Luận án tiến sĩ HUS nghiên cứu xây dựng mô hình ứng dụng GIS trong quy hoạch sử dụng đất cấp huyện

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
----------------------------------

Phạm Thị Thanh Thủy

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MƠ HÌNH ỨNG DỤNG GIS
TRONG QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT CẤP HUYỆN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÝ

Hà Nội - 2020

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
----------------------------------

Phạm Thị Thanh Thủy

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MƠ HÌNH ỨNG DỤNG GIS
TRONG QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT CẤP HUYỆN
Chuyên ngành:

Bản đồ - Viễn thám - GIS

Mã số:

9440211.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÝ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS. Trần Quốc Bình
2. PGS.TS. Trần Văn Tuấn
XÁC NHẬN NCS ĐÃ CHỈNH SỬA THEO QUYẾT NGHỊ
CỦA HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ LUẬN ÁN
Chủ tịch hội đồng đánh giá
Luận án Tiến sĩ

Người hướng dẫn khoa học

GS.TS. Nguyễn Cao Huần

PGS.TS. Trần Quốc Bình

Hà Nội - 2020

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả nghiên
cứu trong luận án này là trung thực, khách quan và chƣa từng đƣợc tập thể, cá nhân
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tơi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ trong quá trình thực hiện luận án này đã
đƣợc cám ơn và các thơng tin trích dẫn trong luận án đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2020

Tác giả luận án

Phạm Thị Thanh Thủy

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


LỜI CẢM ƠN
Luận án đƣợc thực hiện và hoàn thành tại Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên,
Đại học Quốc gia Hà Nội.
Tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Trần Quốc Bình, PGS.TS Trần
Văn Tuấn và các giảng viên Khoa Địa lý, Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại
học Quốc gia Hà Nội - những ngƣời hƣớng dẫn khoa học đã tận tâm giúp đỡ và
định hƣớng giúp tơi trong cơng tác nghiên cứu và hồn thiện luận án.
Luận án đƣợc hoàn thành với sự giúp đỡ của các cán bộ thuộc Sở Tài nguyên
và Môi trƣờng Thái Bình, UBND huyện Đơng Hƣng, UBND xã Ngun Xá, xã Phú
Châu, thị trấn Đông Hƣng,... cán bộ thuộc Sở Khoa học và Cơng nghệ Thái Bình
cũng nhƣ các cán bộ thuộc Viện Thổ nhƣỡng Nơng hóa đã giúp đỡ và tạo điều kiện
cung cấp số liệu, thông tin phiếu điều tra và thực hiện thử nghiệm trên địa bàn. Tôi
xin trân trọng cám ơn sự hỗ trợ quý báu này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Bộ Tài nguyên và Mơi trƣờng đã cấp kinh phí thực
hiện đề tài cấp Bộ, mã số 2015.01.09 do tôi là chủ nhiệm và đề tài đã hỗ trợ nhiều
nội dung nghiên cứu của luận án.
Trong thời gian học tập và nghiên cứu, lãnh đạo Trƣờng Đại học Tài nguyên
và Môi trƣờng Hà Nội, các đồng nghiệp nơi tôi công tác đã tạo điều kiện thuận lợi

về thời gian và động viên tinh thần giúp đỡ tơi hồn thành luận án. Tơi xin trân
trọng cám ơn.
Cuối cùng, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới gia đình và bạn bè đã ln động viên,
chia sẻ và tạo điều kiện tốt nhất để tôi hồn thành luận án.
Một lần nữa, tơi xin trân trọng cám ơn sự giúp đỡ của các tập thể, cá nhân đã
giúp đỡ tơi hồn thành luận án.
Tác giả luận án
Phạm Thị Thanh Thủy

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ỨNG DỤNG GIS TRONG QUY HOẠCH
SỬ DỤNG ĐẤT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................ 6
1.1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ ỨNG DỤNG GIS
TRONG QHSDĐ ........................................................................................................ 6
1.1.1. Khái niệm, mục tiêu và chức năng của QHSDĐ .............................................. 6
1.1.2. Các nghiên cứu trên thế giới về ứng dụng GIS trong QHSDĐ ........................ 9
1.1.3. Các nghiên cứu ở Việt Nam về ứng dụng GIS trong QHSDĐ ....................... 18
1.2. CƠ SỞ PHÁP LÝ VÀ THỰC TIỄN CỦA CÔNG TÁC QUY HOẠCH SỬ
DỤNG ĐẤT .............................................................................................................. 25
1.2.1. Cơ sở pháp lý của công tác QHSDĐ .............................................................. 25
1.2.2. Những vấn đề thực tiễn của công tác QHSDĐ cấp huyện hiện nay ............... 28
1.3. CƠ SỞ KHOA HỌC ỨNG DỤNG GIS TRONG QHSDĐ .............................. 31
1.3.1. Khái niệm và chức năng của GIS ................................................................... 31
1.3.2. Kết hợp GIS với phƣơng pháp phân tích đa chi tiêu ...................................... 35
1.3.3. Nhu cầu về ứng dụng của GIS trong QHSDĐ ................................................ 38
1.3.4. Yêu cầu đối với các giải pháp ứng dụng GIS trong QHSDĐ ......................... 40

1.4. ĐỊNH HƢỚNG NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU............................... 41
1.5. QUY TRÌNH VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................................ 43
1.5.1. Quy trình nghiên cứu ...................................................................................... 43
1.5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................ 45
1.6. TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .................................................................................... 50
Chƣơng 2. XÂY DỰNG MƠ HÌNH ỨNG DỤNG GIS TRONG
QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT CẤP HUYỆN .................................................... 52
2.1. PHÂN TÍCH QUY TRÌNH THỰC HIỆN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT
CẤP HUYỆN THEO QUY ĐỊNH HIỆN HÀNH .................................................... 52
2.2. MÔ HÌNH ỨNG DỤNG GIS TRONG CHUẨN BỊ DỮ LIỆU PHỤC VỤ
XÂY DỰNG PHƢƠNG ÁN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT CẤP HUYỆN ....... 53
2.2.1. Nhận dạng các vấn đề cần giải quyết .............................................................. 53
2.2.2. Mơ hình ứng dụng GIS trong chuẩn bị dữ liệu phục vụ QHSDĐ cấp huyện ...... 57

i

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2.3. MƠ HÌNH ỨNG DỤNG GIS TRONG XÂY DỰNG PHƢƠNG ÁN QUY
HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT CẤP HUYỆN ................................................................ 63
2.3.1. Nhận dạng các vấn đề cần giải quyết .............................................................. 63
2.3.2. Mô hình ứng dụng GIS trong lựa chọn vị trí tối ƣu cho cơng trình................ 66
2.3.3. Mơ hình ứng dụng GIS trong đánh giá thích hợp đất đai bền vững ............... 72
2.3.4. Mơ hình ứng dụng GIS trong tính tốn số liệu QHSDĐ cấp huyện ............... 75
2.3.5. Mơ hình ứng dụng GIS trong thể hiện phƣơng án QHSDĐ cấp huyện.......... 77
2.3.6. Mơ hình ứng dụng GIS trong xây dựng phƣơng án QHSDĐ cấp huyện ....... 79
2.4. MƠ HÌNH ỨNG DỤNG GIS TRONG THẨM ĐỊNH VÀ LỰA CHỌN
PHƢƠNG ÁN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT CẤP HUYỆN .............................. 81
2.4.1. Nhận dạng các vấn đề cần giải quyết .............................................................. 81

