Tiểu luận cao cấp lý luận chủ trương, quan điểm của đảng ta đối với vấn đề an ninh phi truyền thống

MỤC LỤC


1
MỞ ĐẦU
Trong lịch sử của mình, chưa có khi nào nhân loại đạt được những bước
tiến dài trên con đường phát triển như ngày nay, nhưng cũng chưa bao giờ con
người phải đối mặt với những nguy cơ đe dọa đến chính sự tồn vong của mình
như bây giờ. Cạn kiệt tài ngun, biến đổi khí hậu, ơ nhiễm mơi trường, thảm
họa thiên tai, dịch bệnh, khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia… đang đặt ra
những yêu cầu bức thiết phải có sự nỗ lực chung của cả cộng đồng quốc tế để
đối phó, vì sự an nguy của mỗi quốc gia dân tộc cũng như của toàn nhân loại.
Những năm gần đây, các mối đe dọa An ninh phi truyền thống (ANPTT) đã
gây những tổn hại nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế - xã hội và ANQG
của nhiều nước trong khu vực và quốc tế. Với tính chất phức tạp và mức độ
nghiêm trọng khôn lường của nó, vấn đề ANPTT ngày càng được thế giới
quan tâm sâu sắc. Vì thế, nhận thức và giải quyết đúng đắn các vấn đề
ANPTT hiện nay là nội dung có ý nghĩa quan trọng chiến lược đối với hồ
bình, ổn định và phát triển bền vững của mỗi quốc gia, khu vực và quốc tế.
Văn kiện Đại hội XI của Đảng đã chỉ rõ: “ chủ động ngăn chặn, làm thất bại
mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch và sẵn sàng ứng
phó với các mối đe doạ ANPTT mang tính tồn cầu, khơng để bị động, bất
ngờ trong mọi tình huống”. Đây là quan điểm cơ bản, phương hướng chủ yếu
để toàn Đảng, toàn dân và các lực lượng vũ trang nhân dân ta thực hiện có
hiệu quả nhiệm vụ bảo vệ ANQG, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an tồn
xã hội của đất nước trong tình hình mới.


2
Phần 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ
AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG

1.1. Khái niệm An ninh phi truyền thống
“An ninh phi truyền thống” là một khái niệm mới xuất hiện và được bàn
đến khá nhiều trong thời gian gần đây. Đây là mối quan tâm lớn của các quốc
gia dân tộc trên thế giới, là một trong những chủ đề quan trọng được nhiều
nhà khoa học quan tâm nghiên cứu, được bàn luận trên nhiều diễn đàn quốc
tế, cũng như trong nhiều nội dung của các quan hệ song phương và đa
phương.
Sau Chiến tranh lạnh, xu thế toàn cầu hóa phát triển mạnh mẽ, thế giới
bước vào giai đoạn mà trong đó xu thế hợp tác và phát triển kinh tế là chủ
yếu, đã và đang mang đến sự phồn thịnh cho nhiều quốc gia, khu vực. Tuy
nhiên, quá trình hợp tác, hội nhập quốc tế này cũng làm nảy sinh nhiều vấn đề
mới, đe dọa đến an ninh, chủ quyền của các quốc gia dân tộc và cuộc sống
của chính con người. Khái niệm an ninh phi truyền thống ra đời trong bối
cảnh đó và được sử dụng rộng rãi, phổ biến trên nhiều diễn đàn quốc tế thảo
luận về các vấn đề chính trị, an ninh, quốc phòng, kinh tế, xã hội, trong chiến
lược quốc phòng, an ninh của nhiều quốc gia dân tộc, cũng như trong hợp tác
an ninh của nhiều khu vực và thế giới, sau khi diễn ra sự kiện khủng bố ngày
11-9-2001 ở Mỹ và mới đây là hàng loạt các vụ khủng bố diễn ra tại các nước
châu âu.
Tuy nhiên, cho đến nay, việc nhận thức và xác định những vấn đề an
ninh phi truyền thống vẫn chưa có sự thống nhất. Một số nghiên cứu viện dẫn
quan niệm của Liên hợp quốc về vấn đề an ninh phi truyền thống trong 7 lĩnh
vực chính: kinh tế, lương thực, sức khỏe, mơi trường, con người, cộng đồng
và chính trị. Có nghiên cứu quy vấn đề an ninh phi truyền thống vào 5 lĩnh
vực cơ bản: kinh tế, mơi trường, xã hội, chính trị và văn hóa. Một quan điểm


