CƠ SỞ VẬT CHẤT VÀ CƠ CHẾ DI TRUYỀN Ở CẤP ĐỘ PHÂN TỬ

H TH NG TOÀN B

KI N TH C SINH H C PH

THỌNG

*********************

C S V T CH T VÀ C CH DI TRUY N C P Đ PHÂN T (ADN ậ ARN ậ PRƠTÊIN )
PH N I. C U TRƯC ADN
I . Tính s nuclêơtit c a ADN ho c c a gen
1. Đ i v i m i m ch c a gen :
- Trong ADN, 2 mạch bổ sung nhau , nên số nu vƠ chi u dƠi của 2 mạch bằng nhau .
A1 + T1 + G1 + X1 = T2 + A2 + X2 + G2 =

N
2

- Trong cùng m t mạch, A vƠ T cũng như G vƠ X, không liên k t bổ sung nên không nh t thi t ph i bằng nhau
. Sự bổ sung chỉ có giữa 2 mạch: A của mạch nƠy bổ sung với T của mạch kia, G của mạch nƠy bổ sung với X
của mạch kia . Vì v y, số nu m i loại mạch 1 bằng số nu loại bổ sung mạch 2.
A1 = T2 ; T1 = A2 ; G1 = X2 ; X1 = G2
2. Đ i v i c 2 m ch :
- Số nu m i loại của ADN lƠ số nu loại đó c 2 mạch :
A = T = A1 + A2 = T1 + T2 = A1 + T1 = A2 + T2
G = X = G1 + G2 = X1 + X2 = G1 + X1 = G2 + X2
Chú ý: Khi tính tỉ lệ %
%A = % T =

% A1  % A 2
2

%G = % X =

% G1  % G 2
2





%T1  %T 2
2

= …..

% X1 % X 2
2

=…….

Ghi nhớ: Tổng 2 loại nu khác nhóm bổ sung ln ln bằng n a số nu của ADN hoặc bằng 50% số nu của
AND. Ngược lại n u bi t:
+ Tổng 2 loại nu = N / 2 hoặc bằng 50% thì 2 loại nu đó ph i khác nhóm bổ sung
+ Tổng 2 loại nu khác N/ 2 hoặc khác 50% thì 2 loại nu đó ph i cùng nhóm bổ sung
3. T ng s nu c a ADN (N)
Tổng số nu của ADN lƠ tổng số của 4 loại nu A + T + G+ X. Nhưng theo nguyên tắc bổ sung (NTBS) A= T,
G=X. Vì v y, tổng số nu của ADN được tính lƠ:
N = 2A + 2G = 2T + 2X hay N = 2( A+ G)
Do đó A + G =

N
2

hoặc %A + %G = 50%

4. Tính s chu kì xo n (C)
M t chu kì xoắn gồm 10 cặp nu = 20 nu. Khi bi t tổng số nu (N) của ADN:
N = C x 20

=>

C=

N
20

5. Tính kh i l ng phơn t AND (M):
M t nu có khối lượng trung bình lƠ 300 đvc, khi bi t tổng số nu suy ra
M = N x 300 đvc
6. Tính chi u dƠi c a phơn t ADN (L):
Phơn t ADN lƠ 1 chu i gồm 2 mạch đ n chạy song song vƠ xoắn đ u đặn quanh 1 trục. Vì v y chi u dƠi của
ADN lƠ chi u dƠi của 1 mạch vƠ bằng chi u dƠi trục của nó . M i mạch có
A0
L=

N
2

. 3,4A0

Đ n vị thư ng dùng :

1 micrômet = 10 4 angstron ( A0 )

1 micrômet = 103 nanômet ( nm)

1 mm = 103 micrômet = 106 nm = 107 A0

N
2

nuclêôtit, đ dƠi của 1 nu lƠ 3,4


II. Tính s liên k t Hiđrơ vƠ liên k t Hóa Tr Đ ậ P
1.
S liên k t Hiđrơ ( H )
+ A của mạch nƠy nối với T mạch kia bằng 2 liên k t hiđrô
+ G của mạch nƠy nối với X mạch kia bằng 3 liên k t hiđrô
V y số liên k t hiđrô của gen lƠ:
H = 2A + 3 G hoặc H = 2T + 3X
2.

