Cảm nhận 4 câu đầu bài Câu cá mùa thu (Thu điếu) Nguyễn Khuyến

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn
phí

Văn mẫu lớp 11: Cảm nhận 4 câu đầu bài Câu cá mùa thu
(Thu điếu) - Nguyễn Khuyến
1. Hướng dẫn làm bài Cảm nhận 4 câu đầu bài Câu cá mùa thu
1.1. Phân tích đề
- Yêu cầu của đề bài: nêu cảm nhận về nội dung 4 câu thơ đầu trong bài Câu
cá mùa thu.
- Phạm vi tư liệu, dẫn chứng: từ ngữ, chi tiết, hình ảnh tiêu biểu trong 4 câu
đầu bài thơ Thu điếu (Câu cá mùa thu) của Nguyễn Khuyến.
- Phương pháp lập luận chính: phân tích, cảm nhận.
1.2. Hệ thống luận điểm
- Luận điểm 1: Cảnh sắc rất riêng biệt, mộc mạc, đơn sơ của mùa thu Bắc Bộ
- Luận điểm 2: Cảnh sắc thu đẹp nhưng buồn tĩnh lặng.
1.3. Lập dàn ý chi tiết cảm nhận 4 câu thơ đầu bài Thu điếu
a) Mở bài
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm:
+ Nguyễn Khuyến là một trong hai đại biểu xuất sắc cuối cùng của nền văn
học Trung đại Việt Nam, bậc quán quân về thơ tả cảnh mùa thu nổi tiếng với chùm
thơ thu ba bài Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm.
+ Thu điếu có nét đặc sắc riêng, tả cảnh thu ở một không gian thời gian cụ
thể, đằng sau cảnh thu tĩnh lặng là nỗi niềm tâm sự thầm kín của thi nhân.
- Khái quát nội dung 4 câu đầu: Cảnh sắc mùa thu của làng quê Bắc Bộ đẹp
mộc mạc, giản dị.
b) Thân bài
* Giới thiệu chung về bài thơ

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn
phí

- Mùa thu là đề tài quen thuộc của thi ca. Thơ viết về mùa thu của văn học
Trung đại Việt Nam thường miêu tả cảnh đẹp vắng vẻ, úa tàn và u buồn. Cảnh thu
được ghi lại một cách ước lệ tượng trưng với những nét chấm phá, chớp lấy cái
hồn của tạo vật. Thu điếu của Nguyễn Khuyến cũng mang nét thi pháp ấy.
- Nhưng Nguyễn Khuyến được mệnh danh là nhà thơ của làng quê Việt
Nam. Gần suốt đời mình, ơng gắn bó với thơn quê, hòa hợp và thấu hiểu mảnh đất
quê nhà. Thế nên, cảnh vật làng quê trong thơ ông hiện lên rất chân thực, giản dị,
tinh tế. Đọc Thu điếu, ta bắt gặp một bức tranh thu đặc trưng của vùng chiêm trũng
Bắc Bộ, quê hương của nhà thơ. Đấy chính là nét mới mẻ của tác phẩm so với thi
pháp truyền thống của văn học Trung đại Việt Nam.
- Thu điếu viết bằng chữ Nôm, làm theo thể thất ngôn bát cú Đường luật.
Cảnh thu được miêu tả trong hầu hết 8 câu thơ, hình ảnh con người chỉ xuất hiện
trực tiếp ở hai câu cuối bài. Cảnh trong bài vẫn là trời nước, gió, trúc – những thi
liệu quen thuộc nhưng hồn thơ thì đã vượt ra khỏi khn sáo thi tứ cổ điển.
* Cảm nhận 4 câu đầu bài thơ Thu điếu
- Hai câu đề
+ Hình ảnh đầu tiên được tác giả miêu tả là “ao thu”.
+ Từ “lạnh lẽo” đặc tả khí lạnh của ao nước mùa thu, dường như cái lạnh ấy
thấm sâu vào da thịt con người.
+ Tính từ “trong veo” đã tuyệt đối hóa độ trong của nước, đồng thời còn gợi
ra độ thanh sạch, sự bất động, tĩnh lặng của mặt ao.
+ Hai âm “eo” được gieo trong một câu khiến cho cảm giác về cái lạnh và sự
ngưng đọng của không gian càng trở nên tuyệt đối, đồng thời còn gợi ra không
gian nhỏ hẹp của chiếc ao.