2.4.2. GIS trong thẩm định chất lƣợng dữ liệu đầu vào phục vụ QHSDĐ ............... 81
2.4.3. Mơ hình ứng dụng GIS trong đánh giá tính hợp lý về phân bố không gian
của phƣơng án QHSDĐ cấp huyện ........................................................................... 82
2.4.4. Mơ hình ứng dụng GIS trong đánh giá hiệu quả của cơng tác đánh giá thích
hợp đất đai ................................................................................................................. 85
2.4.5. GIS trong thẩm định dữ liệu đầu ra của phƣơng án QHSDĐ ......................... 88
2.4.6. Mơ hình ứng dụng GIS trong thẩm định và phê duyệt phƣơng án QHSDĐ
cấp huyện .................................................................................................................. 88
2.5. MƠ HÌNH ỨNG DỤNG GIS TRONG CÔNG BỐ VÀ THEO DÕI THỰC
HIỆN PHƢƠNG ÁN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT CẤP HUYỆN ................... 90
2.5.1. Nhận dạng các vấn đề cần giải quyết .............................................................. 90
2.5.2. WebGIS trong công bố phƣơng án QHSDĐ và lấy ý kiến của các bên liên
quan và quản lý tiến độ QHSDĐ .............................................................................. 92
2.5.3. Mơ hình ứng dụng GIS trong cơng bố và theo dõi thực hiện phƣơng án
QHSDĐ ..................................................................................................................... 97
2.6. MƠ HÌNH TỔNG THỂ ỨNG DỤNG GIS TRONG QHSDĐ CẤP HUYỆN ...... 99
2.6.1. Sơ đồ mơ hình ................................................................................................. 99
2.6.2. Giải pháp triển khai mơ hình ........................................................................ 101
2.6.3. Dự kiến thuận lợi và khó khăn khi triển khai ứng dụng mơ hình ................. 102
2.6.4. Xây dựng các phần mềm hỗ trợ triển khai mơ hình ..................................... 104
2.7. TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .................................................................................. 107

ii

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chƣơng 3. THỬ NGHIỆM MƠ HÌNH TẠI HUYỆN ĐƠNG HƢNG,
TỈNH THÁI BÌNH ................................................................................................ 108
3.1. LỰA CHỌN KHU VỰC THỬ NGHIỆM ....................................................... 108

3.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA KHU VỰC NGHIÊN CỨU ............................................... 109
3.2.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................................... 109
3.2.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .............................................................................. 110
3.2.3. Tình hình thực hiện công tác quản lý đất đai ................................................ 110
3.3. PHƢƠNG PHÁP VÀ ĐIỀU KIỆN THỬ NGHIỆM ....................................... 112
3.3.1. Dữ liệu thử nghiệm ....................................................................................... 112
3.3.2. Cách thức triển khai thử nghiệm ................................................................... 113
3.4. THỬ NGHIỆM TRONG CHUẨN BỊ DỮ LIỆU PHỤC VỤ QHSDĐ .......... 114
3.4.1. Thu thập dữ liệu ............................................................................................ 114
3.4.2. Đánh giá dữ liệu và nhận dạng các vấn đề cần giải quyết ............................ 115
3.4.3. Chuẩn hóa dữ liệu phục vụ QHSDĐ ............................................................ 116
3.4.4. Xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ QHSDĐ .................................................... 120
3.5. THỬ NGHIỆM TRONG XÂY DỰNG PHƢƠNG ÁN QHSDĐ ................... 121
3.5.1. Lựa chọn vị trí quy hoạch các cơng trình ..................................................... 121
3.5.2. Đánh giá thích hợp đất đai đối với cây lúa nƣớc và cây ngô ........................ 130
3.6. THỬ NGHIỆM TÍNH TỐN SỐ LIỆU ......................................................... 133
3.7. THỬ NGHIỆM TRONG THẨM ĐỊNH PHƢƠNG ÁN QHSDĐ .................. 134
3.7.1. Đánh giá tính hợp lý về vị trí khơng gian các cơng trình quy hoạch ............ 134
3.7.2. Kiểm tra cơng tác đánh giá thích hợp đất đai đối với cây trồng ................... 136
3.8. THỬ NGHIỆM TRIỂN KHAI THỰC HIỆN PHƢƠNG ÁN QHSDĐ .......... 138
3.8.1. Công bố phƣơng án QHSDĐ huyện Đông Hƣng giai đoạn 2010-2020 ....... 139
3.8.2. Chức năng phản hồi về quy hoạch sử dụng đất ............................................ 140
3.8.3. Theo dõi tiến độ quy hoạch sử dụng đất ....................................................... 141
3.8.4. Đánh giá của ngƣời sử dụng về triển khai hệ thống ..................................... 142
3.9. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THỬ NGHIỆM VÀ ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN
NGHIÊN CỨU........................................................................................................ 144
3.9.1. Đánh giá kết quả thử nghiệm ........................................................................ 144
3.9.2. Định hƣớng phát triển nghiên cứu ................................................................ 146
3.10. TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ................................................................................ 147

iii

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 149
DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN ..................................................................................................... 151
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 152
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 165
PHỤ LỤC 01. BẢN ĐỒ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020
HUYỆN ĐƠNG HƢNG - TỈNH THÁI BÌNH .................................................. 166
PHỤ LỤC 02. LƢỢC ĐỒ CẤU TRÚC CSDLĐĐ PHỤC VỤ QHSDĐ
CẤP HUYỆN ..................................................................................................... 167
PHỤ LỤC 03. VÍ DỤ VỀ PHIẾU ĐIỀU TRA Ý KIẾN CHUYÊN GIA
VỀ CÁC CHỈ TIÊU LỰA CHỌN VỊ TRÍ QUY HOẠCH CHO ĐẤT
PHI NƠNG NGHIỆP ......................................................................................... 172
PHỤ LỤC 04. TRỌNG SỐ CÁC CHỈ TIÊU LỰA CHỌN VỊ TRÍ KHÔNG
GIAN QUY HOẠCH 04 LOẠI ĐẤT PHI NÔNG NGHIỆP ............................. 177
PHỤ LỤC 05. PHÂN KHOẢNG GIÁ TRỊ VÀ HÀM THÀNH VIÊN CỦA
MỖI CHỈ TIÊU LỰA CHỌN VỊ TRÍ 04 LOẠI ĐẤT PHI NÔNG NGHIỆP ..... 179
PHỤ LỤC 06. RASTER ĐIỂM HỢP LÝ THEO CÁC CHỈ TIÊU CỦA
CÁC LOẠI ĐẤT PHI NÔNG NGHIỆP ............................................................ 184
PHỤ LỤC 07. KẾT QUẢ PHÂN LOẠI MỨC THÍCH HỢP ........................... 186
PHỤ LỤC 08. SƠ ĐỒ VỊ TRÍ CÁC KHU VỰC LỰA CHỌN TIỀM NĂNG... 188
PHỤ LỤC 09. SƠ ĐỒ VỊ TRÍ TỐI ƢU CHO ĐẤT LÀM NGHĨA TRANG,
NGHĨA ĐỊA ....................................................................................................... 189
PHỤ LỤC 10. ĐỐI SÁNH VỊ TRÍ TỐI ƢU ĐẤT LÀM NGHĨA TRANG,
NGHĨA ĐỊA VỚI PHƢƠNG ÁN QHSDĐ HUYỆN ĐƠNG HƢNG,
TỈNH THÁI BÌNH ............................................................................................. 190

