MỘT số PHƯƠNG PHÁP, kĩ THUẬT dạy học TÍCH cực(phát triển năng lực trong môn khoa học tự nhiên)

 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Khoa Vật lí – Hố học – Sinh học

1

Học phần: Phương pháp dạy học các chủ đề
trong môn Khoa học tự nhiên
MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC
(phát triển năng lực trong mơn Khoa học tự nhiên)

Nhóm trưởng: Nguyễn Thành Duy

 

 Đặc trưng

Tiến trình

PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
THEO TRẠM

Thế mạnh

Ví dụ


 
 

Bài học được thiết kế thành hệ thống các nhiệm vụ có
3
tính chun biệt, độc lập tại các vị trí khác nhau (trạm)

Trạm

Trạm
1 A

 Đặc trưng
Trạm

Trạm

Trạm
5 E

Trạm
2 B
trạm đóng
mở

Trạm
Trạm
4
D

Trạm
3
C

 

HS được tự chủ, tích cực hoạt động tham gia
HS tự kiểm tra, đánh giá kết quả của cá nhân và nhóm
Nâng cao hứng thú của HS

Thế mạnh

Tăng cơ hội phát triển các năng lực chung
Giúp GV cá biệt hố được trình độ từng học sinh
Khắc phục được khó khăn về trang thiết bị

4


 

5

Chia nhóm và chuẩn bị dụng cụ

Tiến trình
dạy học

Thống nhất nội quy học tập theo trạm
Thực hiện nhiệm vụ
Tổng kết kết quả học tập

 

6

Chuẩn bị ngun vật liệu,
bố trí khơng gian lớp học
 

1

2

Tạo tình huống
bài học

Xác định nội quy,
nhiệm vụ tại các trạm

Trình bày, thảo luận
kết quả trước lớp.

3

5

4

HS thực hiện nv học tập
luân chuyển qua các trạm

6

GV xác nhận, đánh giá và
hệ thống hoá kiến thức


 

Bài: Luyện tập chương
Một số vật liệu, nhiên liệu, nguyên liệu, lương thực –
thực phẩm thơng dụng

7

Ví dụ
minh hoạ

 

8

Ở mỗi trạm lớn có 2 trạm nhỏ,
trạm A hs thực hiện cá nhân,
trạm B ghép 4hs/ nhóm thực
hiện để hồn thành nhiệm vụ.

Trạm Vật liệu

Trạm
phát triển
bền vững

Trạm
lương thực –
thực phẩm

Trạm nhiên
liệu

HS tự do lựa chọn thứ tự thực
hiện tại các trạm lớn, nhưng
tại trạm nhỏ hs thực hiện từ
trạm A qua trạm B. (7ph/ trạm)
Giáo viên đánh giá và hệ
thống kiến thức sau khi tất cả
hoàn thành đầy đủ 5 trạm.

Trạm nguyên
liệu


 

9

 

PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC
THEO DỰ ÁN

 

11

KHÁI NIỆM

Học dựa trên dự án (Project based Learning) hay
còn gọi là học dự án (Project Learning) là một
hoạt động học tập nhằm tạo cơ hội cho học sinh
tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và
áp dụng một cách sáng tạo nó vào thực tế cuộc
sống, đồng thời cịn nghiên cứu vấn đề thơng qua
việc kết nối các thơng tin.

 

12

• Định hướng thực tiễn

 Đặc điểm

• Định hướng hứng thú người học
• Định hướng hành động
• Tính tự lực cao của người học
• Cộng tác làm việc
• Định hướng sản phẩm

 

13

Bước 1: Xác định
chủ đề dự án

Các Bước
Tiến Hành

Bước 3: Xây dựng bộ câu
hỏi định hướng

Bước 2: Xác định nội dung
cốt lỗi dự án

Bước 4: dự trù các
hoạt động học tập

Bước 5: Dự trù đánh giá

 

