Ký hiệu vật liệu kim loại ppt

K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
PHÁƯN I

TÄØNG QUAN VÃƯ TIÃU CHØN VÁÛT LIÃÛU KIM LOẢI

Cạc nỉåïc trãn thãú giåïi âãưu cọ mäüt cå quan tiãu chøn duy nháút (trỉì M) quy âënh
hãû thäúng k hiãûu váût liãûu kim loải cng nhỉ cạc u cáưu k thût cọ tênh phạp l trong
phảm vi nỉåïc âọ. Cạc k hiãûu váût liãûu â âỉåüc quy âënh trong tiãu chøn â ban hnh
thỉåìng âỉåüc gi l mạc (mark) hay nhn hiãûu, säú hiãûu Tải Viãût Nam thỉåìng quen gi l
mạc. Tuy nhiãn theo quy âënh tỉì 1975 ta dng tỉì säú hiãûu âãø khäng phi Viãût họa tiãúng
nỉåïc ngoi. Nọi chung hãû thäúng k hiãûu váût liãûu kim loải dỉûa trãn cạc ngun tàõc sau
âáy :
1-Âạnh sä,ú k hiãûu theo âäü bãưn (cọ thãø l giåïi hả
n bãưn kẹo, bãưn ún, giåïi hản
chy, hay ngay c l giåïi hản ân häưi) våïi âån vë âo l kG/mm
2
(theo hãû SI l MN/m
2
).
Thåìi gian gáưn âáy âa säú cạc nỉåïc cọ xu hỉåïng sỉí dủng âån vë MPa v M dng psi hay
bäüi säú ca nọ l ksi. Nãúu cọ nhiãưu (4-5) chỉỵ säú thç hai chỉỵ säú sau cng thỉåìng chè thãm
mäüt chè tiãu khạc nhỉ âäü dn di (
δ
% hay A%) âàûc trỉng cho âäü do, hay chè tiãu khạc.
2-Âạnh säú, k hiãûu theo säú thỉï tỉû 1, 2, 3 säú ny cọ thãø l biãøu thë cáúp vãư âäü bãưn
hay thnh pháưn họa hc tàng lãn hay gim âi, mún biãút giạ trë thỉûc ca chụng phi tra
cạc bng tỉång ỉïng. Âäi khi k hiãûu theo A, B, C
3-K hiãûu theo thnh pháưn họa hc ch úu. Âäúi våïi thẹp, ngỉåìi ta k hiãûu thnh
pháưn cạc bon v cạc ngun täú håüp kim ch úu theo cạc quy ỉåïc nháút âënh cng lỉåüng
chỉïa ca chụng. Cọ thãø dng hãû thäúng säú hay hãû thäúng chỉỵ v säú.
4-K hiãûu theo m säú âỉåüc quy âënh riãng.

Tỉì âọ nãúu biãút âỉåüc hãû thäú
ng cạc k hiãûu dỉûa trãn ngun tàõc no, ta dãù dng âc
âỉåüc cạc âàûc trỉng vãư cå tênh hay thnh pháưn ca váût liãûu kim loải v nhanh chọng tçm ra
phỉång phạp sỉí dủng håüp l nháút trong thỉûc tãú. Sau âáy ta tçm hiãøu âàûc âiãøm cạc hãû thäúng
tiãu chøn phäø biãún v âạng quan tám hån c.
1.1.Tiãu chøn qúc tãú ISO (International Standard Organisation)
Täø chỉïc tiãu chøn qúc tãú ISO l täø chỉïc táûp håüp cạc cå quan tiãu chøn ca cạc
nỉåïc våïi mủc âêch l xạc láûp cạc tiãu chøn chung vãư mi màût, trong âọ cọ váût liãûu kim
loải. ISO â âỉa ra cạc tiãu chøn tiãn tiãún nháút våïi cạch k hiãûu váût liãûu kim loải mäüt
cạch âån gin v nháú
t quạn, nãn khi â nàõm âỉåüc nọ thç ta dãù dng âc âỉåüc cạc mạc báút
k m ráút êt sai sọt. ISO quy âënh dng hãû mẹt (ỉïng våïi N/m
2
hay pascal. Pa). Tuy nhiãn
do âån vë N/m
2
quạ nh nãn hay dng MN/m
2
. Tuy nhiãn cạc tiãu chøn do ISO âỉa ra
khäng sọ tênh phạp l våïi cạc nỉåïc nãn chè cọ tạc dủng khuún cạo cạc nỉåïc âang phạt
triãøn (chỉa cọ hãû thäúng tiãu chøn) dỉûa vo âọ âãø thnh láûp cạc tiãu chøn måïi v cạc
nỉåïc phạt triãøn sỉía âäøi, bäø sung cạc tiãu chøn ca mçnh. Viãûc khuún cạo ny hiãûn âang
gàûp nhiãưu khọ khàn våïi cạc nỉåïc â cọ hãû thäúng tiãu chøn vç hãû thäúng ny â àn sáu vo
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
1
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
tiãưm thỉïc ca nhiãưu thãú hãû, khäng dãù gç thay âäøi âỉåüc. Do váûy ta phi nghiãn cỉïu hãû
thäúng tiãu chøn ca cạc nỉåïc cáưn quan tám nháút.
Vãư hãû thäúng tiãu chøn váût liãûu kim loải ca cạc nỉåïc cọ quan hãû våïi Viãût Nam, ta
cọ thãø chia ra lm bäún nhọm :

a-Viãût Nam, Nga, Trung Qúc cọ tiãu chøn váût liãûu kim loải vãư cå bn giäúng
nhau (âãưu dỉûa trãn cå såí tiãu chøn ca Liãn Xä c), màûc d sỉí dủng cạc chỉỵ khạc nhau
theo tãn gi ca tỉìng nỉåïc, nhỉng ráút dãù âọan ra v dãù dng chuøn âäøi sang nhau.
b-M l qúc gia cọ nhiãưu hãûû thäưng k hiãûu váût liãûu, nãn ráút phỉïc tảp, nhỉng lải cọ
vë trê quan tr
ng hng âáưu trãn thãú giåïi do cọ nãưn kinh tãú hng mảnh, khoa hc k thût
phạt triãøn ráút cao. Âàûc âiãøm cạc hãû thäúng k hiãûu ca M l thỉåìng dng cạc säú v âån vë
âo ỉïng sút l psi (pound/square inch) hay bäüi säú ca nọ l ksi (kilo pound/square inch)
nghéa l 1000psi.
c-Nháût l nỉåïc cọ hãû thäúng tiãu chøn vãư váût liãûu kim loải khạ âáưy â. Âàûc âiãøm
ca hãû thäúng k hiãûu ny l dng hãû thäúng cạc chỉỵ v säú. Chỉỵ âãø chè loải, nhọm. Cn säú
chè âàûc trỉng cå tênh hay thnh pháưn. Âån vë âo ỉïng sút trong k hiãûu l MPa (thỉåìng l
trong nhọm ba chỉỵ säú
), thay cho kG/mm
2
(trong nhọm hai chỉỵ säú) cọ trong cạc tiãu chøn
cäng bäú tỉì 31/12/1989 tråí vãư trỉåïc.
d-Cạc nỉåïc cháu Áu, ch l Âỉïc, Phạp v liãn minh cháu Áu EU. Våïi liãn
minh EU hãû thäúng tiãu chøn s theo hỉåïng ISO khuún cạo. Cạc nỉọc Phạp, Âỉïc cọ
cạch k hiãûu tỉång âäúi giäúng nhau, Anh k hiãûu theo kiãøu riãng (váùn dng cạc âån vë âo
l pound, inch, livre ngy nay sau nàm 2000 h âäøi ton bäü sang dng âån vë SI)
1.2.Cạc tiãu chøn Nga, Trung Qúc v Viãût Nam.
1.2.1.Tiãu chøn Nga г OCT :
Hãû thäúng tiãu chøn ca cạc nỉåïc ny âãưu càn cỉï trãn cå såí ca hãû thäúng tiãu ca
Liãn Xä c. Do âọ ta chè xem xẹt tiãu chøn ca Nga. Nga kãú thỉìa tiãu chøn гOCT ca
Liãn Xä c (Gaxudarvennaia Organidasia Standar Technic). Ngun tàõc k hiãûu váût liãûu
kim loải nhỉ sau :
-Våïi thẹp l váût liãûu ráút phäø biãún nãn khäng cáưn cọ chỉỵ chè loải váût liãûu m k
hiãûu trỉûc tiãúp thnh pháưn cạc bon v cạc ngun täú håüp kim (nãúu cọ). Våïi gang v håüp
kim mu thç phi cọ chỉỵ âãø chè loải.

-Lỉåüng cạc ngun täú tênh theo pháưn tràm âàût ngay sau chỉỵ cại k hiãûu ngun täú
håüp kim. Trỉåìng håp < 1,5% (theo giåïi hản trãn) thç khäng k hiãûu. Cáưn chụ l trong
the
ïp håüp kim v håüp kim mu cạc ngun täú cọ thãø biãøu thë båíi cạc chỉỵ cại khạc nhau.
Trong thẹp håüp kim cạc chỉỵ cại biãøu thë cạc ngun täú họa hc nhỉ sau :
A - Ni tå (N) Б - Niäbi (Nb) B -Vonfram (W)
Г - Mangan (Mn) Д - Âäưng ( Cu) E -Sãlen (Se)
K - Coban (Co) M - Molipâen (Mo) H - Niken (Ni)
Π - Phäút pho (P) P - Bo (B) C- Silic (Si)
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
2
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
T - Titan (Ti) Ф - Vanâi ) X - Cräm (Cr (V )
Ц - Zircäni (Zr) Ч - Âáút hi Ю - Nhäãúm m (Al)
Ghi chụ : Âáút hiãúm l chè chung cạc ngun täú vi lỉåüng thüc h Lantanit v
Actinit trong bng hã ìn cạc ngun tä
)
Cạc c ng ma
cọ ch üng P, p bçnh thỉåìng
cọ P, S
thẹp ni
lm äø trỉåüt
ïo tênh theo âån vë
kG/mm
1.2.2.T
üt säú âiãøm sau :
ïng.
û thäúng tưn hoa ú họa hc.
håüp kim mu cạc c hiã ho cạc ngun täú sau : Trong hỉỵ k ûu c nhỉ
A - Nhäm (Al) Б - Berili (Be) M

