(Luận văn thạc sĩ) Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (645.25 KB, 118 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGÔ TIẾN DŨNG
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ NGHĨA TÂN, CẦU GIẤY,
HÀ NỘI TRONG YÊU CẦU ĐỔI MỚI DẠY HỌC HIỆN NAY
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGÔ TIẾN DŨNG
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ NGHĨA TÂN, CẦU GIẤY,
HÀ NỘI TRONG YÊU CẦU ĐỔI MỚI DẠY HỌC HIỆN NAY
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60140114
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THÀNH VINH
HÀ NỘI – 2016
2
LỜI CẢM ƠN
Bằng tấm lịng kính trọng sâu sắc và tình cảm chân thành, em xin trân
trọng cảm ơn:
Khoa Quản lý giáo dục – Trường Đại học Giáo dục, ĐHQG Hà Nội cùng
các giảng viên đã giảng dạy em trong quá trình em học tập và nghiên cứu đề tài
luận văn.
Em xin chân thành cảm ơn Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Cầu Giấy,
Ban giám hiệu, các đồng chí giáo viên, phụ huynh học sinh và các bạn đồng
nghiệp của trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội đã cộng tác, giúp đỡ em
trong suốt thời gian thực hiện đề tài.
Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Thành
Vinh đã hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo và đầy trách nhiệm cho em trong q
trình nghiên cứu, hồn thành luận văn.
Em cảm ơn gia đình, bạn bè và các bạn đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ
em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành đề tài.
Mặc dù đã cố gắng rất nhiều trong học tập, nghiên cứu, hoàn thiện luận
văn nhưng chắc chắn đề tài cịn có thiếu sót. Em rất mong nhận được sự đóng
góp ý kiến của các thầy cơ giáo, đồng nghiệp để đề tài được tốt hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 20 tháng 11 năm 2016
Tác giả
Ngô Tiến Dũng
3
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Chữ viết đầy đủ
BGH
Ban giám hiệu
CM
Chun mơn
CNH, HĐH
Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
CNTT
Cơng nghệ thông tin
CNXH
Chủ nghĩa xã hội
GD
Giáo dục
GD&ĐT
Giáo dục và đào tạo
KH – KT
Khoa học – kỹ thuật
KHGD
Khoa học giáo dục
KTĐG
Kiểm tra đánh giá
PHT
Phó hiệu trưởng
HT
Hiệu trưởng
PPDH
Phương pháp dạy học
PPGD
Phương pháp dạy học
QL
Quản lý
QLGD
Quản lý giáo dục
SKKN
Sáng kiến kinh nghiệm
THCS
Trung học cơ sở
UBND
Ủy ban nhân dân
4
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN
i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ii
MỤC LỤC
iii
DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ
vii
PHẦN MỞ ĐẦU
1
1. Lí do chọn đề tài
1
2. Mục đích nghiên cứu
3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3
4. Giả thuyết khoa học
3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
3
6. Câu hỏi nghiên cứu
4
7. Phạm vi nghiên cứu
4
8. Phương pháp nghiên cứu
4
9. Cấu trúc của luận văn
5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ
CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
6
1.1. Sơ lược các nghiên cứu liên quan.
6
1.2. Một số khái niệm cơ bản
8
1.2.1. Quản lí
8
1.2.2 Quản lý nhà trường
10
1.2.3 Hoạt động tổ chun mơn
11
1.3. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân
12
1.3.1. Vị trí trường trung học cơ sở
12
1.3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường trung học cơ sở
12
1.3.3. Mục tiêu quản lý trường trung học cơ sở
12
1.3.4. Những đặc điểm của hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở
13
1.4. Tổ chuyên môn và hoạt động của tổ chuyên môn
1.4.1. Vị trí, vai trị của tổ chun mơn ở trường THCS
5
14
14
1.4.2. Chức năng, nhiệm vụ của tổ trưởng chuyên môn
15
1.4.3. Nội dung hoạt động của tổ chuyên môn
16
1.5. Những yêu cầu đổi mới dạy và học đối với trường THCS trong giai đoạn
hiện nay
19
1.5.1. Quan điểm chỉ đạo
19
1.5.2. Yêu cầu đặt ra cho quản lý hoạt động tổ chuyên môn
20
1.6. Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS
22
1.6.1. Chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn hàng
năm.