PHỤ LỤC 11. PHIẾU ĐIỀU TRA Ý KIẾN CHUYÊN GIA TRONG ĐGTHĐĐ
TẠI HUYỆN ĐƠNG HƢNG, TỈNH THÁI BÌNH ............................................ 199
PHỤ LỤC 12. PHÂN CẤP CÁC CHỈ TIÊU ĐGTHĐĐ
HUYỆN ĐÔNG HƢNG ..................................................................................... 203
PHỤ LỤC 13. CÁC LỚP BẢN ĐỒ THÍCH HỢP ĐƠN TÍNH ........................ 204
PHỤ LỤC 14. YÊU CẦU SỬ DỤNG ĐẤT VÀ KHẢ NĂNG THÍCH HỢP
ĐẤT ĐAI CỦA LUTs ........................................................................................ 205

iv

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


PHỤ LỤC 15 BẢNG 01/CH: HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT NĂM 2010
CỦA HUYỆN ĐÔNG HƢNG ........................................................................... 206
PHỤ LỤC 16 BẢNG 03/CH: BIỂU QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN
NĂM 2020 CỦA HUYỆN ĐÔNG HƢNG ........................................................ 207
PHỤ LỤC 17 BẢNG 04/CH: DIỆN TÍCH CHUYỂN MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG
ĐẤT TRONG KỲ QUY HOẠCH PHÂN BỔ ĐẾN TỪNG ĐƠN VỊ
HÀNH CHÍNH CẤP XÃ CỦA HUYỆN ĐÔNG HƢNG ................................. 208
PHỤ LỤC 18. CÁC PHIẾU ĐIỀU TRA VỀ PHẦN MỀM HTTT QHSDĐ .... 209
PHỤ LỤC 19. TRA CỨU THÔNG TIN VỀ QUY HOẠCH KHU DÂN CƢ
NÔNG THƠN XÃ ĐƠNG XN (TRÁI) VÀ ĐO ĐẠC KÍCH THƢỚC
QUY HOẠCH KHU CÔNG NGHIỆP PHONG CHÂU (PHẢI) ...................... 222
PHỤ LỤC 20. GỬI Ý KIẾN PHẢN HỒI VỀ QUY HOẠCH KHU CÔNG
NGHIỆP PHONG CHÂU .................................................................................. 223
PHỤ LỤC 21. TỔNG HỢP SỐ LIỆU KHẢO SÁT VỀ HẠ TẦNG CNTT
ĐỂ TRIỂN KHAI HTTT QHSDĐ Ở TỈNH THÁI BÌNH VÀ
HUYỆN ĐƠNG HƢNG ..................................................................................... 224

v

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

AHP

Quá trình phân tích thứ bậc (Analytic Hierarchy Process)

BCL CTRSH

Bãi chơn lấp chất thải rắn sinh hoạt

CSDL

Cơ sở dữ liệu

ĐGTHĐĐ

Đánh giá thích hợp đất đai

ĐVĐĐ

Đơn vị đất đai

ESRI
FAHP
FAO

Viện nghiên cứu các hệ thống mơi trƣờng
(Environmental System Research Institute)
Q trình phân tích thứ bậc mờ (Fuzzy Analytic Hierarchy Process)
Tổ chức Lƣơng thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc
(Food and Agriculture Organization of the United Nations)

GIS

Hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information System)

HTSDĐ

Hiện trạng sử dụng đất

HTTT

Hệ thống thơng tin

KCN

Khu cơng nghiệp

LC

Đặc tính đất đai (Land Characteristic)

LCĐĐ

Lựa chọn địa điểm

LUR

Yêu cầu sử dụng đất (Land Use Requirement)

LUT

Loại hình sử dụng đất (Land Use Type)

MCA

Phân tích đa chỉ tiêu (Multi Criteria Analysis)

PCM

Ma trận so sánh cặp (Pair-wise Comparison Matrix)

QH, KHSDĐ

Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

QHSDĐ

Quy hoạch sử dụng đất

ROC

Đƣờng cong đặc trƣng (Receiver Operating Curve)

TCVN

Tiêu chuẩn Việt Nam

TCXDVN

Tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam

TN&MT

Tài ngun và Mơi trƣờng

UBND

Ủy ban nhân dân

UML

Ngơn ngữ mơ hình hóa thống nhất (Unified Modeling Language)

XML

Ngơn ngữ đánh dấu mở rộng (eXtensible Markup Language)

vi

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Giá trị RI tƣơng ứng với từng số lƣợng chỉ tiêu n ................................... 38

Bảng 2.1. Chuẩn hóa về quan hệ khơng gian giữa các đối tƣợng ............................ 59
Bảng 2.2. Ma trận so sánh mức độ quan trọng của các nhóm chỉ tiêu ..................... 69
Bảng 2.3. Các chức năng chính của phần mềm LUPA hỗ trợ đánh giá
tính hợp lý về phân bố khơng gian của phƣơng án QHSDĐ .......................... 105
Bảng 3.1. Các lỗi về chồng đè và lỗi về có khoảng trống ...................................... 118
Bảng 3.2. Các chỉ tiêu lựa chọn vị trí khơng gian cho đất làm nghĩa trang,
nghĩa địa .......................................................................................................... 122
Bảng 3.3. Các lớp dữ liệu đầu vào trong lựa chọn vị trí khơng gian quy hoạch
đất làm nghĩa trang, nghĩa địa tại huyện Đơng Hƣng, tỉnh Thái Bình. .......... 123
Bảng 3.4. Mờ hóa ma trận so sánh các nhóm chỉ tiêu trong lựa chọn vị trí
khơng gian cho đất làm nghĩa trang, nghĩa địa ............................................... 124
Bảng 3.5. Tổng hợp ý kiến của 03 chuyên gia về các nhóm chỉ tiêu trong
lựa chọn vị trí khơng gian cho đất làm nghĩa trang, nghĩa địa ....................... 125
Bảng 3.6. Trọng số các chỉ tiêu trong lựa chọn vị trí khơng gian cho đất làm
nghĩa trang, nghĩa địa...................................................................................... 125
Bảng 3.7. Tổng hợp kết quả đánh giá chung cuộc cho đất làm nghĩa trang,
nghĩa địa tại xã Phú Châu ............................................................................... 128
Bảng 3.8. Trọng số cho các chỉ tiêu ĐGTHĐĐ cho cây lúa nƣớc và cây ngô....... 131

vii

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 1.1. Quy trình lựa chọn vị trí BCL CTRSH cho khu vực đơ thị Harlingen,
miền Nam Texas, Mỹ........................................................................................ 13
Hình 1.2. Hệ thống thơng tin phản hồi trong QHSDĐ tại Phần Lan ....................... 18
Hình 1.3. Quy trình lựa chọn địa điểm bố trí BCL CTRSH bằng GIS và AHP ...... 21
Hình 1.4. Mơ hình hoạt động hệ thống CTGIS tại thành phố Cần Thơ ................... 23

Hình 1.5. Cổng thơng tin địa lý và cổng thơng QHSDĐ ở Đồng Nai và TP. Huế..... 24
Hình 1.6. Cổng thông tin địa lý và cổng thông QHSDĐ Đà Lạt và Hà Nội ............ 24
Hình 1.7. Tổng hợp các bƣớc xây dựng QHSDĐ cấp huyện theo quy định
hiện hành ........................................................................................................... 27
Hình 1.8. So sánh cặp số mờ .................................................................................... 37
Hình 1.9. Sơ đồ quy trình nghiên cứu ...................................................................... 43
Hình 1.10. Đƣờng cong ROC và độ chính xác đƣờng đo lƣờng.............................. 49
Hình 2.1. Mơ hình ứng dụng GIS trong chuẩn bị dữ liệu phục vụ QHSDĐ
cấp huyện .......................................................................................................... 58
Hình 2.2. Mơ hình ứng dụng GIS trong lựa chọn vị trí tối ƣu cho cơng trình ......... 66
Hình 2.3. Mơ hình ứng dụng GIS trong đánh giá thích hợp đất đai bền vững ........ 73
Hình 2.4. Mơ hình ứng dụng GIS trong tính tốn số liệu QHSDĐ cấp huyện. ....... 76
Hình 2.5. Mơ hình ứng dụng GIS trong thể hiện phƣơng án QHSDĐ cấp huyện ... 79
Hình 2.6. Mơ hình ứng dụng GIS trong xây dựng phƣơng án QHSDĐ cấp huyện ...... 80
Hình 2.7. Mơ hình ứng dụng GIS trong đánh giá tính hợp lý về phân bố
khơng gian của phƣơng án QHSDĐ cấp huyện ................................................ 83
Hình 2.8. Biểu đồ phân bố điểm số hợp lý và lựa chọn ngƣỡng điểm hợp lý
trong một ví dụ đánh giá tính hợp lý của đất ở đơ thị. ...................................... 85
Hình 2.9. Tạo các điểm kiểm tra kết quả ĐGTHĐĐ (a) và đƣờng cong ROC (b) .... 86
Hình 2.10. Mơ hình ứng dụng GIS trong đánh giá hiệu quả của cơng tác ĐGTHĐ..... 87
Hình 2.11. Mơ hình ứng dụng GIS trong thẩm định và phê duyệt phƣơng án
QHSDĐ cấp huyện ........................................................................................... 89