ц
- Mangan (Mn)
M - Magiã (Mg) O - Thiãúc (Sn) C
г
- Chç (Pb
C - Stibi (Sb) Ф - Phäút pho (P) X - Cräm (Cr)
H - Niken (Ni) Ж- Sàõt (Fe) K - Silic (Si)
- Km (Zn) K - Canxi (Ca) Ц
- hỉỵ âỉïng cúi tro ïc váût liãûu cọ nghéa nhỉ sau :
* Chỉỵ A - Thẹp áút lỉåüng cao, lỉå S < 0,025%, thẹ
< 0,05%.
*Chỉỵ - Thẹp âục (chè chãú tảo âỉåüc chi tiãút bàòng pЛ hỉång phạp âục)
(Riãng chỉỵ A cn cọ vë trê âỉïng xen trong cạc chỉỵ k hiãûu ngun täú håüp kim ca
mạc thẹp, lục ny nọ k hiãûu cho ngun täú ni tå. Trỉåìng håüp ny ráút hiãúm, chè cọ trong
tå, âọ l thẹp trêp).
- Cạc chỉỵ âỉïng âáưu trong mạc váût liãûu chè mäüt loải thẹp chun dng hay cạc loải
gang v håüp kim mu :
*Chỉỵ
P - Thẹp giọ X - Thẹp äø làn chỉïa cräm
*E - Thẹp tỉì cỉïng A - Thẹp dãù càõt (tỉû âäüng)
* Д - Âura Л - Latäng
* Б
- Bräng Б - Babit
P
*C - Gang xạm B - Gang cáưu
ч ч
*K - Gang do AЧС - Gang
ч
-Trong cạc mạc gang säú âỉïng âáưu tiãn âãưu chè giåïi hản bãưn ke
2

hay 10MPa
iãu chøn Trung Qúc GB :
Tiãu chøn GB (Guojia Biaozhun) cọ nghéa l tiãu chøn nh nỉåïc vãư cå bn
giäúng tiãu chøn Г OCT, chè khạc mä
* Cạc chỉỵ chè loải váût liãûu : Mäüt säú loải thẹp chun dủng, gang v håüp kim mu
dng chỉỵ cại la tinh theo ám âáưu ca tãn gi, củ thãø nhỉ sau :
GCr - Thẹp äø làn chỉïa cräm D - Thẹp k thût âiãûn
HT - Gang xạm QT - Gang cáưu
KT - Gang do H - Latäng
Q - Bräng Zch - Babit
*Cạc ngun täú håüp kim âỉåüc ghi bàòng k hiãûu họa hc ca chu
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
3
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
*Trong caùc maùc gang, caùc sọỳ õỏửu tión õóửu chố giồùi haỷn bóửn keùo tờnh theo õồn vở
ióu chuỏứn Vióỷt Nam TCVN :
ỳn
ỡ tióu chuỏứn kyợ thuỏỷt.
MPa
Ngaỡy nay Trung Quọỳc õaợ quy õởnh õỏửy õuớ cho caùc vỏỷt lióỷu kim loaỷi thọng duỷng.
1.2.3.T
Caùc tióu chuỏứn vỏỷt lióỷu kim loaỷi õổồỹc ban haỡnh chuớ yóỳu trong caùc nm tổỡ 1975 õó
1978, trong õoù coù tióu chuỏứn kyù hióỷu va
1-Tióu chuỏứn kyù hióỷu : ổồỹc quy õởnh bồới TCVN 1659 - 75. Tióu chuỏứn naỡy quy õởnh caùc
nguyón từc kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi (theùp, gang, hồỹp kim maỡu).
n tọỳ hồỹp kim ghi bũng kyù
im vaỡ lổồỹng phỏửn trm cuớa tổỡng nguyón tọỳ.
-ọỳi vồùi theùp : Kyù hióỷu giọỳng Nga, nhổng chố khaùc laỡ sọỳ õổùng õỏửu maùc theùp bao
giồỡ cuợng chố lổồỹng caùc bon trung bỗnh tờnh theo phỏửn vaỷn, nguyó
hióỷu hoùa hoỹc .

-Vồùi hồỹp kim maỡu : ỏửu tión laỡ kyù hióỷu cuớa nguyón tọỳ gọỳc, sau õoù laỡ kyù hióỷu caùc
nguyón tọỳ hồỹp k
Vóử vỏỳn õóử naỡy seợ trỗnh baỡy cuỷ thóứ cho tổỡng loaỷi vỏỷt lióỷu ồớ phỏửn II.
2-Tióu chuỏứn kyợ thuỏỷt : Trong tióu chuỏứn naỡy coù caùc sọỳ lióỷu vóử cồ tờnh, thaỡnh phỏửn hoùa
g loaỷi vỏỷt lióỷu. Gọửm coù
- 75 : Theùp caùc bon kóỳt cỏỳu chỏỳt lổồỹng tọỳt.
uỷng cuỷ (trổỡ theùp gioù).
hỏỳp.
ng.
ù
p kóỳt cỏỳu coù cọng duỷng rióng
óự cừt ỷi gang, caùc hồỹp kim
thóỳ giồùiù coù nhióửu hóỷ thọỳng kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim
t lióỷu nhổng coù thóứ kyù hióỷu theo nhióửu caùch khaùc nhau nóỳu duỡng caùc
d and Material)
em)
hoỹc, caùc maùc vỏỷt lióỷu cuỷ thóứ, kờch thổồùc mỏỳu (nóỳu coù) cuớa tổỡn
caùc tióu chuỏứn sau :
-TCVN 1765 - 75 : Theùp caùc bon kóỳt cỏỳu thọng duỷng.
-TCVN 1766
-TCVN 1767 - 75 : Theùp õaỡn họửi.
-TCVN 1822 -76 : Theùp caùc bon duỷng cuỷ.
-TCVN 1823 - 93 : Theùp hồỹp kim d
-TCVN 3104 - 79 : Theùp kóỳt cỏỳu hồỹp kim t
-TCVN 2735 - 78 : Theùp chọỳng n moỡn vaỡ bóửn noùng.
-TCVN 1651 - 85 : Theùp cọỳt bó tọng caùn noùng.
-TCVN 5709 - 93 : Theùp laỡm caùc kóỳt cỏỳu trong xỏy dổỷ
Caùc loaỷi vỏỷt lióỷu coỡn laỷi : Theùp hồỹp kim kóỳt cỏỳu, the
(d , ọứ ln, chọỳng maỡi moỡn, n moỡn, chởu nhióỷt õọỹ cao ), caùc loa
maỡu, chổa coù tióu chuỏứn kyợ thuỏỷt cuỷ thóứ.

1.3.Tióu chuỏứn Myợ :
Myợ gỏửn nhổ laỡ nổồùc duy nhỏỳt trón
loaỷi. Cuỡng mọỹt loaỷi vỏỷ
hóỷ thọỳng tióu chuỏứn khaùc nhau. Coù thóứ kóứ ra caùc hóỷ thọỳng kyù hióỷu sau :
1-Hóỷ AISI (American Iron & Steel Institute)
2-Hóỷ ASE (Society of Automotiv Engineers)
3-Hóỷ ASTM (American Society of Testing an
4-Hóỷ AA (Aluminium Association)
5-Hóỷ CDA (Copper Development Association)
6-Hóỷ UNS (Unified Numbering Syst
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
4
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
ÅÍ âáy ta xem xẹt hai hãû k hiãûu âỉåüc phäø biãún räüng ri åí M v trãn thãú giåïi trong
ïch k hiãûu åí âáy l dng táûp håüpü chỉỵ v
säú. Chỉ
äm vanâi 7-Thẹp vonfram


ràm c ía nguy
bàòng 0,40%
11), lỉåüng cạc bon l 0,38%.
%C.
,60%C.
í úu ca nọ.
ì JIS
dard). JIS k hiãûu váût liãûu kim loải bàòng hãû thäúng chỉỵ v säú theo
hẹp cạn thäng dủng
n chäúng àn mn trong khê quøn
nh ạp lỉûc

- cräm
- cräm - mä lêp âen
âen
ưi
phảm vi thẹp v gang, âọ l hãû AISI v SAE. Ca
ỵ chè hãû tiãu chøn, táûp håüp chỉỵ säú gäưm : mäüt hồûc hai chỉỵ säú âáưu tiãn chè loải thẹp,
cạc chỉỵ säú cn lải chè thnh pháưn họa hc ca thẹp. Hãû thäúng SAE quy âënh nhỉ sau :
-Mäüt hay hai chỉỵ säú âáưu chè loải thẹp :
2-Thẹp ni ken 3-Thẹp cräm ni ken 4-Thẹp mä lip âen
5-Thẹp cräm 6-Thẹp cr
8-Thẹp cräm niken mä lip âen 9-Thẹp silic mangan
10-Thẹp cạc bon 11,12-Thẹp dãù càõt 13-Thẹp man gan
-Säú thỉï hai hồûc c säú thỉï ba chè pháưn t u ãn täú håüp kim ch úu.
-Hai hồûc ba säú sau cng chè lỉåüng cạc bon theo pháưn vản.
Ta xẹt cạc vê dủ sau âáy :
* SAE 1040 : thẹp cạc bon (10), lỉåüng cạc bon trung bçnh
*SAE 1138 : thẹp dãù càõt (
*SAE 1335 : thẹp man gan (13), lỉåüng cạc bon 0,35%.
*SAE 2320 : thẹp ni ken (2), cọ 3% Ni v 0,20%C.
*SAE52100 : thẹp cräm (5), cọ 2%Cr v 1%C
*SAE 6150 : thẹp cräm vanâi (6), cọ 1%Cr v 0,50
*SAE 71360 : thẹp vonfram (7), co ï13%W v 0
Ty tỉìng mạc thẹp củ thãø ta dãù dng tçm tháúy cạc thnh pháưn chu
1.4.Tiãu chøn Nháût :
Nháût chè cọ mäüt hãû thäúng tiãu chøn duy nháút vãư váût liãûu kim loải, âọ la
(Japanese Industrial Stan
quy lût sau (dng cho thẹ
p) :
- Chỉỵ âáưu biãøu thë loải váût liãûu. Táút c cạc loải thẹp âãưu bàõt âáưu bàòng chỉỵ S
*SS T

*SM Thẹp cạn lm kãút cáúu hn
*SMA Thẹp cạn lm kãút cáúu h
*SB Thẹp táúm lm näưi håi v bç
*SC Thẹp cạc bon âục
*SCr Thẹp kãút cáúu cräm
*SNC Thẹp kãút cáúu niken
*SNCM Thẹp kãút cáúu ni ken
*SCM Thẹp kãút cáu cräm - mä lêp
*SACM Thẹp kãút cáúu nhäm - cräm - mä lêp âen
*SUJ Thẹp äø làn
*SUM Thẹp dãù càõt
*SUP Thẹp ân hä
*SUH Thẹp bãưn nọng
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
5
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
*SUS Thẹp khäng rè
*SK Thẹp dủng củ cạc bon
m
rån lm cäút bã täng
cäút bã täng
hụ tiãu chøn ban
k hiãûu nhỉ sau :
ưu
âen
tràõng.
ẹo theo âån vë MPa
*SKH Thẹp giọ
*SKS,SKD,SKT Thẹp dủng củ håüp ki
*SR Thẹp trn t