3
khác phân chia các vấn đề an ninh phi truyền thống thành 6 nhóm chính: ơ
nhiễm mơi trường, tình trạng thiếu hụt tài nguyên, tội phạm xuyên quốc gia,

nạn khủng bố, dịch bệnh truyền nhiễm và thảm họa địa chất.
Năm 2002, Hội nghị thượng đỉnh lần thứ 6 giữa các nước ASEAN và
Trung Quốc tại Phnôm Pênh (Cam-pu-chia) đã ra Tuyên bố chung ASEAN Trung Quốc về hợp tác trên lĩnh vực an ninh phi truyền thống, xác định an
ninh phi truyền thống là những vấn đề: tội phạm xuyên quốc gia, khủng bố,
ma túy, buôn bán phụ nữ và trẻ em, bn lậu vũ khí, rửa tiền, tội phạm kinh tế
quốc tế, tội phạm công nghệ cao.
Các quan niệm nêu trên dù khơng hồn tồn giống nhau, nhưng đều có
một điểm chung là xác định các vấn đề an ninh phi truyền thống là gì để so
sánh và qua đó thấy được sự khác biệt với vấn đề an ninh truyền thống. Tuy
nhiên, trong thời đại tồn cầu hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, các
mối quan hệ, các lĩnh vực của đời sống xã hội ngày càng gắn bó chặt chẽ với
nhau, thâm nhập, đan xen, tác động và ảnh hưởng lẫn nhau, việc tách biệt đâu
là vấn đề an ninh truyền thống và đâu là an ninh phi truyền thống chỉ mang
tính tương đối bởi sự đan xen, chồng lấn nội dung giữa chúng. Chẳng hạn, sự
khủng hoảng, cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên nhiên, nguồn nhiên liệu, đặc
biệt là năng lượng, dầu mỏ... đã dẫn đến các cuộc tranh đoạt tài nguyên như
cuộc chiến tai I rắc, hay sự tranh dành nguồn nước giữa xsaren và các nước
trong khu vực. Tội phạm công nghệ cao đột nhập, tấn cơng vào nhiều mục
tiêu trên tồn thế giới, xâm nhập hệ thống dữ liệu của nhiều cơng ty, tập đồn,
các tổ chức quốc tế, các cơ quan chính phủ để đánh cắp các dữ liệu, hồ sơ, tài
sản sở hữu trí tuệ, bí mật quốc gia…Thiệt hại mà loại hình tội phạm này gây
ra khơng chỉ nghiêm trọng về kinh tế mà còn thách thức đối với an ninh của
quốc gia dân tộc. Để đối phó với nguy cơ này, trên thế giới xuất hiện những
khái niệm mới, lĩnh vực hoạt động mới, chẳng hạn “chạy đua vũ trang mạng”,
“liên minh chống tội phạm mạng”… nhằm giành quyền chủ động trong “thế


4
giới ảo”. Hoặc, những biến động chính trị, bạo loạn, xung đột, dẫn đến lật đổ
chế độ ở một số nước Bắc Phi và Trung Đông vừa qua, bắt nguồn từ những

lời kêu gọi được truyền đi trên các trang mạng xã hội. Người ta đã nói đến các
cụm từ: “cách mạng xã hội trên in-tơ-nét”, “cách mạng từ in-tơ-nét” như là
đặc điểm nổi bật của “phong trào” biến động, bạo loạn này.
Khái niệm an ninh phi truyền thống với những nội dung cụ thể của nó, rõ
ràng mang tính chất “động” và cùng với thời gian, nội hàm của nó có thể cịn
tiếp tục được mở rộng hơn. Do vậy, không phải ngẫu nhiên mà cách đặt vấn
đề an ninh phi truyền thống của các quốc gia, khu vực và cộng đồng có những
điểm khác nhau nhất định. Việc khn những vấn đề cụ thể nào đó trong nội
hàm của vấn đề an ninh phi truyền thống như các nhận thức nêu trên đều
mang ý nghĩa tương đối, nhằm phục vụ cho việc hoạch định, xây dựng chính
sách, chiến lược an ninh của đất nước và những cam kết an ninh song phương,
đa phương trong hợp tác, liên kết quốc tế nhất định.
1.2. Những mối đe dọa an ninh phi truyền thống mang tính tồn cầu
Có một điểm cần nhấn mạnh là, không phải đến bây giờ, nhiều vấn đề
được gọi là mối đe dọa đối với an ninh phi truyền thống, như giá lương thực
tăng cao, biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh…, mới gây cho con người
những lo lắng về sự an nguy và tồn vong của mình. Lịch sử nhân loại đã từng
chứng kiến những trận đói, nạn dịch khủng khiếp cướp đi sinh mạng của hàng
triệu con người. Tuy nhiên, trong bối cảnh bùng nổ cách mạng khoa học cơng
nghệ hiện đại, q trình tồn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ đã làm cho biên giới
địa lý giữa các quốc gia trở nên “mềm” hơn, dễ vượt qua hơn; mạng in-tơ-nét
đã tạo ra một “thế giới ảo” với các xa lộ thơng tin tồn cầu, hồn tồn khơng
cịn biên giới ngăn cách. Cùng với đó là sự hủy hoại của con người đối với tự
nhiên, môi trường; sự phát triển kinh tế thiếu kiểm sốt, chạy theo lợi nhuận
thuần túy, lợi ích trước mắt; sự chi phối của những tư tưởng chính trị cực
đoan, sự tha hóa và suy thối về đạo đức của chính con người… đã làm cho