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn
phí

+ Trên nền cảnh thu ấy xuất hiện một chiếc thuyền câu lẻ loi, đơn chiếc, bé
nhỏ. Số từ chỉ số ít “một chiếc” kết hợp với từ láy “tẻo teo” khiến cho chiếc thuyền
càng nhỏ bé hơn, như co lại thành một nét chấm trên nền ao cũng bé xíu và trong
trong tận đáy.
=> Hai câu đề đã vẽ nên cảnh sắc rất riêng biệt, mộc mạc, đơn sơ của mùa
thu Bắc Bộ với những nét đặc trưng nhất của khí thu, chất thu là cái lạnh và sự tĩnh
lặng.
- Hai câu thực
+ Mùa thu tiếp tục hiện lên với hình ảnh “sóng biếc”, “lá vàng”.
+ Cảnh vận động một cách khẽ khàng:
Tác giả đã rất nhạy cảm, tinh tế khi chớp được những biến động tinh vi của
tạo

vật.

Sự chuyển động “hơi gợn tí” của sóng, là sự đưa nhẹ, khẽ khàng của chiếc lá vàng,
là sự mong manh uốn lượn của hơi nước mờ ảo trên mặt ao.
+ Hai câu thơ đối nhau rất chỉnh, các sự vật có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, gió
thổi làm sóng gợn, làm lá rơi.
+ Các tính từ, trạng từ “biếc”, "tí", “vàng”, “khẽ”, ”vèo” được sử dụng một
cách hợp lí, giàu chất tạo hình, vừa tạo ra bức tranh màu sắc thanh nhã, có xanh có
vàng, vừa gợi được sự uyển chuyển, sinh động của tạo vật.
=> Cảnh được miêu tả trong hai câu thực, mặc dù là động, nhưng vì động
khẽ khàng quá nên thực chất là lấy động để tả cái tĩnh lặng của mùa thu trong
không gian của một chiếc ao quê nhà.
c) Kết bài

- Nêu cảm nhận, đánh giá chung của em về 4 câu thơ.

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn
phí

Ví dụ: Bài thơ Thu điếu khơng những thể hiện được cái hồn của cảnh thu mà
còn đặc tả được nét đẹp mộc mạc giản dị của nông thôn đồng bằng Bắc bộ xưa.
Bằng bút pháp tả cảnh ngụ tình, Nguyễn Khuyến đã khơi gợi trong lịng người đọc
những xúc cảm chân thành, trong sáng, tha thiết về cảnh sắc làng quê. Qua bài thơ,
ta hiểu thêm về tấm lịng nặng tình non nước và tài thơ Nơm độc đáo của thi nhân.
2. Văn mẫu cảm nhận 4 câu đầu bài thơ Câu cá mùa thu
2.1. Bài mẫu 1: Cảm nhận 4 câu đầu bài thơ Câu cá mùa thu
Cảnh vật thiên nhiên và cảnh sắc tiết trời là nguồn cảm hứng vô tận cho các
nhà thi sĩ, đặc biệt là các mùa của một năm, mùa thu là một trong những mùa nằm
trong rất nhiều đề tài lớn của thi ca nhân loại nói chung và thơ ca Việt Nam nói
riêng. Trong số các tác giả kiệt xuất với những bài thơ về mùa thu thì tác giả
Nguyễn Khuyến ơm trọn cho mình chùm ba bài thơ thu, "Câu cá mùa thu" là một
trong ba bài thơ thu và được coi là điển hình cho thơ ca về mùa thu ở Việt Nam.
Cảnh thu trong bài thơ là cảnh đẹp được cảm nhận từ nhiều góc nhìn khác
nhau: từ gần đến xa, từ thấp lên cao, từ hẹp đến rộng và nhiều hướng khác nữa,
điều này đã góp phần làm cho cảnh đẹp của mùa thu được mở rộng hơn và sinh
động, gần gũi hơn. Tất cả mọi cảnh vật cũng được nhuốm màu thu, từ ao thu đến
bầu trời thu rồi đường thơn ngõ xóm đều mang hồn thu, cảnh thu đã bao trùm lên
khắp ngôi làng ở vùng quê đồng bằng Bắc bộ. Hồn thu được gợi lên từ những hình
ảnh hết sức đơn sơ, bình dị và thân thuộc, là ao nhỏ nước trong veo với sóng biếc
gợn, là thuyền câu bé tí, lá vàng khẽ đung đưa, rồi là những đám mây lơ lửng, ngõ
trúc quanh co,... tất cả hòa hợp với nhau tạo nên một cảnh thu thật sống động và

