Skkn sử dụng tình huống giảng dạy một số bài đạo đức trong chương trình giáo dục công dan 10

SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HẬU LỘC 2

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

TÊN ĐỀ TÀI:
SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG
GIẢNG DẠY MỘT SỐ BÀI ĐẠO ĐỨC
TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC CÔNG DÂN 10

Người thực hiện: Lê Thị Yến
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Hậu Lộc 2
SKKN Thuộc mơn: Giáo dục cơng cơng dân

THANH HĨA NĂM 2022
MỤC LỤC
1

skkn


1.
MỞ ĐẦU..........................................................................................................3
1.1 Lý do chọn đề tài.........................................................................................3
1,2. Mục đích nghiên cứu :................................................................................3
1.3. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................4
1.4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................4
2. NỘI DUNG..................................................................................................5
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI................................5
2.1. Cở sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm...................................................5

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm....................5
2.3. Giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề................................................6
2.4. hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,với bản thân và
đồng nghiệp.......................................................................................................8
3. Kết luận, kiến nghị
3.1. kết luận
3.2. Kiến nghị..................................................................................................19
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................20

2

skkn


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài.
Từ khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, việc giữ
gìn và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống cũng như việc xây dựng hệ giá trị đạo
đức mới ở nước ta đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải được giải quyết. Thực tế cho
thấy, trong đời sống xã hội đã có một bộ phận có những biểu hiện xem nhẹ những giá trị
văn hóa truyền thống của dân tộc, chạy theo thị hiếu không lành mạnh. Cuộc đấu tranh
giữa cái tiến bộ và cái lạc hậu, giữa lối sống lành mạnh trung thực, có lý tưởng…với lối
sống ích kỉ, thực dụng…đang diễn ra hàng ngày. Bên cạnh những hệ giá trị mới được
hình thành trong quá trình hội nhập, những cái tiêu cực cũng đang xâm nhập vào đạo
đức, lối sống của nhiều tầng lớp nhân dân.
Học sinh Trung học phổ thông, đặc biệt là học sinh lớp 10 với đặc điểm chưa
chín chắn, dễ dao động, thích cái mớ. Là lứa tuổi ưa tò mò , khám phá cũng rất dễ thiếu
cân nhắc, lựa chọn khi tiếp nhận, làm theo có thể dễ dàng tác động đến nhân cách của
các em . Mặt khác tình trạng học sinh chưa nắm được các quy tắc, chuẩn mực xã hội và
có cách ứng xử chưa phù hợp trong các mối quan hệ xã hội đang còn khá phổ biến. Làm

sao để cho học trị của mình hiểu biết nhiều hơn về các quy tắc, chuẩn mực đạo đức của
dân tộc, có thể điều chỉnh hành vi của mình và trở thành một cơng dân tốt, có ích cho xã
hội là điều mà tôi luôn suy nghĩ.
Học sinh THPT ngày nay không chỉ dừng ở việc tiếp nhận tri thức mà còn phát
triển nhiều kĩ năng phần mầm khác để hoàn thiện bản thân. Việc giảng dạy trreen lớp
của giáo viên cũng đã thay đổi nhiều theo xu hướng lấy học sinh làm trung tâm, qua đó
phát huy phẩm chất và năng lực tự chủ của học sinh. Bài giảng của cô chỉ là một tài liệu
tham khảo , trong vô số những sự lựa chọn khác mà học sinh tiếp cận, học sinh chủ
động tìm kiếm và lĩnh hội tri thức đa chiều hơn. Như vậy, muốn nâng cao hiệu quả
giảng dạy, muốn tiết dạy trở nên phong phú và thu hút học sinh mỗi bài giảng của giáo
viên chúng ta cần thay đổi, và rõ ràng sự thay đổi này đã mang lại hiệu quả và thanh
công hơn trong mỗi tiết dạy.
Môn Giáo dục công dân bồi dưỡng cho học sinh những phẩm chất chủ yếu và
năng lực chung, đặc biệt là tình cảm, niềm tin, nhận thức, cách ứng xử phù hợp với
chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật, có kĩ năng sống và bản lĩnh để học
tập, làm việc và sẵn sàng thực hiện trách nhiệm công dân trong sự nghiệp xây dựng,
bảo vệ Tổ quốc Việt Nam và hội nhập quốc tế.

3

skkn


Đáp ứng yêu cầu thực tiễn, để góp phần trong việc tuyên truyền nâng cao ý
thức về đạo đức, đó cũng là lí do mà tơi chọn đề tài: Sử dụng tình huống giảng dạy
một số bài đạo đức trong chương trình giáo dục cơng dân 10.
2.2. Mục đích nghiên cứu của đề tài:
- Sử dụng những tình huống cụ thể vào giảng dạy một số bài trong chương trình
giáo dục công dân ở một số lớp 10 do tôi phụ trách nhằm phát huy tính tích cực của học
sinh, trang bị những kiến thức cơ bản về đạo đức cho học sinh khi các em bước vào

