t c cố định ............................................................................................................................. 121
Ch ng khoán vốn (cổ phiếu th ng) ................................................................................................................. 122
Ch ng khốn có điều kiện ................................................................................................................................. 122

Đầu T Bất Hợp Pháp, Biết Để Tránh! .................................................................................................... 122

Giao dịch giả tạo..................................................................................................................................................... 122
Gài thế .................................................................................................................................................................... 122
Mua bán đột biến .................................................................................................................................................... 122
Dùng các ph ơng tiện truyền thông để gây ảnh h ng thị tr ng.......................................................................... 123
Phao tin thất thiết hay gây lạc h ớng...................................................................................................................... 123
Chạy tr ớc .............................................................................................................................................................. 123
Ép giá, trợ giá, chốt giá........................................................................................................................................... 123

Có Nên Chuyển Đổi Mục Tiêu Đầu T Để Tìm Kiếm Lợi Nhuận Khác?.................................................. 123
Giá Cả Biến Động – Nguyên Nhân Từ Đâu ? ........................................................................................... 125
“Luật Chơi” C a Các Nhà Tạo Giá Trên Thị Tr ng Ch ng Khoán ...................................................... 126

Thế nào là thị tr ng bị cài khoá? .......................................................................................................................... 126
Thế nào là một thị tr ng bị v ợt chéo?................................................................................................................. 126
Những l u Ủ đặc biệt khác về báo giá trên OTC .................................................................................................... 127

Th i Điểm Nên Bán Ra Cổ Phiếu Đối Với Các Nhà Đầu T ?.................................................................. 127

Có sự thay đổi lớn trong Ban quản trị công ty ........................................................................................................ 127
Khi yếu tố khiến quyết định mua cổ phiếu khơng cịn nữa ..................................................................................... 128
Công ty đột nhiên cắt giảm cổ tức hoặc bị s t giảm về thu nhập ............................................................................ 128
Khi cảm thấy thị giá cổ phiếu đư v ợt qua giá trị nội tại ........................................................................................ 128
Khi khơng hài lịng về danh m c đầu t hiện tại .................................................................................................... 128

Giảm Thiểu Thua Lỗ Trong Đầu T Ch ng Khoán .................................................................................. 128

B ớc 1: Xác định bạn là ng i đầu t tích cực hay th động? ............................................................................... 128
B ớc 2: Quyết định cơ cấu c a danh m c đầu t . .................................................................................................. 129
B ớc 3: Đa dạng hoá danh m c đầu t ................................................................................................................... 129

Comex Và Bài Học Từ Việc Thơng Tin Thiếu Trung Thực ....................................................................... 129
Bí Quyết Lựa Chọn Ch ng Khoán Cho Danh Mục Đầu T ..................................................................... 131

Mua loại cổ phiếu nào?........................................................................................................................................... 131
Khi nào mua? ......................................................................................................................................................... 132

Các Ph ơng Pháp Phân Tích Giúp Bạn Đầu T Có Hiệu Quả!............................................................... 132

Ph ơng pháp phân tích trực quan ........................................................................................................................... 132
Ph ơng pháp phân tích kỹ thuật ............................................................................................................................. 133
Ph ơng pháp phân tích định l ợng ......................................................................................................................... 133

Ba Lỗi Th

ng Gặp Khi Đầu T .............................................................................................................. 133

Chỉ nhìn giá cổ phiếu một cách phiến diện ............................................................................................................. 133
Khơng biết đ ợc những tình huống xấu nhất.......................................................................................................... 134
Khơng đa dạng hố ngành nghề đầu t ................................................................................................................... 134

6


Sổ Tay Chứng Khoán

Kinh Nghiệm Đầu T Từ Một Cây Đại Thụ .............................................................................................. 134

Tập trung vào các kế hoạch đầu t c a đứa con c ng ............................................................................................ 135
Pampered Chef - v đầu t thực hiện trong vòng vài phút ..................................................................................... 135

Để Không Thua Lỗ Khi “Đi Chợ” Ch ng Khốn ..................................................................................... 135

Tìm hiểu về chợ chứng khốn ................................................................................................................................ 136
Hạn chế r i ro ......................................................................................................................................................... 136
Ng i đầu t đ ợc bảo vệ ...................................................................................................................................... 136
Tìm chọn ng i mơi giới ........................................................................................................................................ 137
Chọn hàng để mua .................................................................................................................................................. 137
Mua hàng tại chợ .................................................................................................................................................... 137

Đầu T Thế Nào Là Hợp Lý?.................................................................................................................... 138

Bắt đầu sớm ............................................................................................................................................................ 138
Xác định rõ m c đích đầu t . ................................................................................................................................. 138
Lựa chọn công ty tốt ............................................................................................................................................... 139
Lựa chọn th i điểm mua cổ phiếu .......................................................................................................................... 139
Xây dựng một danh m c đầu t tốt nhất................................................................................................................. 139

Tránh những loại cổ phiếu phức tạp ....................................................................................................................... 139
Không mua những loại cổ phiếu giá thấp ............................................................................................................... 139
Đầu t theo lỦ tính chứ khơng phải theo cảm tính .................................................................................................. 139
Tái đầu t . .............................................................................................................................................................. 140
Cẩn trọng khi thị tr ng liên t c xuống dốc. .......................................................................................................... 140

Nhà Đầu T Nghiệp D Cần Phải Quan Tâm Điều Gì? .......................................................................... 140

Phần 1: Sáng suốt và cẩn trọng ............................................................................................................................... 140
Phần 2: Hàng hóa trên thị tr ng............................................................................................................................ 142
Phần 3: Giao dịch ................................................................................................................................................... 144
Phần 4: Trái phiếu .................................................................................................................................................. 145
Phần 5: Quỹ đầu t ................................................................................................................................................. 146
Phần 6: Kinh tế ....................................................................................................................................................... 146
Phần 7: L i khuyên ................................................................................................................................................ 147
Phần 8: Nguồn thơng tin ......................................................................................................................................... 147

Kinh Doanh Ch ng Khốn Trên Mạng - Đ ợc Và Mất ............................................................................ 147
Trái Phiếu Công Ty, Ph c Tạp Nh ng Hiệu Quả!.................................................................................... 149
Đừng Quên Tiếp Cận Thơng Tin Trong Đầu T Ch ng Khốn ............................................................... 152

Ai có đ thơng tin? ................................................................................................................................................. 153
Mỗi ng i xử lỦ thơng tin theo cách riêng ............................................................................................................. 154
Có nhiều loại thông tin ........................................................................................................................................... 154

7


Sổ Tay Chứng Khốn

KI N TH C CH NG KHỐN C

B N

T ng Quan Về Thị Trư ng Ch ng Khoán
Thị tr ng chứng khoán trong điều kiện c a nền kinh tế hiện đại, đ ợc quan niệm là nơi diễn ra các
hoạt động giao dịch mua bán chứng khoán trung và dài hạn. Việc mua bán này đ ợc tiến hành thị
tr ng sơ cấp khi ng i mua mua đ ợc chứng khoán lần đầu từ những ng i phát hành, và
những thị tr ng thứ cấp khi có sự mua đi bán lại các chứng khốn đư đ ợc phát hành thị tr ng
sơ cấp.
Nh vậy, xét về mặt hình thức, thị tr ng chứng khốn chỉ là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi,
mua bán, chuyển nh ợng các loại chứng khốn, qua đó thay đổi ch thể nắm giữ chứng khoán. Thị
tr ng chứng khốn có những chức năng cơ bản sau:

Ch c năng c b n c a thị trư ng ch ng khốn
•

•

•

•

•

Huy động vốn đầu t cho nền kinh tế
Cung cấp mơi tr

ng đầu t cho cơng chúng

Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán
Đánh giá hoạt động c a doanh nghiệp
Tạo mơi tr

ng giúp Chính ph thực hiện các chính sách vĩ mơ

Các ch thể tham gia thị trư ng ch ng khoán
Các tổ chức và cá nhân tham gia thị tr ng chứng khốn có thể đ ợc chia thành các nhóm sau: nhà
phát hành, nhà đầu t và các tổ chức có liên quan đến chứng khốn.

Nhà phát hành
Nhà phát hành là các tổ chức thực hiện huy động vốn thơng qua thị tr ng chứng khốn. Nhà phát
hành là ng i cung cấp các chứng khoán - hàng hố c a thị tr ng chứng khốn.
•

•

•

Chính ph và chính quyền địa ph ơng là nhà phát hành các trái phiếu Chính ph và trái
phiếu địa ph ơng.
Công ty là nhà phát hành các cổ phiếu và trái phiếu cơng ty.
Các tổ chức tài chính là nhà phát hành các cơng c tài chính nh các trái phiếu, chứng chỉ
th h ng... ph c v cho hoạt động c a họ.

NhƠ đầu t
Nhà đầu t là những ng i thực sự mua và bán chứng khoán trên thị tr ng chứng khốn. Nhà đầu
t có thể đ ợc chia thành 2 loại: nhà đầu t cá nhân và nhà đầu t có tổ chức.
•

•

Các nhà đầu t cá nhân
Các nhà đầu t có tổ chức

Các tổ ch c kinh doanh trên thị tr ờng ch ng khốn
•

•

•

Cơng ty chứng khoán
Quỹ đầu t chứng khoán
Các trung gian tài chính

8


Sổ Tay Chứng Khốn

Các tổ ch c có liên quan đ n thị tr ờng ch ng khốn
•

•

•

•

•

•

•

Cơ quan quản lỦ Nhà n ớc
S giao dịch chứng khoán
Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán
Tổ chức l u kỦ và thanh tốn bù trừ chứng khốn
Cơng ty dịch v máy tính chứng khốn
Các tổ chức tài trợ chứng khốn
Cơng ty đánh giá hệ số tín nhiệm...

Các nguyên tắc ho t động c b n c a thị trư ng ch ng khốn
Thị tr
•

•

•

ng chứng khốn hoạt động theo các ngun tắc cơ bản sau:
Nguyên tắc công khai
Nguyên tắc trung gian
Nguyên tắc đấu giá

Cấu trúc vƠ phơn lo i c b n c a thị trư ng ch ng khoán
Thị tr ng chứng khoán là nơi diễn ra các giao dịch, mua bán những sản phẩm tài chính (cổ phiếu,
trái phiếu, các khoản vay ngân hàng... có kỳ hạn trên 1 năm). Sau đây là một số cách phân loại

TTCK cơ bản:

Căn c vƠo sự luơn chuyển các nguồn vốn
Thị tr
•

•

ng chứng khoán đ ợc chia thành thị tr

ng sơ cấp và thị tr

ng thứ cấp.

Thị tr ờng s cấp: là thị tr ng mua bán các chứng khoán mới phát hành. Trên thị tr ng
này, vốn từ nhà đầu t sẽ đ ợc chuyển sang nhà phát hành thông qua việc nhà đầu t mua
các chứng khoán mới phát hành.
Thị tr ờng th cấp: là nơi giao dịch các chứng khoán đư đ ợc phát hành trên thị tr
sơ cấp, đảm bảo tính thanh khoản cho các chứng khốn đư phát hành.

