Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện theo luật tố tụng hình sự việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (17.51 MB, 178 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA LUẬT HÌNH SỰ
----------------------
NGUYỄN THỊ MỸ HỒNG
THỦ TỤC XÉT THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CĨ ĐIỀU KIỆN THEO
LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
Giảng viên hướng dẫn:
Th.S ĐINH VĂN ĐỒN
Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2022
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA LUẬT HÌNH SỰ
----------------------
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
THỦ TỤC XÉT THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN THEO
LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Mỹ Hồng
MSSV: 1853801013067
Niên khóa: 2018- 2022
GVHD: Th.S Đinh Văn Đồn
Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2022
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp “Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều
kiện theo luật Tố tụng Hình sự Việt Nam” là cơng trình khoa học do chính tơi thực hiện
dưới sự hướng dẫn của Th.S Đinh Văn Đồn. Nội dung khóa luận là kết quả nghiên cứu
những vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng giữa các Tịa án có thẩm quyền về Thủ tục xét
tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện theo quy định của pháp luật Tố tụng hình
sự Việt Nam. Các số liệu thống kê, cơng trình nghiên cứu học thuật, nội dung vụ việc,
tài liệu, bản án, quyết định của Tòa án các cấp đều được trích dẫn trung thực và tuân thủ
các quy định về trích dẫn, chú thích tài liệu tham khảo.
Tác giả xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về lời cam đoan của mình.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2022
Sinh viên
Nguyễn Thị Mỹ Hồng
LỜI TRI ÂN
Tác giả chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Ban Điều hành Khoa luật Hình sự,
q thầy cơ Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo cơ hội cho tác giả được
thực hiện và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp của tác giả.
Để có thể hồn thành được cơng trình nghiên cứu này, tác giả thật sự biết ơn Thạc
sĩ Đinh Văn Đoàn – người thầy đã dành nhiều sự tâm huyết, thời gian và công sức, sự
quan tâm dành cho tác giả, trong suốt q trình thực hiện khóa luận tác giả đã nhận được
những sự chỉ dẫn, lời khuyên sâu sắc mà chính những kiến thức này tác giả chưa thể am
hiểu được trong quá trình học tập và nghiên cứu của mình.
Tác giả cũng xin gửi lời tri ân chân thành đến Tiến sĩ Lê Huỳnh Tấn Duy vì những
giá trị chứa đựng trong những cơng trình học thuật và sự tâm huyết của Thầy dành cho
lĩnh vực pháp luật hình sự nói chung và pháp luật tố tụng hình sự nói riêng. Từ những
ngày đầu khi tiếp cận với đề tài tác giả đã gặp phải nhiều khó khăn, tuy nhiên khi được
tiếp cận với những cơng trình nghiên cứu của Thầy mà tác giả đã có được cho mình
những kiến thức vô cùng quan trọng đặt nền tảng cho việc hồn thành khóa luận của
mình.
DANH MỤC CHỮ, TỪ VIẾT TẮT
STT
Từ viết tắt
Từ được viết tắt
Bộ luật hình sự (Số 100/2015/QH13) ngày 27
tháng 11 năm 2015 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật
1
BLHS năm 2015
sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật Hình sự
số 100/2015/QH14 (Số 12/2017/QH14 ngày 20
tháng 6 năm 2017)
2
BLTTHS năm 2015
Bộ luật tố tụng hình sự (Số 101/2015/QH13 ngày
27 tháng 11 năm 2015)
3
LTHAHS năm 2019
Luật thi hành án hình sự (Số: 41/2019/QH14 ngày
14 tháng 6 năm 2019)
4
Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP hướng dẫn áp
Nghị quyết 01/2018/NQdụng Điều 66 và Điều 106 của Bộ luật Hình sự về
HĐTP
tha tù trước thời hạn có điều kiện
TTLT số 04/2018/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-
5
6
7
8
TTLT số 04/2018/TTLT- VKSNDTC/TTLT-BCA-BQP-TANDTCBCA-BQP-TANDTCVKSNDTC ngày 09/02/2018 Quy định phối hợp
VKSNDTC
thực hiện quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm
2015 về tha tù trước thời hạn có điều kiện
Cơng
văn
160/TANDTC-PC
số
NQ số 49-NQ/TW
TT số 12/2018/TT-BCA
Cơng văn số 160/TANDTC-PC ngày 23/7/2018
của TANDTC về việc ban hành một số biểu mẫu
về tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Nghị quyết số 49-NQ/TW Ban chấp hành trung
ương ban hành Nghị quyết của Bộ Chính trị về
chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 ngày 02
tháng 06 năm 2005
Thông tư số 12/2018/TT-BCA ngày 07/05/2018
Quy định thực hiện tha tù trước thời hạn có điều
kiện trong Cơng an nhân dân
9
TAND
Tòa án nhân dân
10
TANDTC
Tòa án nhân dân tối cao
11
TANDCC tại TPHCM
Tòa án nhân dân Cấp cao tại Thành phố Hồ Chí
Minh
12
Thủ tục xét tha tù trước Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện
thời hạn
13
14
Chế định tha tù trước thời Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện
hạn
Tha tù trước thời hạn
Tha tù trước thời hạn có điều kiện
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC XÉT THA TÙ
TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN ........................................................................ 9
1.1.
Khái niệm thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện ................................ 9
1.2.
Đặc điểm của thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện ......................... 14
1.3.
Ý nghĩa của thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện ........................... 17
1.4.
Cơ sở của việc quy định thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện ....... 19
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................. 23
CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN HÀNH VỀ THỦ
TỤC XÉT THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN ................................... 25
2.1.
Quy định về lập hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện ................ 25
2.1.1.
Thời điểm xét tha tù trước thời hạn có điều kiện .......................................... 25
2.1.2.
Chủ thể có thẩm quyền lập hồ sơ đề nghị ..................................................... 27
2.1.3.
Quy định về hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện ...................... 30
2.1.4.
Văn bản đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện ...................................... 37
2.1.5.
Quy định về thẩm định hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện ..... 37
2.2.
Quy định về tổ chức phiên họp xét tha tù trước thời hạn có điều kiện ........ 39
2.3. Quy định về thi hành quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện, hủy
Quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện. ......................................................... 41
2.3.1.
Thi hành quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện ................................ 41
2.3.2.