cuộc sống, đồng thời góp phần thực hiện mục tiêu của giáo dục phổ thơng là giúp cho
học sinh phát triển tồn diện và phát huy một cách tích cực những phẩm chất và năng
lực của học sinh. Giáo dục công dân là mơn học giữ vai trị chủ đạo trong việc giúp
học sinh hình thành, phát triển ý thức và hành vi của người công dân. Thông qua các
bài học về lối sống, đạo đức, pháp luật, kinh tế, môn Giáo dục công dân bồi dưỡng cho
học sinh những phẩm chất chủ yếu và năng lực chung, đặc biệt là tình cảm, niềm tin,
nhận thức, cách ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật,
có kĩ năng sống và bản lĩnh để học tập, làm việc và sẵn sàng thực hiện trách nhiệm
công dân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam và hội nhập quốc tế
- Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến vấn đề sử dụng
tình huống trong giảng dạy nói chung cũng như Giáo dục công dân lớp 10 hoặc Giáo
dục công dân lớp 11 và 12 trong chương trình hiện hành.
1.3.Đối tượng nghiên cứu
Đề tài đã được tôi nghiên cứu, vận dụng vào giảng dạy và đối chiếu ở phần II.
Công dân với đạo đức của chương trình Giáo dục cơng dân lớp 10 tại hai lớp 10A2 và
10A5 của trường Trung học phổ thông Hậu Lộc 2 trong năm học 2021-2022
Như vậy, vấn đề này được rất nhiều người quan tâm nghiên cứu và giải quyết,
do đó việc đưa nội dung này vào rèn luyện, giáo dục đạo đức cho học sinh THPT là
điều cần thiết. Bản thân tôi với tư cách là một giáo viên giảng dạy môn giáo dục công
dân làm công tác giáo dục tư tưởng đạo đức, kỹ năng sống nên tôi đã lựa chọn
nghiên cứu đề tài này dưới góc độ thực tiễn có tính chất sáng tạo , vận dụng, lựa
chọn những tình huống ngoài cuộc sống sẽ dễ dàng tác động và hướng học sinh đến
những điều tốt đẹp trong cuộc sống, Chính vì lẽ đó mà tơi lựa chọn đề tài : “ Sử dụng
tình huống giảng dạy một số bài đạo đức trong chương trình giáo dục cơng dân 10”
1.4. Phương pháp nghiên cứu
-1.4.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
4

skkn

- Nghiên cứu chương trình, nội dung bài dạy.
- Nghiên cứu về hoạt động trải nghiệm sáng tạo .
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về các khái niệm, phạm trù đạo đức như: lương tâm,
danh dự, nhân phẩm, tình yêu….
- Nghiên cứu thực trạng tâm sinh lí và kĩ năng trải nghiệm, thái độ học sinh
trước những vấn đề đạo đức xung quanh và với chính bản thân mình.
1.4.2. Phương pháp thực nghiệm (thông qua thực tế dạy học trên lớp, giao bài tập,
củng cố bài học, kết hợp với kiểm tra, đánh giá)
1.4.3.. Phương pháp chuyên gia
Gặp gỡ, trao đổi, tiếp thu ý kiến của các đồng nghiệp để tham khảo ý kiến làm cơ
sở cho việc nghiên cứu đề tài.
1.4.3. Phương pháp thống kê toán học
- Bằng bảng so sánh , thống kê qoa số liệu phần trăm trước và sau khi làm đề tài.
Gặp gỡ, trao đổi, tiếp thu ý kiến của các đồng nghiệp để tham khảo ý kiến làm cơ
sở cho việc nghiên cứu đề tài.
1.4.4. Phương pháp thực tập sư phạm
Thực nghiệm sư phạm ở trường THPT, tiến hành theo quy trình của đề tài
nghiên cứu khoa học giáo dục để đánh giá hiệu quả của đề tài nghiên cứu.

2: PHẦN NỘI DUNG
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Môn Giáo dục cơng dân là mơn khoa học xã hội có vị trí rất quan trọng. Mơn học
này có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh hệ thống tri thức toàn diện trên tất cả các lĩnh
vực của đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội… và chứa đựng kiến thức của nhiều
mơn học khác. Mơn học này góp phần hình thành nhân cách, phẩm chất, năng lực cho
học sinh Trung học phổ thơng; Mơn học trực tiếp hình thành phẩm chất chính trị, đạo
đức tư tưởng cho học sinh thông qua việc trực tiếp trang bị cho học sinh Trung học phổ
thông về thế giới quan và nhân sinh quan khoa học; trực tiếp hình thành niềm tin, lý
tưởng, đạo đức, ý thức pháp luật cho thế hệ cơng dân của đất nước; mơn học cịn góp

phần đào tạo học sinh thành những người lao động mới, con người mới góp phần hình
thành phẩm chất tích cực của người cơng dân tương lai, cơng dân tồn cầu. Điều cần
làm bây giờ là làm sao để học sinh THPT, nhất là học sinh lớp 10 phân biệt được đúng,
sai; phải, trái, biết quan tâm, chia sẻ với những người xung quanh, người kém may mắn
hưn mình.
5

skkn


Hiện tượng học sinh đánh nhau trong học đường rất phổ biến, thậm chí kết thành
nhóm và dùng vũ khí nguy hiểm k còn hiếm thấy. Bởi lứa tuổi này rất muốn chứng
minh sức mạnh của bản thân và việc làm của mình là đúng. Do đó , làm thế nào truyền
ngọn lửa tích cực, cảm hứng tích cực, việc làm tích cực là trách nhiệm của tồn xã hội
trong đó có thầy, cơ giáo. Dẫu biết rằng đó là một việc làm khó và vì khó nên chúng ta
cần phải thay đổi và cần phải làm ngay và làm ln. Để thành quẩ của giáo dục khơng
cịn là những thái độ thờ ơ, vô cảm với những thứ xung quanh, giúp các em sống với
tinh thần lậc quan, yêu mình và yêu cuộc sống, sống hết mình với đam mê và cũng trử
thành con người có đầy đủ trách nhiệm vói bản thân, gia đình và xã hội.
  