chân thực.
Bên cạnh việc góp mặt trong khung cảnh mùa thu, những đường nét và màu
sắc cịn có tác dụng gợi lên trong trí tưởng tượng của người đọc về hình ảnh một
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn
phí

buổi sớm mùa thu rất đỗi n bình, khung cảnh mùa thu của vùng đồng bằng Bắc
bộ hiện lên với bầu trời trong xanh cao rộng, những ao chum trong vắt phản chiếu
bầu trời và màu lá, thôn xóm hun hút và quanh co bên những rặng tre, khóm trúc.
Tác giả Nguyễn Khuyến đã vẽ ra bức tranh ấy với thần thái tự nhiên khiên cho
chúng ta là người cảm nhận bức tranh ấy không khỏi ngỡ ngàng và xúc động, cảm
giác như chính mình được đắm chìm trong khoảnh khắc mát lành của mùa thu ấy
trên quê hương của chúng ta.
Qua bài thơ này, chúng ta có thể nhận định rằng tác giả Nguyễn Khuyến
chắc hẳn phải mang trong mình tình u q hương, sự gắn bó tha thiết và một tâm
hồn rất nhạy cảm mới có thể tái hiện một cách hoàn hảo vẻ đẹp vốn rất bình dị và
đơn sơ của mùa thu làng quê đồng bằng Bắc bộ. Những lời thơ giản dị, tự nhiên mà
gần gũi, đi sâu vào trong lòng người đọc, cũng chính nhờ những vần thơ ấy mà
những bài thơ thu của Việt Nam trở nên giàu có và đặc sắc hơn.
2.2. Bài mẫu 2: Cảm nhận 4 câu đầu bài thơ Thu điếu
Mùa thu là một trong những đề tài lớn của thơ ca nhân loại. Nói tới đề tài
này trong thơ ca Việt Nam chúng ta có thể kể tới rất nhiều tác giả với những sáng
tác xếp vào hàng kiệt tác, trong số đó có Nguyễn Khuyến với chùm ba bài thơ thu.
Mỗi bài trong chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến là một bức tranh thu đặc sắc, và
Câu cá mùa thu được đánh giá là "điển hình hình cho thơ ca mùa thu của làng cảnh
Việt Nam" (Xuân Diệu).
Mùa thu là đề tài quen thuộc của thi ca. Thơ viết về mùa thu của văn học

Trung đại Việt Nam thường miêu tả cảnh đẹp vắng vẻ, úa tàn và u buồn. Cảnh thu
được ghi lại một cách ước lệ tượng trưng với những nét chấm phá, chớp lấy cái
hồn của tạo vật. Thu điếu của Nguyễn Khuyến cũng mang nét thi pháp ấy.

