Luận văn thạc sĩ: Khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (629.29 KB, 79 trang )
VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
VÕ MINH TÂM
KHỞI TỐ VỤ ÁN CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC
GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC
THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI, năm 2018
VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
VÕ MINH TÂM
KHỞI TỐ VỤ ÁN CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC
GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC
THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI
Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 838.01.04
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN NGỌC HÀ
HÀ NỘI, năm 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn
“Khởi tố vụ án cố ý gây thương tịch hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người
khác“ là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác trong
cùng lĩnh vực đã được cơng bố trước đây.
Tơi hồn tồn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.
Tác giả luận văn
Võ Minh Tâm
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ KHỞI
TỐ VỤ ÁN CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO
SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC ................................................................ 8
1.1. Những vấn đề lý luận về khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của người khác ...................................................................... 8
1.2. Quy định của pháp luật hình sự, tố tụng hình sự về khởi tố vụ án cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ........................... 14
CHƯƠNG 2. TÌNH HÌNH, ĐẶC ĐIỂM CĨ LIÊN QUAN VÀ THỰC
TRẠNG KHỞI TỐ VỤ ÁN CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY
TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TỪ THỰC TIỄN
TỈNH QUẢNG NGÃI ................................................................................... 33
2.1. Tình hình, đặc điểm có liên quan đến khởi tố vụ án cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ............................................... 33
2.2. Thực trạng khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ........................................ 40
2.3. Nhận xét, đánh giá chung ......................................................................... 46
CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT
LƯỢNG KHỞI TỐ VỤ ÁN CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY
TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH QUẢNG NGÃI ................................................................................... 53
3.1. Phương hướng chung ............................................................................... 53
3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ....... 54
KẾT LUẬN .................................................................................................... 68
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BLHS
: Bộ luật hình sự
BLTTHS
: Bộ luật tố tụng hình sự
CAND
: Cơng an nhân dân
CQANĐT
: Cơ quan An ninh điều tra
CQCSĐT
: Cơ quan Cảnh sát điều tra
CQĐT
: Cơ quan điều tra
CSĐT
: Cảnh sát điều tra
ĐTV
: Điều tra viên
HĐXX
: Hội đồng xét xử
KSV
: Kiểm sát viên
PLTCĐTHS
: Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự
QĐND
: Quân đội nhân dân
TA
: Tịa án
TTHS
: Tố tụng hình sự
VAHS
: Vụ án hình sự
VKS
: Viện kiểm sát
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Số hiệu
Tên bảng
bảng
2.1.
Tổng số VAHS đã khởi tố của tỉnh Quảng Ngãi từ năm
2013 - 2017
Trang
33
Số vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
2.2.
sức khỏe của người khác đã khởi tố của tỉnh Quảng
34
Ngãi từ năm 2013 - 2017
Số tố giác, tin báo về tội cố ý gây thương tích hoặc gây
2.3.
tổn hại cho sức khỏe của người khác đã được kiểm sát,
giải quyết của tỉnh Quảng Ngãi từ năm 2013 - 2017
44
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ở nước ta hiện nay, phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm là vấn đề
hết sức quan trọng, là nhiệm vụ trước mắt cũng như lâu dài của Nhà nước và
toàn xã hội. Tuy nhiên, tình hình tội phạm ở nước ta hiện nay đang có những
diễn biến phức tạp, trước hết do sự thay đổi của tình hình kinh tế, xã hội; các
chính sách quản lí kinh tế và chính sách xã hội chưa thật sự đáp ứng yêu cầu
đòi hỏi của xã hội; trình độ văn hố pháp lý và ý thức pháp luật của Nhân dân
chưa cao, bởi vậy còn cần sự can thiệp của Nhà nước để đảm bảo cho Hiến
pháp và pháp luật được chấp hành và thực hiện nghiêm chỉnh. Bằng hoạt
động theo chức năng của mình, Nhà nước đã ban hành nhiều đạo luật và văn
bản pháp luật quan trọng như Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng hình sự... nhằm
xác định những hành vi nào nguy hiểm cho xã hội bị coi là tội phạm và qui
định hình phạt đối với người thực hiện hành vi đó, cũng qui định trình tự, thủ
tục khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự cụ thể xảy ra trên thực tế,
đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
Quá trình giải quyết VAHS được phân chia thành các giai đoạn tố tụng
khác nhau: khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự. Trong đó,
khởi tố vụ án là giai đoạn mở đầu của quá trình giải quyết vụ án, là cơ sở
pháp lý để mở ra một cuộc điều tra công khai đối với tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác.