viii

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Hình 2.12. Mơ hình ứng dụng GIS trong cơng bố và theo dõi thực hiện theo dõi
phƣơng án QHSDĐ ........................................................................................... 98

Hình 2.13. Mơ hình tổng thể ứng dụng GIS trong QHSDĐ cấp huyện ................. 100
Hình 2.14. Giao diện chính của phân hệ quản lý chỉ tiêu của phần mềm LUPA ..... 106
Hình 2.15. Giao diện chính của phân hệ xử lý dữ liệu của phần mềm LUPA ....... 106
Hình 3.1. Vị trí của huyện Đơng Hƣng trong tỉnh Thái Bình ................................ 109
Hình 3.2. Biểu đồ chuyển dịch cơ cấu sử dụng đất theo phƣơng án QHSDĐ
đến năm 2020 của huyện Đơng Hƣng. ........................................................... 111
Hình 3.3. Chuyển đổi hệ quy chiếu và định dạng dữ liệu trên bản đồ địa hình
từ *.dgn sang Geodatabase bằng cơng cụ Spatial ETL. ................................. 117
Hình 3.4. Chuẩn hóa lớp QHSDĐ.......................................................................... 117
Hình 3.5. Sửa lỗi ghi chú loại đất nằm ngồi vùng hiện trạng............................... 118
Hình 3.6. Lỗi ranh giới QHSDĐ khơng khép kín .................................................. 118
Hình 3.7. Lỗi Topology của thửa đất ..................................................................... 119
Hình 3.8. Tạo cơng cụ chuyển đổi font chữ bằng ngôn ngữ Python trong ArcGIS ....119
Hình 3.9. Thiết kế CSDL phục vụ QHSDĐ bằng phần mềm Enterprise Architect. ...120
Hình 3.10. Ma trận so sánh các nhóm chỉ tiêu trong lựa chọn vị trí khơng gian
cho đất làm nghĩa trang, nghĩa địa .................................................................. 124
Hình 3.11. Điểm các lớp chỉ tiêu quy hoạch đất làm nghĩa trang, nghĩa địa ......... 126
Hình 3.12. Phân bố của các vị trí tiềm năng cho quy hoạch đất làm nghĩa trang,
nghĩa địa .......................................................................................................... 127
Hình 3.13. Sơ đồ vị trí tối ƣu cho quy hoạch đất làm nghĩa trang, nghĩa địa
tại xã Phú Châu ............................................................................................... 129
Hình 3.14. Kết quả đánh giá thích hợp đất đai tự nhiên cho cây lúa nƣớc và
cây ngơ tại huyện Đơng Hƣng ........................................................................ 132
Hình 3.15. Biểu đồ phân bố điểm hợp lý và ngƣỡng điểm hợp lý cho đất ở
tại đô thị tại huyện Đông Hƣng, tỉnh Thái Bình ............................................. 134
Hình 3.16. Biểu đồ phân bố điểm hợp lý và ngƣỡng điểm hợp lý cho đất
làm nghĩa trang, nghĩa địa tại huyện Đông Hƣng, tỉnh Thái Bình ................. 135

ix

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Hình 3.17. Biểu đồ phân bố điểm hợp lý và ngƣỡng điểm hợp lý cho đất xây dựng
trạm y tế tại huyện Đơng Hƣng, tỉnh Thái Bình ............................................. 135
Hình 3.18. Biểu đồ phân bố điểm hợp lý và ngƣỡng điểm hợp lý cho đất xây dựng
trƣờng mầm non, tiểu học tại huyện Đơng Hƣng, tỉnh Thái Bình .................. 136
Hình 3.19. Kiểm tra kết quả ĐGTHĐĐ bằng GIS và FAHP-GDM và theo FAO
cho cây lúa nƣớc tại huyện Đông Hƣng ......................................................... 137
Hình 3.20. Kiểm tra kết quả ĐGTHĐĐ bằng GIS và FAHP-GDM với HTSDĐ
năm 2013 cho cây lúa nƣớc tại huyện Đơng Hƣng ........................................ 137
Hình 3.21. Kiểm tra kết quả ĐGTHĐĐ theo FAO với HTSDĐ năm 2013 ........... 137
cho cây lúa nƣớc tại huyện Đơng Hƣng ................................................................. 137
Hình 3.22. Kiểm tra kết quả ĐGTHĐĐ cho cây ngơ ............................................. 138
Hình 3.23. Giao diện chính của hệ thống thơng tin QHSDĐ................................. 139
Hình 3.24. Xem danh sách phản hồi và trả lời ý kiến phản hồi ............................. 140
Hình 3.25. Hiển thị danh sách phản hồi và ý kiến trả lời phản hồi
cho ngƣời dân.................................................................................................. 141
Hình 3.26. Ngƣời dân (Lê Tiến Thành) đánh giá ý kiến trả lời của cơ quan chức
năng đối với phản hồi số 5 mình đã gửi trƣớc đây ......................................... 141
Hình 3.27. Nhập thông tin về tiến độ thực hiện quy hoạch Khu công nghiệp
Nguyên Xá kèm theo ảnh minh họa tiến độ ................................................... 142
Hình 3.28. Biểu đồ tổng hợp ý kiến đánh giá về hệ thống thông tin QHSDĐ ở
huyện Đông Hƣng ........................................................................................... 144

x

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là tài nguyên hữu hạn của quốc gia và là tài sản thuộc sở hữu toàn dân
do Nhà nƣớc đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý theo pháp luật [134]. Một
hệ thống quản lý đất đai có hiệu quả là điều kiện cơ bản để phát triển kinh tế - xã
hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng và ổn định chính trị.
Quy hoạch sử dụng đất (QHSDĐ) là một trong 03 công cụ cơ bản (pháp luật,
quy hoạch, kinh tế - tài chính) để Nhà nƣớc quản lý đất đai. Nếu đƣợc thực hiện tốt,
QHSDĐ là một công cụ hữu hiệu để điều tiết các quan hệ về đất đai, đảm bảo
nguồn lực về đất đai cho phát triển kinh tế và ổn định xã hội. Phƣơng án QHSDĐ
sau phê duyệt là căn cứ để Nhà nƣớc thực hiện giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất và
chuyển đổi mục đích sử dụng đất [30].
Trong hệ thống QHSDĐ hiện hành thì QHSDĐ cấp huyện là cấp cơ sở (cấp
thấp nhất) nên đòi hỏi mức độ chi tiết rất cao và ảnh hƣởng trực tiếp đến quyền lợi,
nghĩa vụ của ngƣời dân [30]. Trong những năm gần đây, QHSDĐ cấp huyện đã đạt
đƣợc những nhiều kết quả tích cực nhƣ: giúp các địa phƣơng chuyển dịch cơ cấu sử
dụng đất đồng bộ với chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu đầu tƣ trong phát triển
kinh tế, xã hội [22, 26], nâng cao dân chủ ở cấp cơ sở thông qua công khai minh
bạch phƣơng án QHSDĐ của huyện [26]. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt
đƣợc, QHSDĐ cấp huyện vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết: thiếu sự đồng bộ với
quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch ngành, QHSDĐ cấp tỉnh dẫn đến
những hệ lụy về thu hồi đất, đặc biệt là đất nông nghiệp [113, 116]; tiến độ thực
hiện chậm và thiếu kiểm soát chặt chẽ sau khi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất có
hiệu lực hay dẫn đến tình trạng quy hoạch treo, thƣờng xuyên phải điều chỉnh quy
hoạch, gây tốn kém về kinh tế và sự bất ổn về xã hội [46, 47, 115, 132].
Để khắc phục những vấn đề nêu trên, trong QHSDĐ cấp huyện cần thiết phải
áp dụng những tiến bộ khoa học và công nghệ có liên quan đến quản lý và sử dụng
tài nguyên đất đai [30]. Trong bối cảnh Việt Nam và Thế giới đang chuyển sang
cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tƣ, một trong những giải pháp đƣợc ngành tài