22
1.6.2. Triển khai hoạt động giảng dạy của tổ chuyên môn và giáo viên
23
1.6.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn hoạt động đổi mới phương pháp dạy học để nâng
cao chất lượng day
23
1.6.4. Quản lý hoạt động TCM qua dự giờ thăm lớp, thao giảng, hội giảng
24
1.6.5. Chỉ đạo bồi dưỡng phát triển đội ngũ giáo viên trong tổ
26
1.6.6. Quản lý hồ sơ chuyên môn của tổ
27
1.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS
30
1.7.1. Các yếu tố thuộc về chủ thể quản lý
30
1.7.2. Các yếu tố thuộc về đối tượng quản lý
30
1.7.3. Các yếu tố thuộc về môi trường quản lý
31
Tiểu kết chương 1
32
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN
MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ NGHĨA TÂN, CẦU GIẤY,
HÀ NỘI HIỆN NAY
33
2.1. Khái quát về đặc điểm của trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy,
Hà Nội
33
2.1.1. Đặc điểm về địa lý, kinh tế - xã hội phường Nghĩa Tân
33
2.1.2. Đặc điểm về văn hóa, giáo dục phường Nghĩa Tân, quận Cầu Giấy
33
2.2 Quá trình hình thành và phát triển trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu
Giấy, Hà Nội
34
2.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển trường
6
34
2.2.2. Các thành tích nổi bật đã đạt được của trường
35
2.2.3. Cơ cấu tổ chức nhà trường
37
2.2.4. Điều kiện cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học
38
2.2.5. Đặc điểm về ý thức, đạo đức của học sinh
39
2.2.6. Đặc điểm hoạt động của tổ chuyên môn ở trường Trung học cơ sở Nghĩa
Tân
43
2.3. Thực trạng quản lí hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở
Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội
44
2.3.1. Thực trạng công tác quản lý chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch
hoạt động chuyên mơn hàng năm
45
2.3.2. Tình hình thực tế quản lí hoạt động giảng dạy
46
2.3.3. Thực trạng công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy học đổi mới
phương pháp dạy học đối với tổ chuyên môn
49
2.3.4. Thực tế dự giờ thăm lớp đánh giá giáo viên và hoạt động chỉ đạo của tổ
chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học
51
2.3.5. Thực trạng quản lý chỉ đạo bồi dưỡng phát triển đội ngũ giáo viên
55
2.3.6. Thực tế về quản lý hồ sơ chuyên môn
57
2.4. Đánh giá kết quả nghiên cứu thực trạng
58
2.4.1. Điểm mạnh
58
2.4.2. Điểm yếu
59
2.4.3. Thời cơ:
60
2.4.4. Thách thức
60
Tiểu kết chương 2
61
CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ NGHĨA TÂN, CẦU GIẤY, HÀ NỘI
62
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp
62
3.1.1. Đảm bảo tính hệ thơng, đồng bộ
62
3.1.2. Đảm bảo tính khoa học, sáng tạo
62
3.1.3. Bảo đảm tính kế thừa và định hướng
62
3.1.4. Bảo đảm tính khả thi và phổ biến có hiệu quả
62
7
3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ
sở Nghĩa Tân
63
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho các tổ trưởng chuyên môn và giáo
viên về tầm quan trọng của hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường
63
3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo tăng cường bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ
quản lý cho tổ trưởng chuyên môn
68
3.2.3. Biện pháp 3: Đổi mới chỉ đạo quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo
hướng nghiên cứu bài học
70
3.2.4. Biện pháp 4. Chỉ đạo tổ chuyên môn thực hiện bồi dưỡng giáo viên, đổi
mới phương pháp tổ chức dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện nay
75
3.2.5. Biện pháp 5: Thường xuyên kiểm tra, quản lý giáo viên thực hiện quy chế
chuyên môn.