*SD Thẹp trn cọ âäút (vàòn) lm
-Säú tiãúp theo cạc chỉỵ cọ thãø chè :
*Âäü bãưn (giåïi hản bãưn hay chy) theo âån vë MPa, c
hnh trỉåïc 1/1/1990 dng âån vë kG/mm
2
*Thnh pháưn họa hc, trong trỉåìng håüp ny hai säú cúi cng chè lỉåüng cạc
bon theo pháưn vản.
*Säú thỉï tỉû quy ỉåïc theo mäüt tráût tỉû riãng no âọ.
Cạc loải gang
*FC Chè gang xạm
*FD Chè gang cá
*FMB Chè gang do li
*FMW Chè gang do li
Säú sau cạc chỉỵ âãưu chè giåïi hản bãưn k
1.5.Cạc âiãøm chụ vãư k hiãûu v âån vë âo :
1.5.1.Cạc bäüi säú v ỉåïc säú :
a-Bäüi säú :

Tãn gi K hiãûu Giạ tri
ta Y 10
24
da
b-C säú :
Zeta
Exa
Pãta
Tãra
Z
E
P

T
10
21
10
18
10
15
10
12
Giga G 10
9
Mãga M 10
6
Kilä k 10
3
Hectä h 10
2
Âã ưca 10
1
ạc ỉåïc


Tãn gi K hiãûu Giạ trë
Âãưxi d 10
-1

Xàng ti c 10
-2
Mili m 10
-3

Bäü män CNVL - Khoa cå khê
6
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
Micrọ
à






.5.2.K ù hióỷu n :
ửi : TC N 19 hióỷu
10
-6
Nanọ n 10
-9
Picọ p 10
-12
Femtọ f 10
-15
Attọ a 10
-18
Zeptọ z 10
-21
Yọctọ y 10
-24
1 y vóử õọỹ bóử
-Giồùi haỷn õaỡn họ V 7 - 85 kyù

õh
. Ca nổồùc kyù hióỷu
ổồùc :TCVN 197 - 85 ky ỷu
ùc R
e
-Giồùi haỷn chaớy quy ù hió

0,2
. Caùc nổồùc R
0,2
, Myợ duỡng YS
-Giồùi haỷn bóửn : TCVN 197 - 85 kyù hióỷu

b
. Caùc nổồùc R
m
, Myợ duỡng TS

uùng 1ksi = 7,0MPa)
õuùng 1MPa = 1/7ksi
1.5.3.C
-ỹ daợ
ồn vở õo õọỹ bóửn quy õọứi nhổ sau :
1kG/mm
2
= 9,81.10
6
Pa = 9,81MPa, coù thóứ lỏỳy 1kG/mm
2
= 10MPa

1psi = 6,9.10
3
Pa
1ksi = 6,9.10
6
Pa = 0,703kG/mm
2
(Coù thóứ lỏỳy gỏửn õ
1MPa = 0,145ksi coù thóứ tờnh gỏửn
aùc kyù hióỷu õọỹ deớo vaỡ õọỹ dai :
ọ n daỡi tổồng õọỳi : TCVN 197 - 85 kyù hióỷu

%, caùc nổồùc A%, Myợ duỡng EL
5 kyù hióỷu

% c nổồùc Z%, Myợ duỡng AR.
ỡn

= 10J)
0Nm/cm
2
100kJ/m
2
-ọỹ thừt tyớ õọỳi : TCVN 197 - 8
, caù
-ọỹ dai : TCVN 197 - 85 kyù hióỷu a
k
, caùc nổồùc du g phọứ bióỳn KCU.
ồn vở õo õọỹ dai quy õọứi nhổ sau :
1kGm = 9,81Nm = 9,81J = 9,81.10

-3
kJ
(Coù thóứ tờnh gỏửn õuùng 1kGm
1ft.lbf = 1,355J 1kGm/cm
2
= 1
1kGm/cm
2
= 10J/cm
2
1kG.m/cm
2
=

o0o










Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
7
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê

PHÁƯN II

TIÃU CHØN KY ÁÛT LIÃÛU KIM LOẢI

2.1.K hiãûu g
.1.1.Gang xạm :
m :
hiãûu gang xạm bàòng táûp håüp chỉỵ v säú :
ỉïng âáưu cọ nghéa l gang xạm
, âỉïng sau chè giåïi hản bãưn
ún âäøi ra MN/m
2
hay MPa thç nhán thãm 10.
o cạc tiãu chøn c âang cn dng phäø biãún tải Viãût Nam thç cọ hai
ì bãưn ún täúi thiãøu theo
hỉỵ chè giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu tênh theo 10MPa.
dủ :
iåïi hản bãưn kẹo tháúp nháút l
hản bãưn ún tháúp nháút l 40kG/mm
2
.
Ï HIÃÛU V
ang :
2
a-Tiãu chøn Viãût Na
Viãût Nam k
-Chỉỵ GX â
- Hai nhọm chỉỵ säú cạch nhau båíi gảch ngang
kẹo v bãưn ún täúi thiãøu theo kG/mm

2
Vê dủ : GX 15-32, gang xạm cọ giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu l 15 kG/mm
2
v giåïi
hản bãưn ún täúi thiãøu l 32kG/mm
2
. M
b-Tiãu chøn Nga :
Nga k hiãûu gang xạm bàòng chỉỵ С
Ч
v cạc säú tiãúp theo :
- The
nhọm säú cạch nhau bàòng gảch ngang chè giåïi hản bãưn kẹo va
kG/mm
2
.
-Tuy nhiãn theo tiãu chøn måïi ạp dủng tỉì 1985 chè cn lải mäüt nhọm säú
âỉïng sau c
Vê
-Theo tiãu chøn c : C
Ч
21-40, gang xạm cọ g
21kG/mm
2
v gåïi
-Theo tiãu chøn måïi : C
Ч
10, gang xạm cọ giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu l
100MPa.
Chụ : Theo tiãu chøn måïi Г OCT 1412-85 chè quy âënh sạu mạc gang xạm sau âáy :

-C
Ч
10 cọ giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu l 100MPa
-C
Ч
15 cọ giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu l 150MPa
-C
Ч
20 cọ giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu l 200MPa
-C
Ч
25 cọ giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu l 250MPa
-C
Ч
30 cọ giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu l 300MPa
-C
Ч
35 cọ giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu l 350MPa

Bäü män CNVL - Khoa cå khê
8
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ


Sổỷ tổồng õổồng cuớa caùc maùc gang xaùm giổợa TCVN vaỡ

OCT 1412-70

TCVN OCT
GX 12-28 C

12-28
GX 12-32 C

15-32
GX 18-36 C

18-36
GX 21-40 C

21-40
GX 24-44 C

24-44
GX 28-48 C

28-48
GX 32-52 C

32-52
GX 36-56 C

36-56
GX 40-60 C

40-60
GX 44-64 C

44-64
c-Tióu chuỏứn Myợ :

Myợ thổồỡng duỡng tióu chuỏứn SAE vaỡ ASTM cho gang xaùm. Vồùi SAE (tióu chuỏứn
SAE J431) caùc naùc gang xaùm kyù hióỷu bũng chổợ G sau õoù laỡ sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo theo
õồn vở 10 psi.
Vờ duỷ : G 1800 laỡ gang xaùm coù R
m
= 1800 x 10 psi = 18 ksi
Vồùi hóỷ ASTM kyù hióỷu gang xaùm theo caùc cỏỳp õọỹ bóửn vaỡ giồùi haỷn bóửn theo õồn vở
ksi. Muọỳn bióỳt phaới tra theo baớng cho sụn.
d-Tióu chuỏứn Nhỏỷt :
Theo tióu chuỏứn JIS G5501-89 quy õởnh caùc maùc gang xaùm gọửm : FC 100, FC 150
FC 200, FC 250, FC 300 vaỡ FC 350. Trong õoù sọỳ tióỳp theo chổợ chố giồùi haỷn bóửn keùo theo
õồn vở MPa. Vờ duỷ :
FC 10030 : gang xaùm coù giồù haỷn bóửn keùo laỡ 100MPa.
FC 35030 : gang xaùm coù giồùi haỷn bóửn keùo laỡ 350MPa.
30 chố kờch thổồùc vaỡ õióửu kióỷn thổớ mỏựu.
e-Tióu chuỏứn ổùc :
Gang xaùm õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn DIN 1691-85, kyù hióỷu bũng chổợ GG vaỡ
sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo (õaợ chia cho 10) theo MPa . Vờ duỷ :
GG10 : gang xaùm coù giồùi haỷn bóửn keùo 100MPa
f-Tióu chuỏứn Phaùp :
Gang xaùm õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn NF A32-101-87, kyù hióỷu bũng FGL vaỡ
sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo theo MPa. Vờ duỷ :
FGL 150 : gang xaùm coù giồùi haỷn bóửn keùo khoaớng 150MPa.
g-Tióu chuỏứn Anh :
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
9
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
Gang xaùm õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn BS 1452-90 vaỡ BS 1452-77, kyù hióỷu
theo Grade vaỡ phaới tra baớng mồùi coù sọỳ lióỷu chờnh xaùc. Vờ duỷ :
Grade 100 : gang xaùm coù giồùi haỷn bóửn keùo khoaớng 90MPa.

Grade 250 : gang xaùm coù giồùi haỷn bóửn keùo 210MPa.
2.1.2.Gang deớo :
a-Tióu chuỏứn Vióỷt Nam :
Vióỷt Nam kyù hióỷu gang deớo bũng tỏỷp hồỹp chổợ vaỡ sọỳ :
-Chổợ GZ coù nghộa laỡ gang deớo.
-Caùc nhoùm sọỳ õổùng sau chổợ, caùch nhau bồới gaỷch ngang chố giồùi haỷn bóửn
keùo tọỳi thióứu theo kG/mm
2
vaỡ õọỹ giaợn daỡi tổồng õọỳi tờnh ra %.
Vờ duỷ : GZ 35-10, laỡ gang deớo coù giồùi haỷn bóửn keùo tọỳi thióứu 35 kG/mm
2
vaỡ

= 10%
b-Tióu chuỏứn Nga :
Nga kyù hióỷu gang deớo bũng caùc chổợ vaỡ sọỳ :
- Chổợ K coù nghộa laỡ gang reỡn (Cofki trugun)
-Caùc nhoùm sọỳ õổùng sau caùch nhau bồới gaỷch ngang chố giồùi haỷn bóửn keùo tọỳi thióứu
theo kG/mm
2
vaỡ õọỹ giaợn daỡi tổồng õọỳi theo %.
Vờ duỷ : K 60-3, laỡ gang deớo coù giồùi haỷn bóửn keùo 60kG/mm
2
vaỡ

% = 3%
(Tón goỹi gang reỡn laỡ õóứ chố cọng duỷng cuớa noù thổồỡng duỡng trong caùc thióỳt bở reỡn
dỏỷp do coù tờnh deớo tọỳt, chổù khọng coù nghộa laỡ coù thóứ reỡn õổồỹc)

