Tim hieu chung ve van bieu cam

Ngữ liệu SGK Ngữ Văn 7-Tập I (trang 71)

a.

Thương thay con cuốc giữa trời
Dầu kêu ra máu có người nào nghe.
(Ca dao)

b.

Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mơng bát ngát.
Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mơng.
Thân em như chẽn lúa địng địng,
Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai.
(Ca dao)


Thương thay con cuốc giữa trời Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mơng bát ngát.
Dầu kêu ra máu có người nào nghe. Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mông.
Thân em như chẽn lúa đòng đòng,
Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai.

* Tình cảm được bộc lộ:
* Tình cảm được bộc lộ:
Mượn hình ảnh con cuốc để nói Cảm xúc hạnh phúc của một
người đang thấy mình như
lịng mình: thương, cảm thơng
cho số phận của những con người chẽn lúa đòng đòng được phơi
mình tự do dưới ánh nắng ban
nhỏ bé bất hạnh trong xã hội
mai ấm áp.

phong kiến xưa.
* Mục đích bộc lộ tình cảm:
Người đọc hiểu được:
-> thương, cảm thơng,
chia sẻ.
-> góp
sức cải tạo xã hội, xóa bỏ đau
thương bất cơng…

Nhằm biểu đạt
tình cảm, cảm
xúc, sự đánh giá
của con người
với thế giới
xung quanh.

* Mục đích bộc lộ tình cảm:
Người đọc hiểu được:
-> yêu quê hương đất
nước, yêu thiên nhiên tươi
đẹp, u thành quả lao
động…
->
u tự do, u hịa bình…

Khêu gợi
lịng đồng
cảm nơi
người đọc.

Ghi nhớ.

Văn biểu cảm là văn bản viết ra nhằm
biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá
của con người với thế giới xung quanh và
khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc.


Ngữ liệu SGK Ngữ Văn 7-Tập I (trang 72)

VD1. Thảo thương nhớ ơi! Mới ngày nào Thảo còn ngồi chung một bàn với Hồng,
Minh, Ngọc thế mà nay Thảo đã theo cha mẹ vào thành phố Hồ Chí Minh, để cho bọn
mình xiết bao mong nhớ. Thảo có nhớ những lần chúng mình cùng dạo Hồ Tây, cùng
chơi Thủ Lệ, cùng tham quan Ao Vua? Thảo có nhớ một lần mình ốm dài, Thảo chép
bài cho mình?
(Bài làm của học sinh)
VD2. Trên đài, một người con gái nào đó vừa hát một bài dân ca của đất nước ta
trong đêm khuya. Bây giờ tất cả im lặng rồi, giọt sao ngồi khung cửa đọng lại, đứng
im , khơng nháy nữa, đêm đã đi vào chiều sâu, mà vẫn còn nghe âm vang mãi giọng
hát của người con gái lúc nãy. Một giọng hát dân ca, ngân nga bát ngát như cánh cò
trên đồng lúa miền Nam chạy tới chân trời, có lúc rụt rè e thẹn như khóe mắt người
yêu mới gặp, có lúc tinh nghịch duyên dáng như những đôi chân nhỏ thoăn thoắt gánh
lúa chạy trên những con đường làng trộn lẫn bóng tre và bóng nắng… Có lẽ không
phải là một người con gái đã hát trên đài. Đó chính là q hương ta đang lên tiếng hát.
Tiếng ngân nga dội lên từ lòng đất, ở trong đó một góc vườn có đơi cây sầu đơng và
một giàn bầu đong đưa quả nặng, một ngày đã xa, mẹ ta đã chôn nhúm rau của ta thuở
ta mới lọt lịng. Đó là tiếng ngân của mặt đất, của dịng sơng, của những xóm làng và
những cánh đồng sau một ngày lao động và chiến đấu.
(Nguyên Ngọc, Tùy bút: Đường chúng ta đi.)

Nội dung: Biểu hiện nỗi nhớ, nhắc lại
những kỉ niệm.