79
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp
84
3.4. Kết quả khảo cứu về tính cấp thiết, khả thi của các biện pháp
85
Tiểu kết chương 3
89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
90
1. Kết luận
90
2. Khuyến nghị
91
TÀI LIỆU THAM KHẢO
93
8
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 3.1: Sơ đồ mối quan hệ giữa các biện pháp
85
Bảng 2.1: Kết quả học lực năm học 2014 - 2015
40
Bảng 2.2: Kết quả học lực năm học 2015-2016
40
Bảng 2.3: Kết quả xếp loại hạnh kiểm năm học 2014 – 2015
41
Bảng 2.4: Kết quả xếp loại hạnh kiểm năm học 2015-2016
41
Bảng 2.5: Kết quả khảo sát công tác quản lý việc xây dựng và
45
thực hiện kế hoạch của TCM:
45
Bảng 2.6: Kết quả khảo sát công tác quản lý hoạt động soạn bài, chuẩn bị bài
lên lớp của giáo viên
46
Bảng 2.7: Kết quả khảo sát công tác quản lý giờ dạy ở trên lớp của giáo viên 47
Bảng 2.8: Kết quả khảo sát công tác quản lý đổi mới PPDH đối với TCM
49
Bảng 2.9: Kết quả khảo sát quản lý hoạt động dự giờ, thao giảng, hội giảng
51
Bảng 2.10: Kết quả thực hiện hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu
bài học ở trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội.
52
Bảng 2.11: Kết quả khảo sát về quản lý chỉ đạo bồi dưỡng phát triển đội ngũ
giáo viên trong tổ
55
Bảng 2.12:Kết quả khảo sát về quản lý hồ sơ chuyên mơn
57
Bảng 3.1. Kết quả khảo cứu về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp
quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS Nghĩa Tân.
87
Biểu đồ 3.1. Mối tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện
pháp đề xuất
88
9
10
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ở bất kỳ giai đoạn lịch sử nào, giáo dục - đào tạo ln đóng một vai trị
hết sức quan trọng đối với sự phát triển của mỗi cá nhân, tập thể, cộng đồng, dân
tộc và cả nhân loại. Giáo dục ngày nay được coi là nền móng của sự phát triển
KH- KT và đem lại sự thịnh vượng cho nền kinh tế quốc dân.
Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hoá
và con người Việt Nam. Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa
học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu
tư cho phát triển. Đảng ta đã đặt giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu, coi
đầu tư cho giáo dục là một trong những hướng chính của đầu tư phát triển; đặc
biệt trong giai đoạn hiện nay, để phát triển nền kinh tế tri thức, yêu cầu đẩy
nhanh tiến độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, địi hỏi phải tạo ra nguồn
nhân lực chất lượng cao, vì vậy phát triển giáo dục là rất cần thiết.
Mục tiêu của chương trình trung học cơ sở mới là:“….Củng cố và phát
triển những kết quả của giáo dục tiểu học, tiếp tục phát triển tồn diện cả về đạo
đức trí tuệ, thể chất thẩm mỹ, và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách
con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, có trình độ học vấn phổ thơng cơ sở và
những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để có thể tiếp tục học
trung học phổ thơng, trung học chuyên nghiệp, học nghề, hoặc đi vào cuộc sống
lao động” [10].
Với yêu cầu dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,
sáng tạo rèn luyện thói quen và khả năng tự học tinh thần hợp tác của học sinh phù
hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học. Đổi mới phương pháp dạy học rèn luyện
kỹ năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập vào thực
tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh.
Đối với nhà trường THCS thì TCM là đơn vị quản lý trực tiếp triển khai
các hoạt động CM. Hoạt động TCM ln có một vai trị quan trọng trong việc
11
nâng cao chất lượng đội ngũ, chất lượng DH trong nhà trường. Đối với GV,
TCM là nơi mà họ có thể thực hiện học tập, trao đổi CM một cách gần gũi và
thiết thực nhất. Hoạt động của tổ chuyên mơn hiệu quả thì chất lượng dạy và học
trong nhà trường được nâng cao. Tuy nhiên, trong quá trình quản lý hoạt động
của các tổ chuyên môn ở trường THCS cịn bộc lộ nhiều khó khăn, bất cập. Các
tổ chun môn chưa phát huy được hiệu quả hoạt động để có thể đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Đó là đổi mới tư duy, nhận thức, triết lý giáo
dục, về sứ mạng của giáo dục; đổi mới quan điểm phát triển giáo dục; đổi mới
mục tiêu giáo dục; đổi mới và lành mạnh hóa mơi trường giáo dục; đổi mới nội