Căn c vƠo ph

ng

ng th c ho t động c a thị tr ờng

Thị tr ng chứng khoán đ ợc phân thành thị tr
tập trung (thị tr ng OTC).

ng tập trung (S giao dịch chứng khoán) và phi

Căn c vƠo hƠng hoá trên thị tr ờng
Thị tr ng chứng khốn cũng có thể đ ợc phân thành các thị tr
tr ng trái phiếu, thị tr ng các công c chứng khốn phái sinh.
•

•

Thị tr ng cổ phiếu: thị tr ng cổ phiếu là thị tr
phiếu, bao gồm cổ phiếu th ng, cổ phiếu u đưi.

ng: thị tr

ng cổ phiếu, thị

ng giao dịch và mua bán các loại cổ

Thị tr ng trái phiếu: thị tr ng trái phiếu là thị tr ng giao dịch và mua bán các trái
phiếu đư đ ợc phát hành, các trái phiếu này bao gồm các trái phiếu công ty, trái phiếu đô
thị và trái phiếu chính ph .

9


Sổ Tay Chứng Khốn

•

Thị tr ng các cơng c chứng khoán phái sinh: Thị tr ng các chứng khoán phái sinh là thị
tr ng phát hành và mua đi bán lại các chứng từ tài chính khác nh : quyền mua cổ phiếu,

chứng quyền, hợp đồng quyền chọn...

Giới Thi u Về Trái Phi u Và C Phi u
Trái phi u
Khái ni m
Trái phiếu là một loại chứng khoán quy định nghĩa v c a ng i phát hành (ng i vay tiền) phải
trả cho ng i nắm giữ chứng khoán (ng i cho vay) một khoản tiền xác định, th ng là trong
những khoảng th i gian c thể, và phải hồn trả khoản cho vay ban đầu khi nó đáo hạn.

Đặc điểm
•

•

•

Một trái phiếu thơng th

ng có ba đặc tr ng chính:

o

Mệnh giá

o

Lưi suất định kỳ (coupon)

o

Th i hạn

Trái phiếu thể hiện quan hệ ch nợ – con nợ giữa ng

i phát hành và ng

i đầu t .

Phát hành trái phiếu là đi vay vốn. Mua trái phiếu là cho ng i phát hành vay vốn và nh
vậy, trái ch là ch nợ c a ng i phát hành. Là ch nợ, ng i nắm giữ trái phiếu (trái ch )
có quyền địi các khoản thanh tốn theo cam kết về khối l ợng và th i hạn, song khơng có
quyền tham gia vào những vấn đề c a bên phát hành.
Lưi suất c a các trái phiếu rất khác nhau, đ ợc quy định b i các yếu tố:
o

Cung cầu vốn trên thị tr ng tín d ng. L ợng cung cầu vốn đó lại tuỳ thuộc vào
chu kỳ kinh tế, động thái chính sách c a ngân hàng trung ơng, mức độ thâm h t
ngân sách c a chính ph và ph ơng thức tài trợ thâm h t đó.

o

Mức r i ro c a mỗi nhà phát hành và c a từng đợt phát hành. Cấu trúc r i ro c a
lưi suất sẽ quy định lưi suất c a mỗi trái phiếu. R i ro càng lớn, lưi suất càng cao.

o

Th i gian đáo hạn c a trái phiếu. Nếu các trái phiếu có mức r i ro nh nhau, nhìn
chung th i gian đáo hạn càng dài thì lưi suất càng cao.

Phơn lo i trái phi u

Căn cứ vào việc có ghi danh hay không
Trái phi u vô danh: là trái phiếu không mang tên trái ch , cả trên chứng chỉ cũng nh trên sổ sách
c a ng i phát hành. Những phiếu trả lưi đính theo t chứng chỉ, và khi đến hạn trả lưi, ng i giữ
trái phiếu chỉ việc xé ra và mang tới ngân hàng nhận lưi. Khi trái phiếu đáo hạn, ng i nắm giữ nó
mang chứng chỉ tới ngân hàng để nhận lại khoản cho vay.
Trái phi u ghi danh: là loại trái phiếu có ghi tên và địa chỉ c a trái ch , trên chứng chỉ và trên sổ
c a ng i phát hành. Hình thức ghi danh có thể chỉ thực hiện cho phần vốn gốc, cũng có thể là ghi
danh tồn bộ, cả gốc lẫn lưi. Dạng ghi danh toàn bộ mà đang ngày càng phổ biến là hình thức ghi
sổ. Trái phiếu ghi sổ hồn tồn khơng có dạng vật chất, quyền s hữu đ ợc xác nhận bằng việc l u
giữ tên và địa chỉ c a ch s hữu trên máy tính.

Căn cứ vào đối t ợng phát hành trái phiếu

10


Sổ Tay Chứng Khốn

Trái phi u chính ph : là những trái phiếu do chính ph phát hành nhằm m c đích bù đắp thâm
h t ngân sách, tài trợ cho các cơng trình cơng ích, hoặc làm cơng c điều tiết tiền tệ.Trái phiếu
chính ph là loại chứng khốn khơng có r i ro thanh tốn và cũng là loại trái phiếu có tính thanh
khoản cao. Do đặc điểm đó, lưi suất c a trái phiếu chính ph đ ợc xem là lưi suất chuẩn để làm căn
cứ ấn định lưi suất c a các công c nợ khác có cùng kỳ hạn.
Trái phi u cơng trình: là loại trái phiếu đ ợc phát hành để huy động vốn cho những m c đích c
thể, th ng là để xây dung những cơng trình cơ s hạ tầng hay cơng trình phúc lợi cơng cộng. Trái
phiếu này có thể do chính ph trung ơng hoặc chính quyền địa ph ơng phát hành.
Trái phi u công ty: là các trái phiếu do các công ty phát hành để vay vốn dài hạn. Trái phiếu cơng
ty có đặc điểm chung sau: Trái ch đ ợc trả lưi định kỳ và trả gốc khi đáo hạn, song không đ ợc
tham dự vào các quyết định c a công ty. Nh ng cũng có loại trái phiếu khơng đ ợc trả lưi định kỳ,
ng i mua đ ợc mua d ới mệnh giá và khi đáo hạn đ ợc nhận lại mệnh giá. Khi công ty giải thể

hoặc thanh lỦ, trái phiếu đ ợc u tiên thanh toán tr ớc các cổ phiếu. Có những điều kiện c thể
kèm theo, hoặc nhiều hình thức đảm bảo cho khoản vay.
Trái phiếu công ty bao gồm những loại sau:
•

•

Trái phi u có đ m b o: là trái phiếu đ ợc đảm bảo bằng những tài sản thế chấp c thể,
th ng là bất động sản và các thiết bị. Ng i nắm giữ trái phiếu này đ ợc bảo vệ một
mức độ cao trong tr ng hợp cơng ty phá sản, vì họ có quyền đòi nợ đối với một tài sản c
thể.
Trái phi u khơng b o đ m: Trái phiếu tín chấp không đ ợc đảm bảo bằng tài sản mà
đ ợc đảm bảo bằng tín chấp c a cơng ty. Nếu công ty bị phá sản, những trái ch c a trái
phiếu này đ ợc giải quyết quyền lợi sau các trái ch có bảo đảm, nh ng tr ớc cổ động. Các
trái phiếu tín chấp có thể chuyển đổi cho phép trái ch đ ợc quyền chuyển trái phiếu thành
cổ phiếu th ng c a công ty phát hành. Tuỳ theo quy định, việc chuyển đổi có thể đ ợc
tiến hành vào bất cứ th i điểm nào, hoặc chỉ vào những th i điểm c thể xác định.

Ngoài những đặc điểm trên, mỗi đợt trái phiếu đ ợc phát hành có thể đ ợc gắn kèm theo những
đặc tính riêng khác nữa nhằm đáp ứng nhu cầu c thể c a một bên nào đó. C thể là:
•

•

•

Trái phiếu có thể mua lại cho phép ng i phát hành mua lại chứng khoán tr ớc khi đáo hạn
khi thấy cần thiết. Đặc tính này có lợi cho ng i phát hành song lại bất lợi cho ng i đầu
t , nên loại trái phiếu này có thể có lưi suất cao hơn so với những trái phiếu khác có cùng
th i hạn.

Trái phiếu có thể bán lại: cho phép ng i nắm giữ trái phiếu đ ợc quyền bán lại trái phiếu
cho bên phát hành tr ớc khi trái phiếu đáo hạn. Quyền ch động trong tr ng hợp này
thuộc về nhà đầu t , do đó lưi suất c a trái phiếu này có thể thấp hơn so với những trái
phiếu khác có cùng th i hạn.
Trái phiếu có thể chuyển đổi cho phép ng i nắm giữ nó có thể chuyển đổi trái phiếu thành
cổ phiếu th ng, tức là thay đổi t cách từ ng i ch nợ tr thành ng i ch s hữu c a
công ty.

C phi u
Khái ni m
Khi một công ty gọi vốn, số vốn cần gọi đó đ ợc chia thành nhiều phần nhỏ bằng nhau gọi là cổ
phần. Ng i mua cổ phần gọi là cổ đông. Cổ đông đ ợc cấp một giấy chứng nhận s hữu cổ phần
gọi là cổ phiếu và chỉ có cơng ty cổ phần mới phát hành cổ phiếu. Nh vậy, cổ phiếu chính là một
chứng th chứng minh quyền s hữu c a một cổ đông đối với một công ty cổ phần và cổ đơng là
ng i có cổ phần thể hiện bằng cổ phiếu.
Thông th ng hiện nay các công ty cổ phần th
và cổ phiếu u đưi.

ng phát hành 02 dạng cổ phiếu: Cổ phiếu th

ng

11


Sổ Tay Chứng Khốn

Các cổ đơng s hữu cổ phiếu thơng th ng có quyền hạn và trách nhiệm đối với công ty nh : Đ ợc
chia cổ tức theo kết quả kinh doanh; Đ ợc quyền bầu cử, ứng cử vào bộ máy quản trị và kiểm sốt
cơng ty; Và phải chịu trách nhiệm về sự thua lỗ hoặc phá sản t ơng ứng với phần vốn góp c a

mình.
Các cổ đơng s hữu cổ phiếu u đưi cũng là hình thức đầu t vốn cổ phần nh cổ phiếu thông
th ng nh ng quyền hạn và trách nhiệm hạn chế nh : lợi tức cố định; khơng có quyền bầu cử, ứng
cử..v.v.

Tác dụng c a vi c phát hƠnh Cổ phi u
Đối với Công ty phát hành
Việc phát hành cổ phiếu sẽ giúp cho Cơng ty có thể huy động vốn khi thành lập hoặc để m rộng
kinh doanh. Nguồn vốn huy động này không cấu thành một khoản nợ mà cơng ty phải có trách
nhiệm hồn trả cũng nh áp lực về khả năng cân đối thanh khoản c a công ty sẽ giảm rất nhiều,
trong khi sử d ng các ph ơng thức khác nh phát hành trái phiếu công ty, vay nợ từ các tổ chức tín
d ng ...thì hồn tồn ng ợc lại. Tuy nhiên, mỗi ph ơng thức huy động đều có những u nh ợc
điểm riêng và nhà quản lỦ công ty phải cân nhắc, lựa chọn tùy từng th i điểm và dựa trên những
đặc thù cũng nh chiến l ợc kinh doanh c a công ty để quyết định ph ơng thức áp d ng thích hợp.

