Tiểu luận cao học, dùng cặp phạm trù bản chất hiện tượng phân tích lối sống của sinh viên việt nam hiện nay

MỞ ĐẦU
Hiện nay, Việt Nam chúng ta đã và đang tiến hành xây dựng đất nước
theo công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Đây là một quá trình
khó khăn, đầy thử thách mặc dù trong những năm vừa qua chúng ta đã đạt
được một số thành tựu khả quan: Tỷ lệ tăng trưởng GDP năm 2003 đạt mức
cao nhất so với các năm trước - 7,24%, nạn thất nghiệp giảm bớt, đời sống của
nhân dân ngày càng được nâng cao cả về mặt chất cũng như mặt lượng. Và
trong giai đoạn phát triển này thì khơng thể khơng kể đến vai trị của lớp trẻ
mà cụ thể là Sinh Viên (SV) - thế hệ sẽ kế tiếp những truyền thống tốt đẹp của
cha ông trong sự nghiệp xây dựng đất nước giàu mạnh, công bằng và văn
minh. Tuy nhiên, cùng với sự thay đổi sang cơ chế thị trường như hiện nay thì
lối sống, cách nghĩ của SV cũng biến chuyển theo: Có rất nhiều SV đã trưởng
thành và phát huy mọi khả năng của mình để góp một phần sức lực trong việc
đổi mới đất nước, cũng có nhiều SV đã biết vượt qua số phận nghiệt ngã của
chính mình để học tập. Đồng thời đó cũng không phải ngẫu nhiên mà hàng
loạt các tệ nạn như: đua xe, ma tuý, cờ bạc, rượu chè… ngày càng xâm nhập
sâu vào giảng dường. Tất cả những điều đó trở thành điều nhức nhối cho tồn
xã hội. Trên hết, tất cả chúng ta phải quan tâm hơn nữa đến lực lượng chủ chốt
này, phải làm sao cho Sinh viên Việt Nam (SVVN) có lối sống đứng đắn, thực
sự nhận thức rõ vai trị quan trọng của mình đối với sự phát triển của đất nước.
Qua một thời gian nghiên cứu, tìm hiểu và bản thân mình cũng là một
SV, em đã chọn đề tài này để viết thành tiểu luận, nhằm làm rõ hơn vai trò của
SV. Để đi sâu vào và do khn khổ bài viết có hạn, đề tài của em chỉ nghiên
cứu trong phạm vi nhỏ là dùng cặp phạm trù bản chất - hiện tượng phân
tích lối sống của SVVN hiện nay.

1


NỘI DUNG
1. Cặp phạm trù bản chất - hiện tượng.

a. Khái niệm:
Thực tế chúng ta thấy, khi xem xét những sự vật và quá trình diễn ra
trong tự nhiên và xã hội sẽ xó những mặt bên ngồi mà giác quan có thể nhận
thức được nhưng cũng có những mặt, những mối liên hệ ở bên trong bị che
khuất, chỉ dùng tư duy trừu tượng mới có thể hiểu được. Mặt bên ngồi đó gọi
là hiện tượng, cịn mặt bên trong gọi là bản chất. Trong cuộc sống, sự vật và
q trình nào cũng có cả hai mặt ấy, chúng ln ln vận động và phát triển
cùng nhau. Vì vậy, khi xem xét sự vật và quá trình trong tự nhiên và xã hội, ta
cần phân biệt rõ đâu là bản chất và đâu là hiện tượng.
Bản chất là tổng hợp tất cả những mặt, mối liên hệ tất nhiên tương đối
ổn định trong sự vật, quy định sự vận động phát triển của sự vật đó.
Hiện tượng là cái biểu hiện ra bên ngoài của bản chất.
b. Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất - hiện tượng.
* Bản chất và hiện tượng có tính khách quan và gắn bó chặt chẽ, thống
nhất với nhau:
Bản chất và hiện tượng luôn luôn tồn tại song song với nhau. Bản chất
bao giờ cũng bộc lộ ra qua hiện tượng và ngược lại hiện tượng bao giờ cũng là
sự biểu hiện của một bản chất nào đó.
Thực vậy, khơng có bản chất nào thuần t nằm ở một nơi nào đó bên
ngồi các sự vật, bản chất cũng không phải là cái gì thần bí bên trong sự vật.
Bản chất nhất thiết phải bộc lộ qua hiện tượng. Hiện tượng có tính bản chất,
nghĩa là bất cứ hiện tượng nào cũng là biểu hiện của bản chất, hoặc biểu hiện
một mặt nào đó của bản chất. Bản chất như thế nào thì hiện tượng cũng như
2