dung và phương thức giáo dục; đổi mới cơ chế phát triển giáo dục; đổi mới động
lực – nguồn lực phát triển giáo dục; đổi mới tổ chức chỉ đạo thực hiện quá trình
đổi mới giáo dục. Vấn đề quản lý hoạt động của tổ chuyên môn như thế nào để
vừa đảm bảo hoạt động quản lý của hiệu trưởng vừa không làm rào cản hoạt
động tổ chun mơn, vừa phát huy được vai trị, khả năng hoạt động sáng tạo,
hiệu quả của tổ chuyên môn trong hoạt động giảng dạy và thực hiện mục tiêu
GD.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay vấn đề hoạt động tổ chuyên mơn ở các trường
THCS quận Cầu Giấy nói chung và trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội
nói riêng đã có những đổi mới nhất định về cơng tác quản lý cũng như nội dung,
hình thức sinh hoạt, giúp nhà trường từng bước khẳng định mình song vẫn chưa
đáp ứng được tình hình thực tế hiện nay của xã hội. Các biện pháp quản lý hoạt
động của các tổ chuyên môn ở trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội đang
áp dụng theo lối truyền thống, cịn hình thức, chiếu lệ nên chưa phát huy hết sức
mạnh nội lực của nhà trường. Do đó để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục như
hiện nay đòi hỏi việc quản lý hoạt động tổ chuyên ở các nhà trường phải có những
cải tiến nhằm phát huy những nội lực sẵn có của nhà trường và khắc phục những
hạn chế nhằm đưa nhà trường ngày một phát triển. Xuất phát từ những lý do trên,
đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở Nghĩa
Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay” cần được đề
ra và nghiên cứu.
12
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, đề xuất biện pháp quản lý của
hiệu trưởng trong việc chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn của các tổ chuyên môn
trường THCS Nghĩa Tân quận Cầu Giấy, Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động chuyên môn của các tổ chuyên môn tại trường THCS Nghĩa Tân,
Cầu Giấy, Hà Nội
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS
Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay
4. Giả thuyết khoa học
Việc triển khai hoạt động của các tổ chuyên môn ở trường THCS Nghĩa
Tân quận Cầu Giấy, Hà Nội đã có nhiều tiến bộ và hiệu quả nhất định. Tuy
nhiên, do có một số ngun nhân cịn nặng tính hình thức và quản lý hành chính
hơn là quản lý chuyên môn, hoạt động chuyên môn của các tổ chuyên mơn chưa
đi vào thực chất, mang tính đối phó, chưa thực hiện thường xuyên theo đúng quy
định mà chỉ tập trung vào các đợt thao giảng, thi giáo viên dạy giỏi….Nếu đề
xuất được các biện pháp phù hợp để quản lý hoạt động của tổ chuyên môn và
thực hiện một cách đồng bộ thì chất lượng giảng dạy tại trường THCS Nghĩa
Tân quận Cầu Giấy, Hà Nội sẽ được nâng cao, góp phần thực hiện thành cơng
và thắng lợi cùng mục tiêu giáo dục của thủ đô Hà Nội.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của trường
trung học cơ sở
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của trường
THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động các tổ chuyên của trường THCS
Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội.
13
6. Câu hỏi nghiên cứu
6.1. Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn của các tổ trường THCS Nghĩa Tân,
Cầu Giấy, Hà Nội như thế nào?
6.2. Công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn của các tổ ở trường THCS
Nghĩa Tân được đánh giá như thế nào?
6.3. Cần phải sử dụng các biện pháp quản lý nào để góp phần nâng cao hiệu
quả của hoạt động tổ chuyên môn ở các tổ chuyên môn trường THCS Nghĩa
Tân, Cầu Giấy, Hà Nội?
7. Phạm vi nghiên cứu
- Đề tài tập trung nghiên cứu ở 6 tổ chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân,
Cầu Giấy, Hà Nội
- 6 tổ trưởng chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội.
- Điều tra, khảo sát hoạt động của các tổ chuyên môn và quản lý hoạt động
tổ chuyên môn từ năm học 2014-2015 đến năm học 2015- 2016 của trường
THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, TP Hà Nội.
8. Phương pháp nghiên cứu
8.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận
- Nghiên cứu các văn bản của Nhà nước, của Bộ Giáo dục và Đào tạo về
công tác quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, xây dựng tổ chuyên môn, các văn
bản pháp quy của nhà nước, của ngành, của địa phương….