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn
phí

Nhưng với cụ Tam nguyên - Nguyễn Khuyến được mệnh danh là nhà thơ
của làng quê Việt Nam. Gần suốt đời mình, ơng gắn bó với thơn q, hòa hợp và
thấu hiểu mảnh đất quê nhà. Thế nên, cảnh vật làng quê trong thơ ông hiện lên rất
chân thực, giản dị, tinh tế. Đọc Thu điếu, ta bắt gặp một bức tranh thu đặc trưng
của vùng chiêm trũng Bắc bộ, quê hương của nhà thơ. Đấy chính là nét mới mẻ của
tác phẩm so với thi pháp truyền thống của văn học Trung đại Việt Nam.
"Thu điếu" được tác giả viết bằng chữ Nôm, làm theo thể thất ngôn bát cú
Đường luật. Cảnh thu được miêu tả trong hầu hết 8 câu thơ, hình ảnh con người chỉ
xuất hiện trực tiếp ở hai câu cuối bài. Cảnh trong bài vẫn là trời nước, gió, trúc –
những thi liệu quen thuộc nhưng hồn thơ thì đã vượt ra khỏi khn sáo thi tứ cổ
điển.
Cảnh thu trong bài được đón nhận từ nhiều góc độ khác nhau: từ gần đến xa,
từ thấp lên caọ, từ hẹp đến rộng... Dưới nhiều góc độ như vậy, cảnh sắc mùa thu
được mở ra nhiều hướng thật sinh động và gợi cảm. Từ ao thu đến trời thu rồi đến
đường thơn xóm... tất cả đều toát lên cái hồn thu, cảnh thu xiết bao thân thuộc của
làng quê đồng bằng Bắc Bộ. Cái hồn ấy được gợi lên từ những khung cảnh, những
cảnh vật hết sức thanh sơ: ao nhỏ trong veo, thuyền câu bé tí, sóng biếc gợn, lá
vàng khẽ đưa, tảng mây lơ lửng, ngõ trúc quanh co... sắc xanh của trời hồ lẫn
cùng sắc xanh của nước tạo nên một khơng gian xanh trong, dịu nhẹ, một chút sắc
vàng của lá rụng trên cái nền xanh ấy khiến cảnh thu, hồn thu càng thêm phần sống

động.
Những đường nét, màu sắc... gợi lên trong tướng tượng của người đọc khung
cảnh của một buổi sớm thu yên bình trên một làng quê miền Bắc với bầu trời thu
cao rộng, khoáng đạt, những ao chm trong vắt phản chiếu màu trời, màu lá, thơn
xóm với những con đường nhỏ quanh co hun hút xanh màu tre trúc, gió thu dịu mát
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn
phí

khẽ làm xao động mặt nước, thỉnh thoảng một vài chiếc lá rụng cắt ngang không
gian... Trong bức tranh thu này mọi cảnh vật hiện ra đều rất đỗi bình dị, dân dã.
Khung cảnh ấy vận thường hiển hiện vào mỗi độ thu về trên những làng quê
và đi vào tâm thức của bao người, nhưng lần đầu tiên được Nguyễn Khuyến vẽ ra
với nguyên cái thần thái tự nhiên của nó và khiến ta khơng khỏi ngỡ ngàng xúc
động. Đó là một mùa thu trong trẻo, thuần khiết, mát lành đã bao lần đến trên quê
hương của mỗi chúng ta.
Phải gắn bó tha thiết với quê hương, phải có một tâm hồn nhạy cảm đến độ
nào thì Nguyễn Khuyến mới có thể tái hiện một cách tài tình tất cả vẻ đẹp xiết bao
bình dị mà nên thơ của mùa thu làng quê Bắc Bộ vào trong những vần thơ tự
nhiên, giản dị đến thế. Thơ thu Việt Nam giàu có, đặc sắc hơn bởi những vần thơ
như thế của Nguyễn Khuyến.
------------------

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188