5
những vấn đề mà ngày nay được gọi là an ninh phi truyền thống trở nên trầm

trọng hơn, phức tạp hơn, có quy mơ lớn hơn rất nhiều. Phạm vi tác động của
vấn đề đã vượt ra khỏi biên giới lãnh thổ và lợi ích an ninh quốc gia dân tộc
của một nước. Cuộc khủng hoảng tài chính tồn cầu năm 2008, bắt đầu từ
nước Mỹ, nhanh chóng lan rộng tới nhiều nước, kéo cả nền kinh tế thế giới
rơi vào tình trạng suy thối, là một thí dụ. Vấn đề môi trường, cạn kiệt nguồn
tài nguyên, nguồn nước sạch, vấn đề biến đổi khí hậu, nước biển dâng… đơi
khi lại đe dọa nhiều hơn đối với cuộc sống của người dân ở những quốc gia
không phải là “thủ phạm” gây ra những biến đổi, cạn kiệt đó. Điển hình là
phát triển sự phát triển nòng của Trung Quốc với con số tăng trưởng luôn ở
hai con số, tuy nhiên hậu quả mà con người hấng chịu là tình trạng ô nhiễm
môi trường, nồng độ khói bụi cao gây ảnh hưởng đến đời sống của con người.
Các hoạt động tội phạm, khủng bố quốc tế, nhất là khủng bố bằng vũ khí sinh
học, hóa học, bệnh dịch…, có quy mơ xuyên biên giới. Những mối đe dọa an
ninh phi truyền thống, vì thế, trở thành những thách thức mang tính tồn cầu.
Tính chất nguy hiểm của các mối đe dọa an ninh phi truyền thống không
chỉ biểu hiện ở mức độ hủy hoại, sự tàn phá của nó đối với cuộc sống của con
người, mà còn đặt ra nhiều thách thức đối với sự ổn định xã hội, sự tồn vong
của cả cộng đồng, hiệu quả thực tế của hợp tác và hội nhập tồn cầu; thậm chí
cịn làm nảy sinh các vấn đề về an ninh quân sự. Các thảm họa thiên nhiên,
động đất, sóng thần, bão lụt, dịch bệnh, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên…
ngày càng thách thức các thành tựu của khoa học, kỹ thuật hiện đại và khả
năng, nỗ lực của con người. Khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm
công nghệ cao, những vấn đề tài chính, an ninh năng lượng, an ninh lương
thực… đang thử thách nghiệt ngã năng lực điều hành của các chính phủ, sự
vững chắc của các thể chế chính trị và các nền kinh tế, kể cả nền kinh tế giàu
mạnh nhất, cũng như tính khả thi, bền vững của các liên kết quốc tế.