1

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


nguyên và môi trƣờng đặt trọng tâm là tăng cƣờng ứng dụng công nghệ thông tin
trong mọi hoạt động quản lý đất đai [118].
Với thế mạnh về phân tích và xử lý dữ liệu không gian, hệ thống thông tin địa
lý (Geographic Information Systems - GIS) đã và đang đƣợc ứng dụng rộng rãi trong
trong quản lý đất đai nói chung và QHSDĐ nói riêng. Đã có nhiều nghiên cứu ở
trong nƣớc và trên thế giới về việc ứng dụng GIS trong quy hoạch ngành [14, 15,
25], xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ QHSDĐ [11, 19, 108], lựa chọn vị trí khơng
gian cho quy hoạch một số cơng trình [2, 24, 36], đánh giá thích hợp đất đai [29],
xây dựng các trang thông tin về QHSDĐ tại một số địa phƣơng [40, 48, 130, 136].
Tuy nhiên, các nghiên cứu này mới chỉ đề cập đến một hoặc một số nội dung cụ thể
của QHSDĐ nên việc ứng dụng GIS cịn thiếu tính hệ thống. Các nhà quản lý và cán
bộ QHSDĐ chƣa thấy đƣợc một bức tranh đầy đủ về vấn đề ứng dụng GIS trong
QHSDĐ và do đó, việc ứng dụng GIS chƣa đƣợc lồng ghép trong các văn bản hƣớng
dẫn và chƣa đƣợc triển khai một cách tích cực, chủ động trong thực tiễn. Bên cạnh
đó, những nghiên cứu đơn lẻ hiện nay chƣa phủ kín tồn bộ chu trình QHSDĐ, ví dụ
nhƣ vấn đề đánh giá tính hợp lý của phƣơng án QHSDĐ hay việc phát triển các giải
pháp công nghệ giúp ngƣời dân giám sát việc thực hiện phƣơng án QHSDĐ chƣa
đƣợc quan tâm đúng mức. Vì vậy, rất cần những nghiên cứu mang tính hệ thống và
tồn diện để có thể khai thác một cách tổng thể tiềm năng của GIS trong QHSDĐ
nói chung và QHSDĐ cấp huyện nói riêng. Nhu cầu cấp thiết đặt ra là cần xây dựng
một mơ hình vừa có tính tổng qt, vừa có tính cụ thể và phù hợp với điều kiện của
Việt Nam về ứng dụng GIS hỗ trợ công tác QHSDĐ trong tất cả các công đoạn, từ
thu thập dữ liệu, xây dựng phƣơng án, thẩm định và công bố phƣơng án đến việc
theo dõi tiến độ thực hiện phƣơng án trong suốt chu trình QHSDĐ. Đề tài luận án
này đã đƣợc lựa chọn nhằm góp phần giải quyết vấn đề nêu trên cả dƣới góc độ khoa

học và góc độ thực tiễn.
Để thu thập dữ liệu và thử nghiệm mơ hình, đề tài đã lựa chọn huyện Đơng
Hƣng, tỉnh Thái Bình là một địa bàn có tính đại diện cao cho các huyện vùng đồng
bằng với kinh tế phát triển nhanh, chuyển dịch cơ cấu sử dụng đất rõ nét, các loại
hình sử dụng đất đa dạng và chƣa xây dựng đƣợc cơ sở dữ liệu đất đai.

2

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu của luận án là xây dựng đƣợc một mơ hình tổng thể về ứng dụng GIS
trong QHSDĐ cấp huyện nhằm tăng cƣờng tính khoa học và nâng cao hiệu quả của
công tác QHSDĐ, hƣớng tới mục tiêu quản lý và sử dụng bền vững tài nguyên đất đai.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục tiêu nêu trên, luận án đã thực hiện những nhiệm vụ nghiên
cứu sau:
- Nghiên cứu cơ sở khoa học và pháp lý của công tác QHSDĐ cấp huyện,
những vấn đề cần khắc phục trong công tác QHSDĐ cấp huyện, sự cần thiết phải
ứng dụng cơng nghệ GIS và tổng quan về tình hình ứng dụng GIS trong QHSDĐ;
- Nghiên cứu xây dựng mơ hình ứng dụng GIS trong QHSDĐ cấp huyện có
tính tích hợp cao, có nội hàm phủ trùm tất cả các bƣớc của quá trình xây dựng và
triển khai thực hiện QHSDĐ cấp huyện;
- Triển khai thử nghiệm mơ hình tại một đơn vị hành chính cấp huyện có tính
đại diện là huyện Đơng Hƣng, tỉnh Thái Bình; phân tích kết quả thử nghiệm để thấy
rõ tính khả thi của mơ hình.
3. Phạm vi nghiên cứu
* Phạm vi khơng gian

Phạm vi không gian của luận án đƣợc giới hạn tại địa bàn thử nghiệm là huyện
Đơng Hƣng, tỉnh Thái Bình.
* Phạm vi khoa học
- Luận án chỉ tập trung nghiên cứu công tác QHSDĐ cấp huyện, mặc dù phần
lớn kết quả nghiên cứu có thể đƣợc điều chỉnh để áp dụng cho quy hoạch sử dụng
đất ở các cấp khác.
- Luận án giới hạn nghiên cứu về vấn đề ứng dụng GIS và các phƣơng
pháp, kỹ thuật khác có liên quan trong QHSDĐ cấp huyện thuộc phạm vi điều
chỉnh của Luật đất đai năm 2013, Luật quy hoạch năm 2017 và các văn bản
hƣớng dẫn thi hành.

