Hộp số tuần tự (Sequential gearbox) – Niềm yêu thích
của các tay đua
(News.oto-hui.com) – Hộp số tuần tự mang đến cho các tay đua một số lợi thế quan trọng
trong một chiếc xe đua. Vậy loại hộp số tuần tự có gì đặc biệt so với hộp số đang được
dùng phổ biến trên ô tô thương mại hiện nay?



Hộp số tuần tự (Sequential gearbox) – Niềm yêu thích của các tay đua

Hộp số tuần tự cũng là một loại hộp số sàn
Một hộp số tuần tự tương tự như hộp số tay (hộp số sàn), nhưng nó hơi khác một chút. Trong một
chiếc ơ tơ có hộp số tay, bạn chuyển số chiếc xe qua các bánh răng theo kiểu “H”. Lấy ví dụ với
hộp số sàn 5 cấp.

Nếu nhìn từ trên xuống, cách gài số trơng nó sẽ như hình dưới đây:


Sơ đồ hình chữ “H” cho phép bạn di chuyển cần số qua phải, trái, tới lui. Để hiểu rõ hơn, mời bạn
đọc chi tiết bài viết về nguyên lý hoạt động hộp số sàn tại đây.
Một hộp số tuần tự cũng có cấu tạo các càng gạt, bộ đồng tốc và các cặp bánh răng. Tuy nhiên
sự khác biệt duy nhất nằm ở cách điều khiển các càng gạt. Sơ đồ đi số chữ “H” bị loại bỏ và thay
vào đó là một kiểu đi số hồn tồn khác.

Hộp số tuần tự thao tác gài số như thế nào?
Ở các xe đua, thao tác với cần số là đẩy tới để tăng số hoặc kéo về để giảm số.
Nếu bạn đang ở một số nào đó và muốn tăng lên số lớn hơn (ví dụ từ số 2 sang số 3), bạn đẩy
cần số lên phía trước. Để từ số 3 lên số 4 bạn đẩy cần thêm một lần nữa. Từ số 4 lên số 5 bạn lại
đẩy tiếp lên thêm lần nữa. Lần nào cũng vậy, chỉ có cùng một thao tác.

Cần số trên hộp số

tuần tự
Để giảm số, từ 5 xuống 4 bạn kéo cần số về phía sau. Ở các xe đua F1, có tới 2 cần gạt ở hai
bên vơ lăng thay vì chỉ có một cần số. Cần gạt bên trái để tăng số, cần gạt bên phải để giảm số.
Đây có lẽ là ý tưởng để nhiều xe ô tô thương mại hiện nay có các lẫy chuyển trên vơ lăng mang
đến trải nghiệm thích thú và thể thao hơn.
Ở xe máy, chắc bạn cũng đã rõ, tháo tác tương tự nhưng thay vì dùng tay để thao tác cần số thì
bạn lại dùng chân.
Như vậy, với cách thức gài số thế này, hộp số tuần tự cho phép tạo ra thời gian thay đổi nhanh
hơn so với hộp số sàn thông thường nhờ các thao tác sẽ được đơn giản hơn, yếu tố đặc biệt
quan trọng đối với các tay đua.

Nguyên lý hoạt động cơ bản của hộp số tuần tự
Cơ cấu điều khiển càng càng gạt đã được thay đổi bằng một trục xoay có các rãnh đặc biệt. Khi
bạn di chuyển cần gạt, nó sẽ quay xoay trục. Vịng quay này làm cho càng gạt di chuyển theo các
rãnh tác động vào bộ đồng tốc tạo ra sự thay đổi ăn khớp cặp bánh răng.
Cơ cấu chuyển từ lên/xuống ở cần số đến việc quay trục có thể bằng một trong các cách:


Thuần cơ khí



Van điện từ




Khí nén hoặc thủy lực được kích hoạt bằng điện tử.

Đúng như cái tên gọi “tuần tự”, bạn sẽ không có chuyện sang bỏ số, ví dụ từ số 1 lên số 3. Bạn
phải luôn luôn chuyển sang số 2 rồi mới lên số 3. Khi giảm số cũng thế.
Để hiểu rõ hơn, bạn có thể liên tưởng tới hộp số đang trang bị trên xe máy số hiện nay.
Bên cạnh đó, loại hộp số này được trang bị thay vì có một mà là rất nhiều đĩa ly hợp. Điều này
mang lại hiệu suất truyền từ động cơ đến hệ thống truyền lực tuyệt vời.