thế ấy. Khi bản chất bị tiêu diệt thì sớm hay muộn hiện tượng do nó sinh ra
cũng biến mất theo. Bản chất mới ra đời thì các hiện tượng mới phù hợp với
nó cũng dần xuất hiện.
Chính vì có sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng mà con người

mới có thể thơng qua những hiện tượng để nhận thức bản chất, phát hiện ra
những quy luật phát triển của sự vật.
* Bản chất và hiện tượng là quan hệ có tính mâu thuẫn:
- Mâu thuẫn giữa bản chất và hiện tượng là mâu thuẫn giữa cái bên
trong và cái bên ngoài.
Bản chất phản ánh cái chung sâu xa, cái bên trong của sự vật. Hiện
tưọng phản ánh cái riêng, cái biểu hiện ra bên ngoài của bản chất. Tất cả các
hiện tượng biểu hiện bản chất theo nhiều cách khác nhau: có hiện tượng biểu
hiện một phần bản chất, có hiện tượng biểu hiện bản chất tương đối đầy đủ,
đúng đắn, nhưng đôi khi hiện tượng biểu hiện bản chất khơng hồn tồn đúng
đắn, thậm chí cịn sai lệch bản chất bởi vì nếu hiện tượng nào cũng bộc lộ
ngay tức khắc và hoàn toàn đầy đủ bản chất thì con người chỉ cần dùng giác
quan mà nhận thức sự vật, chứ không cần dùng đến các ngành khoa học, kỹ
thuật hiện đại.
- Mâu thuẫn giữa bản chất và hiện tượng còn biểu hiện là mâu thuẫn
giữa cái tương đối ổn định và cái thường xuyên biến đổi.
Bản chất của sự vật tồn tại trong suốt quá trình phát triển của nó, chỉ khi
nào sự vật mất đi thì bản chất của nó mới thay đổi hẳn. Chính vì thế bản chất
có tính tương đối ổn định. Nhưng trong quá trình phát triển của sự vật thì bản
chất của nó được biểu hiện bằng những hiện tượng khác nhau và luôn thay đổi
tuỳ vào những điều kiện khách quan bên ngồi. Điều đó chứng tỏ hiện tượng
thường xuyên biến đổi.
3


- Hiện tượng phong phú hơn bản chất còn bản chất thì sâu sắc hơn hiện
tượng.
Hiện tượng phong phú hơn bản chất vì ngồi bản chất chung mà các
hiện tượng đều có ra nó cịn chứa đựng những nhân tố cá biệt mà chỉ riêng nó
có vì trong hiện tượng có sự thống nhất giữa cái bản chất và những cái khơng

bản chất vì bản chất là cái tương đối ổn định ở trong còn hiện tượng là cái biểu
hiện ra bên ngoài. Ngược lại, bản chất sâu sắc hơn hiện tượng vì nó là những
mối liên hệ tất nhiên bên trong, là những quy luật quyết định sự tồn tại và phát
triển của sự vật, nó được lặp đi lặp lại trong những hiện tượng khác nhau, biểu
hiện quy luật phát triển chung của hiện tượng đó.
c.Ý nghĩa phương pháp luận:
- Con đường nhận thức sự vật là đi từ hiện tượng đến bản chất, từ bản
chất cấp 1 đến bản chất cấp 2… để nhận thức ngày càng sâu hơn, chính xác
hơn.
- Con người muốn làm chủ được sự vật phải nắm được bản chất của nó
nhưng khơng thể nắm bản chất trực tiếp đựơc mà phải thông qua hiện tượng.
Nhưng trong hiện tượng có những loại khác nhau, vì thế phải biết thu thập
phân tích nhiều hiện tượng để rút ra bản chất, và từ bản chất soi sáng, kiểm tra
lại hiện tượng và tiếp tục nắm sâu hơn bản chất.
2. Vận dụng cặp phạm trù bản chất - hiện tượng để phân tích lối sống của
SVVN hiện nay.
Trước hết, chúng ta có thể khẳng định một điều rằng SV hiện nay rất
năng động, sáng tạo và nhạy bén với cuộc sống. Nếu như trước đây, khi cuộc
sống đang cịn khó khăn, chúng ta chỉ thấy một lớp SV học hành chăm chỉ cốt
sao cho sau này ra trường sẽ xin được một công việc vào biên chế trong Nhà
nước, từ đó cuộc sống cứ thế tiếp diễn. Nhưng ngày nay cơ chế thị trường mở
4