Đối với nhà đầu t cổ phiếu
Các nhà đầu t trên thị tr ng sẵn sàng mua Cổ phiếu đ ợc công ty phát hành. Giấy chứng nhận s
hữu cổ phần đ ợc phát hành d ới dạng chứng th có giá và đ ợc xác định thông qua việc chuyển
dịch, mua bán chúng trên thị tr ng chứng khoán giữa các ch thể đầu t và đ ợc pháp luật bảo vệ.
Mặt khác, ng i mua cổ phiếu nghĩ rằng đồng vốn họ đầu t đ ợc các nhà quản lỦ công ty sử d ng
có hiệu quả, tạo ra nhiều lợi nhuận hoặc đánh giá hoạt động cũng nh tiềm năng phát triển, sinh lợi
c a công ty dự định đầu t là cao, và đ ơng nhiên họ sẽ đ ợc h ng một phần từ những thành quả
đó thơng qua việc thanh tốn cổ tức cho các cổ đơng, đồng th i giá trị cổ phần s hữu cũng sẽ gia
tăng trên cơ s thực tại và triển vọng phát triển c a cơng ty mình đư chọn. Thơng th ng, khả năng
sinh lợi, thu hồi vốn đầu t cổ phiếu tỷ lệ thuận với giá cả giao dịch cổ phiếu trên thị tr ng.

Cổ phi u phổ thơng
Khi nói đến hàng hóa trên thị tr ng chứng khốn, ng i ta th ng nghĩ ngay đến cổ Phiếu phổ
thông (common stock). Thực tế tại nhiều n ớc trên thế giới, thị tr ng chứng khoán (the securities
market) đư rất quen thuộc đối với mọi ng i dân. Ví d , Mỹ, trung bình cứ 4 ng i trên 25 tuổi

thì có một ng i s hữu (own) cổ phiếu phổ thông, hoặc trực tiếp, hoặc gián tiếp thông qua các quỹ
t ơng hỗ (mutual funds) .

Bản chất của cổ phiếu phổ thông
Một cổ phiếu phổ thông đại diện cho quyền s hữu một phần công ty (represent a proportional
ownership interest in a corporatịon). Nếu một cơng ty có 100 cổ phiếu đang l u hành (outstanding
stock) và bạn s hữu một trong số đó thì có nghĩa là bạn s hữu 1/100 cơng ty. Nếu cơng ty có
1.000.000 cổ phiếu đang l u hành và bạn nắm giữ 1.000 cổ phiếu thì bạn s hữu 1.000/1.000.000
hay 1/1.000 cơng ty. Thơng th ng, một cơng ty có thể thay đổi số l ợng cổ phiếu đang l u hành
bằng cách bán các cổ phiếu bổ sung (selling additional shares) hay mua lại và huỷ bỏ một phần các
cổ phiếu đư phát hành tr ớc đó (buying back and cancelling some of the shares previously issued).
Trong cả hai tr ng hợp trên, tỷ lệ s hữu c a các cổ đông cũ trong cơng ty đều thay đổi.
Ví d , một công ty phát hành 100 cổ phiếu ra công chúng (issue 100 shares to the public) và bạn
mua một trong số này. Nh vậy, bạn s hữu 1/100 công ty. Sau đó, cơng ty phát hành thêm 100 cổ
phiếu nữa thì tỷ lệ s hữu c a bạn giảm xuống cịn 1/200. Nói cách khác, tỷ lệ s hữu c a bạn trong
công ty đư bị pha loưng (diluted) do việc phát hành cổ phiếu mới (the issuance of new shares).

12


Sổ Tay Chứng Khốn

Một ví d khác, giả sử một cơng ty có 1.000.000 cổ phiếu đang l u hành và bạn mua một cổ phiếu
c a công ty. Sau đó, cơng ty mua lại và huỷ bỏ 250.000 cổ phiếu. Vậy, tỷ lệ s hữu c a bạn trong
công ty từ 1/1.000.000 tăng lên 1/750.000.
L u Ủ là cần phân biệt rõ cổ phiếu đang l u hành, cổ phiếu đ ợc phép phát hành (authorized stock)
và cổ phiếu ngân quỹ (treasury stock).
Số l ợng cổ phiếu đ ợc phép pháp hành, nh tên c a nó đư chỉ ra, là số l ợng cổ phiếu tối đa mà
công ty có thể phát hành. Quy định này đặt ra nhằm tránh tình trạng pha loưng quá mức (excessive
dilution) tỷ lệ s hữu trong công ty c a các cổ đơng hiện hữu (current shareholders). Trong thực

tiễn, có nhiều cơng ty không phát hành hết số l ợng cổ phiếu mà nó đ ợc phép.
Cổ phiếu đang l u hành là những cổ phiếu mà công ty đư bán cho các nhà đầu t và ch a mua lại
để huỷ bỏ hay cầm giữ. Số l ợng cổ phiếu đang l u hành đ ợc sử d ng để tính toán tỷ lệ s hữu, tỷ
lệ nợ trên vốn (debt-to-equity ratio).
Vì nhiều lỦ do khác nhau, một cơng ty có thể mua lại cổ phiếu c a chính mình và nắm giữ nh các
nhà đầu t bình th ng khác. Các cổ phiếu này đ ợc gọi là cổ phiếu ngân qũy và khơng đ ợc tính
vào cổ phiếu đang l u hành.
Tại sao có nhiều ng i đầu t vào cổ phiếu? Khi mua cổ phiếu, các nhà đầu t cùng h ớng tới
những m c tiêu giống nh những ng i bỏ tiền ra để mua hoặc kh i sự doanh nghiệp:
1. Họ tìm kiếm cổ tức (dividends), có nghĩa là họ hy vọng doanh nghiệp sẽ tạo ra lợi nhuận
(generate profits) để có thể phân phối (distribute) cho các ch s hữu;
2. Họ tìm kiếm lưi vốn (capital gains), có nghĩa là họ hy vọng doanh nghiệp sẽ tăng tr ng về
giá trị (grow in value) và do đó, họ có thể bán phần s hữu c a mình với mức giá cao hơn
mức giá mà họ đư mua;
3. Họ tìm kiếm những lợi ích về thuế (tax benefits) mà luật thuế (tax code) dành cho các ch
s hữu doanh nghiệp.
Đối với các nhà đầu t khác nhau thì tầm quan trọng c a mỗi yếu tố trên cũng khác nhau b i vì họ
khơng có cùng một m c đích đầu t (investment objective). Ví d , những ng i về h u vốn phải
sống dựa ch yếu vào thu nhập từ các khoản đầu t sẽ đề cao vai trò c a cổ tức trong khi một số
ng i khác lại chú Ủ hơn đến khả năng thu lưi vốn.

Cổ phi u đ i chúng
Một trong những yếu tố rất quan trọng mà nhà đầu t nên cân nhắc tr ớc khi quyết định đầu t là
tính đại chúng c a cổ phiếu (CP). Vậy CP đại chúng là gì và ảnh h ng c a CP đại chúng đối đối
với việc đầu t nh thế nào?

CP đại chúng là gì?
Có thể hiểu CP đại chúng là CP có số l ợng cơng chúng tham gia đầu t đông đảo và chiếm một tỷ
lệ nắm giữ cao trong tổng số CP phổ thông c a tổ chức phát hành.
Tính đại chúng c a CP một công ty càng cao khi vốn cổ phần càng lớn, tỷ lệ vốn cổ phần phát hành

ra bên ngoài cao và có nhiều nhà đầu t bên ngồi tham gia nắm giữ CP c a công ty. Khi soạn thảo
Nghị định 48/NĐ-CP/1998 về chứng khoán và thị tr ng chứng khoán (TTCK), các nhà làm luật
đư rất chú Ủ tới khía cạnh này.
Hai trong bảy điều kiện để một cơng ty có thể phát hành chứng khốn ra cơng chúng là:
•

•

Mức vốn điều lệ tối phiếu là 10 tỷ đồng Việt Nam
Tối thiểu 20% vốn cổ phần c a tổ chức phát hành phải đ ợc bán cho trên 100 ng i đầu t
ngoài tổ chức phát hành. Tr ng hợp vốn cổ phần c a tổ chức phát hành từ 100 tỷ đồng tr
lên thì tỷ lệ tối thiểu này là 15% vốn cổ phần c a tổ chức phát hành.

Trên thực tế, tính đại chúng c a CP còn ph thuộc vào một số yếu tố sau:
13


Sổ Tay Chứng Khốn

•
•
•
•

•
•
•
•

Tỷ lệ cổ phần phổ thơng có quyền chuyển nh ợng tự do trên tổng số vốn cổ phần: Điều

này làm cho CP có tính thanh khoản cao.
Mức độ hạn chế về th i gian chuyển nh ợng c a CP (đối với nhà đầu t n ớc ngoài cũng
nh nhà đầu t trong n ớc).
Tỷ lệ l u kỦ CP: CP niêm yết muốn mua bán phải đ ợc l u kỦ lại Trung tâm giao dịch. Tỷ
lệ l u kỦ thấp tức là số l ợng CP có thể tiến hành giao dịch đ ợc sẽ không cao.
Tỷ lệ nắm giữ tối đa c a một tổ chức, cá nhân: Khi điều lệ công ty cho phép một tổ chức
hay cá nhân nắm giữ một tỷ lệ cao trong tổng số CP thì chỉ cần vài cổ đơng lớn tham gia là
khơng cịn CP để bán cho các cổ đơng nhỏ khác. Thêm vào đó, CP này dễ bị thơn tính b i
một tổ chức hay cá nhân nhằm ph c v cho lợi ích riêng c a họ.
Lĩnh vực hoạt động: CP c a công ty hoạt động trong các lĩnh vực đặc biệt mà nhà đầu t ít
có kiến thức hay hiểu biết về lĩnh vực này thì sẽ khơng thu hút đ ợc nhiều nhà đầu t bằng
CP c a công ty hoạt động trong các lĩnh vực đ ợc nhiều ng i biết đến.
Tình hình hoạt động: Một cơng ty hoạt động tốt, bền vững sẽ có khả năng thu hút nhiều
công chúng đầu t vào công ty.
Mức độ công khai thông tin: Nhà đầu t sẽ cảm thấy yên tâm hơn khi quyết định đầu t
vào một loại chứng khoán mà họ có khả năng tìm kiếm đ ợc thơng tin cần thiết về chứng
khoán này một cách dễ dàng và nhanh chóng.
Độ lớn c a TTCK: Khi quy mơ c a thị tr ng cịn nhỏ, có ít hàng hố... sẽ khó thu hút
đ ợc nhiều cơng chúng đầu t vì nhà đầu t khó mà mua đ ợc CP lúc cần mua và bán CP
vào th i điểm thích hợp...