Hủy Quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện ....................................... 43
2.4. Quy định về thủ tục khiếu nại, kháng nghị đối với các quyết định của Hội
đồng xét tha tù trước thời hạn có điều kiện. .............................................................. 46
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................. 48
CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ THỦ TỤC XÉT THA TÙ
TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
........................................................................................................................................ 50
3.1. Thực tiễn áp dụng pháp luật về thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều
kiện .............................................................................................................................. 50
3.1.1. Những kết quả đạt được trong công tác thi hành thủ tục xét tha tù trước thời
hạn có điều kiện. ......................................................................................................... 50
3.1.2. Những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng thủ tục xét tha tù trước
thời hạn có điều kiện ................................................................................................... 51
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thủ tục xét tha tù trước
thời hạn có điều kiện .................................................................................................... 68
3.2.1. Một số kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam ..
.............................................................................................................................. 68
3.2.2. Các giải pháp khác ........................................................................................... 79
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................................. 82
KẾT LUẬN ................................................................................................................... 83
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC CÁC QUYẾT ĐỊNH CỦA TÒA ÁN
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện lần đầu được quy định tại Bộ luật Hình
sự năm 2015, nhằm thực hiện những chủ trương được đặt ra tại Nghị quyết số 49NQ/TW, ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020
là “đề cao hiệu quả phịng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội”.
Mặc dù là một chế định mới trong pháp luật hình sự tuy nhiên quá trình thực hiện chế
định này cho đến nay đã đạt được những mục tiêu đề ra và những giá trị nhất định, thể
hiện chính sách nhân đạo của Đảng, Nhà nước đối với người phạm nhân chấp hành án,
tạo điều kiện để họ được sớm tái hòa nhập với cộng đồng. Để đạt được những thành công
trên là sự phối hợp giữa các ban ngành tư pháp, sự hướng dẫn, sửa đổi các quy định pháp
luật từ các cơ quan lập pháp. Mặc dù vậy, để nâng cao chất lượng thực thi chế định tha
tù trước thời hạn là một vấn đề không đơn giản và yêu cầu sự đồng bộ về mặt áp dụng
các quy phạm pháp luật giữa các chủ thể có thẩm quyền, sự phối hợp chặt chẽ giữa các
chủ thể liên ngành tư pháp.
Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện được đặt ra là một cơ chế nhằm thực
thi chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện, có ý nghĩa quan trọng đặc biệt quan trọng
vì nếu khơng xác định được những quy trình, cách thức thực hiện sẽ dẫn đến việc áp
dụng tùy tiện, thiếu nhất quán, thiếu cơ sở pháp lý, từ đó dẫn đến làm mất đi giá trị vốn
có ban đầu của chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện. Tuy nhiên, hiện nay quá trình
áp dụng thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện hiện nay đặt ra nhiều khó khăn và
có thể kể đến như nhiều văn bản quy phạm pháp luật đang song song có hiệu lực cùng
điều chỉnh về thủ tục xét tha tù trước thời hạn. Ngoài ra, quan điểm áp dụng quy phạm
pháp luật thông qua những quyết định của cơ quan có thẩm quyền vẫn đang có sự khác
nhau giữa các Tịa án dẫn đến tình trạng chưa đảm bảo được quyền và lợi ích của phạm
nhân, tạo nên sự khơng đồng bộ trong hệ thống ngành tư pháp. Bên cạnh đó, khi xem xét
những quy phạm pháp luật hiện hành vẫn còn nhiều nội dung chưa được điều chỉnh trong
thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện như: trình tự thủ tục phiên họp xét hủy
quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong đó nổi bật là sự thiếu sót vai trị của
đại diện Viện kiểm sát trong phiên họp; thời điểm có hiệu lực của quyết định tha tù trước
thời hạn có điều kiện; thời điểm bắt đầu tính thời gian thử thách cho phạm nhân được
2
tha tù trước thời hạn; cơ sở, trình tự, thủ tục, hệ quả pháp lý khi giải quyết khiếu nại cho
phạm nhân; các biểu mẫu tại Công văn số 160/TANDT – PC bộc lộ nhiều thiếu sót.
Vì lẽ đó, việc nghiên cứu và khắc phục những điểm còn bất cập nhằm nâng cao
tính tồn diện của hệ thống pháp luật, thống nhất áp dụng giữa các cơ quan có thẩm
quyền, đảm bảo quyền và lợi ích cho phạm nhân là một điều quan trọng và cấp thiết. Đây
cũng chính là lý do mà tác giả lựa chọn đề tài “Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có
điều kiện theo luật tố tụng hình sự Việt Nam” làm đề tài khóa luận của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Hiện nay, đối với đề tài của khóa luận mặc dù đã có được nhiều cơng trình nghiên
cứu chung về thủ tục này tuy nhiên chỉ dừng lại về phạm vi chế định tha tù trước thời
hạn có điều kiện đặt trong pháp luật hình sự tuy nhiên về mặt pháp luật tố tụng vẫn chưa
có được nhiều cơng trình nghiên cứu. Qua khảo sát, tác giả nhận thấy có một số cơng
trình nghiên cứu về thủ tục này, có thể kể đến những ấn phẩm, cơng trình dưới đây.
-
*Giáo trình
Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội (2016), Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt
Nam, NXB Chính trị quốc gia sự thật.
-
Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2019), Giáo trình Luật tố tụng
hình sự Việt Nam, Nxb Hồng Đức – Hội Luật Gia Việt Nam.
Nội dung của 02 quyền Giáo trình trên đem đến những kiến thức tổng quát trong
Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015, nội dung bao gồm 18 chương tuy nhiên tác giả tìm
hiểu tập trung những vấn đề trong giáo trình như: những vấn đề chung của Bộ luật Tố
tụng Hình sự năm 2015, xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm, một số vấn đề về thi hành
bản án, quyết định của Tòa án nhằm phục vụ cho quá trình nghiên cứu đề tài của mình.
-
Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2021), Giáo trình Luật Hình sự
Việt Nam-phần chung, Nxb Hồng Đức – Hội Luật gia Việt Nam.
Nội dung về chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện được giáo trình phân tích
chi tiết và cụ thể, mặc dù về khái niệm của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện
là gì khơng được đưa ra cụ thể tuy nhiên những đánh giá về bản chất phát lý và thời điểm
áp dụng của biện pháp này được trình bày dễ hiểu và cô đọng.
*Sách chuyên khảo
3
-
Pháp luật thi hành án hình sự Việt Nam những vấn đề lý luận và thực tiễn (2006),
Chủ biên: Võ Khánh Vinh, Nguyễn Mạnh Kháng, Nxb Tư Pháp.
Có thể nói đây là cơng trình đầu tiên nghiên cứu cụ thể và chi tiết những vấn đề
trong pháp luật thi hành án hình sự, sách đưa ra những phân tích mang tính sâu và rộng
về lý luận cơ bản về thi hành án hình sự, chỉ ra những kinh nghiệm thành công và chưa
đạt được trong công tác thi hành án hình sự, xây dựng những luận cứ khoa học đổi mới
cơng tác thi hành án hình sự cho những giai đoạn sau này. Trong quá trình nghiên cứu
ấn phẩm này tác giả tập trung vào những nội dung chủ yếu như khái niệm, đối tượng
điều chỉnh của pháp luật thi hành án hình sự, thi hành hình phạt tù.