3

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


4. Kết quả đạt đƣợc
- Đã đƣa ra một mô hình tổng thể, có tính tích hợp cao về ứng dụng GIS trong
QHSDĐ cấp huyện, bao gồm cả 04 giai đoạn: chuẩn bị dữ liệu phục vụ QHSDĐ;
xây dựng phƣơng án QHSDĐ; thẩm định phƣơng án QHSDĐ; triển khai và theo dõi
thực hiện phƣơng án QHSDĐ.
- Xây dựng đƣợc 02 phần mềm hỗ trợ triển khai mơ hình: Phần mềm hỗ trợ
kiểm tra tính hợp lý của phƣơng án QHSDĐ và Phần mềm Hệ thống thông tin hỗ
trợ công bố và theo dõi tiến độ thực hiện phƣơng án QHSDĐ.
- Áp dụng thử nghiệm thành cơng mơ hình cho huyện Đơng Hƣng, tỉnh Thái
Bình với một số kết quả cụ thể:
+ Thiết lập đƣợc cơ sở dữ liệu (CSDL) phục vụ QHSDĐ cho huyện Đông Hƣng;
+ Đề xuất đƣợc vị trí quy hoạch tối ƣu cho 04 loại đất phi nông nghiệp: đất ở
tại đô thị; đất làm nghĩa trang, nghĩa địa; đất phát triển hạ tầng (bao gồm đất xây
dựng trạm y tế và đất xây dựng trƣờng học mầm non, tiểu học); Khoanh đƣợc

những vùng thích hợp đất đai tự nhiên cho hai loại cây trồng chủ yếu của huyện là
cây lúa nƣớc và cây ngô;
+ Chỉ ra đƣợc một số bất cập của phƣơng án QHSDĐ đến năm 2020 của huyện
Đông Hƣng về chất lƣợng dữ liệu phục vụ QHSDĐ, tính hợp lý về vị trí khơng gian
của các đối tƣợng quy hoạch, mức độ kiểm soát thực hiện phƣơng án QHSDĐ,...
5. Ý nghĩa của luận án
- Ý nghĩa khoa học: đã thiết lập đƣợc một mô hình ứng dụng GIS trong
QHSDĐ cấp huyện trên cơ sở hệ thống hóa các nghiên cứu đã có và bổ sung, hồn
thiện, đề xuất mới một số quy trình, thuật toán.
- Ý nghĩa thực tiễn: đã đƣa ra một giải pháp tổng thể giúp cho công tác
QHSDĐ cấp huyện đạt hiệu quả cao hơn, có tính khách quan hơn và thu hút tốt hơn
sự tham gia của các bên liên quan. Đồng thời, đã đạt đƣợc một số kết quả thực tiễn
để hỗ trợ cho công tác QHSDĐ ở huyện Đơng Hƣng, tỉnh Thái Bình.
6. Cấu trúc của luận án
Ngồi phần mở đầu, kết luận và phụ lục, luận án đƣợc cấu trúc thành 03
chƣơng nhƣ sau:

4

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


- Chƣơng 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu;
- Chƣơng 2: Xây dựng mô hình ứng dụng GIS trong QHSDĐ cấp huyện;
- Chƣơng 3: Thử nghiệm mơ hình tại huyện Đơng Hƣng, tỉnh Thái Bình.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận án đã sử dụng 04 nhóm phƣơng pháp nghiên cứu:
- Nhóm phƣơng pháp thu thập số liệu và tài liệu;
- Nhóm phƣơng pháp điều tra xã hội học;
- Nhóm phƣơng pháp phân tích, xử lý dữ liệu;

- Nhóm phƣơng pháp trình bày kết quả nghiên cứu;
Chi tiết về quy trình nghiên cứu và các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc trình
bày ở mục 1.5.2 trong Chƣơng 1 của luận án.
8. Luận điểm bảo vệ
Luận điểm 1: Mơ hình ứng dụng GIS trong quy hoạch sử dụng đất do luận án
đề xuất là giải pháp công nghệ có tính khả thi và có hiệu quả cao cho tất cả các giai
đoạn của chu trình quy hoạch sử dụng đất cấp huyện, từ chuẩn bị dữ liệu, xây dựng
các phƣơng án QHSDĐ đến thẩm định, công bố và theo dõi thực hiện QHSDĐ.
Luận điểm 2: Việc áp dụng mơ hình ứng dụng GIS trong QHSDĐ cấp huyện
cho phƣơng án QHSDĐ giai đoạn 2011-2020 của huyện Đông Hƣng, tỉnh Thái
Bình giúp nhận dạng và khắc phục đƣợc các vấn đề về: chất lƣợng dữ liệu đầu vào,
tính hợp lý của các đối tƣợng QHSDĐ, giải pháp công nghệ trong công khai và
giám sát thực hiện phƣơng án QHSDĐ.
9. Những đóng góp mới của luận án
- Luận án đã xây dựng đƣợc một mơ hình có tính hệ thống, tính khả thi và tính
hiệu quả về ứng dụng GIS cho công tác QHSDĐ cấp huyện trên cơ sở kế thừa, bổ
sung và phát triển các kết quả nghiên cứu hiện có. Đồng thời, luận án đã phát triển
đƣợc 02 giải pháp phần mềm hỗ trợ triển khai mơ hình trong thực tế.
- Luận án đã đánh giá đƣợc chất lƣợng của phƣơng án QHSDĐ đến năm 2020
của huyện Đông Hƣng, tỉnh Thái Bình trên cơ sở áp dụng mơ hình ứng dụng GIS;
chỉ ra đƣợc những điểm tích cực và những vấn đề còn tồn tại trong phƣơng án quy
hoạch của huyện.

5

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ỨNG DỤNG GIS
TRONG QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1.1. TỔNG QUAN CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ ỨNG DỤNG GIS
TRONG QHSDĐ
1.1.1. Khái niệm, mục tiêu và chức năng của QHSDĐ
1.1.1.1. Khái niệm về QHSDĐ
Khái niệm đƣợc sử dụng rộng rãi nhất về QHSDĐ là khái niệm do Tổ chức
Lƣơng thực và Nông nghiệp Liên hiệp quốc (FAO) đƣa ra, theo đó QHSDĐ là “việc
đánh giá một cách có hệ thống các tiềm năng của đất đai và nguồn nƣớc, các lựa
chọn về sử dụng đất và các điều kiện kinh tế - xã hội để lựa chọn và triển khai
phƣơng án sử dụng đất đai tốt nhất” [65]. Mục đích của QHSDĐ là lựa chọn và
triển khai các cách thức sử dụng đất đáp ứng một cách tốt nhất nhu cầu của con
ngƣời trong khi vẫn gìn giữ đƣợc các nguồn tài nguyên cho tƣơng lai. Động lực
trong QHSDĐ là nhu cầu thay đổi, nhu cầu nâng cao hiệu quả quản lý hay nhu cầu
thay đổi cơ cấu sử dụng đất phát sinh do sự thay đổi của hoàn cảnh [65].
Quá trình QHSDĐ đƣợc dựa trên 3 yếu tố cơ bản: i) các bên liên quan tham gia
trực tiếp vào hay chịu tác động bởi các đơn vị đất đai đƣợc quy hoạch, ii) chất lƣợng
và hạn chế của từng bộ phận cấu thành của các đơn vị đất đai và iii) sự xem xét về
các phƣơng án sử dụng đất có tính khả thi [85]. Các quyết định về QHSDĐ đƣợc đƣa
ra khơng chỉ dựa trên sự thích hợp của đất đai mà còn tùy thuộc vào nhu cầu của sản
xuất và tính cấp thiết của việc sử dụng một khoanh vi đất đai cụ thể cho một mục đích
cụ thể. QHSDĐ phải tích hợp thơng tin về tính thích hợp của đất đai, nhu cầu về đất
đai cho các hoạt động kinh tế - xã hội khác nhau và cơ hội để thỏa mãn các nhu cầu
đó bằng nguồn tài nguyên đất đai sẵn có trong hiện tại và tƣơng lai [94].
Ở Việt Nam, pháp luật về đất đai cũng đƣa ra khái niệm rõ ràng về QHSDĐ.
Theo Luật đất đai năm 2013, QHSDĐ là việc “phân bổ và khoanh vùng đất đai theo
không gian sử dụng cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phịng, an
ninh, bảo vệ mơi trƣờng và thích ứng biến đổi khí hậu trên cơ sở tiềm năng đất đai
và nhu cầu sử dụng đất của các ngành, lĩnh vực đối với từng vùng kinh tế - xã hội
6