2.2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI ÁP ỤNG SÁNG KIẾN

2.2.1. Nững biểu hiện tiêu cực trong học tập và giảng dạy.
Hiện nay, ở trường Trung học phổ thông môn Giáo dục công dân lớp 10 gồm hai
nội dung cơ bản. Phần một: Cơng dân với việc hình thành thế giới quan và phương pháp
luận khoa học. Phần hai: Công dân với đạo đức. Ở phần hai, kiến thức môn học liên
quan đến các quy tắc, chuẩn mực đạo đức nên rất gần gũi với các em. Tuy vậy, nhiều
học sinh vẫn không hứng thú và khá thờ ơ với môn học. Trong thời gian tơi giảng dạy ở
trường, tơi thấy tình trạng học sinh không học bài cũ, không xem bài mới còn phổ biến;

khi đưa ra một số yêu cầu như: về nhà sưu tầm tranh ảnh hoặc viết cảm nghĩ thì học
sinh khơng hứng thú làm hoặc có làm cũng là miễn cưỡng, bắt buộc vì vậy hiệu quả
mang lại khơng cao; bên cạnh đó cịn có một số học sinh có dấu hiệu sa sút nghiêm
trọng về đạo đức, nhu cầu cá nhân phát triển lệch lạc, ý thức pháp luật kém, thiếu niềm
tin trong cuộc sống, khơng có tính tự chủ, dễ bị lơi cuốn vào những việc xấu.
Một thực tế mà chúng ta khơng phủ nhận đó là môn học GDCD trong nhà trường
chưa được học sinh và phụ huynh quan tâm, sẽ có rất nhiều lý do, tuy nhiên, một phần
khơng thể nói tới sự khơ khan của mơn học, trong khi đó phương pháp giảng dạy cịn
nhiều hạn chế khiến bài giảng khơng hấp dẫn và lôi kéo dược học sinh.
Cụ thể là, mặc dù trong tiềm thức của mọi người ai cũng nghĩ rằng môn GDCD
dễ và gắn với thực tế nên không phải tư duy, sáng tạo nhiều nhưng với cách thức giảng
dạy theo phương pháp truyền đạt cũ kết quả là ngày càng làm cho học sinh xem nhẹ
mơn học .
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên: Giáo viên chưa đầu tư xứng đáng
cho mơn học, vẫn cịn chú trọng truyền thụ kiến thức theo kiểu thuyết trình xen kẽ hỏi
đáp, giảng giải kiến thức, ít phát huy tính tích cực và phát triển tư duy; chỉ khai thác
những câu chuyện, thơng tin, sự kiện, tình huống có sẵn ở sách giáo khoa, chưa tự tìm
6

skkn


tòi những điều mới để đưa vào bài giảng của mình sao cho phù hợp, sinh động. Nhiều
vấn đề xảy ra ở thực tế xã hội hoàn toàn khác biệt với những điều được giảng dạy ở
sách giáo khoa. Nhiều phụ huynh học sinh cho rằng đây là môn học phụ, kết quả học
tập thế nào khơng quan trọng, vì vậy cũng không quan tâm nhiều và chưa chú ý động
viên con em tích cực học tập.
Giáo viên khi giảng dạy các bài về đạo đức thiếu liên hệ thực tế, những việc làm
tử tế ở ngồi cuộc sống cịn sa rời, chỉ truyền tải lý thuyết sáo rỗng, gò bó khơng thiết
thực.

Từ những lí do trên nên một số giờ học Giáo dục công dân lớp 10 chưa được học
sinh u thích. Nhiều em cịn có những việc làm, hành động… chưa phù hợp với các
quy tắc chuẩn mực của xã hội. Vì vậy, trong giảng dạy Giáo dục cơng dân lớp 10, tơi đã
sử dụng các tình huống để gây hứng thú và góp phần hình thành và phát triển nhân cách
cho học sinh.
2.2.2. Thực trạng của việc dạy học bài này trước khi áp dụng SKKN.
ái niệm bài tập tình huống và cách truyền tải bài tập tình huống đến học sinh.
Trước khi thực hiện đề tài nghiên cứu này bản thân tôi đã làm một cuộc điều tra
và phỏng vấn với học sinh một số lớp khối 10 năm học 2022 trong nhà trường. Với câu
hỏi “Bạn có hứng thú khi học mơn GDCD khơng? Kết quả điều tra như sau:
Sau đây là bảng tổng hợp thăm dị thái độ của HS đối với bộ mơn GDCD
Lớp
Hứng thú
Bình thường
Khơng hứng thú
10A4
17%
58%
25%
10A5
20%
57%
23%
10A7
21%
58%
21%
10A8
14%
51%

35%
10A9
15%
54%
31%
Bảng tổng hợp kết quả giảng dạy một số bài đạo đức phần 2 môn Giáo dục công
dân 10 trước khi áp dụng đề tài như sau:
Lớp

Loaị giỏi

Loại khá

Loại TB

Loại yếu, kém

10A4
10A5
10A7
10A8
10A9

12%
19%
11%
4%
6%

21%

25%
29%
15%
15%

50%
47%
43%
60%
55%

17%
09%
17%
21%
27%
7

skkn


Từ thực trạng trên cho thấy hầu như đa số học sinh ít quan tâm đến phẩm chất
đạo đức thường ngày mà đa phần chỉ quan tâm điểm Toán, Tiếng anh …. để hướng tới
mục tiêu đại học mà quên mất rằng nếu kiến thức đạo đức không được quan tâm , bồi
đắp làm sao trở thành công dân phát triển tòn diện.
2.3. Các giải pháp áp dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1. Khái niệm bài tập tình huống
Tình huống là một hồn cảnh cụ thể, câu chuyện có thật hoặc được mơ phỏng
theo tình huống thường xảy ra trong thực tiễn có chứa đựng n
hững mâu thuẫn, xung đột. Người học sau khi tiếp nhận phải đưa ra một quyết định trên