14

Giới thiệu dự án

Lập kế hoạch
thực hiện dự án
 

1

3

2

Viết báo cáo và trình
 bày báo cáo

Thực hiện dự án
5

6

Đánh giá kết quả
thực hiện dự án


 

15

Ưu, nhược
điểm

 

 

16

Ưu điểm

Phát
triển
thành phần
tìm hiểu tự
nhiên và vận
dụng
kiến
thức, kĩ năng
đã học của
năng

Phát triển năng
lực chung như
năng lực chủ và
tự học; năng lực
giải quyết vấn đề
và sáng tạo; năng
lực giao tiếp và
hợp tác

Phát triển phẩm
chất chủ yếu như
chăm chỉ, trung
thực,
trách
nhiệm.

 

17

 Nhược điểm

Cần tốn nhiều
thời gian, khơng
thích hợp trong
việc dạy học
những tri thức lí
thuyết có tính hệ
thống

 Người học
khơng quen chủ
động định
hướng q trình
học tập nên sẽ
gặp nhiều khó
khăn trong q
trình học tập.

Địi hỏi
 phương tiện,
vật chất, giáo
viên cần có
trình độ

chun mơn
cao và nghiệp
vụ vững vàng.

 

18

Ví dụ
minh họa

Oxygen và khơng khí


 

19

Bước 1: Giới thiệu dự án
 – GV khai thác những hiểu biết sơ bộ của HS về vấn đề ô nhiễm khơng
khí hiện nay tại quận Bình Tân bằng kĩ thuật KWL.
 – HS xem video về thực trạng ô nhiễm khơng khí hiện nay ở Việt Nam
và thảo luận về câu hỏi: Ơ nhiễm khơng khí là gì ? Ảnh hưởng của ơ
nhiễm khơng khí đễn sức khỏe và cuộc sống của con người ? Chúng ta
cần phải làm gì để ngăn chặn và kiểm sốt tình trạng ơ nhiễm khơng khí
đồng thời đề xuất giải pháp ?...
− GV giới thiệu dự án.

 

20

Bước 2: Lập kế hoạch thực hiện dự án
GV hướng dẫn HS nội dung hoạt động trong nhóm, thiết kế tiến trình
làm việc cho nhóm theo định hướng nhiệm vụ.
 Nhóm 1: Tìm hiểu thực trạng ơ nhiễm khơng khí hiện nay ở quận Bình
Tân.
 Nhóm 2: Tìm hiểu ảnh hưởng của ơ nhiễm khơng khí đến cuộc sống của
người dân quận Bình Tân.
 Nhóm 3: Báo cáo số liệu, bảng điều tra về ơ nhiễm mơi trường và xử lí
ơ nhiễm mơi trường ở quận Bình Tân.
 Nhóm 4: Đề xuất các giải pháp ngăn chặn và kiểm sốt tình trạng ô
nhiễm không khí, bảo vệ bầu không khí trong sạch.


 

Bước 3: Thực hiện dự án

21

 

22

Bước 4: Viết báo cáo và trình bày báo cáo
Dự án: “ khơng khí quanh tơi”
Các nhóm sẽ thực hiện báo cáo theo kế hoạch đã thực hiện
Bước 5: Đánh giá kết quả thực hiện dự án

 

23

DỰ KIẾN PHƯƠNG ÁN ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ ĐẠT
ĐƯỢC CỦA MỤC TIÊU
GV và HS cùng đánh giá hoạt động nhóm (HS) thơng qua
rubric liên quan đến hoạt động.

 

 Đặc trưng

Tiến trình

PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
5E

Thế mạnh

Ví dụ


 

25

 Đặc trưng

 
 

26

Thế mạnh

- Mơ hình
5E mang
lại
nhiều
hiệu quả
tích
cực
trong việc
dạy và học.

- Mơ hình 5E
lấy học sinh
làm
trung
tâm, các em
từng bước
khám phá và
xây
dựng
kiến
thức
mới.

- Mơ hình
dạy học “5E
cũng khiến
giáo
viên
cảm thấy hào
hứng với bài
giảng hơn.