-
Tổng quan về Luật hình sự Việt Nam (2021), Chủ biên: Trịnh Tiến Việt, Nxb
Chính trị Quốc gia sự thật.
Tài liệu sách này đã cung cấp cho sinh viên cái nhìn tồn diện và những phân tích
của tác giả về bản chất pháp lý của chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện xuất phát
từ nền tảng, cơ sở quy định nào hiện nay.
-
Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017
(phần chung) (2017), Nguyễn Ngọc Hịa, Nxb. Tư pháp.
Trong q trình nghiên cứu và xây dựng nên khái niệm thủ tục xét tha tù trước
thời hạn có điều kiện tác giả đã tiếp cận được với tài liệu sách này, về cơ bản nội dung
tha tù trước thời hạn có điều kiện được tác giả cuốn sách trình bày cụ thể, chi tiết các nội
dung như khái niệm, điều kiện được tha tù trước thời hạn, trường hợp vi phạm các nghĩa
vụ trong thời gian thử thách. Từ những nội dung trên tác giả đã có thêm cho mình kiến
thức về chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện.
-
*Luận văn Thạc sĩ Luật học
Lương Quang (2021), Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện
theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học
Luật Thành phố Hồ Chí Minh.
Với kết quả nghiên cứu được trình bày trong Luận văn, tác giả đã đưa ra những
phân tích cụ thể về nguồn luật áp dụng cho thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện
hiện nay bộc lộ nhiều điểm bất cập. Ngồi ra, song song đó là vấn đề yêu cầu bổ sung
một số vấn đề trong biểu mẫu về tha tù trước thời hạn có điều kiện và thực tiễn giải quyết
4
khiếu nại của phạm nhân trong phán quyết của các Tịa án có thẩm quyền đối với các
quyết định của Hội đồng xét tha tù trước thời hạn có điều kiện.
-
*Bài viết chuyên khảo
Bài viết “Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện: Một số hạn chế và kiến
nghị hồn thiện luật” của nhóm tác giả Lê Huỳnh Tấn Duy, Lương Quang, Trần
Thanh Sơn đăng tải trên Tạp chí Khoa học pháp lý Việt Nam số 04 (143)/2021.
Thơng qua nội dung của bài viết nhóm tác giả đã đưa ra những sự so sánh trực
quan và quan điểm sâu sắc liên quan đến 3 vấn đề hiện nay là (1) nguồn luật điều chỉnh
cho chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện cần được thống nhất áp dụng, tránh những
tình trạng áp dụng pháp luật khác nhau giữa các cơ quan có thẩm quyền; (2) Các biểu
mẫu được ban hành bởi Công văn số 160/TANDTC – PC có sự thiếu sót về các biểu mẫu
có nội dung như Quyết định không chấp nhận tha tù trước thời hạn có điều kiện, Quyết
định khơng chấp nhận hủy quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện, từ đó nhóm tác
giả đưa ra những kiến nghị nhằm bổ sung, khắc phục; (3) Thủ tục giải quyết khiếu nại
của phạm nhân đối với các quyết định của Hội đồng xét tha tù trước thời hạn có điều
kiện hiện nay giữa các Tịa án đang có sự bất cập, không thống nhất với nhau về cơ sở
pháp lý lẫn hướng giải quyết.
Có thể nói rằng đây là cơng trình chi tiết, bày tỏ quan điểm rõ ràng gợi mở nhiều
vấn đề liên quan đến pháp luật tố tụng hình sự trong chế định tha tù trước thời hạn. Tuy
nhiên, ngồi những vấn đề mà cơng trình đã đề cập cá nhân tác giả nhận định rằng vẫn
tồn tại nhiều bất cập cần được giải quyết trong thời gian sắp tới.
Bài viết của tác giả Lê Văn Cân với chủ đề “Những vướng mắc, bất cập từ thực
tiễn áp dụng chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện” đăng tải trên Tạp chí
kiểm sát số 03 (tháng 02/2019).
Những kết quả nghiên cứu trong bài viết thể hiện các nội dung như: (1) những
khó khăn trong việc xác định thời hạn thử thách; (2) thời điểm có hiệu lực của quyết định
-
tha tù trước thời hạn có điều kiện và thời điểm tiến hành tha phạm nhân; (3) bổ sung nội
dung biểu mẫu trong Công văn số 160/TANDTC-PC về thời điểm tính thời gian thử
thách đối với phạm nhân. Bài viết trên đã đưa ra những phân tích cơ bản về vấn đề thời
điểm tính thời gian thử thách và thời điểm có hiệu lực của quyết định tha tù trước thời
hạn có điều kiện, đây là 2 vướng mắc lớn được đặt ra trong đề tài của tác giả, tuy vậy
5
theo quan điểm của tác giả những kiến nghị của bài viết chưa đưa ra được cách giải quyết
triệt để.
-
Bài viết “Hoàn thiện một số quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện” của
tác giả Phạm Văn Tn đăng tải trên Tạp chí điện tử Tịa án nhân dân ngày 18
tháng 02 năm 2020.
Trong bài viết tác giả đã đề cập đến những nội dung về tha tù trước thời hạn có
điều kiện trong Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và cả Bộ Luật tố
tụng hình sự năm 2015, đối với bài viết trên tác giả đánh giá cao nội dung kiểm sát việc
thực hiện tha tù trước thời hạn có điều kiện mà tác giả đặt ra trong bài viết, cụ thể cần
thiết hoàn thiện những quy định về sự tham giam của đại diện Viện kiểm sát trong phiên
họp hủy quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Bài viết “Quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Luật thi hành
án hình sự năm 2019 và một số kiến nghị” của tác giả Lê Thị Diễm Hằng đăng
tải trên Tạp chí Luật học số 3/2021.
Trong bài viết tác giả xoay quanh những nội dung về tha tù trước thời hạn có
điều kiện trong cả 3 ngành luật hình sự, tố tụng hình sự và thi hành án hình sự, những
-
vấn đề liên quan đến đề tài của sinh viên được tác giả bài viết đề cập đến như: thời điểm
xét tha tù trước thời hạn có điều kiện, cơ quan thực hiện và hồ sơ đề nghị tha tù trước
thời hạn có điều kiện, thời điểm có hiệu lực của quyết định tha tù trước thời hạn có điều
kiện.
Bài viết của tác giả Nguyễn Văn Đoàn với đề tài “Một số ý kiến về thực hiện chế
định tha tù trước thời hạn có điều kiện” đăng tải trên Tạp chí Kiểm sát số 24
(tháng 12/2018).
Điểm sáng của bài viết chính là đề cập đến thành phần hồ sơ chính minh cho điều
kiện “Phạm tội lần đầu” được quy định tại điểm a khoản 1 Điều 66 BLHS năm 2015 hiện
nay vẫn chưa đầy đủ, trong thời gian tới cần có những sự bổ sung cần thiết, nhằm chứng
-
minh rõ phạm nhân thỏa mãn điều kiện này.