của, SV đã có điều kiện để phát triển khả năng sáng tạo do có đầy đủ thơng
tin, một cuộc sống chất lượng tốt hơn và chủ động hơn trong việc lựa chọn
nghề nghiệp. Tất cả những yếu tố đó làm cho SV năng động hơn, ngày càng
chiếm lĩnh những lĩnh vực mới lạ. Vì thế mà bốn bạn trẻ: Trịnh Xn Hảo,
Phạm Thị Hồng lam, Trịnh Minh Khơi và Lê Nguyễn Vũ Bình ( SV ĐH
GTVTTPHCM) đã có sự khởi đầu khá ngoạn mục: Khi đang là SV năm thứ 3,

họ đã hồn thành cơng trình nghiên cứu "thiết kế bảng đèn thông tin điện tử" đã đoạt giải nhất SV nghiên cứu khoa học cấp trường và đoạt giải ba Eureka
2002 do Sở Khoa học Công nghệ và Mơi trường cùngTtrung tâm Khoa học
Cơng nghệ trẻ Thành đồn TPHCM tổ chức.
Hẳn nhiên, chúng ta chẳng thể nào quên được một chương trình "Người
đương thời" trên sóng VTV3 khi có sự xuất hiện của Bạch Đình Vinh (SV ĐH
Bách Khoa HN) trên chiếc xe lăn điện tử giữa cả gia đình anh - người đã bị
một tai nạn bất ngờ ập đến làm cho anh bị liệt toàn thân, khơng cử động và
cũng khơng nói được nhưng bằng chính nghị lực vượt khó phi thường của
mình anh đã tập bập bẹ nói, đọc lại sách vở, thể dục trí óc để phục hồi dần sự
làm việc của não bộ và đã đi học trở lại cùng lớp đàn em, để rồi ngày vui thực
sự đã đến với anh khi với điểm số 9,5 xác nhận anh đã bảo vệ thành cơng luận
văn tốt nghiệp. Khi nói về ước mơ của bản thân mình, mọi người trong trường
quay đều lặng đi xúc động khi nghe anh nói "có nơi làm việc ổn định, chữa
bệnh để cải thiện sức khoẻ tốt hơn khi bố mẹ tuổi già sức yếu, và có một gia
đình riêng nho nhỏ…" - một điều tưởng chừng như đơn giản, hiển nhiên đối
với tất cả chúng ta nhưng nó lại là "ước mơ" của Vinh…
Cuộc sống khơng phải lúc nào cũng suôn sẻ với tất cả mọi người nên
trong cả nước hiện nay lực lượng SV chiếm đa số và để theo học được một
trường ĐH, CĐ, THCN thì vấn đề đầu tiên mà người học cần phải có là tiền.
5


Đây quả thật không phải là điều dễ chịu đối với những SV xuất thân từ những
gia đình khó khăn. Chính vì thế mà ngồi việc tìm thêm nguồn vốn từ việc
làm thêm, SV đã biết tìm tịi ra những nguồn hỗ trợ tài chính của ngân hàng
Nhà nước, tổ chức kinh tế Xã hội. Không những thế, những SV có học lực khá
rất dễ dàng trở thành ứng cử viên của các chương trình học bổng hỗ trợ SV
nghèo vượt khó, học giỏi mà Vũ Ngọc Vinh - đội trưởng đội Telematic vô
địch cuộc thi sáng tạo ro bot Robocon 2002 tại Nhật - đã nhận học bổng du
học theo chương trình "300 tiến sĩ" của UBND TPHCM.

Thêm vào đó, hiện nay cứ mỗi dịp hè đến, phong trào "SV tình nguyện"
lại thêm sơi động trên các hè phố khi ngày thi ĐH mới bắt đầu hay việc những
SV tràn đến các vùng nông thôn xa xôi, hẻo lánh, đem đén ánh sáng văn minh
cho những đứa trẻ nghèo đói và giúp đỡ bà con trong những cơng việc tưởng
chừng như giản dị nhưng lại có những ý nghĩa lớn lao về mặt tinh thần.
Hiện tượng bao hàm bản chất, hiện tượng khơng thốt ly khỏi bản chất
và do đó tất cả những hiện tượng trên đã phản ánh bản chất tốt đẹp của SV
hiện nay là sự kết hợp giữa những phẩm chất truyền thống và những đức tính
hiện đại.
Tuy nhiên cùng với sự xuất hiện của cơ chế thi trường và sự xâm nhập
của lối sống phương Tây, bên cạnh sự tiếp nhận những đức tính hiện đại tốt
đẹp, cần thiết đó thì khơng ít SV hiện nay cũng tiếp thu ln cả những thói hư
tật xấu trong cơ chế mở cửa này.
Có thể kể ra nạn tiêu cực hiện nay đang nổi cộm trong giới SV đó là cờ
bạc, ma tuý.Cờ bạc đã là một tệ nạn lâu đời và SV hiện nay vẫn có một số
lượng không nhỏ tham gia nhất là những SV từ nơng thơn ra thành phố trọ học
mà khơng có sự bảo ban của gia đình và do sự rủ rê, cám dỗ của người khác
đã dại dột sa lầy vào con đường này.Có những SV do mải mê cờ bạc nên sinh
6