6
Trong bối cảnh tồn cầu hóa, tính tùy thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia tăng

lên, thế giới dường như trở nên nhỏ bé hơn, nhưng lại khó kiểm sốt hơn, kém an
toàn hơn bởi các mối đe dọa an ninh phi truyền thống có mức độ nguy hiểm cao
hơn, sức ảnh hưởng lớn hơn, tầm ảnh hưởng rộng hơn và tốc độ lây lan cũng nhanh
hơn. Chính vì vậy, để giải quyết và đối phó với những vấn đề này địi hỏi phải có sự
nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế, sự cố gắng của mỗi cộng đồng, quốc gia, con
người, với những giải pháp và bước đi phù hợp, kết hợp tổng lực các biện pháp
kinh tế, chính trị, quốc phịng, an ninh, đối ngoại, pháp luật, khoa học, kỹ thuật, văn
hóa, xã hội.
Những năm qua chúng ta cũng đang chứng kiến cuộc khủng hoảng di cư
của nhân dân các nước châu Phi, các nước đang chìm đắn trong chiến tranh
như syria, I răc sang các nước châu âu. Ở đây ngồi ngun nhân là chiến
tranh, thì khủng hoảng liềm tin, nạn đói nghèo, ơ nhiễm mơi trường cùng là
tác nhân để tình trang di cư vẫn đang tiếp diễn chưa có hường giai quyết.
1.3. Tình hình hợp tác khu vực đối phó với an ninh phi truyền thống
Tăng cường hợp tác, cùng nhau phối hợp hành động chung đang là xu
thế và giải pháp quan trọng nhằm đối phó với các vấn đề an ninh phi truyền
thống hiện nay. Trong thời gian tới, các mối quan hệ hợp tác này càng cần
được nâng cao hơn nữa cả về hiệu quả và tính thiết thực.
Ở khu vực Đông Nam Á, các nước ASEAN và các đối tác đã xây dựng
các chương trình và kế hoạch hợp tác trên lĩnh vực an ninh phi truyền thống,
bao gồm các cơ chế và khả năng hợp tác cụ thể. Các chương trình và kế hoạch
hợp tác đã thể hiện rõ sự cần thiết khách quan và tầm quan trọng của những
hợp tác song phương và đa phương trong nội khối, cũng như sự hợp tác giữa
các nước ASEAN với các bên đối thoại trong việc đối phó với vấn đề an ninh
phi truyền thống. Những thách thức an ninh mà khu vực đang phải đối mặt,
như an ninh biển, hoạt động khủng bố, thảm họa thiên nhiên, dịch bệnh truyền
nhiễm, an ninh lương thực và năng lượng, biến đổi khí hậu, được các tư lệnh


7

quốc phịng các nước ASEAN nhất trí coi là những vấn đề cần được ưu tiên
hợp tác hiện nay và xác định cần tăng cường khả năng quân đội tham gia giải
quyết các vấn đề khu vực, tăng cường xây dựng lịng tin, giảm căng thẳng
thơng qua trao đổi trực tiếp các cấp.
Kể từ sau Tuyên bố chung ASEAN - Trung Quốc về hợp tác trên những
lĩnh vực an ninh phi truyền thống, các nước ASEAN đã triển khai với các
nước đối thoại, đặc biệt là với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, EU,
các tổ chức quốc tế trong hợp tác đấu tranh chống tội phạm xuyên quốc gia và
lĩnh vực an ninh phi truyền thống. Đó là các chương trình: “Chiến lược hợp
tác chống ma túy ASEAN năm 2000”; “Tuyên bố chung Bắc Kinh về hợp tác
chống ma túy năm 2001”; “Tuyên bố ASEAN về hợp tác chống khủng bố”;
“Tuyên bố chung ASEAN - Mỹ về hợp tác chống khủng bố” tháng 8-2002;
“Tuyên bố chung ASEAN-EU về hợp tác chống khủng bố” tháng 1-2003;
“Tuyên bố Ba-li II”, tháng 10-2003 về xây dựng cộng đồng ASEAN; các kỳ
họp của Diễn đàn an ninh khu vực - ASEAN (ARF)...
Sách trắng Quốc phòng Việt Nam năm 2004 đã xác định: “Những vấn
đề chưa được giải quyết, liên quan đến tranh chấp biên giới, lãnh thổ trên bộ,
trên biển cùng những vấn đề an ninh phi truyền thống khác, như buôn bán và
vận chuyển trái phép vũ khí, ma túy, cướp biển, tội phạm có tổ chức xuyên
quốc gia, khủng bố, nhập cư và di cư trái phép, suy thối mơi trường, sinh
thái... cũng là những mối quan tâm an ninh của Việt Nam” (1). Như vậy, những
mối đe dọa an ninh phi truyền thống đối với nước ta không chỉ từ các vấn đề
trong nước, mà còn từ các vấn đề khu vực và thế giới, đặc biệt là các vấn đề
khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh biển, tội phạm công nghệ cao.
Nhiệm vụ an ninh của nước ta trong thời kỳ mới không chỉ là vấn đề giữ
gìn an ninh, trật tự an tồn xã hội, bảo đảm an ninh quốc gia, mà cịn phải góp
phần làm thất bại mọi sự chống phá của các thế lực thù địch, bảo đảm “sự ổn
định, phát triển bền vững của chế độ”, “sự bất khả xâm phạm, chủ quyền,

8
thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc” (2). Giữ vững an ninh quốc gia, đối
phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống là một nội dung quan trọng
của nhiệm vụ “trọng yếu, thường xuyên” hiện nay của nước ta.
Yêu cầu đối phó với vấn đề an ninh phi truyền thống hiện nay là phải
trực tiếp phục vụ cho mục tiêu, nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ
quốc mà Đại hội XI của Đảng đã xác định: “bảo vệ vững chắc độc lập, chủ
quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước,
nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa, giữ vững hịa bình, ổn định chính trị và
an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội; chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi
âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch đối với sự nghiệp
cách mạng của nhân dân ta.” (3). Mục tiêu, nhiệm vụ quốc phòng, an ninh quy
định những vấn đề về bảo đảm an ninh quốc gia, bao gồm cả việc đối phó với
các mối đe dọa an ninh truyền thống và phi truyền thống.