Cổ phiếu đại chúng có u điểm gì?
Giá CP dao động sát hơn với giá trị nội tại c a chúng: Giá CP dao động tùy thuộc vào sự phán đốn
c a số đơng mà tâm lỦ số đơng th ng chính xác hơn tâm lỦ thiểu số.
Hạn chế đ ợc hiện t ợng đầu cơ, lũng đoạn thị tr ng: Do số l ợng CP nhiều nên giá vốn hoá thị
tr ng (giá trị thị tr ng c a cơng ty) lớn, nhà đầu cơ khó mà có đ tiền để làm khuynh đảo giá
CP.
Hoạt động c a công ty sẽ minh bạch hơn: Hoạt động c a công ty, các động tĩnh c a các nhà quản
lỦ sẽ đ ợc một l ợng hùng hậu các cổ đơng để mắt tới nên có thể hạn chế đ ợc tiêu cực xảy ra.
Có tính thanh khoản cao: Do có số l ợng CP nhiều và có nhiều nhà đầu t tham gia nên tại một

th i điểm nào đó sẽ có nhiều ng i bán và nhiều ng i mua...
Nói chung, tính đại chúng c a CP đ ợc quyết định b i rất nhiều yếu tố. Nâng cao tính đại chúng
c a CP là một trong những cách để doanh nghiệp quảng bá và bảo vệ CP c a mình.

Các Đặc Tính C a Trái Phi u Chuyển Đ i
Trái phiếu có tính chuyển đổi (sau đây gọi tắt là trái phiếu chuyển đổi) là trái phiếu có thể chuyển
thành cổ phiếu th ng vào một th i điểm đ ợc xác định tr ớc trong t ơng lai. Loại trái phiếu này
có đặc điểm là đ ợc trả một mức lưi suất cố định nên có vẻ giống nh trái phiếu nh ng mặt khác lại
có thể chuyển đổi thành loại cổ phiếu th ng c a cơng ty và đây cũng chính là điểm hấp dẫn c a
trái phiếu có tính chuyển đổi.
Khi thị tr ng đang phát triển, nhà đầu t th ng quan tâm nhiều đến cổ phiếu (CP) nên thị tr ng
trái phiếu (TP) bị sa sút. Để tăng tính hấp dẫn với ng i đầu t , các công ty phát hành TP có thể
thêm vào đặc tính chuyển đổi, và công ty sẽ trả lưi suất thấp hơn cho nhà đầu t s hữu loại TP
chuyển đổi này.

14


Sổ Tay Chứng Khoán

Ng ợc lại, khi thị tr ng TP phát triển, TP có tính chuyển đổi sẽ phát huy tác d ng nh một
ph ơng tiện tăng vốn cổ phần dựa trên cơ s trì hoưn trả nợ vì khi TP chuyển đổi biến thành CP,
vốn huy động c a công ty sẽ thay đổi từ nợ sang vốn.
Đối với cơng ty phát hành, TP chuyển đổi có các yếu tố hấp dẫn sau:
1. TP chuyển đổi có mức lưi suất thấp hơn TP khơng có tính chuyển đổi.
2. Cơng ty có thể loại trừ chi phí trả lưi cố định khi thực hiện chuyển đổi, vì vậy sẽ giảm đ ợc
nợ.
3. Phát hành TP chuyển đổi thì cơng ty sẽ tránh đ ợc tình trạng tăng số l ợng CP một cách
nhanh chóng trên thị tr ng (điều này dẫn tới việc làm cho giá CP th ng bị s t giảm).
4. Bằng việc phát hành TP chuyển đổi thay cho phát hành CP th ng, công ty sẽ tránh khỏi

tình trạng làm cho các khoản thu nhập trên mỗi cổ phần tr ớc đây bị giảm sút.
Bên cạnh những thuận lợi, TP chuyển đổi cũng gây ra một số bất lợi có thể có đối với công ty và
các cổ đông c a công ty:
1. Khi TP đ ợc chuyển đổi, vốn ch s hữu bị "pha loưng" do tăng số CP l u hành nên mỗi
cổ phần bây gi đại diện cho một tỷ lệ thấp hơn c a quyền s hữu trong công ty.
2. Do các cổ đông th ng tham gia vào việc quản lỦ cơng ty nên khi chuyển đổi có thể gây ra
một sự thay đổi trong việc kiểm sốt cơng ty.
3. Sự giảm nợ công ty thông qua chuyển đổi cũng có nghĩa là mất đi sự cân bằng c a cán cân
nợ vốn.
4. Kết quả chuyển đổi sẽ làm giảm chi phí trả lưi, tức là làm tăng thu nhập chịu thuế c a cơng
ty. Do đó cơng ty phải trả thuế nhiều hơn khi chuyển đổi.
Đối với nhà đầu t khi nắm giữ TP chuyển đổi, nhà đầu t sẽ có đ ợc lợi thế là sự đầu t an toàn
c a thị tr ng, thu nhập cố định và sự tăng giá trị tiềm ẩn c a thị tr ng vốn. C thể, TP chuyển
đổi hấp dẫn nhà đầu t
một số đặc điểm:
1. TP chuyển đổi cũng giống TP th ng, tức là cũng đ ợc thanh toán tiền lưi với một lưi suất
cố định và sẽ đ ợc mua lại với giá bằng mệnh giá vào lúc đáo hạn. Theo nguyên tắc thì thu
nhập từ lưi suất TP th ng cao hơn và chắc chắn hơn thu nhập từ cổ tức trên CP th ng.
2. Ng i nắm giữ TP chuyển đổi có quyền u tiên hơn các cổ đông nắm giữ CP th
công ty phá sản và bị thanh lỦ.

ng khi

3. Giá thị tr ng c a TP chuyển đổi sẽ có chiều h ớng ổn định hơn giá CP th ng trong th i
kỳ thị tr ng sa sút. Giá trị c a TP chuyển đổi trên thị tr ng sẽ đ ợc hỗ trợ b i các lưi
suất hiện hành c a những TP cạnh tranh khác.
4. Vì TP chuyển đổi có thể đ ợc chuyển thành CP th
có chiều h ớng tăng nếu giá CP tăng.

ng nên giá trị thị tr

ng c a chúng sẽ

5. Khi TP chuyển đổi đ ợc chuyển đổi sang CP th ng thì khơng đ ợc coi là một sự mua bán
nên sẽ không phải chịu thuế trong giao dịch chuyển đổi.
Những nhà phê bình thì cho rằng TP chuyển đổi không đ a ra đ ợc các mức lưi suất t ơng ứng với
sự thiếu bảo tồn vốn (những TP khơng có tính chuyển đổi đ a ra các mức lưi suất cao hơn) và có
xu h ớng kéo giá CP th ng xuống b i vì ảnh h ng c a sự "pha loưng" có thể xảy ra.
Khi TP có tính chuyển đổi đ ợc phát hành mới thì bao gi giá chuyển đổi cũng luôn cao hơn giá
thị tr ng hiện hành c a CP th ng, điều này sẽ giúp hạn chế việc nhà đầu t chuyển đổi TP ngay
lập tức. Những yếu tố ảnh h ng đến tỷ lệ chuyển đổi hoặc giá chuyển đổi ban đầu là:
1. Giá CP tại th i điểm TP đ ợc phát hành.
2. Thu nhập dự tính c a tổ chức phát hành và ảnh h

ng c a nó trên giá CP.

15


Sổ Tay Chứng Khoán

3. Xu h ớng thị tr ng (TP chuyển đổi sẽ tr nên a chuộng đối với các nhà đầu t trong một
thị tr ng CP đang lên).
4. Th i gian chuyển đổi (th i gian càng dài, tỷ lệ chuyển đổi ban đầu càng ít thích hợp).
Vì TP chuyển đổi có thể làm "pha loưng" vốn nên các cổ đơng sẽ có quyền u tiên mua TP chuyển
đổi đ ợc phát hành mới với giá u tiên thấp hơn giá trị thị tr ng c a TP đó. Khi TP chuyển đổi
mới đ ợc phát hành, các cổ đông hiện hữu sẽ nhận đ ợc giấy chứng nhận quyền u tiên mua TP
này. Ng i nắm giữ quyền có thể bán lại quyền này nếu họ không sử d ng chúng để mua TP
chuyển đổi.
Tuy nhiên nhà đầu t cần l u Ủ một điều là, nếu công ty phải ng ng hoạt động b i những tình

huống nh sát nhập, hợp nhất hay giải thể thì những ng i nắm giữ TP chuyển đổi sẽ bị mất đặc
quyền chuyển đổi này.
Các TP đều có giá trị đầu t dù cho chúng có tính chuyển đổi hay khơng. Giá trị đầu t c a TP
khơng có tính chuyển đổi đ ợc căn cứ vào tỷ lệ % lưi suất c a chúng khi so sánh với những mức lưi
suất c a các đầu t khác có cùng mức r i ro t ơng tự. Giá trị đầu t ớc tính c a một TP có tính
chuyển đổi chính là giá thị tr ng mà tại giá đó, TP sẽ đ ợc bán nếu TP khơng chuyển đổi thành
CP th ng.
Khi nhà đầu t mua TP có tính chuyển đổi thì phải ln xem xét hai giá trị đầu t c a TP này, đó là
thu nhập c a TP và việc chuyển đổi TP thành CP. Giá trị chuyển đổi c a TP là tổng giá trị thị
tr ng c a CP th ng mà TP có thể chuyển đổi đ ợc. Đơi khi các cơng ty đặt ra những điều kiện
để khuyến khích sự chuyển đổi c a TP, mặc dù điều này đ ợc biết đến nh là sự chuyển đổi ép
buộc nh ng thực tế các nhà đầu t không thể bị ép buộc để chuyển đổi. Tuy nhiên, nhà phát hành
luôn thay đổi các tình huống để khuyến khích sự chuyển đổi hơn. Một trong những ph ơng cách đó
là thực hiện mua lại TP.
Cơng ty có thể mua lại TP tại mức giá và ngày mua đ ợc xác định tr ớc (giả định rằng TP chuyển
đổi cũng có khả năng mua lại giống nh có tính chuyển đổi) và khi các điều kiện thị tr ng khiến
cho các trái ch nhận thấy sự chuyển đổi TP có thể có lợi nhuận hơn là bán chúng lại cho công ty
phát hành tại giá mua lại c a cơng ty thì lúc đó họ sẽ thực hiện việc chuyển đổi thành CP th ng.
Ví d , một TP chuyển đổi có mệnh giá 1.000 USD có thể đ ợc chuyển thành CP th ng tại giá 25
USD (tỷ lệ chuyển đổi là 40 đổi 1) và TP này đ ợc mua lại mức giá 1.050 USD. CP th ng trên
thị tr ng hiện đang đ ợc giao dịch mức giá 30 USD, bằng việc chuyển đổi một TP mà nhà đầu
t có thể tr thành ch s hữu 40 CP th ng với tổng giá trị là 1.200 USD. Nh vậy, trái ch
chuyển đổi chúng thành 40 CP th ng rồi bán chúng để có 1.200 USD hơn là bán lại TP chuyển
đổi này mức giá 1.050 USD.
Về nguyên tắc, nhà phát hành không đ ợc ép buộc bất cứ trái ch nào chuyển đổi mà họ chỉ đ ợc
quyền tạo ra các điều kiện để sự chấp nhận chuyển đổi sẽ tr thành sự lựa chọn tối u cho trái ch .
Nếu cơng ty phát hành có quy định điều khoản mua lại tồn bộ TP chuyển đổi phát hành thì công ty
sẽ ấn định tr ớc giá và ngày mua lại. Khi ngày gọi mua lại đến gần, giá CP th ng sẽ đ ợc giao
dịch ngày càng gần hơn với giá mua lại c a TP chuyển đổi để rồi cuối cùng giá c a CP th ng sẽ
đ ợc giao dịch tại giá thị tr ng thấp hơn chút ít so với giá gọi mua lại nhằm tránh tình trạng trái

ch chuyển đổi thành CP th ng.