 

Bước 1: Kết
nối (Engage)

Tiến trình
dạy học

Bước 2:
Khám phá
(Explore)
Bước 3: Giải
thích
(Explain)

Bước
5:
Đánh
giá
(Evaluate)

Bước 4: Vận
dụng
(Elaborate))

 

KĨ THUẬT DẠY
HỌC KHĂN
TRẢI BÀN


 

Khái Niệm

- Kĩ thuật khăn trải bàn là kĩ thuật dạy học trong
đó GV tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp
tác kết hợp giữa hoạt động cá nhân và hoạt
động nhóm nhằm kích thích, thúc đẩy sự tham
gia tích cực; Tăng cường tính độc lập, trách
nhiệm của cá nhân HS; Phát triển mơ hình có sự
tương tác giữa HS với HS.

 

 Đặc điểm

- Tiến trình dạy học 5E thích hợp cho các bài dạy
kiến thức mới.

- Trong giai đoạn vận dụng cần phối hợp việc vận
dụng kiến thức mới cả trong tình huống học tập và
trong tình huống thực tiễn.
- Không nhất thiết tất cả các giai đoạn của tiến
trình 5E đều phải thực hiện trên lớp.


 

Bước 1: Chia HS thành các nhóm và phát
cho mỗi nhóm 1 tờ giấy A0.

Các Bước
Tiến Hành

Bước 2: Chia tờ giấy A0 thành phần
chính giữa và các phần xung quanh.
Bước 3: Cá nhân HS tập trung vào câu
hỏi, chủ đề và viết kết quả vào phần
xung quanh.
Bước 4: HS thảo luận nhóm, thống nhất
ý kiến và viết vào phần chính giữa.

 

 

Ưu điểm

- HS được

rèn kĩ
tư
quyết
và
triển
lực
quyết
đề.

năng
duy,
định
phát
năng
giải
vấn

Giúp HS
đạt
được
mục tiêu học
tập cá nhân
cũng
như
làm
việc
cùng nhau
để đạt được
mục
tiêu

chung.
-

- Phát triển
năng lực giao
ếp cho mỗi
HS thông qua
việc chia sẻ
trong nhóm.


 

 

Ví dụ
minh họa

Bài: Sự sinh sản tế bào
 YCCĐ: Dựa vào sơ đồ, nhận biết sự lớn lên và
sinh sản tế bào (từ 1 tế bào 2 tế bào 3 tế
bào …. n tế bào)

Bước 2: Học sinh ở bốn cạnh hoạt dộng
cá nhân
Bước
3:
1 trong
Các học
5 phút

sinhđể
suy
hoàn
nghĩthành
cá nhân
yêuvà
Bước 4: Giáo viên sẽ gọi ngẫu nhiên một
Chokết
cầu
ghi
của
họcquả
giáo
sinh
vào
viên:
xếp
phần
bốn
Dựa
giấy
bàn
vàocùa
lạisơvới
mình,
đồnhau
trong
sau
và
học sinh 2-3 nhóm báo cáo, các học sinh

chianhóm
SGK,
đó
ranhận
ngồi
trưởng
biết
đềusự
xung
sẽlớn
tổng
quanh,
lênhợp
và lại
sinh
giáo
các
sản
viên
ý kiến
của
khác lắng nghe và nêu nhận xét.
phát
tế
và
bào
ghigiấy
vào
(từA0
1trung

tếtrải
bào
tâm
lênđến
bàn
tờ 2giấy.:
cho
tế bào
cácđến
em.n tế
bào).

 

34

KỸ THUẬT
MẢNH GHÉP
(JIGSAW)


 

Khái niệm

Là kĩ thuật tổ chức hoạt động
học tập hợp tác kết hợp giữa cá
nhân, nhóm và liên kết giữa các
nhóm nhằm giải quyết một
nhiệm vụ phức hợp, kích thích

sự tham gia tích cực của học
sinh, nâng cao vai trị của cá
nhân trong q trình hợp tác
(Khơng chỉ nhận thức hồn
thành nhiệm vụ ở Vịng 1 mà
cịn phải truyền đạt kết quả và
hồn thành nhiệm vụ ở Vịng 2).