Sổỷ tổồng õổồng cuớa caùc maùc gang deớo theo TCVN vaỡ

OCT 1251-79

TCVN OCT
GZ 30-06 K

30-6
GZ 33-08 K

33-8
GZ 35-10 K 35-10
GZ 37-12 K

37-12
GZ 45-07 K 45-7
GZ 50-05 K 50-5
GZ 55-04 K 55-4
GZ 60-03 K 60-3
GZ 63-03 K 63-3
GZ 70-02 K 70-2
GZ 80-1,5 K80-1,5
c-Tióu chuỏứn Nhỏỷt :
Caùc maùc gang deớo õổồỹc quy õởnh ồớ caùc tióu chuỏứn JIS G 5702-88, JIS G5703-88
vaỡ JIS G5704-88. Kyù hióỷu õổồỹc bừt õỏửu bũng FCMB cho gang deớo loợi õen, FCMW cho
gang deớo loợi trừng, FCMP cho gang deớo peùc lờt vaỡ sọỳ tióỳp theo chố giồùi haỷn bóửn keùo theo
MPa. Vờ duỷ :
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
10
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
FCMB 270 : gang deớo loợi õen, coù gồùi haỷn bóửn keùo laỡ 270MPa

FCMW 440 : gang deớo loợi trừng, coù gồùi haỷn bóửn keùo laỡ 440MPa
FCMP 590 : gang deớo peùc lờt, coù giồùi haỷn bóửn keùo laỡ 590MPa.
d-Tióu chuỏứn Myợ :
Vồùi gang deớo Myợ sổớ duỷng caùc tióu chuỏứn ASTM, ANSI, MIL, SAE, FED. Caùc
tióu chuỏứn naỡy rỏỳt phổùc taỷp, phaới tra baớng cuỷ thóứ theo tổỡng tióu chuỏứn mọỹt. Do vỏỷy khọng
thóứ giồùi thióỷu hóỳt õổồỹc.
e-Tióu chuỏứn ổùc :
-Gang deớo loợi õen vaỡ gang deớo peùc lờt õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn DIN 1692-
82, kyù hióỷu bũng GTS cuỡng tỏỷp hồỹp caùc sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo (õaợ chia cho 10) theo
MPa vaỡ õọỹ giaợn daỡi tổồng õọỳi theo %. Vờ duỷ :
GTS -35-10 : gang deớo loợi õen coù giồùi haỷn bóửn keùo 350MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng
õọỳi 10%
GTS-55-04 : gang deớo loợi õen coù giồùi haỷn bóửn keùo 550MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng
õọỳi 4%
-Gang deớo loợi trừng õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn DIN 1692-82, kyù hióỷu bũng
GTW cuỡng tỏỷp hồỹp caùc sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo (õaợ chia cho 10) theo MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi
tổồng õọỳi theo %. Vờ duỷ :
GTW -40-05 : gang deớo loợi trừng coù giồùi haỷn bóửn keùo 400MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng
õọỳi 5%.
f-Tióu chuỏứn Phaùp :
-Gang deớo loợi õen õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn NF 32-702-67 vaỡ NF A32-702-
86, kyù hióỷu bũng MN vaỡ tỏỷp hồỹp caùc sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo theo MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi
tổồng õọỳi theo %. (Tióu chuỏứn NF 32-702-67 chố kyù hióỷu cho mọỹt maùc gang). Vờ duỷ :
MN 32-8 : gang deớo loợ
i õen coù giồùi haỷn bóửn keùo 314MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng õọỳi
8% (tióu chuỏứn NF 32-702-67)
MN 380-18 : gang deớo loợi õen coù giồùi haỷn bóửn keùo 380MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng
õọỳi 18%
-Gang deớo loợi trừng õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn NF A32-701-82 vaỡ NF 32-701-
67, kyù hióỷu bũng MB vaỡ tỏỷp hồỹp caùc sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo theo MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi

tổồng õọỳi theo %. (Tióu chuỏứn NF 32-701-67 chố coù mọỹt maùc gang deớo loợi õen). Vờ duỷ :
MB 35-7 : gang deớo loợi trừng coù giồùi haỷn bóửn keùo 343MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng õọỳi
7%. (tióu chuỏứn NF 32-701-67)
MB 400-5 : gang deo loợi trừng coù giồùi haỷn bóửn keùo 400MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng
õọỳi 5%.
-Gang deớo peùc lờt õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn NF A32-703-58, kyù hióỷu bũng
MP vaỡ
tỏỷp hồỹp caùc sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo theo MPa (giaù trở naỡy õaợ trổỡ õi 10 õồn vở sau
õoù chia cho 10) vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng õọỳi theo %. Vờ duỷ :
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
11
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
MP50-5 : gang do pẹc lêt cọ giåïi hản bãưn kẹo 490MPa v âäü dn di tỉång âäúi
5%.
MP60-3 : gang do pẹc lêt cọ giåïi hản bãưn kẹo 590MPa v âäü dn di tỉång âäúi
3%.
g-Tiãu chøn Anh :
-Gang do li âen âỉåüc quy âënh theo tiãu chøn BS 310-72, k hiãûu bàòng B v
táûp håüp cạc säú chè giåïi hản bãưn kẹo theo MPa v âäü dn di tỉång âäúi theo %. Vê dủ :
B230/6 : gang do li âen cọ giåïi hản bãưn kẹo 290MPa v âäü dn di tỉång âäúi
6%.
-Gang do li tràõng âỉåüc quy âënh theo tiãu chøn BS 6681-86, k hiãûu bàòng W
v táûp håüp cạc säú chè giåïi hản bãưn kẹo (â chia cho 10) theo MPa v âäü dn di tỉång âäúi
theo %. Vê dủ :
W45-07 : gang do li tràõng cọ giåïi hả
n bãưn kẹo 450MPa v âäü dn di tỉång âäúi 7%.
-Gang do pẹc lêt âỉåüc quy âënh theo tiãu chøn BS 6681-86, k hiãûu bàòng P v
táûp håüp cạc säú chè giåïi hản bãưn kẹo (â chia cho 10) theo MPa v âäü dn di tỉång âäúi
theo %. Vê dủ :
P60-03 : gang do pẹc lêt cọ giåïi hản bãưn kẹo 600MPa v âäü dn di tỉång âäúi 3%.

2.1.3.Gang cáưu
a-Tiãu chøn Viãût Nam :
Viãût Nam k hiãûu gang cáưu bàòng táûp håüp chỉỵ v säú :
-Chỉỵ GC nghéa l gang cáưu
-Hai nhọm säú sau chỉỵ cạch nhau båíi gảch ngang chè giåïi hản bãưn kẹo täúi
thiãøu theo kG/mm
2
v âäü dn di tỉång âäúi theo %.
Vê dủ : GC 100-04 l gang cáưu cọ giåïi hản bãưn kẹo 100kG/mm
2
v
δ
= 4%
b-Tiãu chøn Nga :
Nga k hiãûu gang cáưu bàòng chỉỵ BЧ (vỉxacoprotrnỉi trugun - cọ nghéa l gang cọ
âäü bãưn cao) v cạc säú tiãúp sau :
- Cạc nhọm säú cạch nhau båíi gảch ngang, chè giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu theo âån vë
kG/mm
2
v âäü gin di tỉång âäúi theo % (theo tiãu chøn c quen dng tải Viãût Nam)
-Theo tiãu chøn måïi ГOCT 7293-85 chè cọ mäüt nhọm säú âỉïng sau chỉỵ chè
giåïi hản bãưn kẹo theo âån vë 10MPa (theo tiãu chøn ny chè cn 5 mạc gang cáưu)
Vê dủ : -Theo tiãu chøn c 7293-79ỵ : BЧ 100-4 l gang cáưu cọ giåïi hản bãưn kẹo
100 kG/mm
2
v
δ
= 4%
-Theo tiãu chøn måïi 7293-85 : BЧ 80 l gang cáưu cọ giỉåïi hản bãưn kẹo
800 MPa.

Chụ : Theo tiãu chøn 7293-85 chè cọ nàm mạc gang cáưu, âọ l BЧ 40, 50, 60, 70 v 80.



Bäü män CNVL - Khoa cå khê
12
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
Sổỷ tổồng õổồng cuớa caùc maùc gang cỏửu giổợa TCVN vaỡ

OCT 7293-79
TCVN OCT
GC 38-17 B 38-17
GC 42-12 B 42-12
GC 45-05 B 45-5
GC 50-02 B 50-2
GC 60-02 B 60-2
GC 70-03 B 70-3
GC 80-03 B 80-3
GC 100-04 B 100-4
GC 120-04 B 120-4
c-Tióu chuỏứn Myợ :
Thổồỡng duỡng hồn caớ laỡ laỡ ASTM, ASME vaỡ SAE. Vờ duỷ ASTM A295 Grade
60-40 hay SAE ASME SA395 class 20 Muọỳn bióỳt noù phaới tra baớng.
d-Tióu chuỏứn Nhỏỷt:
Trong tióu chuỏứn Nhỏỷt caùc maùc gang cỏửu õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn JIS
G5502-89 vaỡ JIS 5503-89. Kyù hióỷu gang cỏửu bũng nhoùm chổợ FCD vaỡ ba sọỳ tióỳp theo chố
giồùi haỷn bóửn keùo theo MPa.
Vờ duỷ : FCD 370, FCD 400, FCD 500, FCD 700
e-Tióu chuỏứn ổùc :
Gang cỏửu õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn IN 1693/1-73, kyù hióỷu bũng GGG vaỡ sọỳ

chố giồùi haỷn bóửn keùo (õaợ chia cho 10) theo MPa. Vờ duỷ :
GGG-50 : gang cỏử
u coù giồùi haỷn bóửn keùo 500MPa. Muọỳn tỗm õọỹ daợn daỡi tổồng õọỳi
phaới tra baớng vỗ coù nhổợng maùc gang khọng thổớ nghióỷm chố tióu naỡy.
GGG-40-3 (tióu chuỏứn DIN 1693/2-77) coù giồùi haỷn bóửn keùo 390MPa,