Phát hƠnh CK lần đầu ra công chúng - IPO
Khái niệm phát hành lần đầu ra công chúng (IPO) chỉ đ ợc hiểu đối với việc phát hành cổ phiếu.
Do vậy sau đây, chúng ta sẽ ch yếu đề cập đến việc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng.

Điều ki n phát hƠnh ch ng khốn lần đầu ra cơng chúng
Mỗi n ớc có những qui định riêng cho việc phát hành chứng khốn lần đầu ra cơng chúng. Tuy
nhiên, để phát hành chứng khốn ra cơng chúng thơng th ng tổ chức phát hành phải đảm bảo năm
điều kiện cơ bản sau:
16


Sổ Tay Chứng Khốn

•
•
•
•
•

Về qui mơ vốn: tổ chức phát hành phải đáp ứng đ ợc yêu cầu về vốn điều lệ tối thiểu ban
đầu, và sau khi phát hành phải đạt đ ợc một tỷ lệ phần trăm nhất định về vốn cổ phần do
công chúng nắm giữ và số l ợng cơng chúng tham gia.
Về tính liên tục c a ho t động s n xuất kinh doanh: cơng ty đ ợc thành lập và hoạt
động trong vịng một th i gian nhất định (th ng khoảng từ 3 đến 5 năm).
Về đội ngũ qu n lý công ty: cơng ty phải có đội ngũ quản lỦ tốt, có đ năng lực và trình
độ quản lỦ các hoạt động sản xuất, kinh doanh c a công ty.
Về hi u qu s n xuất kinh doanh: công ty phải làm ăn có lưi với mức lợi nhuận khơng
thấp hơn mức qui định và trong một số năm liên t c nhất định (th ng từ 2-3 năm).

Về tính kh thi c a dự án: cơng ty phải có dự án khả thi trong việc sử d ng nguồn vốn
huy động đ ợc.

Tuy nhiên, các n ớc đang phát triển th ng cho phép một số tr ng hợp ngoại lệ, tức là có những
doanh nghiệp sẽ đ ợc miễn giảm một số điều kiện nêu trên, ví d : doanh nghiệp hoạt động trong
lĩnh vực cơng ích, hạ tầng cơ s có thể đ ợc miễn giảm điều kiện về hiệu quả sản xuất kinh doanh.
Việt Nam, theo qui định c a Nghị định 48/1998/-NĐ-CP về chứng khoán và thị tr ng chứng
khốn và Thơng t 01/1998/TT-UBCK h ớng dẫn Nghị định 48/1998/-NĐ-CP, tổ chức phát hành
phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng phải đáp ứng đ ợc các điều kiện sau:
•

•

•
•

•
•
•

Mức vốn điều lệ tối thiểu là 10 tỷ đồng Việt Nam;
Hoạt động kinh doanh có lưi trong 2 năm liên t c gần nhất;
Thành viên Hội đồng quản trị và Giám đốc (Tổng giám đốc) có kinh nghiệm quản lỦ kinh
doanh.
Có ph ơng án khả thi về việc sử d ng vốn thu đ ợc từ đợt phát hành cổ phiếu.
Tối thiểu 20% vốn cổ phần c a tổ chức phát hành phải đ ợc bán cho trên 100 ng i đầu t
ngoài tổ chức phát hành; tr ng hợp vốn cổ phần c a tổ chức phát hành từ 100 tỷ đồng tr
lên thì tỷ lệ tối thiểu này là 15% vốn cổ phần c a tổ chức phát hành.
Cổ đông sáng lập phải nắm giữ ít nhất 20% vốn cổ phần c a tổ chức phát hành và phải nắm
giữ mức này tối thiểu 3 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành.

Tr ng hợp cổ phiếu phát hành có tổng giá trị theo mệnh giá v ợt 10 tỷ đồng thì phải có tổ
chức bảo lưnh phát hành.

Những điểm thuận l i vƠ bất l i khi phát hƠnh ch ng khốn ra
cơng chúng
Những điểm thuận lợi
•

•

Phát hành chứng khốn ra cơng chúng sẽ tạo ra hình ảnh đẹp và sự nổi tiếng c a công ty,
nh vậy công ty sẽ dễ dàng hơn và tốn ít chi phí hơn trong việc huy động vốn qua phát
hành trái phiếu, cổ phiếu những lần sau. Thêm vào đó, khách hàng và nhà cung ứng c a
công ty th ng cũng sẽ tr thành cổ đông c a công ty và do vậy cơng ty sẽ rất có lợi trong
việc mua ngun liệu và tiêu th sản phẩm.
Phát hành chứng khốn ra cơng chúng sẽ làm tăng giá trị tài sản ròng, giúp cơng ty có đ ợc
nguồn vốn lớn và có thể vay vốn c a ngân hàng với lưi suất u đưi hơn cũng nh các điều
khoản về tài sản cầm cố sẽ ít phiền hà hơn. Ví d nh các cổ phiếu c a các công ty đại
chúng dễ dàng đ ợc chấp nhận là tài sản cầm cố cho các khoản vay ngân hàng. Ngoài ra,
việc phát hành chứng khốn ra cơng chúng cũng giúp cơng ty tr thành một ứng cử viên
hấp dẫn hơn đối với các công ty n ớc ngoài với t cách làm đối tác liên doanh.

17


Sổ Tay Chứng Khốn

•

•

•

Phát hành chứng khốn ra cơng chúng giúp cơng ty có thể thu hút và duy trì đội ngũ nhân
viên giỏi b i vì khi chào bán chứng khốn ra cơng chúng, cơng ty bao gi cũng dành một
tỷ lệ chứng khoán nhất định để bán cho nhân viên c a mình. Với quyền mua cổ phiếu,
nhân viên c a công ty sẽ tr thành cổ đông, và đ ợc h ng lưi trên vốn thay vì thu nhập
thông th ng. Điều này đư làm cho nhân viên c a cơng ty làm việc có hiệu quả hơn và coi
sự thành bại c a công ty thực sự là thành bại c a mình.
Phát hành chứng khốn ra cơng chúng, cơng ty có cơ hội tốt để xây dựng một hệ thống
quản lỦ chuyên nghiệp cũng nh xây dựng đ ợc một chiến l ợc phát triển rõ ràng. Cơng ty
cũng dễ dàng hơn trong việc tìm ng i thay thế, nh đó mà tạo ra đ ợc tính liên t c trong
quản lỦ. Bên cạnh đó, sự hiện diện c a các uỷ viên quản trị không trực tiếp tham gia điều
hành công ty cũng giúp tăng c ng kiểm tra và cân đối trong quản lỦ và điều hành cơng ty.
Phát hành chứng khốn ra cơng chúng làm tăng chất l ợng và độ chính xác c a các báo cáo
c a công ty b i vì các báo cáo c a cơng ty phải đ ợc lập theo các tiêu chuẩn chung do cơ
quan quản lỦ qui định. Chính điều này làm cho việc đánh giá và so sánh kết quả hoạt động
c a cơng ty đ ợc thực hiện dễ dàng và chính xác hơn.

Những điểm bất lợi
•

•

•

•

Phát hành cổ phiếu ra cơng chúng làm phân tán quyền s hữu và có thể làm mất quyền
kiểm sốt cơng ty c a các cổ đơng sáng lập do hoạt động thơn tín cơng ty. Bên cạnh đó, cơ

cấu về quyền s hữu c a công ty luôn luôn bị biến động do chịu ảnh h ng c a các giao
dịch cổ phiếu hàng ngày.
Chi phí phát hành chứng khốn ra cơng chúng cao, th ng chiếm từ 8-10% khoản vốn huy
động, bao gồm các chi phí bảo lưnh phát hành, phí t vấn pháp luật, chi phí in ấn, phí kiểm
tốn, chi phí niêm yết… Ngồi ra, hàng năm cơng ty cũng phải chịu thêm các khoản chi
phí ph nh chi phí kiểm tốn các báo cáo tài chính, chi phí cho việc chuẩn bị tài liệu nộp
cho cơ quan quản lỦ nhà n ớc về chứng khốn và chi phí cơng bố thơng tin định kỳ.
Cơng ty phát hành chứng khốn ra cơng chúng phải tuân th một chế độ công bố thông tin
rộng rưi, nghiêm ngặt và chịu sự giám sát chặt chẽ hơn so với các công ty khác. Hơn nữa,
việc công bố các thông tin về doanh thu, lợi nhuận, vị trí cạnh tranh, ph ơng thức hoạt
động, các hợp đồng nguyên liệu, cũng nh nguy cơ bị rò rỉ thơng tin mật ra ngồi có thể
đ a cơng ty vào vị trí cạnh tranh bất lợi.
Đội ngũ cán bộ quản lỦ công ty phải chịu trách nhiệm lớn hơn tr ớc cơng chúng. Ngồi ra,
do qui định c a pháp luật, việc chuyển nh ợng vốn cổ phần c a họ th ng bị hạn chế.

Các H Số Ho t Động
Các hệ số hoạt động xác định tốc độ mà một cơng ty có thể tạo ra đ ợc tiền mặt nếu có nhu cầu
phát sinh. Rõ ràng là một cơng ty có khả năng chuyển đổi hàng dự trữ và các khoản phải thu thành
tiền mặt nhanh hơn sẽ có tốc độ huy động tiền mặt nhanh hơn. Các hệ số sau đây và việc tính tốn
đ ợc thiết lập dựa trên giả định rằng một năm có 360 ngày.

H số thu hồi nợ trung bình
Việc tìm ra kỳ thu hồi nợ bán hàng trung bình c a một cơng ty sẽ cho bạn biết cơng ty đó phải mất
bao lâu để chuyển các khoản phải thu thành tiền mặt. L u Ủ rằng doanh số bán thu tiền ngay đ ợc
loại khỏi tổng doanh thu.