-
Bài viết “Một số vướng mắc, bất cập trong cơng tác tha tù trước thời hạn có
điều kiện” của tác giả Hoàng Văn Tưởng được đăng tải trên Tạp chí điện tử Tịa
án nhân dân ngày 31 tháng 03 năm 2021.
6
Nội dung bài viết đưa ra tình huống về bất cập trong việc xác định hình phạt tù
cịn lại chưa chấp hành được quy định tại khoản 10 Điều 368 BLTTHS năm 2015 và
trường hợp xác định thẩm quyền tham gia phiên họp của Cơ quan lập hồ sơ đề nghị, đại
diện Viện kiểm sát đối với phạm nhân tại khoản 3 Điều 57 Luật thi hành án hình sự năm
2019.
Tóm lại, đối với các cơng trình nghiên cứu nêu trên đều đã chỉ ra được những
điểm bất cập cơ bản và cốt lỗi trong pháp luật tố tụng hình sự điều chỉnh cho thủ tục xét
tha tù trước thời hạn có điều kiện, tuy nhiên theo đánh giá của tác giả ở một vài khía
cạnh pháp lý nhất định như quyền khiếu nại của phạm phân, thời điểm bắt đầu tính thời
gian thử thách, thẩm quyền giải quyết khiếu nại của phạm phân giữa các Tòa án vẫn chưa
được phân tích và đánh giá tồn diện nhằm đưa ra những giải pháp, kiến nghị nâng cao
tính thống nhất, khả thi khi áp dụng trong thực tiễn. Với tinh thần tiếp thu những giá trị
từ các cơng trình nghiên cứu hiện có, tác giả đã gợi mở được những vấn đề mới và tiếp
tục mở rộng, đưa ra những phân tích và dẫn chứng cụ thể, chi tiết cho đề tài của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục đích nghiên cứu
Việc đánh giá các quy định về chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện hiện
nay là một vấn đề quan trọng, nhằm đảm bảo các cam kết quốc tế theo tinh thần của
Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1996 và thực hiện tốt chủ trương
được đặt ra trong Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư
pháp đến năm 2020 ngày 02 tháng 06 năm 2005. Chính vì lẽ đó, mục đích đề tài hướng
đến nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và quy định của pháp luật về thủ tục xét tha
tù trước thời hạn có điều kiện, đồng thời xác định những bất cập và vướng mắc trong
quy định và thực tiễn thực hiện, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp
dụng thủ tục này.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, khóa luận xác định cần phải thực hiện
những nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể như sau:
(1) Tập trung nghiên cứu những vấn đề về lý luận, quy định pháp luật tố tụng hình
sự, pháp luật thi hành án về thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện.
7
(2) Phân tích, đánh giá những thống kê, báo cáo, các tình huống, vụ việc thực tiễn
nhằm làm rõ những kết quả đã đạt được, cũng như những vấn đề còn vướng mắc.
(3) Xây dựng các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thủ tục xét
tha tù trước thời hạn có điều kiện.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài xoay quanh những vấn đề về lý luận, quy định
của pháp luật và thực tiễn giải quyết giữa các cấp Tịa án có thẩm quyền trong quá trình
thi hành thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện theo pháp luật tố tụng hình sự Việt
Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung nghiên cứu: Khóa luận tiến hành nghiên cứu chế định tha tù
trước thời hạn có điều kiện theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Bên
cạnh đó, tác giả cũng phân tích những quy định của Luật thi hành án hình sự năm 2019,
các văn bản quy phạm có liên quan đến thủ tục này. Khóa luận tập trung nghiên cứu 3
nhóm vấn đề bao gồm: (1) Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện theo quy định
tại Điều 368 BLTTHS năm 2015; (2) Quyền khiếu nại của phạm nhân đối với các quyết
định của Hội đồng xét tha tù trước thời hạn có điều kiện; (3) Quyền kháng nghị của đại
diện Viện kiểm sát theo khoản 11 Điều 368 BLTTHS năm 2015.
- Phạm vi không gian đề tài: Tác giả tiến hành khảo sát số liệu thống kê báo cáo
liên quan đến thủ tục xét tha tù trước thời hạn trong phạm vi cả nước. Bên cạnh đó, tác
giả cũng khảo sát thực tiễn áp dụng thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện thơng
qua các vụ việc tại các tỉnh như: Phú Yên, Đồng Tháp, Bình Thuận, Thành phố Hồ Chí
Minh, Bạc Liêu.
- Về thời gian: Việc nghiên cứu được tiến hành từ các vụ việc, quyết định tha tù
trước thời hạn có điều từ năm 2018 đến khi đề tài này hoàn thành.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học pháp lý như:
- Phương pháp phân tích, tổng hợp và bình luận các quy định pháp luật hiện hành
xác định rõ bản chất của thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện.
8
- Phương pháp so sánh đối chiếu các quy định pháp luật có liên quan đến chế định
tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật tố tụng hình sự và các văn bản quy phạm
có liên quan như LTHAHS năm 2019, TTLT số 04/2018/TTLT-BCA-BQP-TANDTCVKSNDTC, Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP nhằm đánh giá những sự khác biệt giữa
các quy định pháp luật hiện hành.
- Phương pháp nghiên cứu tình huống: tác giả dựa vào phương pháp này để đọc
và hiểu các tình huống, vụ việc, quyết định của các cơ quan có thẩm quyền gắn liền trong
cơng tác tha tù trước thời hạn có điều kiện từ đó rút ra được những vướng mắc, bất cập
tồn tại trong cách hiểu và áp dụng pháp luật.
6. Ý nghĩa khoa học thực tiễn của khóa luận
Khóa luận hướng đến những giá trị trong cơng tác hồn thiện những quy định cịn
đang vướng phải sự bất cập, không thống nhất giữa cách hiểu và áp dụng của những chủ
thể có thẩm quyền trong công tác thi hành chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Vì vậy, tác giả hy vọng khóa luận sẽ có thể là tài liệu tham khảo hữu ích cho những đọc
giả mong muốn nghiên cứu đến lĩnh vực pháp luật hình sự nói chung và đặc biệt là thủ
tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện nói riêng.
Đề tài cũng có thể được sử dụng tham khảo trong hoạt động lập pháp nhằm hoàn
thiện quy định của pháp luật về thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện; cũng như
góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động này trên thực tiễn.
7. Kết cấu của khóa luận
Ngồi phần mở đầu, mục lục, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung chính của khóa luận có kết cấu như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Chương 2: Quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về thủ tục xét tha tù trước
thời hạn có điều kiện.
Chương 3: Thực tiễn áp dụng pháp luật về thủ tục xét tha tù trước thời hạn có
điều kiện và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng.