cơ sở cân nhắc các phương pháp giải quyết khác nhau.
b. Các phương pháp truyền tải tình huống đến học sinh.
Có nhiều cách để truyền tải tình huống đến học sinh, nhưng trong quá trình nghiên cứu
của mình tơi chọn các hình thức sau:
b1. Tình huống được thực hiện bằng dạng chữ viết:
- Giáo viên dùng phần mềm PowerPoint để chiếu nội dung lên máy chiếu.
- Trước tiên giáo viên chiếu tồn bộ nội dung tình huống, sau đó đưa ra các câu hỏi lần
lượt theo ý đồ của bài dạy.
- Tình huống ở dạng này nên được thiết kế ngắn gọn chứa trong một slide.
- Cỡ chữ phải rõ ràng, nội dung phải thật hấp dẫn để lơi cuốn học sinh.
b2. Tình huống được thể hiện bằng một đoạn phim ngắn:
- Giáo viên dùng phần mềm PowerPoit để chiếu nội dung lên máy chiếu. Để học sinh
tập trung khai thác tình huống giáo viên nên đưa ra các câu dẫn trước khi cho học sinh
xem phim, hoặc chiếu câu hỏi cùng lúc với chiếu đoạn phim.
- Nếu đoạn phim tư liệu q dài thì giáo viên có thể dùng phần mềm chỉnh sửa video để
đổi đuôi đoạn phim, hoặc cắt ghép phim để tiện cho việc thiết kế bài dạy, phù hợp thời
lượng của tiết dạy tránh mất thời gian do các thao tác kỹ thuật trong quá trình trình
chiếu phim.
b3. Tình huống được thể hiện bằng cách đóng vai của học sinh:
- Để đạt hiệu quả với hình thức truyền tải này, giáo viên nên cung cấp tình huống có lời
thoại phân vai cho các nhân vật thực hiện tình huống, quy định thời gian tối đa cho việc
đóng vai
- Đặt tên cho vở diễn
8

skkn


- Giao trước tình huống cho học sinh để các em chuẩn bị
- Thưởng điểm để động viên học sinh

c. Một số lưu ý khi sử dụng tình huống:
- Tình huống phải phù hợp với nội dung bài học, trình độ của học sinh và thời lượng
giảng dạy
- Tình huống phải chứa đựng mâu thuẫn phù hợp với hiện thực cuộc sống
- Tình huống phải được kết thúc bằng một loạt câu hỏi như: Em có nhận xét gì về hành
động của ơng A? Em có thể làm gì để giúp bạn ấy? Nếu là người chứng kiến vụ việc
trên thì em sẽ làm gì? Vì sao?....
d. Các bước tiến hành:
- Giáo viên lựa chọn tình huống và truyền tải tình huống đến học sinh
- Học sinh tiếp nhận và tự phân tích sơ lược về tình huống
- Giáo viên đưa ra một hay nhiều câu hỏi gợi ý có liên quan đến tình huống để hướng
dẫn học sinh trả lời
- Học sinh trả lời và tranh luận về các vấn đề liên quan đến tình huống thực tế
- Giáo viên điều khiển tranh luận, tổng hợp ý kiến và rút ra kết luận nội dung kiến thức
cần đạt
4. Quá trình thực hiện.
Trong các bài học tơi đã chọn lọc một số tình huống và đưa vào bài giảng và khai
thác với nhiều cách khác nhau với nhiều cách truyền tải khác nhau. Sau đây là một vài
tình huống mà tơi đã sử dụng:
a. Tình huống để khởi động bài học
Tình huống 1: Để khởi động Bài 10: Quan niệm về đạo đức
- Tình huống được thể hiện bằng một đoạn phim ngắn
“ Chuyến xe muộn” Câu chuyện như sau.
Chuyến xe buýt cuối cùng trong ngày thường kết thúc vào 19h , 19h 30 phút một
người phụ nữ bồng con 3 tuổi đang ngó quanh để tìm kiếm xem cịn chuyến xe puýt nào
không. Trời muà đông thường tối sớm, dưới cái rét như cắt da cắt thịt, nhìn đứa con thơ
đang run lên vì rét.
- Con: Mẹ ơi, con rét
9

skkn


- Mẹ : con mặc thêm chiếc áo này cho ấm nhé
Chiêc áo trên người mẹ được cởi bỏ và được cuộn vào người đứa con gái bé bỏng.
Bỗng một người lái xe dừng lại và hỏi, Mẹ con chị sao đứng đây?
Người phụ nữ trả lời ; mẹ con tơi bị trễ xe pt
Người tài xế ơn tồn nói: mẹ con chị lên xe, về đâu tôi giúp,
Người phụ nữ trả lời: nhưng mẹ con tôi không đử tiền để trả cho bác,
Người tài xế hiền từ rồi đáp, tôi sẽ giúp mẹ con chị, tôi không lấy tiền đâu , chị yên
tâm có thê ghi biển số xe và gọi điện cho người nhà ra đón.
Câu hỏi:
1. Em có nhận xét gì về hành động của người đàn ông lái xe thông qua câu truyện
trên?
2. Người đàn ông lái xe có được xem là người có đạo đức khơng? vì sao?
Tình huống 2: Để khởi động Bài 13: Cơng dân với cộng đồng
- Tình huống được thực hiện bằng dạng chữ viết
Lan là người chăm chỉ học tập, từ lớp 1 đến lớp 10 luôn là học sinh giỏi. Lan cho
rằng, đối vối học sinh phổ thơng thì nhiệm vụ chủ yếu là học tập nên chỉ cần học giỏi là
đủ lắm rồi. Chính vì suy nghĩ như vậy nên Lan luôn thờ ở với các hoạt động của tập thể
lớp, của trường. Những khi lớp tổ chức dã ngoại, Lan đều tìm cách từ chối tham gia.
Trong các giờ Hoạt động ngoài giờ lên lớp, Lan thường tham gia cho xong việc. Các
bạn trong lớp có góp ý thì Lan nói mọi người đừng nên can thiệp vào sở thích của bạn
ấy.
Câu hỏi:
1. Theo em, suy nghĩ và việc làm của Lan như vậy có phù hợp khơng?
2. Em có thể góp ý kiến gì cho bạn Lan? Vì sao?
Tình huống 3: Để khởi động Bài 12: Cơng dân với tình u hơn nhân và gia đình
- Tình huống được thể hiện bằng cách đóng vai của học sinh
“CÁ KHÔNG ĂN MUỐI”