35

 

36

Giáo viên giao việc cho từng
nhóm. - Các nhóm tiến hành
Thực hiện thảo luận và rút ra kết quả,
đảm bảo từng thành viên của
nhóm đều có khả năng trình
 bày kết quả của nhóm.
- Mỗi nhóm được tách ra và
hình thành nhóm mới theo sơ
đồ. - Từng thành viên lần lượt
trình bày kết quả thảo luận của
mình.
-


 

37

Lưu ý

Đảm bảo ở bước thảo luận đầu tiên, mọi thành
viên đều có khả năng trình bày kết quả thảo luận
của nhóm trước khi tiến hành tách nhóm. Các chủ
đề thảo luận cần được chọn lọc kỹ lưỡng, có tính
độc lập với nhau, khơng có mối quan hệ ràng buộc
“Nhân – quả” với nhau.

 

38

○ Đào sâu

Ưu điểm

kiến thức
trong
từng lĩnh
vực.

○ Phát huy

hiểu biết
của học
sinh và
giải

quyết
những
hiểu sai

○ Phát triển

tinh thần
làm việc
nhóm

○ Phát huy

trách
nhiệm của
từng cá
nhân.


 

39

Hạn chế

○ Kết quả thảo luận

 phụ thuộc vào
vòng thảo luận thứ
nhất, nếu vịng
thảo luận này

khơng có chất
lượng thì cả hoạt
động sẽ khơng có
hiệu quả.

○  Nếu số lượng

thành viên
khơng được
tính tốn kỹ
sẽ dẫn đến
tình trạng
nhóm thừa,
nhóm thiếu.

 

40

Ví dụ
kỹ thuật
khăn trải
bàn


 
 

41

 Kĩ thuật "Khăn trải bàn" 

- Hoạt động theo nhóm (4 người / nhóm) (có thể nhiều người
hơn)
- Mỗi người ngồi vào vị trí như hình vẽ minh họa
- Tập trung vào câu hỏi (hoặc chủ đề,...)
- Viết vào ô mang số của bạn câu trả lời hoặc ý kiến của bạn (về
chủ đề...). Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút
- Kết thúc thời gian làm việc cá nhân, các thành viên chia sẻ, thảo
luận và thống nhất các câu trả lời
- Viết những ý kiến chung của cả nhóm vào ơ giữa tấm khăn trải
 bàn (giấy A0)

 

KTDH SƠ ĐỒ TƯ DUY


 

 Đặc trưng

Là một sơ đồ trình bày
rõ ràng về ý tưởng
mang tính kế hoạch

 

Ưu điểm

Thúc đẩy việc lưu giữ kiến
thức và hiểu thông tin và mối
quan hệ giữa các chủ đề và
chủ đề phụ khác nhau.

Viết trên giấy, trên
bản trong, trên bảng
hay thực hiện trên
máy tính


 

Tiến trình dạy học
01

Viết tên chủ đề ở trung tâm, hay vẽ một hình ảnh phản ánh chủ đề

02

Từ chủ đề trung tâm, vẽ các nhánh chính. Nhánh chính sẽ viết IN HOA..
Nhánh chính được nối với chủ đề trung tâm.

03

Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ. Các chữ trên nhánh phụ
được viết bằng chữ in thường.

04

Tiếp tục như vậy ở các tầng phụ tiếp theo.


 

KỸ THUẬT XYZ (KỸ THUẬT 635)

 

PHÂN BIỆT SỰ
KHÁC NHAU CƠ
BẢN GIỮA PHI KIM
VÀ KIM LOẠI??


 

Kĩ thuật dạy học KWL/ KWLH

 

Đặc trưng
K (Know)
Những điều HS đã
biết.

W (Want)
Những điều HS
muốn biết thêm.

L (Learn)
Những điều HS đã
học được về.