9
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC XÉT THA TÙ
TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN
Đối với nội dung của Chương này, tác giả tập trung làm rõ những vấn đề lý luận
về thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện như khái niệm của thủ tục xét tha tù
trước thời hạn có điều kiện được xây dựng dựa trên nền tảng của khái niệm tha tù trước
thời hạn có điều kiện. Đồng thời, những đặc điểm như thủ tục xét tha tù trước thời hạn
có điều kiện được điều chỉnh bởi quy định của pháp luật, đối tượng được áp dụng thủ
tục, chủ thể thực hiện, nội dung các giai đoạn của thủ tục được tác giả tiến hành phân
tích chi tiết. Ngồi hai vấn đề trên, thì ý nghĩa to lớn, nhân văn của thủ tục xét tha tù
trước thời hạn và cơ sở quy định cho thủ tục này trên góc độ pháp luật quốc tế và pháp
luật quốc gia cũng được tác giả trình bày cụ thể trong nội dung của Chương.
Thông qua những nội dung về khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa và cơ sở quy định của
thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện tác giả mong muốn chứng minh được mối
quan hệ biện chứng giữa thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện được quy định
trong pháp luật tố tụng hình sự và chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện quy định
trong pháp luật hình sự, để từ đó làm nổi bật được bản chất của thủ tục xét tha tù trước
thời hạn có điều kiện chính là để thực thi chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện trên
thực tiễn.
1.1. Khái niệm thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện
Khái niệm thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện chưa được ghi nhận và
quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, mặc dù chế định tha tù trước
thời hạn có điều kiện đã được ghi nhận lần đầu tiên trong Bộ luật hình sự năm 2015 được
Quốc hội Khóa XII kỳ họp thứ 10 thơng qua ngày 27/11/2015 và có hiệu lực từ ngày
01/7/2016 và được hướng dẫn thi hành với nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác.
Chính vì vậy, việc tìm hiểu và đánh giá một cách toàn diện về thủ tục xét tha tù
trước thời hạn là một việc làm cần thiết và cấp bách vì, thủ tục xét tha tù trước thời hạn
có điều kiện chính là những quy định của pháp luật thủ tục điều chỉnh cho pháp luật nội
dung là tha tù trước thời hạn có điều kiện được thực hiện, áp dụng trên thực tiễn. Nên
trước khi tìm hiểu khái niệm thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện, tác giả sẽ đưa
ra những phân tích về khái niệm “thủ tục” và khái niệm “tha tù trước thời hạn có điều
kiện”.
10
Theo Từ điển Tiếng Việt giải thích rằng “Thủ tục là thứ tự và cách thức làm việc
theo một trật tự đã được quy định1”. Hoặc “Thủ tục là những việc cụ thể phải làm theo
một trật tự quy định, để tiến hành một cơng việc có tính chất chính thức hoặc là tập hợp
các phương thức được thiết lập sẵn để giải một bài toán cho trước hay thực hiện một
chức năng xác định nào đó trên máy tính”2. Từ hai giải thích trên có thể rút ra rằng, thủ
tục chính là những cách thức, trình tự tiến hành một cơng việc cụ thể nào đó đã có nhằm
đạt được một kết quả nhất định. Lý do cần phải có thủ tục là đối với mỗi cơng việc,
những vấn đề như nguyên tắc, chủ trương, quy định của pháp luật đã được Nhà nước đặt
ra sẽ không thể tự thực hiện được, mà để có thể thực thi những quy phạm pháp luật bắt
buộc phải có yếu tố là những chủ thể đại diện cho cơ quan Nhà nước, mang quyền lực
nhà nước, đặt ra những trình tự thủ tục nhất định có phạm vi áp dụng trên tồn lãnh thổ
để có thể thực hiện được nội dung của quy phạm pháp luật trên thực tế.
Khái niệm về tha tù trước thời hạn có điều kiện được quy định tại Điều 1 NQ số
01/2018/NQ-HĐTP theo đó:“Tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp được Tịa
án áp dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù khi có đủ các điều kiện theo quy
định của Bộ luật Hình sự, xét thấy khơng cần buộc họ phải tiếp tục chấp hành án phạt
tù tại cơ sở giam giữ”. Tuy nhiên, theo quan điểm của tác giả khái niệm này chưa thể rõ
được bản chất cũng như nội hàm của tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Liên quan đến khái niệm tha tù trước thời hạn có điều kiện, hiện nay vẫn tồn tại
nhiều quan điểm khác nhau, theo quan điểm của tác giả Nguyễn Ngọc Hòa cho rằng:
“Điều luật quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp miễn chấp hành
phần hình phạt tù chưa được chấp hành có điều kiện. Người được hưởng biện pháp
này không phải tiếp tục chấp hành phần hình phạt tù chưa được chấp hành nhưng phải
tuân thủ các quy định đối với họ trong thời gian nhất định (thời gian thử thách). Nếu
trong thời gian thử thách, người bị kết án không vi phạm các quy định này thì được miễn
việc chấp hành phần hình phạt tù chưa được chấp hành”3. Ngồi ra, theo Giáo trình của
Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh lại không xác định rõ tha tù trước thời
Từ điển Tiếng Việt (2013), Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam Viện khoa học xã hội vùng Nam Bộ, NXB
Từ điển Bách Khoa, tr.1054.
2
Từ điển Tiếng Việt (2019), Trung tâm từ điển học, Chủ biên: Hoàng Phê, NXB Đà Nẵng, tr.1287.
3
Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017 (phần chung) (2017), Nguyễn
Ngọc Hòa, Nxb. Tư pháp, tr.323.
1
11
hạn là một biện pháp gì tuy nhiên giáo trình có đưa ra nhận xét như sau:“Về tính chất
pháp lý, thì tha tù trước thời hạn có điều kiện có nhiều điểm tương đồng với án treo.
Điểm khác nhau cơ bản nhất là án treo được áp dụng trong quá trình giải quyết trách
nhiệm hình sự cịn tha tù trước thời hạn có điều kiện được áp dụng trong quá trình
người bị kết án đang chấp hành hình phạt”4.
Tác giả đánh giá các khái niệm đã phần nào xác định rằng tha tù trước thời hạn
có điều kiện được hiểu là một biện pháp có tính chất tương tự như biện pháp miễn chấp
hành hình phạt tuy nhiên lại có những điều kiện nhất định hoặc về bản chất tương tự như
án treo và khác nhau về thời điểm áp dụng. Tuy nhiên, một số vấn đề như những đặc
điểm cơ bản của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện như thời gian thử thách, hệ
quả vi phạm thời gian thử thách vẫn chưa được làm rõ.