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

và đơn vị hành chính trong một khoảng thời gian xác định” [30]. Nhƣ vậy, có thể
hiểu QHSDĐ ở Việt Nam là hệ thống các biện pháp kinh tế, kỹ thuật và pháp chế của
Nhà nƣớc về tổ chức và sử dụng đầy đủ, hợp lý, khoa học và có hiệu quả cao nhất
thông qua việc phân bổ và tái phân bổ quỹ đất của cả nƣớc, tổ chức sử dụng đất đai
nhƣ tƣ liệu sản xuất, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất của xã hội, tạo điều kiện bảo
vệ đất đai và môi trƣờng [18, 31].
1.1.1.2. Mục tiêu của QHSDĐ
Theo Wang and Hofe (2007), mục tiêu chính của QHSDĐ là thiết kế các loại
hình sử dụng đất cho một khu vực khi ở đó có nhu cầu thay đổi [106]. QHSDĐ trả
lời cho 4 câu hỏi: i) Cái gì cần đƣợc xây dựng (hoặc bố trí); ii) Nó đƣợc xây dựng ở
đâu? iii) Khi nào và nhƣ thế nào? iv) Tác động của nó là gì?
Dƣới góc độ quản lý đất đai, mục tiêu chính của QHSDĐ là làm sao để tài
nguyên đất đai đƣợc sử dụng một cách tốt nhất. Mục tiêu này là tổ hợp của 3 mục
tiêu thành phần là: i) Đạt đƣợc hiệu quả, ii) Công bằng và đƣợc chấp nhận, iii) Bền
vững. Cụ thể nhƣ sau:
- Hiệu quả: theo quan điểm kinh tế hiện đại, đất đai là một trong 04 yếu tố của
sản xuất, bao gồm đất đai, lao động, tài chính và công nghệ [55]. Tuy nhiên, đất đai
lại là nguồn tài nguyên hữu hạn nên mục tiêu đầu tiên mà QHSDĐ phải hƣớng tới là
đạt đƣợc hiệu quả sử dụng đất ngày càng cao. Đối với từng loại hình sử dụng đất, một
khu vực này có thể thích hợp hơn đối với một khu vực khác. Vì vậy, tính hiệu quả sẽ
đạt đƣợc nếu chúng ta phân bổ đƣợc các mục đích sử dụng đất đai khác nhau cho
những khu vực có tính thích hợp cao nhất, tức là cho lợi ích cao nhất với chi phí thấp
nhất [65]. Nhƣ vậy, tính hợp lý về vị trí khơng gian của các đối tƣợng quy hoạch là
chìa khóa để đạt đƣợc tính hiệu quả của QHSDĐ.
- Cơng bằng và đƣợc chấp nhận: các loại hình sử dụng đất trong QHSDĐ phải
đƣợc xã hội chấp nhập. Muốn đạt đƣợc mục tiêu này thì QHSDĐ phải đảm bảo an
ninh lƣơng thực, cơng ăn việc làm và thu nhập của ngƣời dân, nhất là ở khu vực
nông thôn. Việc phân bổ lại đất đai phải hƣớng tới mục tiêu làm giảm thiểu bất bình

đẳng trong sử dụng đất và thơng qua đó khắc phục đói nghèo [65]. Một trong những

7

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


hình thức để đạt đƣợc sự chấp nhận của xã hội và đảm bảo công bằng trong sử dụng
đất là tăng cƣờng tính minh bạch trong QHSDĐ thơng qua các hoạt động nhƣ:
chuyển tải thông tin QHSDĐ đến các bên liên quan một cách kịp thời và đầy đủ, thu
hút sự tham gia của đối tƣợng chính chịu tác động của QHSDĐ là cộng đồng dân cƣ
trong xây dựng và triển khai thực hiện các phƣơng án QHSDĐ,...
- Bền vững: sử dụng đất đai bền vững có nghĩa là đáp ứng đƣợc các nhu cầu
hiện tại, đồng thời vẫn giữ gìn đƣợc tài nguyên đất đai cho các thế hệ tƣơng lai.
Mục tiêu này yêu cầu phải có sự kết hợp hài hòa giữa sản xuất và bảo vệ: sản xuất
hàng hóa cho nhu cầu của con ngƣời ở thời hiện tại, kết hợp với bảo tồn các tài
nguyên thiên nhiên là đầu vào cho các hoạt động sản xuất đó để đảm bảo tiếp tục
các hoạt động sản xuất này trong tƣơng lai [65].
Có thể nhận thấy QHSDĐ khơng thể đồng thời đạt đƣợc các mục tiêu trên một
cách tốt nhất vì trong thực tế, giữa các mục tiêu đơi khi có sự mâu thuẫn hay xung
đột, ví dụ nhƣ để đạt đƣợc tính cơng bằng cao thì nhiều khi phải chấp nhận giảm bớt
tính hiệu quả, hay mục tiêu đáp ứng một cách cao nhất nhu cầu của hiện tại (nhƣ
khai thác triệt để các nguồn tài nguyên) thì sẽ có những tác động tiêu cực đến tƣơng
lai,... [27, 59, 65, 96]. QHSDĐ phải cân bằng đƣợc giữa các mục tiêu mâu thuẫn
nhau nhƣ vậy. Để giải quyết đƣợc vấn đề này thì vai trị của thơng tin cho QHSDĐ
là rất quan trọng, cùng với việc áp dụng các cơng nghệ và phƣơng pháp mới nhƣ
phân tích đa chỉ tiêu, hệ thống thông tin địa lý, quy hoạch với sự tham gia của cộng
đồng,...[52, 56, 57, 90, 109, 110].
1.1.1.3. Chức năng của QHSDĐ
Quy hoạch sử dụng đất thực hiện hai chức năng quan trọng sau đây:

- Chức năng điều chỉnh các mối quan hệ về đất đai
QHSĐĐ là quy hoạch tổng hợp chuyên ngành nên QHSDĐ có mối quan hệ mật
thiết với các quy hoạch khác [126], nhƣ:
+ Với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội: QHSDĐ cụ thể hoá quy
hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội nhƣng nội dung của QHSDĐ phải đƣợc điều
hòa thống nhất với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội [126];

8

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


+ Với quy hoạch phát triển nông thôn: QHSDĐ tuy dựa trên quy hoạch và dự
báo yêu cầu sử dụng của các ngành trong nơng nghiệp, nhƣng chỉ có tác dụng chỉ
đạo vĩ mơ, khống chế và điều hịa quy hoạch phát triển nơng nghiệp. Hai loại quy
hoạch này có mối quan hệ chặt chẽ và không thể thay thế lẫn nhau [126];
+ Với quy hoạch đô thị: QHSDĐ sẽ tạo điều kiện tốt cho xây dựng và phát triển
đô thị bởi quy mô sử dụng đất, các chỉ tiêu chiếm đất xây dựng,... trong quy hoạch đô
thị sẽ đƣợc điều hòa với QHSDĐ [126];
Nhƣ vậy, QHSDĐ và quy hoạch khác có mối quan tƣơng hỗ: vừa phát triển vừa
hạn chế lẫn nhau. Khi quy hoạch các ngành thay đổi thì QHSDĐ cũng phải điều
chỉnh mối các quan hệ về đất đai nhằm đảm bảo khơng có sự sai khác về tổ chức
không gian ở cùng một khu vực cụ thể.
- Chức năng tổ chức sử dụng đất đai
QHSĐĐ là biện pháp hữu hiệu của nhà nƣớc nhầm tổ chức lại việc sử dụng
đất đai, hạn chế sự chồng chéo gây lãng phí đất đai, tránh tình trạng chuyển mục
đích tùy tiện, làm giảm sút nghiêm trọng quỹ đất nông nghiệp, lâm nghiệp (đặc biệt
là đất trồng lúa và đất lâm nghiệp có rừng), ngăn ngừa đƣợc các hiện tƣợng tiêu
cực, tranh chấp, lấn chiếm huỷ hoại đất, phá vỡ môi trƣờng sinh thái, gây ô nhiễm
môi trƣờng dẫn đến những tổn thất hoặc kìm hãm sản xuất, phát triển kinh tế - xã