9
Phần 2. CHỦ TRƯƠNG, QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG TA ĐỐI VỚI VẤN
ĐỀ AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG
2.1. Chủ trương, quan điểm của Đảng ta đối với vấn đề an ninh phi
truyền thống
Với tính chất phức tạp và mức độ nghiêm trọng khơn lường của nó, vấn
đề ANPTT ngày càng được thế giới quan tâm sâu sắc. Vì thế, nhận thức và
giải quyết đúng đắn các vấn đề ANPTT hiện nay là nội dung có ý nghĩa quan
trọng chiến lược đối với hồ bình, ổn định và phát triển bền vững của mỗi quốc
gia, khu vực và quốc tế. Văn kiện Đại hội XI (Đã được Đại hội XII tiếp tục
khẳng định) của Đảng đã chỉ rõ: “…chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi âm
mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch và sẵn sàng ứng phó với các
mối đe doạ ANPTT mang tính tồn cầu, khơng để bị động, bất ngờ trong mọi
tình huống”1. Đây là quan điểm cơ bản, phương hướng chủ yếu để toàn Đảng,

toàn dân và các lực lượng vũ trang nhân dân ta thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ
bảo vệ ANQG, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an tồn xã hội của đất nước
trong tình hình mới. Lần đầu tiên, trong Văn kiện Đại hội Đảng, vấn đề ANPTT
được Đảng ta xác định là một trong những mục tiêu, nhiệm vụ của quốc phịng,
an ninh và coi đó là nhiệm vụ quan trọng, xuyên suốt trong sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc. Điều đó, một mặt thể hiện tư duy nhạy bén và sự vận dụng
sáng tạo, kịp thời của Đảng ta về ANQG và bảo vệ ANQG trong bối cảnh hội
nhập; mặt khác, khẳng định tầm quan trọng, sự cấp thiết phải sẵn sàng đối phó
có hiệu quả với các mối đe dọa ANPTT trong điều kiện mới. Đặc biệt, trong tình
hình hiện nay, nhiều vấn đề ANPTT đã vượt qua phạm vi ANQG của một nước,
trở thành thách thức mang tính khu vực và tồn cầu, thì quan điểm trên càng thể
hiện tư duy biện chứng và tầm nhìn chiến lược của Đảng trong việc giữ gìn
ANQG nói riêng và hồ bình, ổn định của khu vực và quốc tế nói chung. Vì vậy,
việc nghiên cứu, quán triệt quan điểm của Đảng cần phải được nhận thức đầy đủ,
thấu đáo cả về đặc điểm, tính chất, yêu cầu đặt ra cũng như cơ sở lý luận và thực
tiễn của ANPTT.


10
Nghiên cứu một cách có hệ thống cho thấy, ANPTT là một vấn đề mới,
xuất hiện với tần xuất ngày càng nhiều kể từ sau “chiến tranh lạnh”, nhất là
sau sự kiện 11/9/2001 ở Mỹ. Đây là khái niệm an ninh hàm chứa nội hàm
mới, nội dung mới mà lâu nay an ninh truyền thống (ANTT) không đề cập
đến hoặc có đề cập nhưng chưa đầy đủ. Trong bối cảnh hiện nay, nhiều quốc
gia đã bàn đến và sử dụng khái niệm này, song chưa có sự thống nhất, thậm
chí cịn có sự “chồng lấn” về nội dung giữa ANPTT và ANTT. Vì vậy, trong
hơn hai thập kỷ qua, dù xuất hiện nhiều trên các diễn đàn quốc tế nhưng
ANPTT vẫn là một khái niệm bất định, đang phát sinh, thay đổi và khơng
ngừng được mở rộng. Tuy ANPTT có nội hàm rộng, đa dạng, phức tạp nhưng
lại tùy thuộc vào quan niệm, nhận thức của mỗi quốc gia và bị chi phối, quyết