Theo tác giả Đặng Khắc Thắng có nêu:“Tha tù trước thời hạn là “tạm tha tù có
điều kiện”, nó như là một biện pháp nhân đạo trong công tác cải tạo giáo dục phạm
nhân, giúp các phạm nhân sớm trở về với cộng đồng để sửa chữa lỗi lầm dưới sự giúp
đỡ và giám sát của gia đình, chính quyền địa phương. Người đang chấp hành án phạt tù
tại trại giam được “tha bổng” trước thời hạn, nhưng phải thực hiện nghiêm chỉnh một
số nghĩa vụ do Tòa án ấn định, trong thời gian nhất định, nếu vi phạm nghĩa vụ họ có
thể bị hủy bỏ quyết định tha tù trước thời hạn để tiếp tục chấp hành hình phạt cịn lại tại
trại giam”5. Tác giả đánh giá với quan điểm về khái niệm này là tương đối đầy đủ, thể
hiện được những đặc điểm cơ bản của biện pháp tha tù trước thời hạn và phù hợp với
những quy định pháp luật hiện hành.
Một các diễn đạt khác được tác giả Hoàng Xuân Du đưa ra như sau:“Tha tù trước
thời hạn có điều kiện (hay cịn gọi là tạm tha) là một biện pháp trong thi hành án phạt
từ chuyển từ hình thức chấp hành án tại các cơ sở giam giữ sang chấp hành án tại
cộng đồng. Theo đó, người thi hành án phạt tù đã thi hành án được một thời gian nhất
định, thỏa mãn những điều kiện quy định, có thể được xem xét trả tự do, thời gian thử
Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2021), Giáo trình Luật Hình sự Việt Nam-phần chung, Nxb Hồng
Đức – Hội Luật gia Việt Nam, tr.402.
5
Đặng Khắc Thắng (2021), “Tha tù trước thời hạn có điều kiện và quyền bầu cử của người được tha tù trước thời
hạn”, Cổng thông tin Viện Kiểm Sát Nhân Dân Thành Phố Hải Phòng, đăng ngày 13/05/2021, nguồn:
cập ngày 11/04/2022.
4
12
thách đúng bằng thời gian cịn lại của hình phạt tù”6. Tác giả đánh giá cao nội dung
được nêu trong khái niệm này vì đã chỉ ra rõ đây là một biện pháp trong thi hành án phạt
tù chuyển từ hình thức chấp hành án tại cơ sở giam giữ sang chấp hành án tại cộng đồng,
thời gian thử thách đúng bằng thời gian cịn lại của hình phạt tù. khi tiếp xúc với khái
niệm này người đọc có thể dễ dàng hiểu được, tuy nhiên nội hàm khái niệm lại chưa đề
cập đến trường hợp người được tha tù tù trước thời hạn vi phạm nghĩa vụ trong thời gian
thử thách.
Trên cơ sở nghiên cứu định nghĩa tại Điều 1 NQ số 01/2018/NQ-HĐTP và tìm
hiểu nhiều quan điểm của các tác giả về khái niệm của tha tù trước thời hạn có điều kiện,
tác giả đồng ý với quan điểm cho rằng tha tù trước thời hạn có điều kiện là một biện
pháp miễn chấp hành án phạt tù có điều kiện và xét về mặt bản chất thì biện pháp này
tương tự như án treo chỉ khác nhau về thời điểm áp dụng. Tuy nhiên, khái niệm về tha
tù trước thời hạn có điều kiện cần thể hiện được đầy đủ nội dung của chế định này, tác
giả đưa ra khái niệm như sau:“Tha tù trước thời hạn có điều kiện là một biện pháp trong
chính sách hình sự của Nhà nước đối với phạm nhân khi họ đáp ứng được những điều
kiện theo quy định tại Bộ luật Hình sự, phạm nhân khơng cịn phải chấp hành án phạt tù
trong bản án được Tòa án tuyên trước đó trong cơ sở giam giữ mà sẽ được chuyển đổi
sang chấp hành án phạt tù tại cộng đồng. Thời gian chấp hành án phạt tù tại cộng đồng
được gọi là thời gian thử thách, thời gian thử thách bằng với hình phạt tù cịn lại chưa
chấp hành, nếu trong thời gian thử thách người được tha tù trước thời hạn cố ý vi phạm
nghĩa vụ 02 lần trở lên hoặc bị xử phạt vi phạm hành chính 02 lần trở lên thì Tịa án có
thể hủy bỏ quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với người đó và buộc họ
chấp hành phần hình phạt tù cịn lại chưa chấp hành.”
Trong q trình nghiên cứu khái niệm về tha tù trước thời hạn trong pháp luật một
số các nước tác giả nhận định rằng về cơ bản nội hàm chế định này thể hiện các nội dung
như: (1) là một hình thức, phương pháp trả tự do sớm cho tù nhân; (2) tù nhân cần tuân
thủ, đạt được những điều kiện nhất định để được trả tự do hoặc phóng thích; (3) điều này
khơng có nghĩa là được thả tự do một cách hoàn toàn và luôn phải trong sự giám sát của
cơ quan đại diện Nhà nước; (4) khi tù nhân vi phạm những cam kết, nghĩa vụ sau khi
Hoàng Xuân Du (2018),“Tha tù trước thời hạn có điều kiện chính sách khoan hồng và nhân đạo”, Tạp chí Nhân
Quyền Việt Nam, Văn phịng nhân quyền, số 09, tr.12.
6
13
được phóng thích họ có thể bị thu hồi phóng thích và chấp hành án phạt tù trở lại; (5)
các quyết định được ban hành bởi một Hội đồng đại diện cho Nhà nước. Tác giả đánh
giá về cơ bản, nội dung về chế định tha tù trước thời hạn của các nước là có nhiều điểm
tương đồng với nội dung tha tù trước thời hạn của pháp luật Việt Nam.7
Dựa trên các khái niệm mà tác giả đã đưa ra, tác giả xây dựng nên khái niệm thủ tục xét
tha tù trước thời hạn có điều kiện như sau:“Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện
là cách thức, trình tự tiến hành hoạt động tha tù trước thời hạn có điều kiện cho phạm
nhân, bao gồm nhiều giai đoạn được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền
theo quy định của pháp luật”.
Có thể thấy được rằng mối quan hệ giữa chế định tha tù trước thời hạn có điều
kiện và thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện tương tự như mối quan hệ giữa Luật
hình sự và Luật tố tụng hình sự là một mối quan hệ thống nhất, hữu cơ giữa nội dung và
hình thức8, trong đó chế định tha tù trước thời hạn quyết định thủ tục xét tha tù trước
thời hạn, bất kỳ sự thay đổi nào của chế định tha tù trước thời hạn đều dẫn đến sự thay
đổi tương ứng của thủ tục xét tha tù trước thời hạn. Tuy nhiên, thủ tục xét tha tù trước
thời hạn có điều kiện cũng có tính độc lập tương đối, tác động trở lại chế định tha tù
trước thời hạn có điều kiện, bởi lẽ nếu khơng có những quy định của thủ tục xét tha tù
Theo Pháp luật của Bang Victoria Úc có quy định như sau: “Parole (còn được gọi là provisional release hoặc
supervised release) là hình thức trả tự do sớm cho một tù nhân trong đó tù nhân đồng ý tuân theo các điều kiện
hành vi nhất định, bao gồm cả việc kiểm tra với viên chức tạm tha được chỉ định của họ, nếu khơng, họ có thể bị
quản lý và trả lại, đến nhà tù.” (Nguồn tại: Adult Parole Board, “What is parole?”, doi:
< Retrieved 13 June 2022.)