ra học hành chểnh mảng và hậu quả là đã bị đuổi học trong khi đó bố mẹ ở
quê lại cứ nghĩ rằng giờ này ở thành phố con mình đang học hành chăm chỉ.
Nghiêm trọng hơn, trong những năm gần đây, tệ nạn hút ma tuý trong trường
học đã trở nên thịnh hành và để lại những hậu quả đau xót: tiền mất, tật mang,
học hành giở dang…Một nguyên nhân của tệ nạn này là: nhiều SV khơng có
đủ tiền ăn học, khơng tìm được việc làm, hay những SV trong các gia đình khá
giả do khơng được quan tâm đầy đủ, mải chơi dẫn đến học hành sa sút, những
SV bất mãn Xã hội, tất cả đều tìm đến ma tuý để "quên sự đời". Thậm chí,
nhiều SV có bản chất rất hiền lành, từ trước tới giờ chỉ biết có việc học nhưng

chỉ do trí tị mị thúc đẩy và thêm vài lời rủ rê của bạn bè mà cũng muốn thử
xem thế nào và hậu quả là không thể dứt ra được. Những quan niệm bồng bột,
khờ dại ấy đã dẫn đến những kết quả không cách nào cứu vãn nổi. Đó cũng là
cách hiểu sai lệch về bản chất người lớn, cho rằng hiện tượng và bản chất là
một. Cịn dư luận Xã hội thì luôn lên án những con người như thế nhưng thực
tế họ đã khơng hiểu rằng đó khơng hẳn là bản chất của tất cả những SV đó mà
đấy chẳng qua chỉ là một hiện tượng nhỏ nhoi trong vô vàn hiện tượng có thể
lý giải bản chất con người, từ đó xa lánh khơng có sự giúp đỡ kịp thời cứu vớt
họ. Như vậy và với tình trạng như thế sẽ có hàng nghìn hàng vạn người mắc
phải vịng nghiệt ngã của ma t và cờ bạc mà khơng thốt ra được.
Trong những tệ nạn của giới SV thì khơng thể không kể đến vấn nạn
nữa là nạn đua xe máy. Nhiều SV cho rằng đua xe mới tỏ rõ bản chất anh
hùng của mình nhưng họ lại khơng nhận ra rằng hiện tượng mặc dù thống nhất
với bản chất, không tách rời bản chất và bản chất được biểu hiện thông qua
hiện tượng nhưng bản chất sâu sắc hơn, vững chắc hơn nhiều cịn hiện tượng
vơ cùng đa dạng và thường xuyên biến đổi, do vậy bản chất "người lớn" chẳng
những không được biểu hiện qua hành động đua xe mà những hành động
7


ngơng cuồng này cịn gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. Rất
nhiều người vô tội trở thành nạn nhân của những hành động này, phải mang
thương tật suốt đời, thậm chí mất đi cả thứ quý giá nhất của con người: tính
mạng. Một điều cần bàn là hiện nay chúng ta suy nghĩ gì về những SV này liệu chúng ta có nên cho rằng đó là những kẻ ngơng cuồng, bất mãn Xã hội
như bề ngồi đó khơng? Ở đây lật lại phạm trù bản chất hiện tượng, ta thấy
mặc dù có một số SV tham gia đua xe nhưng không phải tất cả đều làm vậy và
do đó hiện tượng này khơng phản ánh đúng đắn bản chất của mọi SV, có
chăng chỉ phản ánh bản chất của một số cá nhân mà thôi. Đúng như chúng ta
đã biết nhiều hiện tượng biểu hiện phiến diện, khơng phù hợp mà có khi cịn
xun tạc bản chất nữa. Nhưng nếu để hiện tượng này phổ biến, lan tràn tất