định bởi lợi ích quốc gia, dân tộc cùng các lợi ích chính trị, kinh tế, đối ngoại,
quốc phòng, an ninh của từng nước, nên cách tiếp cận, xem xét, đánh giá về
mức độ, tính chất, sự cấu thành và phạm vi ảnh hưởng của nó cũng khác
nhau. Theo quan niệm hiện nay của Liên hợp quốc, những thách thức ANPTT
đặt ra cho nhân loại trong những năm đầu của thế kỷ XXI bao gồm 4 vấn đề:
mơi trường suy thối; biến đổi khí hậu; dịch bệnh và khủng bố quốc tế. Các
học giả châu Âu, châu Á khi nghiên cứu vấn đề này cũng đã đề cập thêm một
số vấn đề chung khác, như: an ninh lương thực; an ninh năng lượng; an ninh
kinh tế, tài chính, ngân hàng; tội phạm xun quốc gia (bn bán phụ nữ và
trẻ em, ma tuý, sử dụng các thiết bị cơng nghệ cao). Mặc dù cịn nhiều quan
niệm, quan điểm khác nhau, nhưng tựu chung lại, nhận thức về ANPTT của
nhiều quốc gia, khu vực Đông Nam Á được khu biệt ở ba đặc điểm cơ bản sau
Thứ nhất, ANPTT là những vấn đề đe dọa nghiêm trọng đến sự phát triển
bền vững, ổn định xã hội, môi trường sinh thái và thể chế xã hội; làm suy
giảm tăng trưởng kinh tế, sức khoẻ con người, tác động tiêu cực đến đời sống
sinh hoạt của đông đảo nhân dân và làm gia tăng các hiểm họa tự nhiên.


11
Thứ hai, các mối đe dọa ANPTT có phạm vi tác động rộng, liên quan đến
nhiều lĩnh vực, nhiều quốc gia, chủ thể, vượt ra khỏi lợi ích, phạm vi ANTT
và trở thành vấn đề toàn cầu, tác động cả trực tiếp, gián tiếp, cả trước mắt và
lâu dài đối với ANQG.
Thứ ba, giải quyết, ứng phó với vấn đề ANPTT đòi hỏi sự quan tâm, hợp
tác, nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế và trách nhiệm của từng quốc gia,
với hệ thống giải pháp phù hợp với điều kiện kinh tế, chính trị, pháp luật,
khoa học – kỹ thuật, ngoại giao và an ninh, quốc phòng…
Đối với nước ta, vấn đề ANPTT và nội hàm khái niệm của nó được Đảng
ta nhận thức từ rất sớm. Nghị quyết 08 của Bộ Chính trị, khố VIII về Chiến
lược an ninh quốc gia (năm 1998) đã cảnh báo và chỉ ra các yếu tố thách thức

đối với ANQG của Việt Nam; trong đó, có vấn đề ANPTT. Từ đó đến nay,
Đảng và Nhà nước ta đã chú trọng và từng bước đề ra những chủ trương, đối
sách thích hợp đối với ANPTT và gắn các chủ trương, đối sách đó với các
quan điểm, tư duy đổi mới KT-XH, quốc phòng – an ninh và đối ngoại trong
thời kỳ đổi mới đất nước. Vừa qua, trong các văn kiện của Đại hội XI, Đảng
ta đã khẳng định nhận thức, quan điểm nhất quán về những nội dung, thách
thức của ANPTT đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới,
được biểu hiện ở các điểm cơ bản sau.
*. Văn kiện Đại hội XI của Đảng bước đầu đã phân định một cách tương
đối rõ nội hàm khái niệm ANTT và ANPTT phù hợp với thực tiễn đất nước,
khu vực và quốc tế trong giai đoạn hiện nay. Theo đó, ANTT và ANPTT là
hai khái niệm độc lập nhưng có nội hàm đan xen, hồ quyện, tác động và
chuyển hố lẫn nhau. Trong đó, ANPTT bao hàm cả loại hình có chủ thể và
khơng có chủ thể, nhưng dù ở loại hình nào, nó đều tác động tiêu cực trên
nhiều mặt đối với ANQG cả trước mắt và lâu dài, ảnh hưởng đến sự phát triển
bền vững của đất nước, vững mạnh của chế độ XHCN và vai trị lãnh đạo độc
tơn của Đảng. ANPTT là sản phẩm, xu thế tất yếu của tồn cầu hố và hội


12
nhập quốc tế, nên mang tính tồn cầu, nhưng được biểu hiện ở những phạm vi
và cấp độ khác nhau (quốc gia, khu vực và thế giới). Do đó, ANPTT là thách
thức chung của toàn nhân loại mà Việt Nam khơng thể đứng ngồi cuộc.
*. Với tinh thần đổi mới, sáng tạo, linh hoạt “nắm bắt thời cơ, vượt qua
thách thức”, Đảng ta đã nhận thức rõ các thách thức ANPTT đối với ANQG
của đất nước; trên cơ sở đó, chúng ta xác định ngày càng rõ hơn nội hàm của
an ninh – quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ
độc lập, chủ quyền, thống nhất, tồn vẹn lãnh thổ, chúng ta cịn phải tập trung
bảo vệ vững chắc an ninh chính trị, an ninh kinh tế, an ninh tư tưởng – văn
hoá và an ninh xã hội; giữ vững trật tự, kỷ cương, chủ động giải quyết có hiệu