% = 15%
tióu chuỏứn naỡy chố quy õởnh mọỹt maùc gang.
f-Tióu chuỏứn Phaùp :
Gang cỏửu õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn NF A32-201-87 vaỡ NF 32-201-76, kyù
hióỷu bũng FGS vaỡ tỏỷp hồỹp caùc sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo theo MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng õọỳi
theo %. Vờ duỷ :
FGS700-2 : gang cỏửu coù giồùi haỷn bóửn keùo khoaớng 700MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng õọỳi
2%.
g-Tióu chuỏứn Anh :
Gang cỏửu õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn BS 2789-85, kyù hióỷu bũng Grade vaỡ tỏỷp
hồỹp sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo theo MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng õọỳi theo %. Vờ duỷ :
Grade 800/2 : gang cỏửu coù giồùi haỷn bóửn keùo 800MPa vaỡ õọỹ daợn daỡi tổồng õọỳi 2%.
2.2.Kyù hióỷu theùp :
2.2.1.Theùp caùc bon thọng duỷng (theùp caùc bon chỏỳt lổồỹng thổồỡng)
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
13
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
Loải thẹp ny âỉåüc cung cáúp åí dảng bạn thnh pháøm (äúng, táúm, cün, lạ, chỉỵ U,
L, thẹp gọc ) khäng qua nhiãût luûn, ch úu dng trong xáy dỉûng.
a-Tiãu chøn Viãût Nam :
Nhọm thẹp ny âỉåüc quy âënh theo TCVN 1765-75, k hiãûu bàòng chỉỵ CT (C l
cạc bon, T l thẹp) v säú chè giåïi hản bãưn kẹo täúi thiãøu theo kG/mm
2
. Nãúu cúi mạc thẹp

cọ chỉỵ s l thẹp säi, chỉỵ n l thẹp nỉía làûng, khäng cọ chỉỵ no khạc l thẹp làûng. Nhọm
thẹp ny âỉåüc phán ra lm ba phán nhọm :
- Phán nhọm A : chè quy âënh vãư cå tênh
- Phán nhọm B : chè quy âënh v thnh pháưn họa hc.
- Phán nhọm C : quy âënh c vãư cå tênh v thnh pháưn họa hc.
Thẹp thüc phán nhọm no s cọ chỉỵ ca phán nhọm âọ trỉåïc k hiãûu (phán nhọm
A khäng cọ). Vê dủ :
-CT31 : thẹp cạc bon cháút lỉåüng thỉåìng, giåïi hản bãưn kẹo tháúp nháút 31kG/mm
2
,
phán nhọm A, thẹp làûng.
-CCT31n : thẹp nỉía làûng, phán nhọm C, giåïi hản bãưn kẹo tháúp nháút 31kG/mm
2
.
(Mún tçm thnh pháưn họa hc tra theo mạc BCT31, chè tiãu cå tênh tra theo mạc CT31).
-BCT31s : thẹp säi, phán nhọm B,cọ giåïi hản bãưn kẹo tháúp nháút 31kG/mm
2
.
b-Tiãu chøn Nga :
Nhọm thẹp ny âỉåüc quy âënh theo tiãu chøn ГOCT380-71, k hiãûu bàòng C
T

(Xtal cọ nghéa l thẹp), chỉỵ T viãút tháúp hån chỉ C v cạc säú tỉì 0, 1, 2, 3 6 theo mỉïc âäü
tàng dáưn ca âäü bãưn. Nãúu cúi cạc thẹp cọ chỉỵ K
Π
l thẹp säi, chỉỵ C l thẹp nỉía làûng
v chỉỵ C l thẹp làûng. Chụng cng âỉåüc phán lm ba phán nhọm :
Π
Π
- Phán nhọm A : chè quy âënh vãư cå tênh. Tuy nhiãn cọ thãø tênh så bäü lỉåüng cạc

bon bàòng cạch láúy chè säú nhán våïi 0,07%.
- Phán nhọm Б : chè quy âënh vãư thnh pháưn họa hc
- Phán nhọm B : quy âënh c cå tênh v thnh pháưn họa hc.
Thẹp thüc phán nhọm no s cọ chỉỵ âọ âỉïng trỉåïc k hiãûu, riãng phán nhọm A
khäng cọ. Vê dủ :
C
T
3 K
Π
: thẹp säi, phán nhọm A, giåïi hản bãưn phi tra bng, thnh pháưn cạc bon
khong 0,21% ( 3x 0,07% = 0,21%).
ВC
T
3C
Π
: thẹp làûng, phán nhọm В, giåïi hản bãưn tra bng theo mạc C
T
3 C
Π
,
thnh pháưn họa hc tra bng theo БC
T
3 C
Π
.
ВC
T
3
Π
C : thẹp nỉía làûng, phán nhọm В, giåïi hản bãưn tra bng theo mạc C

T
3
Π
C,
thnh pháưn họa hc tra bng theo mạc БC
T
3
Π
C.
c-Tiãu chøn Trung qúc :
-Nhọm thẹp ny âỉåüc quy âënh theo tiãu chøn GB 700-79, k hiãûu bàòng chỉỵ A
(cho phán nhọm A, chè quy âënh vãư cå tênh), B (cho phán nhọm B, chè quy âënh vãư thnh
pháưn họa hc), C (cho phán nhọm C, quy c vãư cå tênh v thnh pháưn hoạ hc) sau âọ l
cạc säú chè cáúp âäü bãưn tàng dáưn : 1, 2, 3 7 .
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
14
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
-Nóỳu cuọỳi maùc theùp coù chổợ F laỡ theùp sọi, b laỡ theùp nổớa lỷng, coỡn theùp lỷng thỗ
khọng ghi gỗ caớ.
-Ngoaỡi ra theo GB coỡn kyù hióỷu theùp theo phổồng phaùp luyóỷn : nóỳu ngay sau chổợ
kyù hióỷu nhoùm coù thóm chổợ Y laỡ theùp L-D, chổợ J laỡ theùp loỡ chuyóứn tờnh bazồ, khọng coù chổợ
naỡo caớ laỡ theùp Maùc -tanh.

Vờ duỷ :
A1F : theùp phỏn nhoùm A, giồùi haỷn bóửn tra theo baớng, theùp sọi loỡ Maùc tanh.
AY1b : theùp phỏn nhoùm A, giồùi haỷn bóửn tra theo baớng, theùp nổớa lỷng loỡ L-D.
AJ2 : theùp phỏn nhoùm A, giồùi haỷn bóửn tra theo baớng, theùp lỷng loỡ chuyóứn tờnh bazồ

Sổỷ tổồng õổồng giổợa TCVN 1765-75, OCT 380-71 vaỡ GB 700-79

TCVN 1765-75 OCT 380-71 GB 700-79
CT31 C
T
0 -
CT33s C
T
1K A1F, AY1F
CT33n C
T
1C A1b, AY1b
CT34 C
T
2C A2, AY2F, AJ2
CT34s C
T
2K A2F, AY2F, AJ2F
CT34n C
T
2C A2b, AY2b, AJ2b
CT61n C
T
6C A6b, AY6b, AJ6b
CT61 C
T
6C A6, AY6, AJ6
BCT31 C
T
0 -

BCT33s C
T
1K B1F, BY1F
BCT33n C
T
1C -
BCT33 C
T
1C B1, BY1
BCT34s C
T
2K B2F, BY2F, BJ2F
BCT34n C
T
2C -
BCT34 C
T
2C B2, BY3F, BJ3F
BCT661n C
T
6C -
BCT61 C
T
6C B6, BY6, BJ6
CCT34s BC
T
2K C2F, CY2F, CJ2F
CCT34n BC
T
2C -

CCT34 BC
T
2C C3F, CY3F, CJ3F
d-Tióu chuỏứn Myợ :
Vồùi nhoùm theùp naỡy thổồỡng duỡng hóỷ tióu chuỏứn ASTM vaỡ rỏỳt nhióửu maùc khaùc nhau.
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
15
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
-Tióu chuỏứn ASTM A570-90 coù caùc maùc Grade 30, Grade 33, Grade 36, Grade40,
Grade 45, Grade 50, vaỡ Grade 55, trong õoù caùc sọỳ chố giồùi haỷn chaớy tọỳi thióứu theo ksi. ỏy
laỡ theùp caùc bon daỷng tỏỳm, laù, bng caùn noùng.
-Tióu chuỏứn ASTM A283-88 quy õởnh bọỳn maùc laỡ Grade A, Grade B, Grade C,
Grade D theo õọỹ bóửn tng dỏửn. ỏy laỡ theùp caùc bon thỏỳp vaỡ trung bỗnh daỷng tỏỳm. Tióu
chuỏứn naỡy quy õởnh caớ vóử cồ tờnh lỏựn thaỡnh phỏửn hoùa hoỹc. Muọỳn tỗm caùc chố tióu naỡy phaới
tra baớng.
Noùi chung tióu chuỏứn Myợ rỏỳt phổùc taỷp, tuỡy theo tổỡng hóỷ mồùi xaùc õởnh õổồỹc caùc chố
tióu maỡ khọng coù mọỹt quy luỏỷt chung thọỳng nhỏỳt.
e-Tióu chuỏứn Nhỏỷt :
Vồùi nhoùm theùp naỡy Nhỏỷt coù nhióửu tióu chuỏứn theo hóỷ JIS, trong õoù coù loaỷi tổồng tổỷ
nhổ phỏn nhoùm thổù nhỏỳ
t, coù loaỷi tổồng tổỷ nhổ phỏn nhoùm thổù hai cuớa TCVN, OCT, GB
-Tióu chuỏứn JIS G3101-87 quy õởnh caùc maùc theùp vóử cồ baớn giọỳng phỏn nhoùm thổù
nhỏỳt cuớa TCVN, coù bọỳn maùc theùp SS 330, SS 400, SS 490, SS 540. Trong õoù caùc sọỳ chố
giồùi haỷn bóửn keùo tọỳi thióứu theo MPa.
-Tióu chuỏứn JIS G3106-92 quy õởnh caùc maùc theùp laỡm kóỳt cỏỳu haỡn, õổồỹc õaớm baớo
caớ thaỡnh phỏửn hoùa hoỹc vaỡ cồ tờnh tổồng õổồng phỏn nhoùm thổù ba cuớa TCVN, OCT, GB.
Coù caùc maùc sau :
SM 400A, SM 400B, SM 400C
SM 490A, SM 490B, SM 490C, SM 490YA, SM 490YB
SM 520B, SM 520C

SM 570
Trong õoù : -Sọỳ chố giồùi haỷn bóửn keùo tọỳi thióứu theo MPa
- A, B, C laỡ chố sổỷ khaùc nhau vóử thaỡnh phỏửn caùc bon trong cuỡng nhoùm
maùc coù cuỡng giồùi haỷn bóửn theo thổù tổỷ caùc bon vaỡ man gan tng dỏửn.
- Y chố loaỷi coù R
0,2
/ R
m
nỏng cao.
f-Tióu chuỏứn EU :
Theo tióu chuỏứn EN 10025-90 vaỡ EN 10130-90 quy õởnh nhoùm theùp naỡy õổoỹc kyù
hióỷu bũng Fe vaỡ sọỳ tióỳp theo chố giồùi haỷn bóửn keùo tọỳi thióứu theo MPa. Muọỳn bióỳt cuỷ thóứ
phaới tra baớng. Vờ duỷ :
-Fe 360B coù giồùi haỷn bóửn keùo 360-470MPa
-Fe 510D1 coù giồùi haỷn bóửn keùo 490-630MPa.
g-Tióu chuỏứn ổùc :
Nhoùm theùp naỡy õổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn DIN 17100-80, DIN 1623-83 vaỡ
1623-86. Tióu chuỏứn naỡy quy õởnh caớ vóử cồ tờnh vaỡ thaỡnh phỏửn hoùa hoỹc. Muọỳn bióỳt caùc chố
tióu phaới tra baớng.
h-Tióu chuỏứn Phaùp :
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
16
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
Nhọm thẹp ny âỉåüc quy âënh theo tiãu chøn NF A 35-501-83 v NF A 36- 401-
83. Tiãu chøn ny quy âënh c vãư cå tênh v thnh pháưn họa hc. Phi tra bng cạc chè
tiãu củ thãø, khäng cọ quy lût chung.
i-Tiãu chøn Anh :
Nhọm thẹp ny âỉåüc quy âënh tải tiãu chøn BS 4360-79 , BS 1449/1-72 v
BS 1449/1-92. Cạc tiãu chøn ny quy âënh c vãư cå tênh v thnh pháưn họa hc. Khäng
cọ quy lût chung, phi tra bng.