Để đảm bảo cho việc phát hiện, xác định tội phạm và người phạm tội
được chính xác, xử lý nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật,
không để lọt tội phạm, khơng làm oan người vơ tội thì ngay từ giai đoạn khởi
tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1
các cơ quan nhà nước có thẩm quyền khởi tố phải tuân theo những qui định về
nội dung, trình tự, thủ tục nhất định do Nhà nước qui định trong BLTTHS.
Cơng tác đấu tranh phịng, chống tội phạm trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
những năm qua đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Các cơ quan tiến hành
tố tụng của tỉnh Quảng Ngãi đã áp dụng các qui định của pháp luật để khởi tố,
điều tra, xử lý nghiêm minh đảm bảo tính răn đe, giáo dục của pháp luật. Bên
cạnh đó, thực tiễn khởi tố vụ án trên địa bàn cũng bộc lộ nhiều bất cập, thiếu
sót như việc tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm còn chưa được đầy đủ, thời
hạn giải quyết còn kéo dài, chất lượng giải quyết chưa cao... dẫn đến hiện
tượng bỏ lọt tội phạm, làm giảm uy tín của Đảng, Nhà nước, các cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền đối với Nhân dân, làm giảm hiệu quả phòng ngừa và đấu
tranh chống tội phạm trên địa bàn.
Vì vậy, việc nghiên cứu, làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn khởi tố VAHS
nói chung, khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
người khác nói riêng trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi là hết sức cần thiết. Vì lý do
trên tơi chọn đề tài: “Khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn
tỉnh Quảng Ngãi” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về khởi tố VAHS nói chung, khởi tố
vụ án về một tội phạm cụ thể nói riêng. Ngồi giáo trình luật tố tụng hình sự
Việt Nam của các cơ sở đào tạo luật trong cả nước hiện nay, cịn có những đề
tài khoa học, luận văn, luận án, các bài báo khoa học nghiên cứu vấn đề này ở
nhiều góc độ khác nhau. Có thể đơn cử một số cơng trình tiêu biểu liên quan
đến đề tài như:
Về đề tài khoa học: Đề tài khoa học cấp cơ sở của tác giả Trần Thu Hạnh,
Hà Nội, năm 2010 “Khởi tố VAHS trước yêu cầu cải cách tư pháp hiện nay”.
2
Về các luận văn, luận án đã nghiên cứu ở nhiều khía cạnh khác nhau của
khởi tố VAHS như: Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Lê Lan Chi, Hà
Nội, năm 2010 “Nguyên tắc trách nhiệm khởi tố và xử lý VAHS trong luật tố
tụng hình sự Việt Nam – Những vấn đề lý luận và thực tiễn” [4]; Luận văn
thạc sĩ Luật học của tác giả Giang Thanh Hưng, Hà Nội, năm 2011 “VKS
trong khởi tố VAHS” [18]; Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Lương Văn
Công, Hà Nội, năm 2012 “Thủ tục tố tụng hình sự đối với vụ án được khởi tố
theo yêu cầu của người bị hại” [6]: Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả
Trần Cẩm Thanh, Hà Nội, năm 2016 “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của người khác theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn
tỉnh Quảng Bình” [29]; Luận án tiến sỹ Luật học của tác giả Hoàng Văn Hà,
Hà Nội, 2014 “Khởi tố vụ án, khởi tố bị can trong điều tra các vụ án xâm
phạm an ninh quốc gia” [15].