7
Còn theo Pháp luật Canada thì tha tù trước thời hạn có điều kiện được quy định như sau:“Tạm tha là một
cầu nối được xây dựng cẩn thận giữa việc bị giam giữ và trở về với cộng đồng. Đây là một sự phóng thích có điều
kiện và góp phần bảo vệ xã hội bằng cách cho phép một số người phạm tội tiếp tục chấp hành một phần bản án
của họ bên ngoài cơ sở giáo dục trong cộng đồng dưới sự giám sát của viên chức tạm tha của Cơ quan Cải huấn
Canada (CSC), và phải tuân theo các điều kiện.
Tạm tha khơng có nghĩa là người phạm tội được hồn tồn tự do, khơng có sự giám sát. Điều đó có nghĩa
là người phạm tội có cơ hội, dưới sự giám sát và giúp đỡ của sĩ quan đại diện cho cơ quan tạm tha (the CSC parole
officer) , trở thành thành viên đóng góp của xã hội, miễn là họ tuân thủ các điều kiện được trả tự do. Nếu các điều
kiện tạm tha không được đáp ứng, Hội đồng Tạm tha Canada (PBC) có quyền thu hồi lệnh ân xá và đưa người vi
phạm trở lại nhà tù.” (Nguồn tại: Government of Canada, “What is parole?”, Date modified: 2018-10-19, doi:
< Retrieved 13 June 2022.)
Trần Quang Tiệp (2004), “Một số vấn đề lý luận về mối quan hệ giữa luật hình sự và luật tố tụng hình sự”, Tạp
chí Kiểm sát, số 11, tr.12.
8
14
trước thời hạn thì những quy phạm của chế định tha tù trước thời hạn không thể áp dụng
trên thực tế. Vì vậy mối liên hệ giữa 2 nội dung trên chính là mối quan hệ biện chứng.
1.2. Đặc điểm của thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện
Thứ nhất, thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện được điều
chỉnh bởi quy định của pháp luật.
Đặc điểm này xuất phát từ thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều
kiện là một hoạt động mang tính quyền lực Nhà nước, được thực hiện bởi các chủ thể là
các cơ quan có thẩm quyền, bao gồm nhiều giai đoạn, trình tự, cách thức cụ thể. Bên
cạnh đó, đối tượng tác động của thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều
kiện chính là người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm
nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà việc
tha tù trước thời hạn cho họ là một vấn đề quan trọng vì cần bảo đảm cho những quan
hệ xã hội khác không bị ảnh hưởng với việc tha tù trước thời hạn cho nhóm đối tượng
này. Vì vậy, thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện phải được điều
chỉnh bởi quy phạm pháp luật vì chỉ những đặc tính của quy phạm pháp luật mới phù
hợp để điều chỉnh cho thủ tục này bởi lý do quy phạm pháp luật là công cụ thể hiện được
ý chí của Nhà nước cụ thể là chính sách nhân đạo, khoan hồng dành cho phạm nhân, quy
phạm pháp luật được đảm bảo thực hiện bởi Nhà nước, có tính bắt buộc chung và được
thể hiện dưới hình thức xác định điều này nhằm đảm bảo được tính thống nhất, chặt chẽ
và tồn diện của pháp luật, vì chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện được áp dụng
trên phạm vi toàn quốc. Các văn bản quy phạm pháp luật hiện nay điều chỉnh cho thủ
tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện có thể kể đến là: BLHS năm 2015,
BLTTHS năm 2015, LTHAHS năm 2019, Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP, TTLT số
04/2018/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC.
Thứ hai, về đối tượng áp dụng thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có
điều kiện phải đáp ứng các điều kiện nhất định.
Người bị kết án phải chấp hành án phạt tù có thời hạn có thể là đối tượng của
nhiều chế định nhân đạo, khoan hồng của Nhà nước dành cho người phạm tội như miễn
chấp hành hình phạt, giảm mức hình phạt đã tun, án treo, hỗn chấp hành án phạt tù
trong đó có chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện. Tuy nhiên, đối tượng của chế
định tha tù trước thời hạn có điều kiện nhưng khơng đương nhiên là đối tượng của thủ
15
tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện. Mà buộc các đối tượng này phải
thỏa mãn những điều kiện được quy định tại BLHS năm 20159 và được các chủ thể có
thẩm quyền tiến hành lập hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện vào từng thời
điểm xét tha tù trước thời hạn theo quy định của pháp luật hiện hành. Các loại điều kiện
cần phải thỏa mãn chính là: điều kiện về loại tội phạm; điều kiện về thời hạn thực tế đã
chấp hành án phạt tù; điều kiện về nhân thân người phạm tội.
Thứ ba, chủ thể thực hiện thủ tục phải là các chủ thể được pháp luật ghi nhận có
thẩm quyền thực hiện thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện.
Thủ tục được thực hiện bởi các chủ thể đại diện cho quyền lực Nhà nước vì chính
những chủ thể này mới có đủ thẩm quyền và xuất phát từ lý do biện pháp tha tù trước
thời hạn có điều kiện là một chính sách hình sự mà Nhà nước dành cho người chấp hành
án phạt tù, thể hiện sự khoan hồng, khuyến khích phạm nhân tích cực rèn luyện, cải tạo
để được sớm làm lại cuộc đời, trở về với gia đình và cộng đồng trở thành một cơng dân
có ích cho xã hội. Và ngồi ra, Tịa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã
Khoản 1, Khoản 2 Điều 66 BLHS năm 2015 có quy định như sau:
“Điều 66. Tha tù trước thời hạn có điều kiện
1.Người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt
nghiêm trọng mà đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm
ít nghiêm trọng có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện sau đây:
9
a) Phạm tội lần đầu;
b) Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt;
c) Có nơi cư trú rõ ràng;
d) Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và án phí;
đ) Đã chấp hành được ít nhất là một phần hai mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 15 năm đối với trường hợp
bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn.
Trường hợp người phạm tội là người có cơng với cách mạng, thân nhân của người có cơng với cách mạng, người
đủ 70 tuổi trở lên, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, phụ nữ đang ni con dưới 36 tháng tuổi
thì phải chấp hành được ít nhất là một phần ba mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 12 năm đối với trường hợp
bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn;
e) Khơng thuộc một trong các trường hợp phạm tội quy định tại khoản 2 Điều này.