hội và rất nhiều các hiện tƣợng gây ra các hậu quả khó lƣờng về tình hình bất ổn
chính trị, an ninh quốc phịng ở từng địa phƣơng, đặc biệt là trong những năm gần
đây khi nhà nƣớc hƣớng nền kinh tế theo hƣớng thị trƣờng. [127].
1.1.2. Các nghiên cứu trên thế giới về ứng dụng GIS trong QHSDĐ
Theo Reddy và Sarkar (2016), thông tin về đặc điểm, phạm vi và phân bố
không gian của các nguồn tài nguyên đất đai là điều kiện tiên quyết để đảm bảo sử
dụng tài nguyên đất đai một cách tối ƣu nhất cho phát triển bền vững. Cùng với các
công nghệ địa không gian khác nhƣ viễn thám và GPS, GIS là công cụ chủ chốt
trong thu thập và cung cấp thơng tin chính xác về tài ngun đất đai để đánh giá
tiềm năng và những hạn chế của nó. GIS đóng vai trị ngày càng quan trọng trong
tích hợp các lớp thông tin địa không gian với dữ liệu thống kê để đƣa ra các kịch
bản sử dụng đất đai bền vững [89].

9

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Với vai trò nhƣ vậy, GIS đã đƣợc ứng dụng rộng rãi QHSDĐ của nhiều quốc
gia trên thế giới. Các lĩnh vực ứng dụng GIS trong QHSDĐ có thể đƣợc kể đến là:
ứng dụng GIS trong xây dựng CSDL, trong đánh giá thích hợp đất đai, trong lựa
chọn vị trí quy hoạch, trong công bố và phản hồi phƣơng án QHSDĐ. Ngồi ra cịn
một số ứng dụng GIS trong quy hoạch ngành nhằm hỗ trợ công tác QHSDĐ nhƣ
quy hoạch đô thị, quy hoạch môi trƣờng,...
1.1.2.1. Ứng dụng trong xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ QHSDĐ
Nhiều nƣớc ở Châu Âu đã ứng dụng công nghệ GIS trong quản lý đất đai nhằm
cung cấp cho các nhà quản lý và các doanh nghiệp một phƣơng pháp truy cập nhanh
chóng thơng tin cơ sở dữ liệu và tự động hóa quá trình tạo bản đồ. Cụ thể:
- Cuối thập niên 90, Cục Khảo sát đất đai Quốc gia Thụy Điển đã ứng dụng
cơng nghệ GPS và GIS trong hồn thiện hệ thống thông tin đất đai. Kết quả đã làm

giảm 10-15% về chi phí và giảm 30% thời gian cần thiết để thực hiện các thủ tục
hành chính [64].
- Tại Ý, Cục Quản lý Lãnh thổ đã sử dụng công nghệ ArcGIS trong xây dựng
hệ thống kết nối thông tin thông suốt giữa cơ quan đăng ký đất đai và các chi nhánh
ở các địa phƣơng. Hệ thống có tên là “Catasto-Cumini”, cho phép cán bộ quản lý
truy vấn hoặc cập nhật thông tin không gian về đất đai và lãnh thổ, các thông tin về
QHSDĐ. Các đơn vị tham gia vào hệ thống gồm: các đơn vị trong lĩnh vực quy
hoạch đơ thị, địa hình, quản lý tài chính, đăng ký dân cƣ [64].
- Tại Cộng hịa Síp, Cục Đất đai và Khảo sát đã ứng dụng GIS trong triển khai
và thực hiện hệ thống thông tin đất đai tích hợp Síp (Cyprus Integrated Land
Information System-CILIS) nhằm chia sẻ thơng tin có sẵn giữa các cơ quan có hoạt
động liên quan đến đất đai [64].
- Tại Bỉ, Cục Địa chính Quốc gia sử dụng phần mềm GIS xây dựng hệ thống
bản đồ địa chính (CADMAP) nhằm: cập nhật và quản lý bản đồ địa chính; nâng cao
chất lƣợng bản đồ địa chính địa phƣơng; cung cấp truy cập trực tuyến vào CSDL
địa chính; hỗ trợ cơ sở hạ tầng dữ liệu không gian [64].
Ở một số nƣớc Châu Á và Châu Phi, GIS cũng đã đƣợc ứng dụng thành công
trong một số lĩnh vực của quản lý đất đai, ví dụ nhƣ:

10

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


- Tại Singapore, chính quyền đã xây dựng một hệ thống GIS dựa trên nền tảng
công nghệ của ESRI để thiết lập một CSDL trực tuyến phục vụ QHSDĐ tổng thể
với hơn 100 lớp dữ liệu đƣợc thu thập từ 14 ban ngành khác nhau. Kết quả là chỉ
trong 6 tháng cuối năm 2008, đã có tới hơn 200.000 lƣợt ngƣời dân truy nhập vào
CSDL để xem và góp ý cho bản QHSDĐ này [69].
- Tại Thái Lan, GIS đã chứng minh là cơng cụ có khả năng hoạt động rất tốt

trong nhiều lĩnh vực và chủ trƣơng ứng dụng GIS đƣợc coi là một trong những
chính sách quan trọng nhất tại Bộ Tài nguyên Khoáng sản (DMR) Thái Lan [102].
- Tại Malaysia, nhằm giảm thiểu sự phức tạp trong quy hoạch và quản lý đất đai
khi tốc độ phát triển kinh tế - xã hội ngày càng tăng, Cục Đo đạc và Bản đồ Malaysia
đã ứng dụng công nghệ GIS trong xây dựng bộ tiêu chuẩn và cơ sở hạ tầng dữ liệu
không gian địa lý Malaysia phục vụ cho nhiều lĩnh vực khác nhau [51].
- Tại Kenya, một khối lƣợng lớn thông tin đất đai trong hơn 100 năm qua đƣợc
lƣu trữ ở dạng sổ tay và đang trong tình trạng rách nát. Chính vì thế mà Hiến pháp
Kenya năm 2010 đã quy định ứng dụng các công cụ GIS trong quản lý đất đai. Ứng
dụng chủ yếu của GIS là xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai phục vụ cho mục đích quy
hoạch khơng gian [84].
Nhƣ vậy, nhiều nƣớc trên thế giới đã ứng dụng GIS trong xây dựng CSDL
nhằm chuẩn hóa dữ liệu, tăng khả năng lƣu trữ và trao đổi thông tin, làm giảm chi
phí và thời gian xử lý dữ liệu.
1.1.2.2. Ứng dụng trong xây dựng phương án QHSDĐ
a) Ứng dụng trong lựa chọn vị trí khơng gian bố trí xây dựng các cơng trình
phục vụ QHSDĐ
Lựa chọn vị trí khơng gian bố trí các cơng trình xây dựng phục vụ cộng đồng
cần tính tốn lợi ích mà cơng trình mang lại cũng nhƣ những tác động tiêu cực của
chúng tới cộng đồng. Một số cơng trình gây tranh cãi do ảnh hƣởng lớn đến môi
trƣờng sống của ngƣời dân nhƣ: bãi chôn lấp chất thải rắn, lị đốt chất thải rắn, cơng
trình xử lý nƣớc thải, nghĩa trang, nhà máy điện, các cơng trình hố dầu [124].
Ứng dụng rõ nét nhất của GIS trong QHSDĐ là kết hợp với phƣơng pháp phân
tích đa chỉ tiêu (Multi Criteria Analysis - MCA) để lựa chọn địa điểm bố trí những

11

LUAN VAN CHAT LUONG download : add