2.2.2.Thẹp kãút cáúu :
L loải thẹp cọ cháút lỉåüng täút dng âãø chãú tảo chi tiãút mạy, cọ u cáưu vãư cå tênh
ráút âa dảng. Vç váûy cạc tiãu chøn âãưu quy âënh ráút chàût ch vãư cå tênh láùn thnh pháưn họa
hc cho nhọm thẹp ny.
1-Tiãu chøn Viãût Nam :
a-Thẹ
p cạc bon :
TCVN 1659-75 quy âënh k hiãûu bàòng chỉỵ C v säú chè hm lỉåüng cạc bon trung
bçnh tênh theo pháưn vản. Nãúu cúi mạc thẹp cọ thãm chỉỵ A l thẹp cháút lỉåüng täút (hm
lỉåüng S v P
≤
0,025%). Nhọm ny ch úu l thẹp làõng, ráút êt dng thẹp säi, trỉì vi
trỉåìng håüp riãng. Mún biãút säú lỉåüng cạc mạc thẹp âỉåüc quy âinh v u cáưu k thût ca
chụng sỉí dủng TCVN 1766-75.
Vê dủ : -C20 l thẹp kãút cáúucọ lỉåüng cạc bon trung bçnh 0,20%C
-C45 l thẹp kãút cáúu cọ lỉåüng cạc bon trung bçnh 0,45%C
-C65 l thẹp kãút cáúu cọ lỉåüng cạc bon trung bçnh 0,65%C.
b-Thẹp håüp kim :
TCVN 1659-75 quy âënh k hiãûu bàòng táûp håüp chỉỵ v säú theo quy lût sau :
-Säú âáưu tiãn chè lỉåüng cạc bon trung bçnh tênh theo pháưn vản
-Chỉỵ l cạc k hiãûu họa hc ca ngun täú håüp kim cọ trong thẹp.
-Säú sau cạc k hiãûu họa hc chè lỉåüng trung bçnh ca ngun täú
âọ theo %,
nãúu lỉåüng håüp kim xáúp xè 1% thç khäng k hiãûu (NÕu lµ nguyªn tè hỵp kim chÝnh)
-Nãúu cúi mạc thẹp cọ chỉỵ A l thẹp cháút lỉåüng täút (lỉåüng P, S
≤
0,025%)
Vê dủ :
-12Cr18Ni9Ti : cọ 0,12% C, 18%Cr, 9%Ni, 1% Ti.
-40Cr9Si2 : cọ 0,40%C, 9%Cr, 2%Si

-38CrMoAlA : cọ 0,38%C, 1%Cr, 1%Mo, 1%Al, thẹp täút.
Tiãu chøn k thût ca cạc thẹp håüp kim ta chỉa quy âënh vç hiãûn tải chỉa sn
xút loải thẹp ny.
2-Tiãu chøn Nga :
a-Thẹp cạc bon :
Theo tiãu chøn Nga nhọm thẹp ny âỉåüc k hiãûu båíi cạc säú chè lỉåüng cạc bon
trung bçnh cọ trong thẹp tênh theo pháưn vản.
Vê dủ : 05 - Thẹp cọ lỉåüng cạc bon trung bçnh 0,05%
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
17
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
10 - Thẹp cọ lỉåüng cạc bon trung bçnh 0,10%
35 - Thẹp cọ lỉåüng cạc bon trung bçnh 0,35%
45 - Thẹp cọ lỉåüng cạc bon trung bçnh 0,45%
b-Thẹp håüp kim : Dng táûp håüp chỉỵ v säú âãø k hiãûu.
-Säú âỉïng âáưu mạc thẹp chè lỉåüng cạc bon trung bçnh cọ trong thẹp âọ theo pháưn
vản.
-Chỉỵ chè tãn ngun täú håüp kim viãút tàõt theo tiãúng Nga (chỉỵ viãút â nọi åí pháưn 1)
-Säú âỉïng sau cạc chỉỵ chè lỉåüng ngun täú håüp kim trung bçnh theo %.
-Nãúu cúi mạc thẹp cọ chỉỵ A l chè thẹp täút (lỉåüng P, S ráút êt
≤
0,025%)
Vê dủ : 40XH - cọ 0,40%C, 1%Cr, 1%Ni
10X18H9T - cọ 0,10%C, 18%Cr, 9%Ni, 1%Ti
38XMЮA - cọ 0,38%C, 1%Cr, 1%Mo, 1%Al, l thẹp täút
3-Tiãu chøn Trung Qúc :
Quy âënh k hiãûu hon ton giäúng Nga chè khạc l tãn cạc ngun täú håüp kim
âỉåüc viãút bàòng k hiãûu họa hc ca nọ.
4-Tiãu chøn M :
M dng hãû AISI/SAE âãø k hiãûu thẹp kãút cáúu våïi hãû thäúng cọ bäún chỉỵ säú xxxx.

Trong âọ hai säú cúi cng chè hm lỉåüng cạc bon trung bçnh theo pháưn vản (vi mạc thẹp
sỉí dủng nàm chỉỵ säú xxxxx trong âọ ba säú cúi cng chè lỉåüng cạc bon theo pháưn vản. Hai
säú âáưu ca mạc thẹp l m säú quy âënh cho loải thẹp håpü kim v thnh pháưn ca nọ
. Mún
biãút thnh pháưn ny phi tra bng.
Vê dủ :
Thẹp cạc bon : 10xx - thẹp cạc bon âån gin
11xx - thẹp cạc bon dãù càõt cọ lỉu hunh cao
12xx - thẹp dãù càõt chỉïa lỉu hunh v phäút pho aao
15xx - thẹp cạc bon âån gin chỉïa 1,00 - 1,65%Mn
Thẹp håüp kim :
-Thẹp man gan : 13xx - thẹp cọ khong 1,75%Mn
-Thẹp ni ken : 23xx - thẹp cọ khong 3,5%Ni
25xx - thẹp cọ khong 5,00%Ni
-Thẹp ni ken - cräm : 31xx, 32xx, 33xx, 34xx. Tra lỉåüng håüp kim theo bng.
-Thẹp mä lêp âen : 40xx, 44xx. Lỉåüng håüp kim phi tra bng.
-Thẹp cräm - mä lêp âen : 41xx
-Thẹp ni ken - cräm - mä lêp âen : 43xx, 47xx, 81xx, 86xx, 87xx, 88xx, 93xx,
94xx, 97xx, 98xx.
-Thẹp ni ken - mä lêp âen : 46xx, 48xx.
-Thẹp cräm : 50xx, 51xx, 50xxx, , 51xxx, 52xxx.
-Thẹp cräm - vanâi : 61xx
-Thẹp vonfram : 72xx
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
18
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
-Theùp si lờc man gan : 92xx
-Caùc maùc theùp khaùc : xxBxx chố theùp coù chổùa bo, xxLxx chố theùp coù chổùa chỗ.
Noùi chung muọỳn bióỳt thaỡnh phỏửn cuỷ thóứ theùp Myợ phaới cn cổù vaỡo loaỷi theùp quy
õởnh trón vaỡ tra baớng cho sụn.

5-Tióu chuỏứn Nhỏỷt :
a-Theùp caùc bon : kyù hióỷu bũng chổợ S (nghộa laỡ theùp) sau õoù laỡ sọỳ chố lổồỹng caùc bon trung
bỗnh vaỡ cuọỳi cuỡng laỡ chổợ C, chố theùp caùc bon.
Vờ duỷ : S10C - lổồỹng caùc bon trung bỗnh 0,10%
S12C, S17C, S33C, S43C
b-Theùp hồỹp kim : kyù hióỷu khaù phổùc taỷp, luọn bừt õỏửu bũng chổợ S nghộa laỡ theùp. Muọỳn bióỳt
caùc chố tióu cuỷ thóứ phaới tra baớng.
Vờ duỷ : Theùp crọm : SCr415, SCr420, SCr430
Theùp crọm - mọ lờp õen : SCM415, SCM418, SCM421
Theùp man gan, crọm - man gan :SMn420, SMn433, SMnC443
Theùp ni ken - crọm : SNC236, SNC415, SNC631
Theùp ni ken - mọ lờp õen : SNCM220. SNCM415, SNCM431
6-Tióu chuỏứn Phaùp, ổù
c vaỡ EU : cuợng khọng coù quy luỏỷt chung õóứ coù thóứ nhỏỷn bióỳt ngay
maỡ phaới tra baớng mồùi bióỳt cuỷ thóứ õổồỹc nón khọng nóu ra.
2.2.3.Theùp duỷng cuỷ :
Laỡ loaỷi theùp duỡng laỡm duỷng cuỷ cừt goỹt vaỡ bióỳn daỷng kim loaỷi : caùc loaỷi dao cừt goỹt,
khuọn reỡn, khuọn dỏỷp Nhoùm theùp naỡy chố laỡ theùp lừng vaỡ laỡ loaỷi theùp chỏỳt lổồỹng tọỳt vaỡ
chỏỳt lổồỹng cao.
a-Tióu chuỏứn Vióỷt Nam :
1-Theùp caùc bon : Duỡng tỏỷp hồỹp chổợ vaỡ sọỳ õóứ kyù hióỷu.
-Chổợ CD õổùng õỏửu maùc theùp chố theùp duỷng cuỷ caùc bon (C : caùc bon, D : duỷng cuỷ)
-Nhoùm sọỳ õổùng sau chổợ chố lổồỹng caùc bon trung bỗnh trong theù
p theo phỏửn vaỷn.
-Nóỳu coù chổợ A õổùng cuọỳi cuỡng laỡ theùp chỏỳt lổồỹng cao.
Vờ duỷ : CD70 - coù lổồỹng caùc bon 0,70%
CD80 - coù lổồỹng caùc bon 0,80%
CD100 - coù lổồỹng caùc bon 1,00%
CD120A - coù lổồỹng caùc bon 1,20% vaỡ laỡ theùp chỏỳt lổồỹng cao.
2-Theùp hồỹp kim : Duỡng tỏỷp hồỹp chổợ vaỡ sọỳ õóứ kyù hióỷu.