Ví d :

18

Sổ Tay Chứng Khoán

Nếu bảng cân đối kế toán c a một công ty cho biết số liệu c a các khoản phải thu là $700.000 và
báo cáo thu nhập c a nó cho biết doanh số bán chịu là $5.500.000, thì:

Cũng nh các hệ số khác, kỳ thu hồi nợ trung bình phải đ ợc xem xét trong mối liên hệ với các
thơng tin khác. Nếu chính sách c a công ty là bán chịu cho khách hàng trong vịng 38 ngày thì th i
hạn 45.8 ngày cho thấy là cơng ty gặp khó khăn trong việc thu hồi nợ đúng hạn và cần xem xét lại
chính sách bán chịu c a mình. Ng ợc lại, nếu chính sách thông th ng c a công ty là ấn định th i
hạn thu hồi nợ là 55 ngày, thì th i hạn trung bình 45.8 ngày cho thấy chính sách thu hồi nợ c a
cơng ty là có hiệu quả.
Cần chú Ủ là hệ số thu hồi nợ trung bình chỉ là một số trung bình và có thể dẫn đến sự hiểu nhầm.
Ví d , xem xét cơng ty A và B, có cùng giá trị các khoản phải thu nh ng có th i biểu thu hồi nợ
khác nhau.

H số thanh tốn trung bình
Đối lập với các khoản phải thu là các khoản phải trả. Để tìm ra th i hạn thanh tốn trung bình đối
với các khoản phải thu, ta chia các khoản phải trả cho tiền mua hàng chịu mỗi năm

Tuy nhiên, tiền mua hàng chịu hàng năm không đ ợc đề cập trong một báo cáo tài chính. Để có
đ ợc số liệu này, phải dự tính tỷ lệ giá trị hàng hố đ ợc mua chịu.
Ví d : tính tốn th i hạn thanh tốn trung bình.
Giả định rằng số liệu các khoản phải trả c a công ty là 275.000 USD. Nếu giá mua hàng là
3.000.000 USD và dự tính là 80% hàng hố này đ ợc mua chịu thì th i hạn thanh tốn trung bình
là bao nhiêu? Số tiền mua chịu hàng năm sẽ là 2.400.000 USD (3.000.000 x 0.80). Bây gi , th i
hạn thanh tốn trung bình đối với các khoản phải trả có thể đ ợc tính nh sau:

Th i hạn thanh tốn trung bình (đối với các khoản phải trả) c a công ty là 41.3 ngày. Bất kỳ th i
hạn nào ngắn hơn có nghĩa là ng i bán dành cho công ty một khoản chiết khấu hoặc ng i bán

cho rằng công ty đang trong tình trạng r i ro cao nên đư đ a ra các điều khoản chặt chẽ hơn về th i
hạn thanh toán nợ. Bất kỳ th i hạn nào dài hơn cũng có nghĩa là cơng ty đư nhận đ ợc các điều
khoản tín d ng u đưi, hay cơng ty là một “ng i trả chậm”, tức là công ty đang sử d ng những
ng i cung cấp nguyên liệu nh một nguồn tài trợ.
Ng i bán, nói chung bao gi cũng muốn nhận đ ợc tiền càng sớm càng tốt, th ng tính tốn hệ số
này nhằm biết đ ợc bao lâu thì họ có thể thu hồi tiền c a mình từ cơng ty. Do việc thanh tốn chậm
th ng có lợi cho cơng ty, nên nhà quản lỦ - ng i kiểm soát việc thanh toán có nhiệm v phải làm
cân bằng hai thái cực lợi ích giữa nhà cung cấp và công ty.
Nếu th i hạn thanh tốn trung bình c a ngành v ợt q hệ số c a cơng ty, thì nhà quản lỦ có thể
tìm ra lỦ do tại sao việc mua chịu c a công ty lại bị hạn chế và phải làm gì để có đ ợc th i hạn mua
chịu dài hơn từ những nhà cung cấp.

Chuyển Như ng C Phần Và Thị Trư ng Ch ng Khoán
Thành lập công ty cổ phần, mua bán cổ phiếu là công c hữu hiệu để thực hiện xư hội hóa đầu t .
Nhà n ớc tạo cơ chế thuận lợi cho việc chuyển nh ợng cổ phiếu; trong đó chú trọng bảo vệ lợi ích
cho ng i mua.
19


Sổ Tay Chứng Khốn

Cơng ty c phần - xã hội hóa đầu tư
Xư hội hóa đầu t là việc Nhà n ớc tạo ra th i cơ thuận lợi để mọi ng i, mọi tổ chức có thể thực
hiện đ ợc Ủ t ng đầu t c a mình, làm cho họ tr thành ch nhân thật sự c a nền kinh tế. Xư hội
hóa đầu t nhằm khai thác tiềm năng sáng tạo c a toàn xư hội, tiềm năng chất xám c a toàn xư hội
đ ợc huy động trong nền kinh tế, làm cho kho tàng chất xám c a xư hội ngày càng phong phú.
Xư hội hóa đầu t tạo nên cơ hội huy động vốn phong phú, đa dạng, tạo ra cơ hội sử d ng nguồn
lực xư hội một cách linh hoạt và hiệu quả. Xư hội hóa đầu t thật sự là thực hiện dân ch hóa nền
kinh tế, ng i lao động có cơ hội tr thành ng i ch thật sự, có cơ hội giám sát các hoạt động
quản lỦ, cho phép tìm ra ng i quản lỦ tốt nhất, hiệu quả nhất, tạo ra động lực mới cho sự phát

triển c a tồn xư hội.
Cơng ty cổ phần là cơng c hữu hiệu thực hiện xư hội hóa đầu t , mọi cá nhân, tổ chức, không trừ
một ai đều có đ ợc cơ hội nh nhau để thực hiện Ủ t ng đầu t với th t c hết sức đơn giản là
mua cổ phần c a công ty cổ phần, khi đó họ là cổ đơng và có khả năng thể hiện Ủ chí c a mình
thơng qua đại hội đồng cổ đông.

Chuyển như ng c phần
Để việc mua cổ phần đ ợc dễ dàng, thuận lợi, luật pháp đư quy định các cổ đơng có quyền tự do
chuyển nh ợng cổ phần cho ng i khác (trừ một số tr ng hợp và điều kiện pháp luật quy định
nhằm bảo vệ lợi ích ng i mua). Quy định cổ đông tự do chuyển nh ợng cổ phần đư tạo nên thị
tr ng vốn, thị tr ng chứng khoán. Luồng vốn đầu t xư hội sẽ đ ợc luân chuyển trên thị tr ng,
điều đó tạo ra cơ hội cho các nhà đầu t thay đổi, điều chỉnh m c tiêu đầu t hết sức dễ dàng, tạo
cho những ai có Ủ t ng đầu t vào một lĩnh vực nào đó, có điều kiện thực hiện Ủ t ng đầu t c a
mình thơng qua việc mua cổ phần đến mức đ lớn để có thể điều hành đ ợc công ty.
Nếu nh giá trị doanh nghiệp đ ợc xác định chính xác, hợp lỦ, thì việc một số ng i nào đó có thể
trả giá rất cao cổ phần c a cơng ty nào đó để có quyền s hữu và điều hành cơng ty cổ phần là việc
hết sức bình th ng. Việc thay đổi các cổ đông trong công ty cổ phần cũng là điều bình th ng, đó
là dấu hiệu phát triển cơng ty. Việc chuyển nh ợng cổ phần một cách thuận lợi chính là tạo điều
kiện cho cơng ty cổ phần thu hút đ ợc năng lực đầu t c a xư hội: tiền vốn và tri thức.
Từ thực tế nêu trên cho thấy, Nhà n ớc cần tạo cơ chế bán, mua cổ phần hết sức thuận lợi cho
ng i dân thực hiện.
Việc chuyển nh ợng cổ phần giữa các cổ đơng có thể đ ợc tiến hành bằng hình thức trực tiếp và
gián tiếp.

Chuyển nh ợng trực ti p
Các cổ đơng có thể chuyển nh ợng cổ phần cho nhau, cho ng i khác ngồi cơng ty thơng qua việc
trao đổi trực tiếp, đây ng i mua có điều kiện trực tiếp xác định, đánh giá chất l ợng hàng hóa,
và trực tiếp trả giá cho ng i bán. Hành vi chuyển nh ợng này do hai bên mua bán tự thỏa thuận
theo quy định giao dịch dân sự.
Để bảo vệ lợi ích cho ng i mua cổ phần là ng i không tham gia thành lập công ty cổ phần,

không biết đ ợc thực trạng công ty khi mới thành lập, luật doanh nghiệp đư quy định điều kiện hạn
chế đối với ng i bán là những cổ đông sáng lập công ty. Khoản 1 Điều 58 Luật doanh nghiệp quy
định: Trong th i hạn ba năm đầu, kể từ ngày công ty đ ợc cấp giấy chứng nhận đăng kỦ kinh
doanh, các cổ đông sáng lập phải cùng nhau nắm giữ ít nhất 20% số cổ phần phổ thông đ ợc quyền
chào bán. Cổ phần phổ thông c a các cổ đơng sáng lập có thể chuyển nh ợng cho ng i không
phải là cổ đông nếu đ ợc sự chấp thuận c a đại hội đồng cổ đông. Cổ đông dự định chuyển nh ợng
cổ phần khơng có quyền biểu quyết về việc chuyển nh ợng các cổ phần đó. Sau th i hạn ba năm
các quy định này hết hiệu lực.

20


Sổ Tay Chứng Khốn

Quy định các cổ đơng sáng lập phải cùng nhau nắm giữ ít nhất 20% số cổ phần phổ thơng có quyền
chào bán là quy định bắt buộc có tính cứng nhắc để ràng buộc nghĩa v vật chất c a các cổ đông
sáng lập đối với ng i mua, tránh tình trạng tuyên truyền lừa đảo để thu hút ng i mua.
Quy định chuyển nh ợng cổ phần cho ng i ngồi cơng ty là quy định mềm mang tính thỏa thuận
giữa các cổ đơng trong cơng ty. Việc thỏa thuận này có thể đ ợc quy định trong điều lệ công ty
hoặc trong nghị quyết họp đại hội đồng cổ đông. Nh vậy các cổ đơng sáng lập có thể quy định
một số ng i phải giữ đ 20% số cổ phần hoặc quy định mỗi ng i phải giữ 20% cổ phần. Do vậy
khi đánh giá sự vi phạm về việc chuyển nh ợng cổ phần trong ba năm đầu c a công ty cổ phần cần
xem xét ba điều kiện sau:
Cổ đông sáng lập là ai? Tổng số cổ phần các cổ đông sáng lập s hữu trong suốt th i gian ba năm
đầu có d ới 20% hay khơng? Việc chuyển nh ợng có đúng điều lệ khơng?
Nếu các cơng ty cổ phần đ ợc thành lập tr ớc khi Luật doanh nghiệp có hiệu lực thì phải căn cứ
vào điều lệ công ty và luật công ty, việc vận d ng Luật doanh nghiệp không đ ợc áp đặt để hồi tố
mà chỉ là một sự giải thích.
Luật cơng ty khơng định nghĩa sáng lập viên thì khơng thể áp đặt khái niệm sáng lập viên trong
Luật doanh nghiệp để suy luận xác định lỗi c a công ty hay lỗi c a các cổ đơng. Khi đó chỉ căn cứ

vào điều lệ để xác định việc chuyển nh ợng cổ phần có phù hợp với điều lệ hay khơng.