Cảnh 1
- Hoa vội vàng chuẩn bị áo quần vào túi xách của mình.
10

skkn


- Hoa: Bố mà cấm con yêu anh Tuấn thì từ nay bố mẹ đừng hi vọng được nhìn thấy con.
- Bố: Con ơi là con! Mày mà không nghe lời tao, mày cút ra khỏi nhà tao, đồ con mất
nết, mới nứt mắt đã đòi yêu với đương.
Hoa chạy ra khỏi nhà.
Cảnh 2
Hoa đầu tóc rối bù, thất thểu (vừa khóc) đi vào nhà
- Bố: Mày về đây làm gì?
- Hoa: (ngồi quỳ dưới nhà) Con xin lỗi bố, con không nghe lời bố, bỏ nhà theo anh ta.
Anh ta thì bài bạc, khơng tu chí làm ăn, biết con mang thai anh ta đã đuổi con ra khỏi
nhà. Con xin lỗi bố!
Câu hỏi:
1. Em nghĩ gì về tình u và cuộc hơn nhân của Hoa trong tình huống trên?
2. Theo em thế nào là một tình u đích thực?
b. Tình huống để hình thành kiến thức mới
Tình huống 4: Hình thành kiến thức 2. Lương tâm - Bài 11: Một số phạm trù cơ
bản của đạo đức học
- Tình huống được thể hiện bằng cách đóng vai của học sinh
“ MỘT BÀI HỌC”
- Bà A: Cúc! cúc! bặp! bặp!...(nói với gà): Ăn đi tao vào lấy nước cho mày uống nghe
không.
- Bà A: Cúc! cúc! bặp! bặp!... Con gà mái của nhà mình khơng biết đi đâu mà hai hôm
nay không thấy! (bà A chửi) Trời đất ơi! bà con ơi! Đứa nào ăn cắp con gà của tao hả.
Ba đầu sáu tay mày tròi cái đầu của mày ra đây! Mày mà ăn cắp con gà của tao thì mày

ở nhà nhà cháy. Mày có chồng, chồng mày ngoại tình, tao biết chỉ nhà mày ăn trộm chứ
không ai vào đây hết!
(Một tuần trôi qua)
Con gà mái dẫn đàn con về nhà!
- Bà A: (cười) Ôi gà ơi tao tưởng bà hàng xóm thịt mày rồi chứ hóa ra là mày trốn đi ấp
trứng à? Mày giỏi lắm!
11

skkn


- Bà A: (hối hận- tự nhủ) Mình sai quá rồi! Nếu sau này có mất gì thì mình phải bình
tĩnh xem xét, khơng nên phản ứng vội vàng, làm tổn hại đến tình làng nghĩa xóm. Mình
sẽ sang xin lỗi chị ấy một câu.
Câu hỏi:
1. Cảm giác hối hận của bà A cịn được gọi là gì? Nó có tác động thế nào đối với
bà ấy?
Tình huống 5: Hình thành kiến thức 2. Trách nhiệm với cộng đồng - Bài 13: Cơng
dân với cộng đồng
- Tình huống được thể hiện bằng một đoạn phim ngắn
“Cho đi là còn mãi” (có đĩa phim kèm theo)
Câu hỏi:
Theo em, việc làm của cô gái trong đoạn phim trên đã thực hiện những trách
nhiệm nào của mình đối với cộng đồng?
Tình huống 6: Hình thành kiến thức 1b. Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt
Nam - Bài 14: Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
- Tình huống được truyền tải dưới dạng chữ viết
Khi thảo luận về trách nhiệm bảo vệ đất nước trong giai đoạn hiện nay, bạn T cho
rằng trong điều kiện hiện nay thì nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội mới là quan trọng
và giữ vai trò quyết định, còn nhiệm vụ bảo vệ đất nước chỉ quan trọng khi đất nước

đang cịn trong thời kì chiến tranh.
Câu hỏi:
Theo em, ý kiến của bạn thanh đúng hay sai? Tại sao?
c. Tình huống dùng để luyện tập nhằm đánh giá khả năng tiếp thu bài của học sinh
Tình huống 7: Để luyện tập Bài 10: Quan niệm về đạo đức
- Tình huống được thể hiện bằng một đoạn phim ngắn
“Thử vợ” (có phim kèm theo)

Câu hỏi:
12

skkn


1. Em có nhận xét gì về việc làm của của cô vợ trong trường hợp trên?
2. Theo em, cô vợ đã không thực hiện những quy tắc chuẩn mực nào ở phạm vi gia
đình?
Tình huống 8: Để luyện tập bài 13: Cơng dân với cộng đồng
- Tình huống được thực hiện bằng dạng chữ viết
Đội văn nghệ lớp 10A sẽ tham gia biểu diễn một tiểu phẩm trong hội thi phòng
chống ma túy của trường. Sau khi thống nhất kịch bản thì các bạn trong đội họp để phân
cơng vai diễn. Ai cũng đồng ý với vai diễn được phân cơng, riêng bạn Hằng thì khơng
đồng ý vì cho rằng nếu đóng vai cơng chúa thì bạn sẵn sàng tham gia, cịn đóng vai
nàng hầu thì bạn kiên quyết khơng tham gia.
Câu hỏi:
Em có đồng ý với cách xử sự của bạn Hằng khơng? Tại sao?
Tình huống 9: Để luyện tập Bài 15: Công dân với một số vấn đề cấp thiết của nhân
loại
- Tình huống được thực hiện bằng dạng chữ viết
Vợ chồng anh T và chị V đã có hai cơ con gái. Chị V thì khơng sao nhưng anh T