VD1. Thảo thương nhớ ơi!
Mới ngày nào Thảo còn
* Gợi sự việc: + Ngồi chung bàn.
ngồi chung một bàn với
Hồng, Minh, Ngọc thế mà
+ Theo cha mẹ vào Thành
nay Thảo đã theo cha mẹ
phố Hồ Chí Minh.
vào thành phố Hồ Chí
+ Cùng đi chơi.
Minh, để cho bọn mình
xiết bao mong nhớ. Thảo
+ Mình ốm bạn chép bài hộ.
có nhớ những lần chúng
Nhắc về một tình
Biểu cảm gián tiếp.
mình cùng dạo Hồ Tây,
bạn thắm thiết
cùng chơi Thủ Lệ, cùng
tham quan Ao Vua? Thảo
* Tình cảm được
có nhớ một lần mình ốm
nhắc cụ thể: + Thảo thương nhớ ơi!
dài, Thảo chép bài cho
+ Xiết bao mong nhớ

mình?
(Bài làm của học sinh)

Khơng qua khâu
trung gian

Biểu cảm trực tiếp.


VD2. Trên đài, một người con gái nào đó vừa
hát một bài dân ca của đất nước ta trong đêm
khuya. Bây giờ tất cả im lặng rồi, giọt sao ngoài
khung cửa đọng lại, đứng im , không nháy nữa,
đêm đã đi vào chiều sâu, mà vẫn còn nghe âm
vang mãi giọng hát của người con gái lúc nãy.
Một giọng hát dân ca, ngân nga bát ngát như
cánh cò trên đồng lúa miền Nam chạy tới chân
trời, có lúc rụt rè e thẹn như khóe mắt người
yêu mới gặp, có lúc tinh nghịch duyên dáng
như những đôi chân nhỏ thoăn thoắt gánh lúa
chạy trên những con đường làng trộn lẫn bóng
tre và bóng nắng… Có lẽ khơng phải là một
người con gái đã hát trên đài. Đó chính là q
hương ta đang lên tiếng hát. Tiếng ngân nga dội
lên từ lòng đất, ở trong đó một góc vườn có đơi
cây sầu đông và một giàn bầu đong đưa quả
nặng, một ngày đã xa, mẹ ta đã chôn nhúm rau
của ta thuở ta mới lọt lịng. Đó là tiếng ngân của
mặt đất, của dịng sơng, của những xóm làng và
những cánh đồng sau một ngày lao động và

chiến đấu.

Nội dung: Biểu hiện tình
cảm gắn bó với q hương.
* Sự việc: + Tiếng hát trên đài.
* Các hình ảnh miêu tả:
+ giọt sao ngồi khung cửa đọng lại,
đứng im , khơng nháy nữa,

+ ngân nga bát ngát như cánh cò trên
đồng lúa miền Nam chạy tới chân trời,
+ rụt rè e thẹn như khóe mắt người
yêu mới gặp
+ tinh nghịch duyên dáng như những
đôi chân nhỏ thoăn thoắt gánh lúa
chạy trên những con đường làng trộn
lẫn bóng tre và bóng nắng…
+ góc vườn có đơi cây sầu đơng và
một giàn bầu đong đưa quả nặng,
Biểu cảm gián tiếp.


Nội dung: Biểu hiện nỗi nhớ, nhắc lại
những kỉ niệm.
* Gợi sự việc: + Ngồi chung bàn.
+ Theo cha mẹ vào TP
Hồ Chí Minh.
+ Cùng đi chơi.
+ ốm bạn chép bài hộ.
Nhắc về một tình

bạn thắm thiết

Biểu cảm
gián tiếp.

* Tình cảm được
nhắc cụ thể: + Thảo thương nhớ ơi!
+ Xiết bao mong nhớ
Biểu cảm
trực tiếp.

Nội dung: Biểu hiện tình cảm gắn bó
với quê hương.
* Sự việc:
+ Tiếng hát trên đài.
* Các hình ảnh miêu tả:
+ giọt sao … khơng nháy nữa
+ cánh cò trên đồng lúa
+ rụt rè, e thẹn như khóe mắt người
yêu mới gặp
+ tinh nghịch, duyên dáng, đơi chân
nhỏ thoăn thoắt …con đường làng
trộn lẫn bóng tre và bóng nắng…
+ góc vườn, cây sầu đơng, giàn bầu
Biểu cảm
gián tiếp.