- Các tài liệu khoa học về quản lý giáo dục và quản lý trường THCS, quản
lý tổ chuyên môn các trường THCS…..
- Phương pháp này dùng cho kết quả xác định cơ sở lý luận, phương pháp
luận cho việc đề xuất các biện pháp quản lý.
- Sử dụng các phương pháp nghiên cứu như tổng hợp, phân tích, khái qt
hóa tài liệu được sử dụng để xác định khái niệm công cụ và khung lý thuyết cho
vấn đề nghiên cứu.
14
8.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Sử dụng hệ thống câu hỏi đối với cán bộ quản lý, giáo viên, tổ trưởng
chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân quận Cầu Giấy để thu thập số liệu, đánh
giá thực trạng và tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng
- Nghiên cứu các kế hoạch, hồ sơ của các tổ chuyên môn trường THCS
Nghĩa Tân quận Cầu Giấy, hồ sơ chuyên môn của ban giám hiệu trường THCS
Nghĩa Tân quận Cầu Giấy, Hà Nội để nhận định đánh giá hoạt động của tổ
chuyên mơn Phân tích được thực trạng để đề ra biện pháp phù hợp.
8.3 Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê tốn học
Sử dụng các cơng thức thống kê tốn học như số điểm trung bình, tính hệ
số… để rút ra các nhận xét khoa học.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị và tài liệu tham khảo, phụ lục
nội dung chính của luận văn được cấu trúc gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường
trung học cơ sở
Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường
THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay
Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của ở trường
THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay
15
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Sơ lược các nghiên cứu liên quan
Hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam gồm giáo dục chính quy và giáo
dục thường xuyên. Các cấp học và trình độ đào tạo bao gồm: giáo dục mầm non,
giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học, trong đó giáo dục
phổ thông là cốt lõi, là nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Hiện nay,
nhiệm vụ quan trọng của giáo dục phổ thông không chỉ dừng lại ở việc truyền
thụ cho học sinh (HS) những kỹ năng, kiến thức, những kinh nghiệm mà lồi
người đã tích luỹ được, mà còn phải bồi dưỡng cho các em năng lực sáng tạo ra
những kiến thức mới, phương tiện mới, cách giải quyết mới chưa từng có như:
Năng lực giao tiếp, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực tự học,
năng lực tự cập nhật kiến thức, khả năng thích ứng, khả năng áp dụng thực
tiễn…, như học giả Fukuzawa Yukichi đã từng viết, “dù có nhồi nhét đầy tri
thức trong đầu, nhưng không thể ứng dụng trong thực tế thì cũng vơ nghĩa”. Như
vậy, vấn đề chất lượng đã trở thành vấn đề của thời đại, vấn đề sống còn của tất
cả các nhà trường trong thời đại ngày nay, đòi hỏi các nhà quản lý nhà trường
(QLNT) phải đầu tư nghiên cứu để tìm ra những giải pháp nâng cao chất lượng
dạy và học. Một trong những giải pháp đó là đổi mới mạnh mẽ cơ chế quản lý
trong nhà trường. Vì hoạt động quản lý trong nhà trường có vai trị quyết định
đến chất lượng hoạt động dạy và học của nhà trường. Như trong công trình
nghiên cứu của mình các nhà giáo dục Xơ Viết đã viết “Kết quả toàn bộ hoạt
động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý
hoạt động của đội ngũ GV”. Điều này càng nhấn mạnh đến vai trị của người
làm cơng tác quản lý trong nhà trường.
Việc nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường nói chung và nhà
trường THCS nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của các nước trên
thế giới, trong đó có Việt Nam. Nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển Giáo dục và
16
Đào tạo của xã hội, nâng cao chất lượng giảng dạy, vai trị đóng góp của các
biện pháp là hết sức quan trọng. Đây là vấn đề luôn luôn được các nhà khoa học
trong và ngoài nước quan tâm.
Cụ thể, Ở Việt Nam đã có nhiều cơng trình nghiên cứu chủ yếu về mặt lý
luận như quản lý và chức năng quản lý, về tiêu chuẩn và phẩm chất cần có của
người quản lý, về sự liên hệ giữa khoa học quản lý và khoa học khác. Các cơng
trình nghiên cứu riêng về chân dung người hiệu trưởng trường học, có thể kể
đến các tác giả: Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sỹ Hồ, Lê Tuấn, Nguyễn Văn Lê...