2. Không áp dụng quy định của Điều này đối với người bị kết án thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Người bị kết án về một trong các tội quy định tại Chương XIII, Chương XXVI, Điều 299 của Bộ luật này; người
bị kết án 10 năm tù trở lên về một trong các tội quy định tại Chương XIV của Bộ luật này do cố ý hoặc người bị
kết án 07 năm tù trở lên đối với một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 248, 251 và 252 của Bộ luật này;
b) Người bị kết án tử hình được ân giảm hoặc thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 40 của Bộ luật này.”
16
hội chủ nghĩa Việt nam, thực hiện quyền tư pháp để kết án một người, là cơ quan đại
diện cho quyền lực nhà Nhà nước vì vậy khi thực hiện thủ tục chuyển đổi người chấp
hành án phạt tù tại nơi giam giữ sang chấp hành án phạt tù tại cộng đồng cũng phải cho
chính những chủ thể này thực hiện trong đó các cơ quan đóng vai trị quan trọng là: Tịa
án, Viện kiểm sát. Đồng thời, vì đặc thù của thủ tục này được thực hiện khi người bị kết
án đã chấp hành án phạt tù được một thời hạn nhất định theo quy định của pháp luật hình
sự vì vậy ở giai đoạn này đã có sự tham gia của các chủ thể có thẩm quyền trong thi hành
án hình sự như: Cơ quan thi hành án hình sự10, cơ quan được giao một số nhiệm vụ thi
hành án hình sự11.
Thứ tư, thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện bao gồm nhiều
giai đoạn, nội dung các giai đoạn của thủ tục có sự khác nhau nhưng có sự liên kết chặc
chẽ với nhau.
Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện trải qua nhiều giai đoạn
và quy trình khác nhau, tuy nhiên ở mỗi giai đoạn đều có sự tham gia của ba chủ thể là
Tịa án, Viện kiểm sát và Cơ quan có thẩm quyền trong thi hành án hình sự, các giai đoạn
của thủ tục này bao gồm: giai đoạn lập hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện
của chủ thể có thẩm quyền; giai đoạn mở phiên họp xét đề nghị tha tù trước thời hạn có
điều kiện và ban hành quyết định chấp nhận hoặc không chấp nhận tha tù trước thời hạn
có điều kiện cho phạm nhân; giai đoạn thi hành quyết định tha tù trước thời hạn có điều
kiện và giải quyết khiếu nại của phạm nhân, kháng nghị của Viện Kiểm sát (nếu có); giai
đoạn mở phiên họp và ban hành quyết định chấp nhận hoặc không chấp nhận hủy quyết
định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong trường hợp phạm nhân vi phạm nghĩa vụ
tại khoản 4 Điều 66 BLHS năm 201512.
Khoản 2 Điều 11 LTHAHS năm 2019 quy định cơ quan thi hành án hình sự gồm: a) Trại giam thuộc Bộ Cơng
an, trại giam thuộc Bộ Quốc phịng, trại giam thuộc quân khu (sau đây gọi là trại giam); b) Cơ quan thi hành án
hình sự Cơng an tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi là cơ quan thi hành án hình sự Cơng an cấp
tỉnh); c) Cơ quan thi hành án hình sự Cơng an huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành
phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi là cơ quan thi hành án hình sự Cơng an cấp huyện); d) Cơ quan thi hành
án hình sự quân khu và tương đương (sau đây gọi là cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu).
11
Khoản 3 Điều 11 LTHAHS năm 2019 quy định Cơ quan được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự bao
gồm: a) Trại tạm giam thuộc Bộ Công an, trại tạm giam thuộc Bộ Quốc phịng, trại tạm giam thuộc Cơng an cấp
tỉnh, trại tạm giam cấp quân khu (sau đây gọi là trại tạm giam); b) Ủy ban nhân dân cấp xã; c) Đơn vị quân đội
cấp trung đoàn và tương đương (sau đây gọi là đơn vị quân đội).
12
Khoản 4 Điều 66 BLHS năm 2015:“4. Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện cố ý vi phạm nghĩa vụ 02
lần trở lên hoặc bị xử phạt vi phạm hành chính 02 lần trở lên trong thời gian thử thách, thì Tịa án có thể hủy bỏ
10
17
1.3. Ý nghĩa của thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện
Thứ nhất, thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện chính là cơ
sở quan trọng để thực hiện chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Với ý nghĩa quan trọng chính là để có thể thực hiện chế định tha tù trước thời hạn
đặt ra trong Bộ luật Hình sự trên thực tế buộc phải tồn tại thủ tục xét tha tù trước thời
hạn có điều kiện có điều kiện với vai trò là tiền đề, cơ sở trong đó bao gồm những quy
phạm pháp luật quy định cụ thể, chi tiết những trình tự, cách thức tiến hành biện pháp
tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện được thực hiện nhằm
xác định, làm rõ vấn đề người bị kết án có đủ điều kiện được tha tù trước thời hạn hay
không. Sự tồn tại của thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện khơng
phải là cơ sở khẳng định sự tồn tại của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện vì
khơng phải cứ thực hiện thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện chính
là thực hiện biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện vì vẫn có trường hợp phạm nhân
không được chấp nhận tha tù trước thời hạn có điều kiện sau khi đã tiến hành tồn bộ
thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện theo quy định của pháp luật.
Từ những ý nghĩa quan trọng trên chính là đưa chế định tha tù trước thời hạn có
điều kiện được thật sự thực thi trên thực tế mang lại cơ hội cho phạm nhân được sớm trở
về đồn tụ cùng gia đình, hịa nhập với xã hội, làm lại cuộc đời, từ đó thúc đẩy phạm
nhân cố gắng rèn luyện, tích cực cải tạo, chấp hành tốt những quy định của pháp luật để
được tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Thứ hai, đối với phạm nhân.
Thủ tục xét tha tù trước thời hạn có điều kiện có điều kiện giúp cho phép phạm
nhân được sớm quay trở về với gia đình, hịa nhập với cộng đồng, tạo sự hứng khởi,
được động viên từ xã hội và Nhà nước, khơng cịn tâm lý bị bỏ rơi, đẩy ra khỏi xã hội,
từ đó thúc đầy họ làm lại cuộc đời trở thành một công dân có ích cho xã hội.
Tạo động lực giúp người phạm tội tích cực cải tạo, quyết tâm sửa chữa những lỗi
lầm, rèn luyện ý chí chấp hành tốt những nghĩa vụ trong thời gian chấp hành án để được
xét tha tù trước thời hạn, đồng thời giúp phạm nhân hiểu được mục đích của hình phạt
quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với người đó và buộc họ phải chấp hành phần hình phạt tù còn
lại chưa chấp hành.”