-Sọỳ õỏửu tión cuớa maùc theùp chố lổồỹng caùc bon trung bỗnh trong theùp theo phỏửn vaỷn,
nóỳu xỏỳp xố 1% thỗ khọng ghi.
-Sọỳ õổùng sau caùc chổợ chố lổồỹng nguyón tọỳ hồỹp kim trung bỗnh theo %, nóỳu lổồỹng
hồỹp kim xỏỳp xố 1% thỗ khọng kyù hióỷu .
-Chổợ laỡ kyù hióỷu hoùa hoỹc cuớa nguyón tọỳ hồỹp kim.
Vờ duỷ : 75W18V - coù 0,75%C, 18%W, 4%Cr, 1%V
90Cr5WV - coù 0,90%C, 5%Cr, 1%W, 1%V
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
19
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
100CrWSiMn - coù 1%C, 1%W, 1%Si, 1%Mn
160Cr12Mo - coù 1,60%C, 12%Cr, 1%Mo
Tióu chuỏứn kyợ thuỏỷt cuớa theùp duỷng cuỷ hồỹp kim sổớ duỷng TCVN 1823-76.
b-Tióu chuỏứn Nga :
1-Theùp caùc bon : Duỡng tỏỷp hồpỹ chổợ vaỡ sọỳ õóứ kyù hióỷu.
-Chổợ Y õổùng õỏửu maùc chố theùp caùc bon (uglerodistaia stal)
-Sọỳ õổùng sau chố lổồỹng caùc bon trung bỗnh tờnh theo phỏửn nghỗn.
-Chổợ A õổùng cuọỳi maùc chố theùp chỏỳt lổồỹng cao.
Vờ duỷ : Y7 - coù 0,70%C
Y10 - coù 1,00%C
Y13 - coù 1,30%C
Y13A -coù 1,30%C, laỡ theùp chỏỳt lổồỹng cao
2-Theùp hồỹp kim : Duỡng tỏỷp hồỹp chổợ vaỡ sọỳ
-Sọỳ õổùng õỏửu maùc theùp chố lổồỹng caùc bon trung bỗnh theo phỏửn nghỗn, nóỳu xỏỳp xố
1% thỗ khọng ghi.
-Chổợ laỡ tón nguyón tọỳ hồỹp kim vióỳt từt bũng tióỳng Nga.
-Sọỳ sau tón nguyón tọỳ chố thaỡnh phỏửn cuớa noù theo %, nóỳ
u xỏỳp xố 1% khọng ghi

Vờ duỷ : XB - coù 1,00%C, 1%Cr, 1%W, 1%Mn

9XC - coù 0,90%C, 1%Cr, 1%Si
3X2B8 - coù 0,30%C, 2%Cr, 8%W
5XHT- coù 0,50%C, 1%Cr, 1%Ni, 1%Ti
60X2CM - coù 0,60%C, 2%Cr, 1%Si, 1%Mo, 1%V.
c-Tióu chuỏứn Myợ :
Theùp duỷng cuỷ ồớ Myợ trổồùc õỏy duỡng hóỷ thọỳng kyù hióỷu AISI, nhổng ngaỡy nay hỏửu
nhổ khọng coỡn hióỷu lổỷc nổợa. Do vỏỷy ồớ õỏy chố nóu mọỹt sọỳ loaỷi thổồỡng gỷp õóứ dóự nhỏỷn bióỳt.
Cuợng tổồng tổỷ theùp kóỳt cỏỳu, muọỳn bióỳt thaỡnh phỏửn vaỡ tióu chuỏứn kyợ thuỏỷt cuỷ thóứ phaới tra
baớng, chổù khọng coù quy luỏỷt chung.
Vờ duỷ : -Theùp gioù coù caùc maùc sau : M8, M15, M35, M45, T3, T7, T9.
-Theùp laỡm khuọn dỏỷp noùng : H15, H16, H20, H41, H43
-Theùp laỡm khuọn dỏỷp nguọỹi : D1, D6,A5
-Theùp laỡm duỷng cuỷ chởu va õỏỷp : S3, S4
- Theùp duỷng cuỷ
coù cọng duỷng rióng : L1, L3, L4, L5, L7, F1, F2, F3.
-Theùp caùc bon thỏỳp laỡm khuọn eùp nhổỷa : P2, P3, P4, P5, P6, P20, P21
d-Tióu chuỏứn Nhỏỷt :
1-Theùp caùc bon : Sổớ duỷng tióu chuỏứn JIS G4401-83 coù caùc maùc sau : SK1, SK2, SK3,
SK4, SK5, SK6, SK7. Muọỳn bióỳt cuỷ thóứ vóử thaỡnh phỏửn, tờnh chỏỳt, phaới tra baớng.
2-Theùp hồỹp kim : Sổớ duỷng tióu chuỏứn JIS G4403-83, cuợng khọng coù quy luỏỷt chung, ồớ
õỏy chố nóu mọỹt sọỳ loaỷi thọng duỷng õóứ dóự nhỏỷn bióỳt.
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
20
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
Vê dủ : -Thẹp lm dao càõt : SKS11, SKS2, SKS21, SKS5, SKS51, SKS7, SKS8.
-Thẹp lm dủng củ va âáûp : SKS4, SKS41, SKS43, SKS44.
-Thẹp lm khn biãún dảng ngüi : SKS3, SKS31, SKS93, SKS94, SKS95,
SKDL, SKD1, SKD12.
-Thẹp lm khn dáûp nọng : SKD4, SKD5, SKD6, SKD61, SKD62, SKD7,
SKD8.

-Thẹp lm kn ẹp, âục ạp lỉûc : SKT3, SKT4
e-Tiãu chøn Âỉïc :
1-Thẹp cạc bon : Cạc mạc thẹp dủng củ cạc bon ca Âỉïc âỉåüc bàõt âáưu bàòng chỉỵ C v säú
tiãúp theo chè lỉåüng cạc bon trung bçnh theo pháưn vản v kãút thục bàòng chỉỵ W.
Vê dủ : C70W1 - cọ 0,70%C
C80W1 - cọ 0,80%C
C125W - cọ 1,25%C
C135W - cọ 1,35%C
2-Thẹp håüp kim : Cạc mạc thẹp giọ ca Âỉïc âỉåüc k hiãûu bàõt âáưu bàòng chỉỵ S (HS) v cạc
nhọm säú cạch nhau båíi gảch ngang chè lỉåüng trung bçnh ca ngun täú håüp kim tênh ra %
theo quy lû
t : säú âáưu tiãn l W, tiãúp theo l Mo, V cúi cng l Co. Nãúu chè cọ ba nhọm
säú thç khäng chỉïa Co.
Vê dủ : -S12-1-4-5 hay (HS 12-1-4-5) - cọ 12%W, 1%Mo, 4%V, 5%Co. Lỉåüng
cạc bon phi tra bng
-S18-1-2-15 hay (HS 18-1-2-15 - cọ 18%W, 1%Mo, 2%V, 15%Co
-S 3-3-2 hay (HS 3-3-2) - cọ 3%W, 3%Mo, 2%V.
2.2.4.Thẹp, håüp kim chun dng v âàûc biãût :
1-Thẹp chäúng mi mn cao trong âiãưu kiãûn va âáûp (thẹp Hatfind) :
a-TCVN : chè cọ mäüt mạc thẹp : 130Mn13Â -cọ 1,30%C, 13%Mn, Â cọ nghéa l
chè chãú tảo âỉåüc sn pháøm bàòng phỉång phạp âục.
b-Tiãu chøn Nga : chè cọ mäüt mạc thẹp 110 Г13Л (trỉåïc âáy Г13Л hay Г13)
trong âọ lỉåüng cạc bon khong 0,90 - 1,40%, 13%Mn, chỉỵ Л cọ nghéa l chãú tảo sn
pháøm bàòng phỉång phạp âục.
c-Tiãu chøn M : thẹp chäúng m
i mn cao âỉåüc quy âënh trong tiãu chøn
ASTM A128-90 cọ cạc mạc sau : Grade A, Grade B-1, Grade B-3, Grade B-4, Grade C,
Grade D, Grade E-1, Grade E-2 v Grade F. Mún tçm cạc chè tiãu phi tra bng.
d-Tiãu chøn Nhát : thẹp ny âỉåüc quy âënh theo tiãu chøn JIS gäưm cọ nàm mạc
: SCMnH1, SCMnH2, SCMnH3, SCMnH11 v SCMnH21. Mún biãút cạc chè tiãu phi

tra bng.
2-Thẹp äø làn :
a-Tiãu chøn Viãût Nam : Quy âënh theo tiãu chøn TCVN 1659-75. K hiãûu bàòng
chỉỵ OL âỉïng âáưu mạc, tiãúp âọ l säú chè lỉåüng cạc bon trung bçnh theo pháưn vản, sau âọ l
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
21
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
kyù hióỷu hoùa hoỹc cuớa nguyón tọỳ hồỹp kim. Sọỳ õổùng sau kyù hióỷu nguyón tọỳ hồỹp kim chố
lổồỹng chổùa cuớa noù theo %.
Vờ duỷ : OL 100Cr1,5 - coù 1,00%C, 1,5%Cr
OL100Cr1,5SiMn - coù 1,00%C, 1,5%Cr, 1%Si, 1%Mn
b-Tióu chuỏứn Nga : Kyù hióỷu bũng chổợ (sarico-podsipnicovaiastal) õổùng õỏửu
maùc, caùc chổợ tióỳp sau õoù chố nguyón tọỳ hồỹp kim, sọỳ õổùng sau caùc chổợ chố lổồỹng nguyón tọỳ
õoù theo %.
Vờ duỷ : X15 - coù 1%C, 1,5%Cr
X15C - coù 1%C, 1,5%Cr, 1%Si, 1%Mn
c-Tióu chuỏứn Myợ : Quy õởnh theo tióu chuỏứn ASTM A259-89, coù caùc maùc sau :
AISI/SAE 52 100, 51 100, 50 100, 5195, 1070M, 5120 vaỡ UNS, K19526. Caùc chố tióu
phaới tra baớng.
c-Tióu chuỏứn Nhỏỷt : ổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn JIIS G4805-90, gọửm coù nm
maùc : SUJ1, SUJ2, SUJ3, SUJ4 vaỡ SUJ5.
d-Tióu chuỏứn ổùc : ổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn DIN 17230-90, coù caùc maùc sau
100Cr6, 100CrMn6, 100CrMo7, 100CrMo7 3, X45Cr13, X102CrMo17, 80MoớCV4216,
X80WMoớCV654, X75WCrV1841. Caùc chố tióu phaới tra baớng.
e-Tióu chuỏ
ứn Phaùp : ổồỹc quy õởnh theo tióu chuỏứn NFA 35-565-84, coù caùc maùc
sau : 100C6, 100D7, 18NCD4, Z100CD17, 80DCV40, Z85WDCV6. Caùc chố tióu phaới tra
baớng.
f-Tióu chuỏứn Anh : duỡng hai tióu chuỏứn BS9 70/1-83 cho mọỹt maùc vaỡ BS 4659-89
cho hai maùc : 535A99, BM2, BT1. Caùc chố tióu tra theo baớng.