Ngồi ra, vấn đề khởi tố VAHS cịn có nhiều bài viết được đăng tải trên
các tạp chí khoa học: Phạm Mạnh Hùng – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn
của việc khởi tố vụ án, Tạp chí Kiểm sát tháng 2/2007 [17]; Lê Văn Cân –
Một số vướng mắc khi giải quyết các vụ án được khởi tố theo yêu cầu của
người bị hại, Tạp chí Kiểm sát tháng 7/2008 [3]; Vũ Gia Lâm – Thẩm quyền
khởi tố VAHS của VKS và Tòa án, Tạp chí luật học số tháng 8/2010 [19];
Nguyễn Hải Ninh – Vấn đề khởi tố vụ án theo yêu cầu của người bị hại, Tạp
chí Luật học số tháng 6/2010 [20]; Đinh Cơng Thành – Một số ý kiến nhằm
hồn thiện chế định kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và
kiến nghị khởi tố, Tạp chí Kiểm sát số 17/2011 [30]; Đỗ Văn Thấn – Một số ý
kiến về chế định khởi tố VAHS trong BLTTHS Việt Nam, Tạp chí CAND số
12/2013 [31].
Các cơng trình nghiên cứu trên đã góp phần làm sáng tỏ những lý luận
cơ bản về khởi tố, đề cập đến những khía cạnh khác nhau về khởi tố VAHS từ
3
nguyên tắc của việc khởi tố, nêu được tình hình khởi tố VAHS trên phạm vi
tồn quốc, ở những bình diện chung, vấn đề khởi tố vụ án theo yêu cầu của
người bị hại, trong đó có khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác…. Đồng thời, cũng đã chỉ ra được những hạn
chế trong các qui định của BLTTHS về khởi tố VAHS. Trên cơ sở đó, các tác
giả đã đưa ra những giải pháp về hoàn thiện các qui định của pháp luật về
khởi tố VAHS, về cách khắc phục những khó khăn, thiếu sót trong q trình
áp dụng thực tiễn. Tuy nhiên, các cơng trình trên chủ yếu nghiên cứu những
vấn đề chung hoặc đề cập đến một số khía cạnh khác nhau về khởi tố VAHS
trên các phương diện lý luận mà chưa có cơng trình khoa học nào nghiên
cứu về khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Như vậy, qua nghiên cứu
trên cho thấy đề tài “Khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ
thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi” khơng trùng lặp với bất kỳ cơng trình khoa học
đã được cơng bố trước đó.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về khởi tố vụ án
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa
bàn tỉnh Quảng Ngãi theo quy định của Luật TTHS Việt Nam;
- Đưa ra những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả khởi tố vụ án cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn
tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ các vấn đề lý luận và pháp luật về khởi tố vụ án cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác;
4
- Nghiên cứu chỉ ra tình hình, đặc điểm có liên quan đến khởi tố vụ án cố
ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn
tỉnh Quảng Ngãi;
- Khảo sát, đánh giá thực trạng khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi từ năm
2013 đến 2017;
- Đưa ra phương hướng và một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả
khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người
khác trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là: Khởi tố vụ án cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên phương diện lý luận
và thực tiễn.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu về khởi tố vụ án cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên phương diện
lý luận và thực tiễn theo pháp luật TTHS Việt Nam.
- Về thời gian: Từ năm 2013 đến năm 2017.
- Về địa bàn: Tỉnh Quảng Ngãi.
- Về chủ thể: CQCSĐT Công an tỉnh Quảng Ngãi.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh;
đường lối, quan điểm của Đảng, Nhà nước về đấu tranh phòng, chống tội
phạm; các luận điểm chung của khoa học pháp lý TTHS về khởi tố VAHS.
5
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Quá trình nghiên cứu đề tài luận văn, tác giả sử dụng các phương pháp
nghiên cứu cụ thể như:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Để phân tích các nguồn tài liệu đã
được cơng bố của chính các tác giả về những vấn đề liên quan đến đề tài luận
văn, trên cơ sở đó tổng hợp rút ra những vấn đề lý luận làm cơ sở cho việc
xây dựng các khái niệm, nhiệm vụ, nguyên tắc, yêu cầu, nội dung, đặc điểm
của khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
người khác.