Trong các cơng trình đó, các tác giả đã nhấn mạnh vai trị của quản lý trong việc
thực hiện mục tiêu giáo dục.
Về vai trị cơng tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Phải
không ngừng cải tiến nâng cao chất lượng, điều hành và quản lý của mình để
qua đó tác động có hiệu quả vào q trình cải tiến chất lượng ở các khâu, các bộ
phận của hệ thống giáo dục cấp vi mô cũng như cấp vĩ mô. Các cơng trình khoa
học này với tầm vóc quy mơ cũng như ý nghĩa, lý luận và thực tiễn nhất định
trong quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học. Tuy nhiên các cơng trình
này chỉ nghiên cứu về mặt lý luận, song nghiên cứu về biện pháp quản lý hoạt
động chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học của giáo viên THCS chưa
được đề cập cụ thể đầy đủ và chi tiết trong khoa học giáo dục. Đây là vấn đề bức
xúc trong chiến lược và phát triển giáo dục mà nước ta cần “Đổi mới mạnh mẽ
nội dung- phương pháp và quản lý Giáo dục -Đào tạo”.
Gần đây một số luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục chuyên ngành quản lý
giáo dục bước đầu tổ chức nghiên cứu thực trạng và hệ thống được một số vấn
đề quản lý cũng như đề xuất một số biện pháp quản lý như đề tài: “Biện pháp
quản lý hoạt động dạy và giao lưu thầy trò nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
học sinh THPT tỉnh Gia Lai” của Trần Ngọc Chi (1997); “Một số biện pháp
quản lý chun mơn của Hiệu trưởng nhằm góp phần nâng cao kết quả học tập
cho các học sinh THPT thị xã sơn La” của Nguyễn Khai Tâm (2000) “Các biện
pháp quản lý hoạt động dạy của Hiệu trưởng trường THPT tỉnh Thái Nguyên”
của Đinh Thị Tuyết Mai (2002)” “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của
17
Hiệu trưởng các trường THPT huyện Yên Khánh – Ninh Bình trong bối cảnh
hiện nay” của Đỗ Văn Thơng (2008). “Biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu
trưởng trường THPT Ngô Gia Tự tỉnh Bắc Ninh” của Nguyễn Hữu Hùng
(2010)... Các nghiên cứu trên nhìn chung đã bàn một số biện pháp quản lý trên
cơ sở quản lý hoạt động DH, TCM trong nhà trường. Tuy nhiên, các tác giả
chưa đề cập đến nhiều các các biện pháp để phát huy được vai trò, khả năng,
năng lực tự chủ của TCM, các giải pháp xây dựng TCM.
Vấn đề quản lý hoạt động TCM là một vấn đề khó khăn, phức tạp nhưng
có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc nâng cao chất lượng DH và chất GD
trong nhà trường. Tuy nhiên, việc nghiên cứu quản lý hoạt động TCM trên địa
bàn thành phố Hà Nội có rất ít tác giả hay đề tài nào nghiên cứu. Để góp phần
nâng cao hiệu quả hoạt động TCM ở trường THCS, cần có một nghiên cứu hệ
thống và cụ thể
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Quản lý là một trong những loại hình lao động có hiệu quả quan trọng
nhất trong các hoạt động của con người. Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân
công, hợp tác lao động khi xã hội phát triển, quản lý đóng vai trị quan trọng
trong việc điều khiển các hoạt động xã hội, xã hội lồi người trải qua nhiều chế
độ chính trị xã hội khác nhau, mỗi chế độ khác nhau, có một phương thức sản
xuất khác nhau, phương thức sản xuất sau phát triển hơn phương thức sản xuất
trước, con người thế hệ sau tiến bộ và văn minh hơn thế hệ trước, nó kéo theo
trình độ quản lý ngày càng cao làm cho năng suất lao động ngày càng tăng, làm
cho xã hội ngày càng phát triển tiến bộ.
Theo yếu tố chính trị xã hội: Quản lý cịn là sự kết hợp giữa tri thức với
lao động, quản lý còn được xem là tổ hợp các cách thức, phương pháp tác động
vào đối tượng để phát huy khả năng của đối tượng nhằm thúc đẩy sự phát triển
của xã hội.