yếu sẽ bộc lộ bản chất một cách đúng đắn, rõ nét. Chúng ta cần phân biệt rõ
ràng hiện tượng bản chất để tránh nhìn nhận sai lầm về SV, đồng thời các
công tác giáo dục SV sống theo lối sống giản dị mà lành mạnh, có ích.
Đi đơi với cơ chế thị trường cịn có một tệ nạn phổ biến, ln tồn tại
trong nhà trường đó là nạn quay cóp. Đây là vấn đề làm đau đầu các giảng
viên và chuyện tiêu cực này có thể được lý giải bằng những nguyên nhân sau:
chế độ thi cử, tuyển chọn chưa hợp lý, việc coi thi chưa nghiêm khắc dẫn đến
việc quan niệm "điểm cao là mình giỏi" nhưng không biết rằng điểm cao chỉ là
một biểu hiện bản chất một con người giỏi thậm chí điểm giỏi cũng chẳng
phản ánh được gì cả ngồi nghệ thuật "copy". Quả thật, SV ngày nay rất linh
hoạt, năng động, sáng tạo và ngay cả trong lĩnh vực này cũng thế.Đối với
nhiều SV, quay cóp đã trở thành nghệ thuật. Khơng biết rằng khi quay cóp
như thế, người SV ấy có nghĩ đến một số SV khác chăm chỉ học hành nhưng
lại bị điểm kém hơn họ khơng? Cịn về phía Xã hội, các bậc cha mẹ, nhà
trường phần lớn cũng lên án tệ nạn này nhưng cũng khơng ít người tỏ thái độ
8


thờ ơ, bàng quan, thậm chí có người cũng chẳng biết là có tồn tại tệ nạn
này.Chúng ta cần biết rằng, đây chỉ là một hiện tượng tức thời, không nên từ
đó mà cho rằng bản chất SV là dối trá, lười biếng bởi hiện tượng thường
xuyên biến đổi, phụ thuộc vào môi trường, các điều kiện khách quan và hơn
nữa hiện tượng chỉ biểu hiện bản chất hời hợt, phiến diện, không sâu sắc. Điều
cần thiết là không nên để hiện tượng này lan tràn, dễ tạo ra tâm lý không thoải
mái trong làm bài đối với những SV chăm học. Như thế, nhà trường không
nên thờ ơ với hiện tượng này mà cần phải có biện pháp ngăn chặn, giáo dục
kịp thời để cung cấp cho đất nước những cử nhân đúng như bản chất của nó.
Hiện nay trong trường chúng ta đã áp dụng hình thức thi trắc nghiệm trên máy
tính, đó cũng là một giải pháp tốt nhưng dù sao thì vẫn đang cịn những hạn
chế nhất định như: học vẹt, khơng chun sâu…Vì vậy, nhà trường phải ln

tìm ra những ưu điểm và nhược điểm của các hình thức thi để có phương
hướng điều chỉnh cho phù hợp.

9


KẾT LUẬN
Vấn đề lối sống của SV hiện nay là một vấn đề dược nhiều người quan
tâm. Làm thế nào để phát huy tiềm năng nhân lực quý giá này để phục vụ cho
sự nghiệp đổi mới công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta? Để trả lời
câu hỏi này, nhất thiết chúng ta phải đi từ từ lối sống cách suy nghĩ của họ để
từ đó loại bỏ những nhược điểm , phát huy những ưu điểm để SV Việt Nam
thực sự trở thành những công dân tốt, người chủ của đất nước. Nghĩa là chúng
ta phải ra sức khuyến khích sự năng động, sáng tạo, linh hoạt của SV trong
cuộc sống, sự đùm bọc, nhân ái của tuổi trẻ đồng thời loại bỏ, diệt trừ những
mầm mống xấu xa của chủ nghĩa thực dụng, của những tệ nạn xã hội trong đời
sống SVvốn được coi là trong sáng. SV là những người chủ tương lai của xã
hội, vì thế tất cả những SV như chúng ta hãy tự hào rằng mình là một phần
quan trọng không thể thiếu của xã hội và do vậy mà chúng ta cần phải thể
hiện như thế nào để xứng đáng với niềm tin của mọi người? Câu trả lời đơn
giản là chúng ta hãy thể hiện hết mình (hiện tượng) bằng những năng lực (bản
chất) của bản thân để góp phần xây dựng tổ quốc ngày càng giàu đẹp - văn
minh.

10


11

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Giáo trình triết học Mac - Lenin (Trường ĐH QL & KD)
2. Báo Tài Hoa Trẻ (Số 28 ngày 17.9.2003)
(Số 237 ngày 20.11.2003).

12