- Phương pháp phân tích và tổng hợp: Để phân tích các văn bản pháp
luật có liên quan, các số liệu thống kê chính thức, qua đó giúp tác giả nắm
được tất cả các khía cạnh của vấn đề cần nghiên cứu nhằm đưa ra các luận
giải, nhận xét và đề xuất của tác giả về những vấn đề cơ bản của luận văn.
- Phương pháp so sánh: Trên cơ sở tổng hợp, phân tích các quy định
trước đây và hiện nay của pháp luật TTHS Việt Nam về khởi tố vụ án, tác giả
xác định những điểm tương đồng và khác biệt trong các quy định pháp luật và
thực tiễn áp dụng pháp luật với cách nhìn nhận, đánh giá theo quan điểm lịch
sử cụ thể.
- Phương pháp tiếp cận hệ thống: Tất cả những thông tin thu thập được
về vấn đề nghiên cứu sẽ được tác giả hệ thống hóa theo một cấu trúc logic,
khoa học, qua đó tác giả có được nhận thức một cách biện chứng, tổng thể và
khái quát nhất về những vấn đề cần nghiên cứu.
- Phương pháp thống kê: Qua nghiên cứu, khảo sát khởi tố các vụ án cố
ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thuộc thẩm
quyền của Công an tỉnh Quảng Ngãi, tác giả đã khái quát tình hình, đặc điểm
của loại án này trong những năm gần đây để minh chứng cho các luận điểm,
kết luận đã nêu ra trong luận văn.
6
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn là cơng trình khoa học đầu tiên nghiên cứu một cách tồn
diện dưới góc độ pháp luật TTHS về khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Luận
văn có thể được dùng làm tư liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy và
học tập.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu luận văn có thể được tham khảo trong việc sửa đổi,
bổ sung hoàn thiện qui định về khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của người khác, nâng cao hiệu quả khởi tố vụ án cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, là cơ sở của
việc xử lý đúng người, đúng tội, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người
vô tội trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn được cấu trúc thành 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về khởi tố vụ án cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
Chương 2: Tình hình, đặc điểm có liên quan và thực trạng khởi tố vụ án
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thực tiễn
tỉnh Quảng Ngãi
Chương 3: Phương hướng và giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả khởi
tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian tới.
7
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ
KHỞI TỐ VỤ ÁN CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC
GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC
1.1. Những vấn đề lý luận về khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1.1.1. Khái niệm khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác
Để có thể đưa ra được một khái niệm khoa học về khởi tố vụ án cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác cần thiết phải làm
sáng tỏ một số khái niệm có liên quan: “khởi tố vụ án”, “tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác”.v.v.
Trong khoa học luật tố tụng hình sự hiện nay, khái niệm khởi tố VAHS
được đề cập trong nhiều giáo trình của các cơ sở đào tạo luật Việt Nam, trong
các bình luận khoa học BLTTHS Việt Nam và các từ điển luật học. Tuy
nhiên, nhận thức đầy đủ bản chất, nội dung cũng như ý nghĩa pháp lý của khái
niệm khởi tố VAHS cịn có sự khác nhau. Có nhiều cách tiếp cận khi nghiên
cứu khái niệm khởi tố VAHS.
Theo Từ điển Bách khoa CAND Việt Nam thì: “Khởi tố VAHS là hoạt
động TTHS do các cơ quan có thẩm quyền tiến hành, sau khi đã xác định một
sự việc xảy ra có dấu hiệu tội phạm ” [34, tr.685]. Đây là cách tiếp cận khái
niệm khởi tố vụ án hình sự dưới góc độ nội dung pháp lý, trong đó có đề cập
đến 03 vấn đề cơ bản: xác định khởi tố VAHS là hoạt động có tính chất công
khai theo TTHS; chủ thể tiến hành khởi tố VAHS là các cơ quan có thẩm
quyền theo quy định của pháp luật; điều kiện để khởi tố VAHS là phải xác định
được một sự việc xảy ra có dấu hiệu của tội phạm.