- Theo yếu tố hành động: Quản lý là quá trình điều khiển, Chủ thể quản lý
điều khiển đối tượng quản lý để đạt tới mục tiêu đặt ra.
18
- Thuật ngữ quản lý (từ Hán Việt) nêu rõ bản chất của hoạt động này
trong thực tiễn, nó gồm hai mặt tích hợp vào khâu từ “Quản” và từ “Lý”.
- “Quản” là sự trơng coi, chăm sóc, giữ gìn, duy trì ở trong thái ổn định.
“lý” là sự sửa sang, sắp xếp, làm cho nó phát triển. Như vậy “Quản lý” là sự
trơng coi, chăm sóc, sửa sang làm cho nó ổn định và phát triển.
- Có nhiều cơng trình nghiên cứu của các nhà khoa học về nội dung, thuật
ngữ “quản lý” có thể nêu một số định nghĩa như sau:
Theo lý luận của chủ nghĩa Mác về quản lý: "Quản lý xã hội một cách
khoa học là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay những
hệ thống khác nhau của hệ thống xã hội trên cơ sở nhận thức và vận dụng đúng
đắn những quy luật khách quan vốn có của nó nhằm đảm bảo cho nó hoạt động
và phát triển tối ưu theo mục đích đặt ra" [7].
Theo F.W Taylor: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người
khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hồn thành cơng việc một cách tốt
nhất và rẻ nhất”.
Theo Harold Koontz “Quản lý là hoạt động thiết yếu bảo đảm sự hoạt
động nỗ lực của các cá nhân nhằm đạt được các mục tiêu của tổ chức” [16].
Theo tác giả Nguyễn Văn Bình:“Quản lý là một nghệ thuật đạt được mục tiêu
đã đề ra thông qua điều khiển, phối hợp, hướng dẫn, chỉ huy hoạt động của
những người khác”.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang trường cán bộ quản lý giáo dục và đào
tạo “Quản lý là những tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý
đến đối tượng quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích
nhất định” [20].
- Theo Trần Kiểm “Quản lý nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người sao
cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội” [17].
- Quản lý sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi
hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục
đích đề ra và đúng ý trí người quản lý.
19
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản
lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người làm quản
lý) đến khác thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ
chức vận hành và đạt mục đích của tổ chức [10]
Mặc dù có những cách diễn đạt khác nhau, song có thể khái quát nội dung
cơ bản của quản lý được đề cập đến trong các quan niệm trên là:
- Quản lý là thuộc tính bất biến, nội tại của mọi q trình hoạt động xã
hội. Lao động quản lý là điều kiện quan trọng để làm cho xã hội loài người tồn
tại, vận hành phát triển;
- Quản lý được thực hiện với một tổ chức hay một nhóm xã hội;
- Quản lý là những tác động có tính hướng đích, là những tác động phối
hợp nỗ lực của các cá nhân thực hiện mục tiêu của tổ chức;
- Yếu tố con người, trong đó chủ yếu bao gồm người quản lý và người bị
quản lý giữ vai trò trung tâm trong chu trình, trong hoạt động quản lý
Tóm lại: Quản lý là một quá trình tác động, gây ảnh hưởng của chủ thể
quản lý đến khách thể quản lý một các hợp quy luật nhằm đạt được mục tiêu
chung.
1.2.2 Quản lý nhà trường
Nhà trường là bộ phận quan trọng của hệ thống giáo dục quốc dân. Nhà
trường là một hoạt động xã hội một thiết chế chuyên biệt của xã hội, nơi truyền
bá những kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người, nền văn hóa nhân loại cho
một nhóm dân cư nhất định của xã hội đó.
Nhà trường là nơi tổ chức thực hiện và quản lý quá trình giáo dục. Quá
trình này được thực hiện bởi hai chủ thể, người được giáo dục (người học) và
người giáo dục (người dạy). Trong quá trình giáo dục hoạt động của người học
và hoạt động của người dạy ln gắn bó tương tác hỗ trợ nhau tựa vào nhau để
thực hiện mục tiêu giáo dục theo yêu cầu xã hội.
Để quản lý trường học có hiệu quả chủ thể quản lý (hiệu trưởng) cần phải
thực hiện tốt các chức năng quản lý, chức năng kế hoạch hóa, chức năng tổ
chức, chức năng chỉ đạo, chức năng kiểm tra, vận dụng sao cho đúng nguyên lý
20