Tình cảm đẹp thấm nhuần tư tưởng nhân văn.

Ghi nhớ.
* Văn biểu cảm còn gọi là văn trữ tình; bao gồm các thể loại
văn học như thơ trữ tình, ca dao trữ tình, tùy bút…
* Tình cảm trong văn biểu cảm thường là những tình cảm
đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân văn (như yêu con người, yêu
thiên nhiên, yêu Tổ quốc, ghét những thói tầm thường, độc ác,...
* Ngoài cách biểu cảm trực tiếp như tiếng kêu, lời than, văn
biểu cảm còn sử dụng các biện pháp tự sự, miêu tả để khêu gợi
tình cảm.


1. So sánh hai đoạn văn sau và cho biết đoạn nào là văn biểu cảm.
Vì sao? Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm của đoạn văn ấy.
a) Hải đường: Lồi
cây nhỡ, họ chè, lá
dài, dày, mặt trên
bóng, mép có nhiều
răng cưa. Hoa mọc
từ 1 đến 3 đóa ở gần
ngọn cây, ngọn cành,
có cuống dài, tràng
hoa màu đỏ tía, nhị
đực rất nhiều hoa.
Hoa nở ở Việt Nam
vào dịp Tết âm lịch,
đẹp, không thơm.
Thường trồng làm
cảnh.
(Theo Từ điển Bách
khoa nông nghiệp.)

b) Từ cổng vào, lần nào tôi cũng phải dừng lại ngắm những
cây hải đường trong mùa hoa của nó, hai cây đứng đối nhau
trước tấm bình phong cổ, rộ lên hàng trăm đóa ở đầu cành phơi
phới như một lời chào hạnh phúc. Nhìn gần, hải đường có một
màu đỏ thắm rất quý, hân hoan say đắm. Tôi vốn không thích
cái lối văn hoa của các nhà nho cứ muốn tơn xưng hoa hải
đường bằng hình ảnh của những người đẹp vương giả. Sự thực
ở nước ta hải đường đâu phải chỉ mọc ở những sân nhà quyền
quý, nó sống khắp các vườn dân, cả đình, chùa, nhà thờ họ.
Dáng cây cũng vậy,lá to thật khỏe, sống lâu nên cội cành
thường sần lên những lớp rêu da rắn màu gỉ đồng, trông dân dã
như cây chè đất đỏ. Hoa hải đường rạng rỡ, nồng nàn, nhưng
khơng có vẻ gì là yểu điệu thục nữ, cánh hoa khum khum như
muốn phong lại cái nụ cười má lúm đồng tiền. Bỗng nhớ năm
xưa, lần đầu từ miền Nam ra Bắc lên thăm Đền Hùng, tôi đã
ngơ ngẩn đứng ngắm hoa hải đường nở đỏ núi Nghĩa Lĩnh.
(Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường, Hoa
trái quanh tôi.)


Bài tập 1.
* Đoạn văn a là văn bản thuyết minh về đặc điểm, hình dáng của cây, lá, hoa, mùa
hoa, công dụng của hoa hải đường.
* Đoạn văn b là văn bản biểu cảm vì:
Nhà văn đã biến hoa hải đường thành biểu tượng của tình cảm, bằng cách thêm cho
nó những so sánh, ẩn dụ, hình ảnh miêu tả…
+ rộ lên hàng trăm đóa ở đầu cành phơi phới như lời chào hạnh phúc.
+ màu đỏ thắm rất quý, hân hoan say đắm
+ hải đường rạng rỡ nồng nàn…

+ cội cành sần lên những lớp da rắn màu gỉ đồng, trông dân dã như cây chè đất đỏ.
+ cánh hoa khum khum như muốn phong lại cái nụ cười má lúm đồng tiền.
=> mỗi đóa hoa đều nói lên cảm xúc trào dâng của tác giả.
=> Biểu cảm gián tiếp.


Nghe nhạc