8
Theo Từ điển luật học của Viện khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp) năm
2011, “Khởi tố VAHS là hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng xác định có
sự việc phạm tội để tiến hành điều tra phát hiện tội phạm” [35, tr.429]; theo
tác giả Mai Thanh Hiếu, Nguyễn Chí Cơng trong cuốn “Trình tự, thủ tục giải
quyết VAHS” cho rằng: “Khởi tố VAHS là giai đoạn đầu tiên của tố tụng hình
sự, trong đó cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định khởi tố hoặc không
khởi tố VAHS” [16, tr.25]. Tuy nhiên, các khái niệm trên chưa thể hiện chính
xác nội dung, bản chất của khởi tố VAHS. Theo Từ điển luật học thì khởi tố
VAHS là “hoạt động” trong TTHS là chưa chính xác mà nó phải là một giai
đoạn độc lập trong q trình giải quyết VAHS. Đồng thời, các hoạt động TTHS
diễn ra trong giai đoạn này không chỉ do các chủ thể là cơ quan tiến hành tố
tụng mà còn các chủ thể khác cũng có thẩm quyền khởi tố VAHS như: Bộ đội
biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, Lực lượng Cảnh sát biển và các cơ quan khác
của CAND, QĐND được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra.
Còn khái niệm khởi tố VAHS mà tác giả Mai Thanh Hiếu, Nguyễn Chí Cơng
đề cập đã chưa nêu được nội dung đặc biệt quan trọng của giai đoạn khởi tố, đó
là hoạt động xác định có hay khơng có dấu hiệu của tội phạm, đây là căn cứ để
các cơ quan có thẩm quyền khởi tố VAHS xem xét ra quyết định khởi tố hoặc
quyết định không khởi tố VAHS.
Tuy nhiên, cũng có nhiều tác giả đã đề cập đến khái niệm khởi tố VAHS
với những nội dung phù hợp. Theo tác giả Lê Cảm “Giai đoạn khởi tố VAHS
là giai đoạn tố tụng hình sự đầu tiên mà trong đó cơ quan tư pháp hình sự có
thẩm quyền căn cứ vào các qui định của pháp luật tố tụng hình sự, tiến hành
việc xác định có hay khơng các dấu hiệu của tội phạm trong hành vi nguy
hiểm cho xã hội được thực hiện, đồng thời ban hành quyết định về việc khởi
tố (hoặc không khởi tố) VAHS liên quan đến hành vi đó”[2, tr.26]. Theo tác
giả Nguyễn Ngọc Chí “Khởi tố VAHS là giai đoạn đầu của quá trình giải
9
quyết VAHS, các cơ quan có thẩm quyền có nhiệm vụ áp dụng các biện pháp
của luật tố tụng hình sự để xác định có hay khơng có dấu hiệu của tội phạm,
trên cơ sở đó các cơ quan này sẽ ra một trong hai quyết định đó là: quyết
định khởi tố VAHS hoặc quyết định không khởi tố VAHS” [5, tr.64]
Giáo trình một số cơ sở đào tạo cũng đã đề cập đến khởi tố VAHS. Có
thể đơn cử như giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam của Trường Đại học
Luật Hà Nội, Nxb CAND năm 2016 có nêu: “Khởi tố VAHS là giai đoạn mở
đầu của TTHS, trong đó cơ quan có thẩm quyền xác định có hay khơng có
dấu hiệu của tội phạm để ra quyết định khởi tố hoặc quyết định không được
khởi tố vụ án”[14, tr.231];
Theo các quan điểm này, khởi tố VAHS là một giai đoạn của TTHS.
Trong giai đoạn này các cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiến hành nhiều hành
vi tố tụng trước khi ra quyết định khởi tố VAHS. Quyết định khởi tố VAHS
hoặc quyết định không khởi tố VAHS chỉ là một hành vi đặc trưng trong giai
đoạn khởi tố VAHS. Theo tác giả, đây là quan điểm chính xác, phù hợp với nội
dung, bản chất của khởi tố VAHS, phù hợp với quy định của pháp luật TTHS
hiện hành.