quả các mâu thuẫn nội sinh, như: các tranh chấp, khiếu kiện, đình cơng, lãn
cơng trong nhân dân khi mới phát sinh, ngay từ cơ sở, góp phần giữ vững an
ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên từng địa bàn và cả nước.
*. Xuất phát từ tính phức tạp, đa dạng, “khơng biên giới” đang trở thành
thách thức toàn cầu của ANPTT, Đảng ta đã chủ trương kết hợp sức mạnh dân
tộc và sức mạnh thời đại, sức mạnh trong nước với sức mạnh quốc tế để chủ
động ứng phó có hiệu quả với các mối đe dọa ANPTT. Theo đó, quan điểm
nhất quán, xuyên suốt của Đảng ta là: trên cơ sở phát huy nội lực là chủ yếu,
tiếp tục mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế với tất cả các nước trên nguyên tắc
tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất, tồn vẹn lãnh thổ, khơng can thiệp
vào cơng việc nội bộ của nhau. Đồng thời, khẳng định chính sách đối ngoại
trước sau như một của Việt Nam: sẵn sàng là bạn, đối tác tin cậy và thành
viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, nhất là trong hợp tác đối phó với
ANPTT. Việt Nam “Tích cực hợp tác cùng các nước, các tổ chức khu vực và
quốc tế trong việc đối phó với những thách thức ANPTT, và nhất là tình trạng
biến đổi khí hậu; sẵn sàng đối thoại với các nước, các tổ chức quốc tế và khu
vực có liên quan về vấn đề dân chủ, nhân quyền;…” 2, góp phần giữ vững
ANQG và ổn định chính trị của đất nước.


13
2.2. Quán triệt quan điểm của Đảng vào thực tiễn đối phó với đe dọa
an ninh phi truyền thống
Để sẵn sàng đối phó có hiệu quả với các mối đe dọa ANPTT, mang tính
tồn cầu, giữ vững ANQG, ổn định chính trị trong bối cảnh hội nhập, điều
quan trọng là phải quán triệt sâu sắc quan điểm, tư tưởng, phương châm chiến
lược quốc phòng – an ninh của Đảng. Trên cơ sở đó, xây dựng hệ thống giải
pháp đồng bộ, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp, đối phó thắng lợi với các
thách thức ANPTT; tập trung vào các nội dung sau.
Một là, cần quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng: “Sự ổn định và phát

triển bền vững mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội là nền tảng vững chắc của quốc
phịng - an ninh”(4). Theo đó, phát triển bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, thực
hiện cơng bằng xã hội, xóa đói, giảm nghèo, phát triển văn hóa, giáo dục, khoa
học - cơng nghệ, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần và sức khỏe của nhân dân,
tăng cường quốc phòng và an ninh, ... là những vấn đề cơ bản tạo nền tảng vững
chắc cho việc đối phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống.
Hai là, thường xuyên tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho các
cấp, các ngành, lực lượng vũ trang và toàn dân về quyền lợi, trách nhiệm của
cơng dân trong phịng, chống tác động tiêu cực của thách thức ANPTT, bảo
đảm phát triển bền vững. Giải quyết hài hoà, đúng đắn mối quan hệ tương tác
giữa ANTT và ANPTT trong bối cảnh tồn cầu hố và ứng phó với ANPTT
một cách chủ động. Đồng thời, nâng cao nhận thức thống nhất về tính nguy
hại nghiêm trọng đang tác động trên quy mơ tồn thế giới của ANPTT, như:
khủng bố quốc tế, bất ổn chính trị – xã hội, tranh chấp chủ quyền lãnh thổ,
thiên tai, dịch bệnh, thiếu hụt tài nguyên, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí
hậu và khủng hoảng tài chính…
Ba là, nêu cao tinh thần và ý thức độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường mà trước
hết, phải tập trung giải quyết tốt những tồn tại trong thể chế, chính sách của quốc
gia; trên cơ sở đó, xác định nghĩa vụ, trách nhiệm và quyết tâm chính trị cao của