thì tỏ ý khơng vui ra mặt. Anh nói nhất định phải sinh thêm một đứa thứ ba để nối dõi
tơng đường. Theo anh thì việc sinh theo anh thì việc sinh thêm một đứa con nữa cũng
chẳng ảnh hưởng gì đén gia đình và đất nước. Nhưng chị V lại cho rằng: nếu mỗi gia
đình sinh nhiều con như thế thì sẽ làm gia tăng dân số, tăng thêm nhiều khó khăn cho
gia đình và xã hội.
Câu hỏi:
1. Em đồng ý với ý kiến của anh T hay chị V? tại sao?
2. Là công dân - học sinh, em thấy mình có thể là gì để góp phần hạn chế gia tăng
dân số ở nước ta hiện nay?
Tình huống 10: Để luyện tập Bài 16: Tự hồn thiện bản thân
- Tình huống được thực hiện bằng dạng chữ viết
N là một học sinh ngoan, học khá lớp 10A. Do nghe bạn bè rủ rê, N dùng thử
ma túy rồi dần thành nghiện. Từ đấy N học hành sa sút, thường xuyên đi học muộn, bỏ
học. Để có tiền mua ma túy, N đã lấy trộm tài sản của gia đình, của hàng xóm đem bán.
13

skkn


N bị bắt trong một lần cùng đồng bọn dùng xe máy cướp giật túi xách trên đường phố
và được đưa vào trại Giáo dưỡng.
Câu hỏi:
1. Theo em N có cơ hội để làm lại từ đầu không?
2. Để tự hồn thiện bản thân, N cần phải làm gì? Ai là người có thể giúp N trong
trường hợp này?
* Một số ví dụ minh họa
Ví dụ 1:
Tình huống để khởi động bài học
Tình huống 1: Để khởi động Bài 10: Quan niệm về đạo đức
- Tình huống được thể hiện bằng câu truyện

“ Chuyến xe muộn”
Câu hỏi:
1. Em có nhận xét gì về hành động của người đàn ơng lái xe thơng qua câu truyện
trên?
2. Người lái xe có được xem là người có đạo đức khơng? vì sao?
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Khởi động 1:

Nội dung kiến thức cơ bản
Bài 10: Quan niệm về đạo đức

* Mục tiêu: tạo tâm thế giúp học sinh,
giúp học sinh huy động vốn tri thức kỹ
năng đã có, tạo ra mâu thuẫn nhận thức
cho người học để kích thích trí tị mị,
bộc lộ quan điểm của mình về vấn đề
sắp học.
* Cách tiến hành:
- GV: mời học sinh xem phim và nêu
câu hỏi cho học sinh trước khi xem
phim
Câu hỏi:
1. Em có nhận xét gì về hành động
14

skkn


của đàn ông lái xe thông qua đoạn
phim trên?

2. Người đàn ơng lái xe có được xem
là người có đạo đức khơng? vì sao?
- Học sinh đọc truyện
“ Chuyến xe muộn”
- Học sinh trã lời câu hỏi theo suy nghĩ
của mình
- Giáo viên dẫn dắt vào bài: Tại sao
người lái xe taxi lại hành động như
vậy? Anh ta có phải là người có đạo
đức khơng? Đạo dức là gì? Đạo đức có
vai trị gì đối với cá nhân, gia đình và
xã hội chúng ta cùng tìm hiểu bài học.
Ví dụ 2:
Tình huống 4: Hình thành kiến thức 2. Lương tâm - Bài 11: Một số phạm trù cơ
bản của đạo đức học
- Tình huống được thể hiện bằng cách đóng vai của học sinh
“ MỘT BÀI HỌC”
- Bà A: Cúc! cúc! bặp! bặp!.. (nói với gà): Ăn đi tao vào lấy nước cho mày uống nghe
không
- Bà A: Cúc! cúc! bặp! bặp!... Con gà mái của nhà mình khơng biết đi đâu mà hai hôm
nay không thấy! Trời đất ơi! bà con ơi! Đứa nào ăn cắp con gà của tao hả. Ba đầu sáu
tay mài tròi cái đầu của mày ra đây! Mày mà ăn cắp con gà của tao thì mày ở nhà nhà
cháy. Mày có chồng, chồng mày ngoại tình, tao biết chỉ nhà mày ăn trộm chứ không ai
vào đây hết.
(Một tuần trôi qua)
Con gà mái dẫn đàn con về nhà!
- Bà A: (cười) Ôi gà ơi tao tưởng bà hàng xóm thịt mày rồi chứ hóa ra là mày trốn đi ấp
trứng à? Mày giỏi lắm!
15

skkn


- Bà A: (hối hận- tự nhủ) Mình sai quá rồi! Nếu sau này có mất gì thì mình phải bình
tĩnh xem xét, khơng nên phản ứng vội vàng, làm tổn hại đến tình lãng nghĩa xóm. Mình
sẽ sang xin lỗi chị ấy một câu.
Câu hỏi:
1. Cảm giác hối hận của bà A cịn được gọi là gì? Nó có tác động thế nào đối với
bà ấy?
Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung kiến thức cơ bản

Hoạt động 2: tìm hiểu phạm trù 2- Lương tâm.
lương tâm.
a) Khái niệm lương tâm.
* Mục tiêu: HS biết được khái niệm
lương tâm, hai trạng thái của lương tâm
và làm thế nào để trở thành người có
lương tâm.
* Cách tiến hành:
- Giáo viên hướng dẫn học sinh đóng
vai dựa trên phần giao bài tập từ tuần
trước
- Học sinh thực hiện đóng vai, cả lớp
quan sát tình huống
“MỘT BÀI HỌC”
- Bà A: Cúc! cúc! bặp! bặp!...(nói với
gà): Ăn đi tao vào lấy nước cho mày
uống nghe không.