Vậy, với cách tiếp cận trên thì khởi tố vụ án là một giai đoạn tố tụng độc
lập, giai đoạn này có nhiệm vụ riêng, mang đặc thù về phạm vi chủ thể, hành
vi tố tụng và văn bản tố tụng.
Từ những phân tích trên, có thể hiểu khái niệm khởi tố VAHS như sau:
Khởi tố VAHS là giai đoạn mở đầu của tố tụng hình sự, trong đó các cơ
quan nhà nước có thẩm quyền tiến hành thu thập, kiểm tra và xử lý các thông
tin xác định sự kiện thực tế xảy ra có hay khơng có dấu hiệu của tội phạm để
ra quyết định khởi tố hoặc quyết định không khởi tố VAHS.
Hiện nay, BLHS Việt Nam không định nghĩa như thế nào là tội cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, tuy nhiên
10
trong khoa học pháp lý hình sự có nhiều quan điểm cùng với các định nghĩa
khác nhau về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
người khác.
Cách định nghĩa thứ nhất: “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác là hành vi cố ý gây tổn hại sức khỏe cho người
khác dưới dạng thương tích hoặc tổn thương khác”;
Cách định nghĩa thứ hai cho rằng: ”Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của người khác là hành vi của một người cố ý làm cho
người khác bị thương hoặc tổn hại đến sức khỏe”.
Các cách định nghĩa trên vẫn còn những điểm chưa phù hợp như chưa đề
cập đến dấu hiệu năng lực trách nhiệm hình sự, độ tuổi chịu do luật định cũng
như tính trái pháp luật hình sự của hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của người khác. Xuất phát từ cơ sở pháp lý quy định nội
dung cấu thành tội phạm Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khoẻ của người khác tại Điều 134 BLHS năm 2015 và khái niệm về tội
phạm quy định tại Khoản 1 Điều 8 BLHS năm 2015: “Tội phạm là hành vi
nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có
năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một
cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm.... những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật
xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý bằng hình
sự” [23, tr.31].
Từ những lý giải trên có thể đi đến khái niệm về tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác như sau: “Tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi nguy hiểm cho
xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự do người có năng lực trách nhiệm
hình sự thực hiện một cách cố ý gây thương tích hoặc xâm phạm sức khỏe của
người khác”.
11
Trên cơ sở khái niệm khởi tố VAHS và khái niệm tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, có thể đưa ra khái niệm
khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người
khác như sau:
“Khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
người khác là giai đoạn mở đầu của tố tụng hình sự, trong đó các cơ quan
nhà nước có thẩm quyền khởi tố tiến hành thu thập, kiểm tra và xử lý các
thông tin xác định sự kiện thực tế xảy ra có hay khơng có hành vi nguy hiểm
cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự do người có năng lực trách
nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý gây thương tích hoặc xâm phạm sức
khỏe của người khác mà theo quy định của Bộ luật hình sự phải bị xử lý bằng
hình sự”.
1.1.2. Nhiệm vụ, ý nghĩa của khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
- Về nhiệm vụ: Với tính chất là một giai đoạn của TTHS, giai đoạn này
có nhiệm vụ xác định: sự việc xảy ra có dấu hiệu của tội phạm hay khơng để
quyết định việc khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự.
Nhiệm vụ của khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác là xác định xem sự việc xảy ra có hay khơng có
hành vi nguy hiểm cho xã hội được bộ luật hình sự quy định do người có năng
lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý gây thương tích hoặc xâm
phạm sức khỏe của người khác. Để thực hiện nhiệm vụ này, cơ quan nhà nước
có thẩm quyền khởi tố sau khi tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm hoặc kiến
nghị khởi tố, trong phạm vi thẩm quyền của mình và thời hạn luật định phải
tiến hành các hoạt động kiểm tra, xác minh các nguồn tin về tội phạm bằng
những biện pháp cụ thể được Bộ luật tố tụng hình sự quy định.