Chuyển nh ợng gián ti p
Các công ty cổ phần đ ợc bán cổ phần trên thị tr ng chứng khoán phải tuân th các điều kiện
nghiêm ngặt về tính minh bạch tài chính, về khả năng sinh l i, phải đ ợc y ban chứng khoán thẩm
định và phải tuân th các quy tắc kiểm toán theo pháp luật về chứng khốn.
Những quy định chặt chẽ này nhằm m c đích bảo vệ lợi ích cho ng i mua, vì khi các công ty
niêm yết bán cổ phần trên thị tr ng thì ng i mua khơng có điều kiện trực tiếp kiểm tra, đánh giá
chất l ợng hàng hóa. Sự can thiệp c a Nhà n ớc trong việc thẩm định các công ty cổ phần đăng kỦ
bán cổ phần là một chứng thực tin cậy để ng i mua trả giá mua hàng. Ng i mua thực hiện việc
mua cổ phần chỉ qua các thông tin đư đ ợc Nhà n ớc kiểm định, ng i mua khơng nhìn thấy hàng
hóa c thể, nếu các thơng tin này bị sai lệch thì có rất nhiều r i ro đối với ng i mua. Điều này cho
thấy pháp luật về chứng khoán cần phải hết sức c thể, phải đ ợc thực hiện đầy đ để bảo vệ lợi
ích cộng đồng ng i mua.

Báo Giá Ch ng Khoán - Cách Báo Giá Và Hi u Lực C a
Giá
Một báo giá điển hình có thể diễn đạt theo các cách nh : "thu vào l8.000 - bán ra l8.200", hoặc
"mua l8.000 - bán ra 18.200", hoặc gọn hơn " l 8.000 - l 8.200). đây ta thấy khoản lệch giá là 200
- ta có thể gọi là lệch hai giá theo cách c a Việt Nam. Giả định ta có bốn nhà tạo giá đang báo giá
cho Công ty Thiên Nam, nh minh hoạ d ới:
Nhà tạo giá Thu vào Bán ra Quy mô mua bán
Cty CK BVSC 20.800 21.200 1.000 x 1.000
Cty CK BSC 20.700 21.100 2.000 x 2.000
Cty CK ACBS 20.700 21.300 2.000 x 3.000
Cty CK TDMS 20.600 21.400 200 x 4.000
Nếu có một lệnh mua 800 cổ phần c a Thiên Nam, nhà kinh doanh CK sẽ mua c a Cơng ty CK
BSC, vì đó có giá bán ra thấp nhất, c thể là 21.100đ. Vì l ợng mua ít (chỉ có 800 cổ phần) trong
khi quy mơ chào bán là 2.000 cổ phần, nên sau khi giao dịch BSC vẫn cịn lại l.200 cổ phần có thể
sẽ đ ợc bán theo giá nêu nh cũ là 21.100 đ.

21


Sổ Tay Chứng Khốn

Nếu giả định Cơng ty CK kia nhận đ ợc tổng l ợng đặt mua theo lệnh không phải là 800 mà lên
đến 4.000 cổ phần, ta xem nhà kinh doanh trên thị tr ng OTC này sẽ hành xử thế nào? Tr ớc tiên
họ sẽ liên hệ mua c a BSC tr ớc số l ợng 2.000 với giá 21.100 đ. Sau khi ẵm gọn l ợng chào bán
c a BSC vì cịn đến 2.000 cổ phiếu cần mua họ xoay sang Công ty CK BVSC để mua 1.000 cổ
phần với giá 21.200 đ. Nh vậy giá thị tr ng cổ phiếu c a Thiên Nam đư tăng lên một giá, từ
21.100 lên 2l.200. Nh ng vẫn ch a xong, nhà kinh doanh phải cậy đến Công ty CK ACBS để mua
cho đ thêm 1.000 cổ phần nữa, giá bây gi đư là 2l.300 đ, giao dịch cuối cùng này đư đẩy giá thị
tr ng lên thêm một giá nữa, lên 21.300 đ. Ta thấy, kết thúc giao dịch này CK có thể nhanh chóng
vọt lên hai giá.
Với yêu cầu mua 4.000 CP, mà công ty BSC có đ (hoặc d ) để bán cho nhà kinh doanh cùng lúc
với giá 21.100 đ, thì họ sẽ chẳng gõ cửa thêm hai nhà tạo giá khác, và giá thị tr ng sẽ chẳng tăng.
Tr ng hợp ng ợc lại, giả định nếu có một lệnh bán 4.000 CK trong thị tr ng OTC, thì theo bối
cảnh đang đ ợc minh hoạ, nhà kinh doanh sẽ thực hiện bán theo thứ tự: tr ớc tiên 1.000 cổ phần
cho Cơng ty CK BVSC, vì tại đây có giá thu vào cao nhất: 20.800 đ. Kế đó họ sẽ bán ra cho các
công ty ACBS và BSC 3.000 cổ phần còn lại với gá 20.700 đ. Kết quả mua bán nh vậy đư đẩy giá
thu vào (bid) c a thị tr ng từ 20.800 đ xuống một giá.

Các Chỉ Số Ch ng Khốn " Nói" Gì?
Đầu t chứng khốn khơng chỉ cần có kiến thức về tài chính, mà điều quan trọng là cần nhạy bén
và có khả năng phân tích tổng hợp. Đối với các chuyên gia “lưo luyện” trên thị tr ng chứng
khoán, r i ro và thua lỗ trong đầu t cổ phiếu là điều không thể chấp nhận đ ợc. Và để hạn chế r i
ro đến mức thấp nhất, một trong số các công thức thành công c a những nhà đầu t chuyên nghiệp
mà bạn nên áp d ng là th ng xuyên kiểm tra và phân tích chỉ số giá cổ phiếu trên thị tr ng.
Lúc sinh th i, nhà bác học nổi tiếng bậc nhất thế kỷ XX Albert Enstein, cha đẻ c a thuyết t ơng

đối, đư đ ợc nhận danh hiệu “Ng i có bộ óc độc đáo và thơng minh nhất hành tinh”. Nh ng cho
đến cuối đ i, Albert Enstein vẫn không hết ngạc nhiên về sự kỳ diệu c a các lưi suất và những tính
tốn “rắc rối” trên thị tr ng chứng khoán. Chỉ số giá cổ phiếu sẽ là một trong những sự phức tạp
đến khó hiểu đối với những ng i muốn tìm hiểu về các thơng tin đầu t chứng khốn
Chỉ số giá cổ phiếu là thông tin rất quan trong đối với hoạt động c a thị tr ng, đối với nhà đầu t
và đánh giá kinh tế b i nó thể hiện tình hình hoạt động c a thị tr ng chứng khoán. Tất cả các thị
tr ng chứng khoán đều xây dựng hệ thống chỉ số giá cổ phiếu cho riêng mình.
Chỉ số giá cổ phiếu là thơng tin thể hiện giá chứng khốn bình qn hiện tại so với giá bình quân
th i kỳ gốc đư chọn. Giá bình quân th i kỳ gốc th ng đ ợc lấy là 100 hoặc 1.000. Ví d , khi
thơng báo về thị tr ng chứng khoán đề cập đến chỉ số giá chứng khoán Hàn Quốc KOSPI ngày
9/1/2003 là 440.78 điểm, tức là ng Ủ nói về chỉ số giá cổ phiếu c a ngày này so với gốc đư chọn là
ngày 4/1/1980 với giá gốc là 100. So sánh giá trị chỉ số giữa hai th i điểm khác nhau, ta đ ợc mức
biến đổi giá giữa hai th i điểm đó. Nếu trị giá chỉ số KOSPI ngày 10/1/2003 là 445.28, có nghĩa là
thị tr ng Hàn Quốc đư có dấu hiệu ph c hồi với chỉ số KOSPI đư tăng 5.5 điểm trong ngày. Nếu
đem con số này so sánh với giá đóng cửa hơm tr ớc và nhân với 100, ta sẽ có sự biến đổi theo %
(5.5/440.78) x 100 = 1.25%).
Chỉ số giá cổ phiếu đ ợc tính cho từng cổ phiếu và đ ợc niêm yết trên báo chí: có thể là chỉ số cho
tất cả cổ phiếu trên thị tr ng c a một quốc gia, nh chỉ số giá Hangseng c a Hồng Kông, chỉ số
giá cổ phiếu tổng hợp c a Hàn Quốc (KOSPI); có thể là chỉ số cho từng ngành, nhóm ngành, nh
chỉ số giá cổ phiếu ngành cơng nghiệp c a Mỹ (DJIA) hoặc cho tr ng quốc tế nh chỉ số
Hangseng Châu á (HSAI), chỉ số Dow Joness quốc tế (DJWSI)…
Một số yếu tố sau cũng th ng đ ợc thống kê, tổng hợp đối với chỉ số giá và thông báo rộng rãi:
chỉ số giá ngày nào đó, ngày đó so với ngày tr ớc đó, so với đầu năm; chỉ số giá cao nhất, thấp
nhất trong năm, số cổ phiếu có chỉ số tăng trong kỳ và giảm trong kỳ và phân tích biến động theo
ngành… Một số chỉ số giá chứng khoán th ng đ ợc thông báo trên các ph ơng tiện thông tin đại
chúng.

22

Sổ Tay Chứng Khoán

Các chỉ số c a thị trư ng ch ng khoán Nhật B n
Chỉ số NIKKEI 225: là chỉ số tổng hợp cổ phiếu với quyền số giá cả c a 225 cổ phiếu thuộc s
giao dịch chứng khoán Tokyo và 250 cổ phiếu thuộc s giao dịch Osaka do Th i báo kinh tế Nhật
tính tốn và cơng bố. Chỉ số này cịn đ ợc gọi là chỉ số NIKKEI Dow vì ph ơng pháp tính c a nó
nh ph ơng pháp tính các chỉ số DowJones.
Chỉ số TOPIX: chỉ số này tính cho tất cả chứng khoán quan trọng niêm yết tại thị tr
khoán Tokyo. Th i điểm gốc là 4/1/1968 với giá trị gốc là 100.

ng chứng

Các chỉ số c a thị trư ng ch ng khoán Anh
Chỉ số FT-30: là chỉ số giá 30 cổ phiếu công nghiệp hàng đầu c a thị tr ng chứng khốn London.
Chỉ số này đ ợc cơng bố mỗi gi kể từ 10 gi sáng đến 3 gi chiều và tại th i điểm đóng cửa s
giao dịch chứng khoán London. Th i gian gốc là năm 1935 với trị giá gốc là 100.
Chỉ số FT-100: là chỉ số giá c a 100 cổ phiếu hàng đầu tại S giao dịch chứng khoán London.
Ngày gốc là 3/1/1984 với trị giá gốc là 1.000.