- Bà A: Cúc! cúc! bặp! bặp!... Con gà
mái của nhà mình khơng biết đi đâu mà
hai hôm nay không thấy! (bà A bắt đầu
chửi) Trời đất ơi! bà con ơi! Đứa nào
ăn cắp con gà của tao hả. Ba đầu sáu
tay mày tròi cái đầu của mày ra đây!
Mày mà ăn cắp con gà của tao thì mày
ở nhà nhà cháy. Mày có chồng, chồng
16

skkn


mày ngoại tình, tao biết chỉ nhà mày ăn
trộm chứ không ai vào đây hết.
(Một tuần trôi qua)
Con gà mái dẫn đàn con về nhà!
- Bà A: (cười) Ôi gà ơi tao tưởng bà
hàng xóm thịt mày rồi chứ hóa ra là
mày trốn đi ấp trứng à? Mày giỏi lắm!
- Bà A: ( hối hận- tự nhủ) Mình sai quá
rồi! Nếu sau này có mất gì thì mình
phải bình tĩnh xem xét, không nên phản
ứng vội vàng, làm tổn hại đến tình lãng
nghĩa xóm. Mình sẽ sang xin lỗi chị ấy
một câu.
- Giáo viên:
1. Cảm giác hối hận của bà A cịn
được gọi là gì? Nó có tác động thế
nào đối với bà ấy?

- Học sinh trả lời:….
- Giáo viên:
2. Ba A có được xem là người có
lương tâm hay khơng? Vì sao?
- Học sinh trả lời:….
- Giáo viên:
3. Vậy lương tâm là gì?
- Học sinh trả lời:….
- Giáo viên chốt lại đơn vị kiến thức

- Lương tâm là năng lực tự đánh
giá và điều chỉnh hành vi đạo đức
của bản thân trong mối quan hệ
với người khác và xã hội.

Ví dụ 3:
17

skkn


Tình huống 10: Để luyện tập Bài 16: Tự hồn thiện bản thân
- Tình huống được thực hiện bằng dạng chữ viết
N là một học sinh ngoan, học khá lớp 10A. Do nghe bạn bè rủ rê, N dùng thử
ma túy rồi dần thành nghiện. Từ đấy N học hành sa sút, thường xuyên đi học muộn, bỏ
học. Để có tiền mua ma túy, N đã lấy trộm tài sản của gia đình, của hàng xóm đem bán.
N bị bắt trong một lần cùng đồng bọn dùng xe máy cướp giật túi xách trên đường phố
và được đưa vào trại Giáo dưỡng.
Câu hỏi:
1. Theo em N có cơ hội để làm lại từ đầu khơng?

2. Để tự hồn thiện bản thân, N cần phải làm gì? Ai là người có thể giúp N trong
trường hợp này?
Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung kiến thức cơ bản

3. Luyện tập
* Mục tiêu:
- Củng cố và hoàn thiện những kiến
thức, kỹ năng vừa khám phá và thu
nhận được.
- Đánh giá việc tiếp thu và vận dụng
kiến thức của học sinh
* Cách tiến hành:
- Giáo viên chiếu tình huống lên máy
chiếu, yêu cầu học sinh đọc tình huống
và tìm câu trã lời
Tình huống:
N là một học sinh ngoan, học
khá lớp 10A. Do nghe bạn bè rủ rê, N
dùng thử ma túy rồi dần thành nghiện.
Từ đấy N học hành sa sút, thường
xuyên đi học muộn, bỏ học. Để có tiền
mua ma túy, N đã lấy trộm tài sản của
gia đình, của hàng xóm đem bán. N bị
18

skkn

bắt trong một lần cùng đồng bọn dùng
xe máy cướp giật túi xách trên đường
phố và được đưa vào trại Giáo dưỡng.
Câu hỏi:
1. Theo em N có cơ hội để làm lại từ
đầu khơng?
2. Để tự hồn thiện bản thân, N cần
phải làm gì? Ai là người có thể giúp
N trong trường hợp này?
- Học sinh vận dụng kiến thức vừa
được tìm hiểu để trả lời.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản
thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Nếu giáo viên sử dụng các phương pháp này đúng quy trình, phù hợp với từng đối
tượng thì tất cả học sinh đều phải động não, sáng tạo và các em có thể trình bày nội
dung của bài học. Học sinh sẽ tự khám phá và hình thành nên ý tưởng nếu giáo viên biết
cách tạo nên niềm say mê hứng thú học tập cho học sinh.
Thực tế dạy học tôi nhận thấy rằng mỗi học sinh có một tính cách, một ý tưởng
rất khác nhau khi trình bày cách giải quyết của mình nhưng điều quan trọng là các em
biết cách tự lĩnh hội và ghi nhớ lâu kiến thức bài học, từ đó các em khắc sâu ý nghĩa của
bài học như: lương tâm, đạo đức và rút ra được nhiều bài học kinh nghiêm trong ình u
, hơn nhân và gia đình….
Thơng qua dạy học tôi đã chứng kiến sự thay đổi trong cách tư duy của các em.
Cũng chừng ấy nội dung kiến thức nhưng khi để các em tự do phát triển và trình bày ý
tưởng, hơn nữa các em thỏa sức tưởng tượng để diễn đạt vấn đề một cách khoa học
nhất, sinh động nhất, hấp dẫn nhất chúng ta sẽ thu được sản phẩm là những phương án
giải quyết rất sáng tạo, rất ấn tượng của các em. Thơng qua bài học các em hiểu được
tính hai mặt của một vấn đề,, đồng thời đấu tranh với hành vi sai trái, ủng hộ cái đúng ,
cái hay . xây dựng cho các em thái độ sống và truyền cảm hứng ,lan tỏa lối sống lành
mạnh ,hướng thiện và làm những điều có ý nghĩa . Từ đó giáo dục ý thức, tình cảm đạo