3-Theùp gioù :
a-Tióu chuỏứn Vióỷt Nam : kyù hióỷu theo quy luỏỷt chung cuớa theùp duỷng cuỷ hồỹp kim.
Vờ duỷ : 75W18V - theùp gioù P18
90W9V2 - theùp gioù P9.
b-Tióu chuỏứn Nga : Theùp gioù õổồỹc kyù hióỷu bũng chổợ P (rerusaia stal) coù nghộa laỡ
theùp cừt goỹt, sọỳ õổùng sau P chố lổồỹng vonfram trung bỗnh theo phỏửn trm. Tióỳp õoù laỡ caùc
chổợ chố tón nguyón tọỳ hồỹp kim, sọỳ õổùng sau caùc chổợ chố lổồỹng nguyón tọỳ hồỹp kim õoù theo
phỏửn trm.
Vờ duỷ : P18 - coù 18%W
P9 - coù 9%W, õỏy laỡ hai maùc cọứ õióứn
P9K5 - coù 9%W, 5%Co
P10K5 5 - coù 10%W, 5% Co, 5%V
Caùc nguyón tọỳù coỡn laỷi phaới tra baớng.




Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
22
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
Sỉû tỉång âỉång giỉỵa TCVN v Nga vãư cạc mạc thẹp giọ thäng dủng

TCVN Nga
75W18V P18
90W9V2 P9
85W12V P12 Ф 5
140W9V5 P9 Ф 5
90W18V2 P18Ф 2
90W18Co5V2 P18K5Ф 2
95W9Co5V2 P9K5Ф2

150W10Co5V5 P10K5 Ф 5
125W14V4 P14 Ф 4
5-Thẹp dãù càõt (thẹp tỉû âäüng) :
a-Tiãu chøn Viãût Nam : Âáy l loải thẹp kãút cáúu chun dng lm cạc chi tiãút sn
xút våïi säú lỉåüng låïn, chëu ti trng nh, phi qua gia cäng càõt gt v u cáưu âäü bọng
cao nhỉ : bu läng, âai äúc, cạc loải vêt, mäüt säú bạnh ràng Loải thẹp ny cọ lỉåüng phäút
pho v lỉu hunh khạ cao, sau ny ngỉåìi ta cn cho thãm chç vo âãø tàng kh nàng càõt
gt. K hiãûu ca nọ theo quy lût thẹp kãút cáúu. Chè khạc l cọ thãm k hiãûu S, P v Pb
trong mạ
c thẹp.
Vê dủ : 12MnSPb cọ 0,12%C, 1%Mn
40MnS cọ 0,40%C, 1%Mn
S v Pb âãø chè thẹp dãù càõt chỉï khäng phi lỉåüng chỉïa ca nọ xáúp xè 1%. Tuy
nhiãn trong vê dủ tải trang 22 ca TCVN 1659-75 lải ghi chụ ràòng S v Pb cọ nghéa l mäùi
ngun täú chỉïa 1% . Trong thẹp dãù càõt hm lỉåüng ca lỉu hunh âãún 0,35%, phäút pho
âãún 0,15%, chç âãún 0,30%.
b-Tiãu chøn Nga : Nga k hiãûu thẹp dãù càõt bàòng chỉỵ A âỉïng âáưu mạc thẹp
(abtomatnaia stal), tiãúp sau theo quy lût ca thẹp kãút cáúu.
Vê dủ : A40 cọ 0,40%C
A40Г cọ 0,40%C, 1%Mn
5-Thẹp âỉåìng ray : Loải thẹp ny Viãût Nam chỉa quy âënh k hiãûu, hiãûn tải ton bäü ray
phi nháûp ngoải. ÅÍ âáy trçnh by k hiãûu ca Nga.
Thẹp âỉåìng ray âỉåü
c k hiãûu bàòng chỉỵ P (rayisnaia stal) sau âọ l säú chè träng
lỉåüng mäüt mẹt ray theo kilägam.
Vê dủ : P45 thẹp âỉåìng ray nàûng 45kG/m.
P60 thẹp âỉåìng ray nàûng 60kG/m.
6-Thẹp cạc bon cạn nọng dng cho xáy dỉûng :
Theo tiãu chøn Viãût Nam (TCVN 5709-1993) quy âënh k hiãûu bàòng XCT, chỉỵ
säú tiãúp sau chè âäü bãưn kẹo täúi thiãøu theo N/mm

2
â chia cho 10 (thỉåìng dng MN/m
2
).
Tiãu chøn ny quy âënh bäún mạc thẹp sau :
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
23
Kyù hióỷu vỏỷt lióỷu kim loaỷi Quang Anh khoa Cồ khờ
XCT 34 Theùp xỏy dổỷng coù õọỹ bóửn keùo tọỳi thióứu 340N/mm
2

XCT 38 - nt - 380N/mm
2
XCT 42 - nt - 420N/mm
2
XCT 52 - nt - 520N/mm
2
7-Hồỹp kim cổùng :
a-Tióu chuỏứn Vióỷt Nam : TCVN quy õởnh kyù hióỷu hồỹp kim cổùng theo cọng thổùc
hoùa hoỹc cuớa caùc thaỡnh phỏửn cỏỳu taỷo. Chổợ laỡ chố tón cuớa caùc bờt vaỡ co ban, sọỳ õổùng sau cọ
ban chố lổồỹng cuớa noù theo %. Lổồỹng caùc bờt laỡ tyớ lóỷ coỡn laỷi, tọứng caùc thaỡnh phỏửn laỡ 100%.
-Nhoùm mọỹt caùc bờt :
WCCo3 - coù 97%WC, 3%Co
WCCo8 -coù 92%WC, 8%Co
WCCo10 - coù 90%WC, 10%Co
-Nhoùm hai caùc bờt :
WCTiC30Co4 - coù 66%WC, 30%TiC, 4%Co
WCTiC15Co6 - coù 79%WC, 15%TiC, 6%Co
-Nhoùm ba caùc bờt :
WCTTC7Co12 - coù 81%WC, 7%TiC vaỡ TaC, 12%Co (phaới tra baớng mồùi

bióỳt cuỷ thóứ lổồỹng chổùa cuớa rióng TiC vaỡ TaC)
WCTTC20Co9 - coù 71%WC, 20%TiC vaỡ TaC, 9%Co
b-Tióu chuỏứn Nga : Duỡng caùc tỏỷp hồỹp chổợ vaỡ sọỳ BK, TK vaỡ TTK õóứ kyù hióỷu cho
caùc nhoùm mọỹt, hai vaỡ ba caùc bờt, sọỳ chố lổồỹ
ng chổùa cuớa caùc thaỡnh phỏửn trong õoù theo %.
Sọỳ õổùng sau chổợ K luọn chố % cọ ban, sau B luọn chố % caùc bờt vonfram, caùc thaỡnh phỏửn
khaùc tỗm theo quy luỏỷt nhổ Vióỷt Nam
-Nhoùm mọỹt caùc bờt :
BK8 - coù 92%WC, 8%Co
BK10 - coù 90%WC, 10%Co
-Nhoùm hai caùc bờt :
T15K6 - coù 79%WC, 15%TiC, 6%Co
T30K4 - coù 66%WC, 30%TiC, 4%Co
-Nhoùm ba caùc bờt :
TT7K12 - coù 71%WC, 7%TiC vaỡ TaC, 12%Co (Muọỳn tỗm thaỡnh phỏửn cuớa
rióng TiC vaỡ TaC phaới tra baớng)
TT10K8 - coù 82%WC, 10%TiC vaỡ TaC, 8%Co.

Sổỷ tổồng õổồng giổợa TCVN vaỡ Nga vóử caùc maùc hồỹp kim cổùng thọng duỷng


TCVN Nga
WCCo2 BK2
WCCo3 BK3
Bọỹ mọn CNVL - Khoa cồ khờ
24
K hiãûu váût liãûu kim loải Quang Anh khoa Cå khê
WCCo4 BK4
WCCo6 BK6
WCCo8 BK8

WCCo10 BK10
WCTiC 30Co4 T30K4
WCTiC15Co6 T15K6
WCTiC14Co8 T14K6
WCTiC5Co10 T5K10
WCTiC5Co12 T5K12
WCTTC7Co12 TT7K12
WCTTC10Co8 TT10K8
WCTTC20Co9 TT20K9
2.2.5.Kim loải mu v håüp kim mu thäng dủng :
1-Nhäm v håüp kim nhäm :
a-Tiãu chøn Viãût Nam : Âỉåüc quy âënh båíi tiãu chøn TCVN 1859-75, củ thãø
nhỉ sau :
-Nhäm ngun cháút : Chỉỵ l k hiãûu họa hc ca nhäm, säú tiãúp sau chè lỉåüng chỉïa ca
nhäm theo pháưn tràm.
Vê dủ : Al 99,60 - cọ 99,60%Al
Al 99,99 - cọ 99,99%Al
Hồûc cọ thãø ghi Al 1A, Al 2A, Al 3A, trong âọ :
Al : k hiãûu nhäm kim loải
Chè säú âỉïng sau biãøu thë cáúp loải theo âäü sảch ca nhäm.
A : k hiãûu nhäm cọ âäü sảch cao.
Củ thãø : Al 1A : nhäm ngun cháút chỉïa 99,99% Al
Al 2A : nhäm ngun cháút chỉïa 99,95% Al
Al 3A : nhäm ngun cháút chỉïa 99,90% Al
-Håüp kim nhäm : Âỉïng âáưu l k hiãûu họa hc ca nhäm, tiãúp sau l cạc k hiãûu họ
a hc
ca cạc ngun täú håüp kim chênh v phủ. Säú âỉïng sau k hiãûu chè lỉåüng ngun täú âọ
theo pháưn tràm.
*Håüp kim nhäm biãún dảng, cọ cạc mạc sau :
AlCu4,4Mg0,5Mn0,8 - cọ 4,4%Cu, 0,5%Mg, 0,8Mn, cn lải l nhäm

AlCu4,4Mg1,5Mn0,6 - cọ 4,4%Cu, 1,5%Mg, 0,6%Mn, cn l nhäm.
AlMg1,4 - cọ 1,4%Mg - cn lải l nhäm
AlZn5,6Mg2,5Cu1,6 - cọ 5,6%Zn, 2,5%Mg, 1,6%Cu, cn lải l nhäm
*Håüp kim nhäm âục, cọ cạc mạc sau :
AlCu4,5Â - cọ 4,5%Cu, cn lải l nhäm, Â l håüp kim nhäm âục
AlSi5,5Cu4,5Â - cọ 5,5%Si, 4,5%Cu, cn lải l nhäm, Â l håüp kim âục
Bäü män CNVL - Khoa cå khê
25