Các chỉ số c a thị trư ng ch ng khoán Mỹ
Chỉ số Dow Jones nói chung đ ợc hiểu là chỉ số giá chứng khốn bình qn c a thị tr ng chứng
khốn New York, một thị tr ng lớn nhất thế giới hiện nay, là chỉ số giá chung c a 65 chứng
khoán đại diện, thuộc nhóm hàng đầu (Blue chip) trong các chứng khoán đ ợc niêm yết tại S giao
dịch chứng khoán New York. Chỉ số Dow Jones bao hàm 3 chỉ số thuộc 3 nhóm ngành: cơng
nghiệp DJIA (Dow Jones Industrial Average), vận tải DJTA (Dow Jones Transportation Average)
và dịch v DJUA (Dow Jones Utilities Average).
Chỉ số DJIA: là chỉ số lâu đ i nhất Mỹ do ông Charles H.Dow, cùng với cơng ty mang tên ơng,
thu thập giá đóng cửa c a chứng khốn để tính ra và cơng bố trên Wall Street Journal từ năm 1896.
Ban đầu, công ty chỉ tính giá bình qn c a 12 cổ phiếu. Ngày tính đầu tiên là ngày 26/5/1896 với
mức giá bình qn ngày này là 40.94 USD. Năm 1916, ơng m rộng ra 20 cổ phiếu và năm 1928

tăng lên 30 cổ phiếu. Số l ợng này đ ợc giữ vững cho đến ngày nay. Nhóm Top 30 này th ng
xun có sự thay đổi. Khi cơng ty nào sa sút đến độ khơng đ tiêu chuẩn để có thể đ ợc xếp vào
Top 30 c a các cổ phiếu Blue Chip, cơng ty đó lập tức sẽ bị thay thế bằng một công ty khác đang
trên đà tăng tr ng. Cơng ty duy nhất ln có mặt trong Top 30 kể từ buổi sơ khai c a thị tr ng
chứng khốn là General Electric.
Chỉ số DJTA: đ ợc cơng bố lần đầu tiên vào ngày 26/10/1896. Cho đến 2/1/1970, chỉ số này vẫn
mang tên chỉ số công nghiệp đ ng sắt, vì trong khoảng th i gian này, ngành đ ng sắt phát triển
rất mạnh và đ ng sắt chính là ph ơng tiện vận tải ch yếu. Chỉ số DJTA bao gồm 20 cổ phiếu c a
20 công ty vận tải, đại diện cho ngành đ ng sắt, đ ng thuỷ và hàng không, đ ợc niêm yết tại S
giao dịch chứng khoán New York. Từ năm 1970 đến nay, chỉ số này tr thành một bộ phận c a chỉ
số DowJones. Mặc dù đư sát nhập với Dow Jones và khơng có mặt trên thị tr ng chứng khốn,
nh ng một số các cơng ty thuộc ngành đ ng sắt Mỹ vẫn tính tốn định kỳ chỉ số DJTA cho riêng
mình nhằm đánh giá thực trạng hoạt động trong nội bộ ngành.
Chỉ số DJUA: là chỉ số ngành dịch v công cộng, đ ợc công bố trên Wall Street Journal từ tháng 1
năm 1929. Chỉ số này đ ợc tính từ giá đóng cửa chứng khốn c a 15 cơng ty lớn nhất trong ngành
khí đốt và điện.
Tuy chỉ có 65 cổ phiếu nh ng khối l ợng giao dịch c a chúng chiếm đến hơn 3/4 khối l ợng c a
thị tr ng chứng khoán New York, vì thế, chỉ số Dow Jones th ng phản ánh đúng xu thế biến
động giá c a thị tr ng chứng khốn Mỹ.
Chỉ số giá chứng khốn nói chung, chỉ số Dow Jones nói riêng, đ ợc coi là nhiệt kế để đo tình
trạng sức khoẻ c a nền kinh tế, xư hội. Thông th ng, nền kinh tế tăng tr ng thì chỉ số này tăng
và ng ợc lại. Tuy nhiên, giá chứng khốn nói riêng, hay giá c a thị tr ng nói chung, đều là kết
quả đ ợc tổng hợp từ hàng loạt yếu tố nh : các yếu tố kinh tế vĩ mô, các yếu tố c a môi tr ng đầu

23


Sổ Tay Chứng Khoán

t ... nhất là yếu tố tâm lỦ c a ng i đầu t . Nhiều khi, các dấu hiệu tăng tr ng c a nền kinh tế

mới chỉ thấp thoáng xa, mức lạc quan c a nhà đầu t đư có thể rất cao và họ đua nhau đi mua
chứng khoán, đẩy giá lên cao. Ng ợc lại, có thể tình hình ch a đến nỗi tồi tệ, nh ng mọi ng i đư
hoảng hốt bán ra ồ ạt làm giá chứng khốn giảm mạnh. Ví d , cách đây ch a đầy 2 tháng, sau khi
có tin cơn bưo Katrina đe doạ hoạt động cơng nghiệp khai thác dầu tại Vịnh Mêheco, chỉ số Down
Jones đư giảm gần 76 điểm. Nguyên nhân là các nhà đầu t đư bán ra một số l ợng cổ phiếu khá
lớn vì lo ngại các cổ phiếu cơng nghiệp sẽ mất giá sau khi cơn bưo đi qua. Nh ng trên thực tế,
khơng có cổ phiếu cơng nghiệp nào s t giảm cả, b i vì các cơng ty đư ch động đối phó kịp th i
với cơn bưo.
Quả thật, kinh doanh chứng khốn khơng phải là việc đơn giản và thị tr ng chứng khốn khơng
phải là chỗ cho những “tay mơ”, b i vì r i ro có thể ập đến bất cứ lúc nào mà ngay cả những ng i
dù có kinh nghiệm đến đâu cũng khó tránh khỏi. Để hạn chế r i ro đến mức thấp nhất, một trong
những l i khuyên c a các nhà đầu t lưo luyện là bạn nên luôn theo dõi sát sao các chỉ số giá cổ
phiếu trong ngày.

B n Cáo B ch
B n cáo b ch là gì?
Khi phát hành chứng khốn ra cơng chúng, cơng ty phát hành phải cơng bố cho ng i mua chứng
khốn những thông tin về bản thân công ty, nêu rõ những cam kết c a công ty và những quyền lợi
cơ bản c a ng i mua chứng khoán...để trên cơ s đó ng i đầu t có thể ra quyết định đầu t hay
không. Tài liệu ph c v cho m c đích đó gọi là Bản cáo bạch hay Bản cơng bố thơng tin.
Bản cáo bạch chính là một l i m i hay chào bán để công chúng đầu t đăng kỦ hoặc mua chứng
khoán c a công ty phát hành. Bản cáo bạch bao gồm mọi thơng tin liên quan đến đợt phát hành. Do
đó, thơng tin đ a ra trong Bản cáo bạch sẽ gắn với các điều khoản thực hiện l i m i hay chào bán.
Thông th ng, một công ty muốn phát hành chứng khoán phải lập Bản cáo bạch để Uỷ ban Chứng
khoán Nhà n ớc xem xét, gọi là Bản cáo bạch sơ bộ. Bản cáo bạch sơ bộ khi đư đ ợc Uỷ ban
Chứng khoán Nhà n ớc chấp thuận sẽ đ ợc coi là Bản cáo bạch chính thức. Khi thực hiện chào bán
chứng khốn, ngồi Bản cáo bạch chính thức, cơng ty phát hành th ng cung cấp Bản cáo bạch
tóm tắt. Nội dung Bản cáo bạch tóm tắt là tóm gọn lại những nội dung chính c a Bản cáo bạch
chính thức nh ng vẫn phải đảm bảo tuân th theo các quy định c a Uỷ ban Chứng khoán Nhà
n ớc.

T i sao cần ph i đọc B n cáo b ch
Bản cáo bạch là một tài liệu rất quan trọng.Với t cách là một nhà đầu t , Bản cáo bạch là ph ơng
tiện giúp bạn đánh giá mức độ sinh l i và triển vọng c a công ty tr ớc khi bạn quyết định có đầu t
vào cơng ty hay khơng. Một quyết định thiếu thơng tin có thể làm bạn phải trả giá đắt.
B i vậy, bạn nên đọc Bản cáo bạch một cách kỹ l ỡng và tìm hiểu rõ những may r i thực sự c a
công ty tr ớc khi ra quyết định đầu t . Bạn nên đánh giá cẩn thận những yếu tố cơ bản c a công ty
đăng kỦ niêm yết thông qua nghiên cứu các thông tin trong Bản cáo bạch. Mặc dù những đợt chào
bán lần đầu ra công chúng th ng là cơ hội đầu t tốt vì chúng th ng mang lại lợi nhuận ban đầu
cao, do cổ phiếu tăng giá, nh ng r i ro vẫn tồn tại.

B n cáo b ch thư ng g m 8 m c chính sau
• Trang bìa;

• Tóm tắt Bản cáo bạch;
• Các nhân tố r i ro;

• Các khái niệm;

24


Sổ Tay Chứng Khốn

• Chứng khốn phát hành;

• Các đối tác liên quan tới đợt phát hành;

• Tình hình và đặc điểm c a tổ chức phát hành;
• Ph l c.

Cách sử d ng b n cáo b ch
Bạn nên bắt đầu phân tích một cơng ty phát hành bằng Bản cáo bạch c a cơng ty. Trong q trình
thực hiện bạn nên tự đặt ra cho mình một số câu hỏi quan trọng. Ví d , việc kinh doanh c a cơng ty
đó có tiến triển hay khơng?, doanh số bán hàng tăng có nghĩa là lợi nhuận cũng tăng và dẫn tới giá
cổ phiếu tăng. Nh ng các con số ch a phải nói lên tất cả. Do vậy, bạn nên nghiên cứu kỹ Bản cáo
bạch để tìm ra những dấu hiệu tăng tr ng c a công ty.
Bạn cũng nên tìm hiểu về Ban giám đốc c a công ty phát hành, các sản phẩm c a công ty và tự đặt
ra câu hỏi liệu các sản phẩn này có tiếp t c bán đ ợc nữa khơng?

Những thơng tin cần xem
1. Trang bìa (mặt tr ớc và mặt sau);
2. Th i gian chào bán;
3. Các khái niệm;
4. Tình hình và đặc điểm c a tổ chức phát hành;
5. Bảng m c l c;
6. Tóm tắt Bản cáo bạch;
7. Tóm tắt về vốn cổ phần, thống kê sô liệu phát hành / chào bán, số nợ và ph ơng án sử d ng
tiền thu đ ợc từ đợt phát hành;
8. Chứng khốn phát hành;
9. Thơng tin về ngành kinh doanh;
10. Thơng tin tài chính;
11. Thơng tin về cổ đông, Hội đồng quản trị và Ban giám đốc;
12. Các đối tác liên quan tới đợt phát hành;
13. Các nhân tố r i ro liên quan đến ngành kinh doanh và triển vọng c a công ty;
14. Ph l c;
15. Th t c nộp hồ sơ và chấp thuận.

Thông tin chính c a trang bìa
1. Các chứng khốn sẽ đ ợc bán;

2. Số l ợng chứng khoán sẽ đ ợc bán;
3. Giá bán các chứng khoán;
4. Tổ chức liên quan đến đợt phát hành.

Tóm tắt b n cáo b ch
Phần này giúp bạn tìm hiểu khái qt những thơng tin tóm tắt về cơng ty.

25