12
Nếu xác định có dấu hiệu tội phạm, cơ quan có thẩm quyền ra quyết định
khởi tố vụ án, nếu xác định khơng có dấu hiệu tội phạm thì ra quyết định
khơng khởi tố vụ án hình sự. Trong trường hợp xác định có một trong những
tình tiết quy định tại Điều 157 BLTTHS năm 2015 “Những căn cứ không khởi
tố vụ án hình sự”, hoặc khi xác định: “Những hành vi tuy có dấu hiệu của tội
phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội khơng đáng kể thì không phải là
tội phạm và được xử ký bằng biện pháp khác” (Khoản 2 Điều 8 BLHS năm
2015) thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền ra quyết định khơng khởi tố vụ án
hình sự. Nếu xét thấy vụ việc cần phải xử lý bằng các biện pháp khác thì
chuyển hồ sơ cho các cơ quan hữu quan giải quyết.
Khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
người khác là sự phản ứng nhanh chóng từ phía Nhà nước đối với hành vi
phạm tội nhằm góp phần phát hiện, điều tra và xử lý một cách có căn cứ và
đúng pháp luật hành vi phạm tội và người phạm tội, đồng thời không chỉ là
chức năng quan trọng trong hoạt động tư pháp hình sự mà cịn là phương tiện
cơ bản để thực hiện tốt nguyên tắc trong TTHS, tránh bỏ lọt tội phạm và phát
hiện hành vi phạm tội một cách kịp thời.
- Về ý nghĩa:
Thứ nhất, Quyết định khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác là cơ sở pháp lý mở ra cuộc điều tra công khai
đối với một sự việc xảy ra có dấu hiệu của tội phạm theo đúng trình tự, thủ tục
do BLTTHS quy định. Nó mở đầu cho guồng quay tố tụng tạo điều kiện thuận
lợi cho việc làm rõ vụ án ở giai đoạn tố tụng tiếp theo.
Thứ hai, Khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác thể hiện bản chất giai cấp của Nhà nước trong cơng tác
đấu tranh chống tội phạm. Tính giai cấp trong giai đoạn này cho thấy phản
ứng nhanh của Nhà nước, khi phát hiện được các thông tin phản ánh có dấu
13
hiệu của tội phạm, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã có những phản
ứng nhanh nhất để tiếp nhận và áp dụng các biện pháp do pháp luật qui định
tiến hành kiểm tra, xác minh để ra quyết định khởi tố (hoặc quyết định không
khởi tố) vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người
khác nhằm mục đích phát hiện nhanh chóng, kịp thời hành vi phạm tội, xử lý
đúng người, đúng tội, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.
Đồng thời, tội phạm là hiện tượng xã hội tiêu cực, tội phạm gây ra những hậu
quả nặng nề về vật chất, tinh thần cho xã hội, việc khởi tố hay không khởi tố
vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác một
cách nhanh chóng, kịp thời, chính xác và công minh, cùng với việc thể hiện
thái độ của Nhà nước đối với tội phạm, nó cịn có tác dụng to lớn tạo niềm tin
của quần chúng nhân dân với Nhà nước nói chung và các cơ quan bảo vệ
pháp luật nói riêng.
Thứ ba, Khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.
Trong giai đoạn khởi tố vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác chỉ xác định sự việc xảy ra có dấu hiệu của tội phạm hay
khơng (khởi tố đối với một sự việc phạm tội) mà chưa bắt buộc phải xác định
người thực hiện hành vi phạm tội. Do vậy, trong giai đoạn này các cơ quan
nhà nước có thẩm quyền mới chỉ áp dụng một số biện pháp tiền tố tụng được
pháp luật quy định như: thu thập thông tin, tài liệu, đồ vật từ cơ quan, tổ chức,
cá nhân có liên quan; tiến hành khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử
thi, trưng cầu giám định; yêu cầu định giá tài sản để xác định có dấu hiệu của
tội phạm.1.2. Quy định của pháp luật hình sự, tố tụng hình sự về khởi tố vụ án
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1.2.1. Quy định của pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
14