đức và trách nhiệm của học sinh đối với cộng đồng, đất nước.
* Ưu điểm:
- Thực tiễn hóa nội dung tri thức của bài học, gắn lí thuyết với thực tiễn thơng qua
những tình huống gần gũi với học sinh.
- Phần lớn học sinh đã biết nhận xét, xử lí được tình huống mà giáo viên đưa ra.
19

skkn


- Các em đã mạnh dạn trao đổi thêm những tình huống mà các em quan tâm để cả lớp
cùng chia sẻ.
- Có thái độ và cách xử sự phù hợp với mục tiêu bài học.
- Trang bị thêm những quy tắc chuẩn mực đạo đức phù hợp với yêu cầu của xã hội, sự
hình thành và phát triển nhân cách.
- Rèn luyện được một số kỹ năng sống cơ bản cho học sinh như: Phân tích đánh giá,
nhận xét, trình bày vấn đề……
- Dễ tạo được khơng khí thoải mái nhẹ nhàng cho tiết học, tạo được khơng khí tranh
luận và khai thác được trí tuệ của tập thể. Học sinh hứng thú với tiết học.
- Kết quả các bài kiểm tra có sự thay đổi rõ rệt giữa các lớp có và khơng sử dụng (hoặc
sử dụng ít) bài tập tình huống.
Sau đây là bảng tổng hợp thăm dị thái độ của HS đối với
bộ mơn GDCD
Lớp
Hứng thú
Bình thường
Không hứng thú
10A4
57%
38%

5%
10A5
75%
23%
2%
10A7
77%
21%
2%
10A8
55%
40%
5%
10A9
60%
36%
4%

* Kết quả học tập của các lớp tơi dạy trong học kì 2 năm học 2021-2022:

STT

Lớp

Sĩ số

Giỏi
SL
Tỉ lệ
(HS)

%

Khá
SL
Tỉ lệ
(HS)
%

Trung Bình
Yếu
SL Tỉ lệ
SL Tỉ lệ
(HS)
%
(HS) %

2

10A4

40

23

60

15

33

2

7

0

0

5

10A5

40

25

50

15

44

2

6

0

0

10A7

38

20

62,5

14

30

4

8,5

0

0

10A8

40

17

42,5

17

42,5

6

11

0

0

10A9

39

13

33

19

49

7

18

0

0

* Nhược điểm:
20

skkn


- Địi hỏi nhiểu thời gian và cơng sức của người giáo viên trong việc lựa chọn, chuẩn bị
tình huống và triển khai trên lớp.
- Học sinh có thể bị lạc đề nếu tình huống đưa ra khơng phù hợp hoặc câu hỏi định
hướng sai mục đích.
3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Phương pháp sử dụng tình huống giảng dạy một số bài đạo đức trong chương trình
Giáo dục công dân 10 đã giúp cho học sinh nắm, hiểu một cách nhanh chóng, dễ dàng
nội dung bài học; đáp ứng được yêu cầu phát huy tính tích cực của người học, góp phần
hình thành và phát triển nhân cách của người học. Tuy nhiên, để áp dụng phương pháp
này đạt kết quả tốt, người giáo viên phải biết lựa chọn nội dung tình huống sao cho phù
hợp với đối tượng, có sự chuẩn bị tốt hơn đối với loại tình huống được thực hiện bằng
hình thức đóng vai của các em. Mặt khác cũng đòi hỏi giáo viên phải nắm vững những
phẩm chất cần hình thành cho học sinh thông qua từng bài học. Đặc biệt là giáo viên
phải khơng ngừng tìm tịi,
3.2. Kiến nghị.
Đề tài đã đạt được một số kết quả nhất định và có ý nghĩa thực tiễn cần thiết đối
với học sinh. Song do thời gian của các tiết học còn hạn chế , nên việc đưa các câu
truyện, bài tập tình huống hay phương pháp đóng vai cần pải được cân nhắc , chọn
lọc, học sinh tiến hành chưa được kỹ lưỡng, sâu sắc và còn nhiều thiếu sót. Để đề tài
được nhân rộng và phát huy hết mục đích, ý nghĩa của nó là rèn luyện nâng cao ý
thức đạo đức , được nhân rộng trong cuộc sống và có sức lan tỏa biến ý thức đạo đức
thành thói quen đạo đức ,
Thơng qua đề tài này tôi mạnh dạn đề xuất một số kiến nghị sau:

+ Đối với học sinh
- Tham gia nhiều các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong cuộc sống nhằm rèn
luyện khả năng làm chủ của bản thân và ra quyết định đúng đắn cho bản thân.
- Tham gia các hoạt động có ý nghĩa thiết thực do nhà trường và Đoàn trường
thực hiện như: Đền ơn đáp nghĩa; cùng bạn nhgeof chung tay đón tết, chia khó
vơi vùng cao ; giúp bạn đến trường…
+ Đối với giáo viên
- Nghiên cứu, lựa chọn và vận dụng linh hoạt các phương pháp giáo dục đạo
đức cho học sinh trong giảng dạy nội dung kến thức của bài học.
- Tổ chức và tham gia cùng học sinh trong các hoạt động trải nghiệm sáng tạo
về an toàn thực phẩm: sinh hoạt dưới cờ, câu lạc bộ, hoạt động ngoại khóa
- Duy trì hoạt động, mức độ hứng thú và hiệu quả của câu lạc bộ “rèn luyện kĩ
năng ứng phó với biến đổi khí hậu, tai, tệ nạn xã hội và vệ sinh an toàn thực phẩm”;
các hoạt động bảo vệ môi trường, và các hoạt động trải nghiệm khác. Muốn đạt
được điều này tất cả các giáo viên phải cùng nỗ lực xây dựng và hợp tác nhiệt tình
giữa các bộ môn trong câu lạc bộ.
21

skkn


Trên đây là đề tài nghiên cứu của tôi, rất mong các đồng chí, bổ sung thêm
các tình huống hấp dẫn, thú vị để việc sử dụng tình huống có hiệu quả.
Tôi xin chân thành cảm ơn

Xác nhận của thủ trưởng cơ quan

Thanh Hóa, ngày 10 tháng 5 năm 2022
Tác giả

Lê Thị Yến
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến của mình viết
khơng sao chép của ai.

22

skkn


10

PHỤ LỤC 1. MỘT SỐ HÌNH ẢNH CĨ THỂ ĐƯA VÀO GIẢNG DẠY BÀI 11 LỚP

Người thiếu nhân phẩm hoặc tự đánh mất nhân phẩm sẽ bị xã hội đánh giá thấp, bị
coi thường và khinh rẻ.

23

skkn


24

skkn


25

skkn