14
Đảng và Nhà nước ta trong thực hiện các cam kết quốc tế liên quan đến vấn đề
toàn cầu và xử lý các mối đe dọa ANPTT phổ biến trong khu vực.
Bốn là, tăng cường công tác nghiên cứu, đánh giá, dự báo kịp thời các
tác động tiêu cực của ANPTT, nhất là vấn đề biến đổi khí hậu, tội phạm xuyên
quốc gia; kiên quyết đấu tranh phòng, chống các tệ nạn xã hội, hành vi bạo
lực; ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng bn bán phụ nữ và trẻ em, buôn bán và sử
dụng các chất ma tuý, làm tốt cơng tác phịng, chống dịch bệnh. Đồng thời,
coi trọng các biện pháp quản lý xã hội, hạn chế mặt tiêu cực và ngăn chặn có

hiệu quả các hoạt động lợi dụng mạng in-tơ-nét để truyền bá tư tưởng phản
động, lối sống không lành mạnh.
Năm là, xây dựng các chiến lược, quy hoạch, chương trình, dự án phát
triển KT-XH kết hợp với chú trọng phát triển môi trường xanh, bền vững theo
hướng “năng lượng sạch, sản xuất sạch, tiêu dùng sạch”; đồng thời, từng bước
đầu tư các nguồn lực và hoạch định cơ chế chính sách xã hội hố trong phịng,
chống thiên tai, bảo vệ mơi trường.
Sáu là, tham gia tích cực và có trách nhiệm vào tiến trình hợp tác quốc tế
và khu vực. Trong đó, chú trọng hợp tác đa phương trên các lĩnh vực kinh tế,
khoa học kỹ thuật, bảo vệ môi trường sinh thái, dân số, đấu tranh phịng chống
các loại tội phạm có tổ chức, tội phạm xuyên quốc gia, góp phần giải quyết các
nhân tố gây mất ổn định đang đe dọa môi trường an ninh khu vực. Đồng thời,
đẩy mạnh hợp tác quốc tế trên lĩnh vực chống khủng bố, các loại tội phạm quốc
tế và giải quyết những vấn đề có tính tồn cầu liên quan đến ANQG của Việt
Nam; thiết lập hành lang pháp lý, xây dựng cơ chế hợp tác với các nước trong
khu vực và quốc tế, với các tổ chức quốc tế có liên quan; chú trọng tăng cường
quan hệ hợp tác với các nước ASEAN trong đối phó với các mối đe dọa an ninh
phi truyền thống, đặc biệt trong phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, khủng
bố, bảo đảm an ninh biển, đối phó với tình trạng biến đổi khí hậu, thảm họa thiên
nhiên, với các chương trình, kế hoạch và cơ chế phù hợp.


15
KẾT LUẬN
Vấn đề an ninh phi truyền thống là một nội dung rất quan trọng của
nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của nhân dân ta trong thời kỳ mới.
Đối phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống vừa là yêu cầu, nhiệm
vụ của sự nghiệp quốc phòng - an ninh, bảo vệ Tổ quốc, vừa là điều kiện quan
trọng để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ,
bảo vệ chế độ, giữ vững hịa bình, ổn định chính trị và an ninh quốc gia, trật

tự, an tồn xã hội. Thực hiện nhiệm vụ này đòi hỏi sự đồng thuận và nỗ lực
của toàn xã hội, sự quyết tâm rất cao của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta, với
những giải pháp, biện pháp phù hợp và hiệu quả.


16
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của
Đảng, Nxb CTQG, H. 2011, tr 81, 82, 233, 237.
2 – ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb
CTQG, H. 2016
3 - Bộ Quốc phòng: Quốc phòng Việt Nam những năm đầu thế kỷ XXI,
Nxb. Thế giới, Hà Nội, 2004, tr. 11
4 – Học viện chính trị - hành chính quốc gia Hồ Chí Minh (2013), An
ninh quốc gia – vấn đề an ninh phi truyền thống
5 - Luật An ninh quốc gia, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr. 8


17

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

Trang
2

Phần 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ AN NINH PHI
TRUYỀN THỐNG
1.1. Khái niệm An ninh phi truyền thống
1.2. Những mối đe dọa an ninh phi truyền thống mang tính tồn

3
3

cầu
1.3. Tình hình hợp tác khu vực đối phó với an ninh phi truyền

5

thống
Phần 2. CHỦ TRƯƠNG, QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG TA ĐỐI VỚI

6

VẤN ĐỀ AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG
2.1. Chủ trương, quan điểm của Đảng ta đối với vấn đề an ninh

8

phi truyền thống
2.2. Quán triệt quan điểm của Đảng vào thực tiễn đối phó với đe

8

dọa an ninh phi truyền thống
KẾT LUẬN

12
15
16

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


18
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
BỘ MƠN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH

TIỂU LUẬN CHUYÊN ĐỀ BẮT BUỘC

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẤU TRANH
BẢO VỆ CHỦ QUYỀN BIỂN, ĐẢO TẠI QUẦN ĐẢO
TRƯỜNG SA GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Học viên: Đặng Ngọc Nhiệm
Mã số học viên: AF160551
Lớp: Cao cấp LLCT: K67-A02


19
Hà Nội - 2017