Tại sao được áp dụng trên xe máy mà không trang bị hộp số tuần tự trên
ô tô thương mại?
Trước tiên, hãy điểm qua một số ưu nhược điểm của hộp số tuần tự.

Ưu điểm:


Cơ cấu vào số tuần tự nhanh chóng hơn nhưng vẫn mang những ưu điểm
vượt trội của hộp số sàn.



Kiểu vào số tuần tự mang tính nhất qn. Bạn khơng cần phải nghĩ ” Xem
nào, mình đang ở số 2, vậy phải đẩy hai cái nữa mới lên số 3″. Bạn chỉ cần
đơn giản đẩy cần số một lần — chỉ một thao tác cho tất cả các số.



Vị trí của tay cũng nhất quán. Với kiểu số hình chữ “H”, vị trí của cần số ln
thay đổi, vì vậy bạn phải nghĩ xem nên đưa tay ra chỗ nào tùy theo bạn đang
đi số mấy. Với hộp số tuần tự, cần số luôn luôn nằm ở một chỗ sẵn sàng cho
số tiếp theo.



Hộp số tuần tự khơng có sự nhầm lẫn. Nếu bạn vào nhầm số với hộp số chữ
“H” trong khi đua (ví dụ: gài nhầm vào số 2 trong khi đang định lên số), nhầm
lẫn tai hại này có thể làm hỏng động cơ. Với hộp số tuần tự, điều này khơng
bao giờ xảy ra.



Cần số chiếm ít không gian hơn trong cabin xe đua. Bạn chỉ cần không gian
để thao tác đẩy/kéo cần số, không cần trái/phải.

Nhược điểm:


Phức tạp, tốn kém. Loại hộp số này cần cấu tạo phức tạp hơn để tạo ra quá
trình gài số đơn giản kể trên và cả những đĩa ly hợp sao cho ngắt dứt khốt
cũng là bài tốn khó. Chi phí bỏ ra để sở hữu khơng rẻ chút nào.



Khơng êm dịu. Với việc mong muốn tốc độ vào số nhanh, hiện tượng rung giật
khi vào số là điều đương nhiên.

Với xe máy, một phương tiện cỡ nhỏ nên kích thước hộp số cũng nhỏ, chi phí sản xuất nhỏ, cơ
cấu dẫn động dễ thiết kế bố trí hơn so với ô tô. Công suất xe máy số nhỏ nên không yêu cầu quá
cao về các đĩa ly hợp như trên xe ơ tơ hay độ êm dịu. Do đó nó phù hợp với giá của một xe máy
số và nhu cầu người dùng.


Với ô tô thương mại, yêu cầu độ êm dịu khi chuyển số khơng được đáp ứng. Chi phí để sở hữu

hộp số tuần tự này không hề rẻ như hộp số sàn thơng thường do địi hỏi u cầu kỹ thuật cao
hơn. Trong khi người dùng chúng ta cần hộp số phù hợp để có mức giá xe hợp lý, độ êm dịu thoải
mái khi vận hành. Vì vậy các nhà sản xuất ơ tơ sẽ “tìm đến” hộp số sản để được mức giá rẻ, hộp
số vô cấp CVT hay hộp số tự động để đem lại thao tác lái đơn giản không kém mà lại êm dịu. Vì
vậy ngồi xe đua ra, bạn chỉ có thể may mắn bắt gặp loại hộp số này trên một số ít xe hạng sang
thể thao và các mẫu siêu xe.

Một hộp số tay tuần tự khác với tên gọi “Tiptronic”. Hệ thống Tiptronic có thể bắt chước
cách vào số của hộp số tuần tự. Tuy nhiên, do hộp số tiptronic về cơ bản là một dạng hộp
số tự động, nó vẫn cịn cần đến bộ biến mơ và thường vào số khơng nhanh bằng. Vì vậy,
hộp số tuần tự vẫn được mọi tay đua yêu thích nhất.