S liên k t hoá tr (HT)

a) Số liên k t hoá trị nối các nu trên 1 mạch gen:

N

-1

2

Trong m i mạch đ n của gen, 2 nu nối với nhau bằng 1 lk hoá trị, 3 nu nối nhau bằng 2 lk hoá trị …
nhau bằng

N

N
2

nu nối

-1

2

b) Số liên k t hoá trị nối các nu trên 2 mạch gen: 2(

N

- 1)

2

Do số liên k t hoá trị nối giữa các nu trên 2 mạch của ADN: 2(

N

- 1)

2

c) Số liên k t hoá trị đư ng ậ photphát trong gen (HTĐ-P)
NgoƠi các liên k t hố trị nối giữa các nu trong gen thì trong m i nu có 1 lk hố trị gắn thƠnh phần của H3PO4
vƠo thƠnh phần đư ng. Do đó số liên k t hoá trị Đ ậ P trong c ADN lƠ:
HTĐ-P = 2(

N
2

- 1 ) + N = 2 (N – 1)

_____________________________________________________________________________
PH N II. C CH T NHỂN ĐỌI C ADN
I . TệNH S NUCLểỌTIT T DO C N DỐNG
1.Qua 1 l n t nhơn đôi (t sao , tái sinh , tái b n)
+ Khi ADN tự nhơn đôi hoƠn toƠn 2 mạch đ u liên k t các nu tự do theo NTBS: AADN nối với TTự do vƠ ngược
lại; GADN nối với X Tự do vƠ ngược lại. Vì vơy số nu tự do m i loại cần dùng bằng số nu mƠ loại nó bổ sung
Atd =Ttd = A = T ; Gtd = Xtd = G = X
+ Số nu tự do cần dùng bằng số nu của ADN
Ntd = N
2. Qua nhi u đ t t nhơn đơi (x đ t)
+ Tính s ADN con
- 1 ADN mẹ qua 1 đợt tự nhơn đôi tạo 2 = 21 ADN con
- 1 ADN mẹ qua 2 đợt tự nhơn đôi tạo 4 = 22 ADN con
- 1 ADN mẹ qua3 đợt tự nhơn đôi tạo 8 = 23 ADN con
- 1 ADN mẹ qua x đợt tự nhơn đôi tạo 2x ADN con
V y:
Tổng số ADN con = 2x

- Dù đợt tự nhơn đôi nƠo, trong số ADN con tạo ra t 1 ADN ban đầu, v n có 2 ADN con mƠ m i ADN con
nƠy có chứa 1 mạch cũ của ADN mẹ. Vì v y số ADN con cịn lại lƠ có c 2 mạch c u thƠnh hoƠn toƠn t nu mới
của môi trư ng n i bào.
Số ADN con có 2 mạch đ u mới = 2x ậ 2
+ Tính s nu t do c n dùng:
- Số nu tự do cần dùng thì ADN tr i qua x đợt tự nhơn đôi bằng tổng số nu sau cùng coup trong các
ADN con tr số nu ban đầu của ADN mẹ

Tổng số nu sau cùng trong trong các ADN con:
N.2x

Số nu ban đầu của ADN mẹ:
N
Vì v y tổng số nu tự do cần dùng cho 1 ADN qua x đợt tự nhơn đôi:
x
X
 N td = N .2 – N = N( 2 -1)


Số nu tự do m i loại cần dùng lƠ:
 A td =  T

 G td = 

td

= A( 2X -1)

= G( 2X -1)
N u tính số nu tự do của ADN con mƠ có 2 mạch hoƠn tịan mới:

X
 N td hoàn toàn mới = N( 2 - 2)
X td

X
 A td hoàn toàn mới =  T td = A( 2 -2)
X
 G td hoàn toàn mới =  X td = G( 2 2)

II .TệNH S LIểN K T HIĐRỌ; HOỄ TR Đ- P Đ
C HỊNH THÀNH HO C B PHỄ V
1.
Qua 1 đ t t nhơn đơi
a, Tính s liên k t hiđrơb phá v vƠ s liên k t hiđrơ đ c hình thƠnh
Khi ADN tự nhơn đôi hoƠn toƠn:
- 2 mạch ADN tách ra , các liên k t hiđrô giữa 2 mạch đ u bị phá vỡ nên số liên k t hiđrô bị phá vỡ bằng số
liên k t hiđrô của ADN
H bị đứt = H ADN
M
i
mạch
ADN
đ
u
nối
các
nu
tự
do
theo

NTBS
bằng
các liên k t hiđrô nên số liên k t hiđrơ được hình thƠnh
lƠ tổng số liên k t hiđrơ của 2 ADN con
H hình thành = 2 . HADN
b, S liên k t hoá tr đ c hình thƠnh:
Trong q trình tự nhơn đơi của ADN, liên k t hoá trị Đ ậP nối các nu trong m i mạch của ADN không bị phá
vỡ. Nhưng các nu tự do đ n bổ sung thì dược nối với nhau bằng lk hố trị để hình thƠnh 2 mạch mới. Vì v y số
liên k t hố trị được hình thƠnh bằng số liên k t hoá trị nối các nu với nhau trong 2 mạch của ADN
HT được hình thành = 2 (

N

- 1 ) = N- 2

2

2 .Qua nhi u đ t t nhơn đơi ( x đ t )
a. Tính t ng s liên k t hidrô b phá v vƠ t ng s liên k t hidrơ hình thành:
x
-Tổng số liên k t hidrô bị phá vỡ:
 H b phá v = H (2 ậ 1)
- Tổng số liên k t hidrơ được hình thƠnh:

x
 H hình thành = H 2

b,T ng s liên k t hố tr đ c hình thành:
Liên k t hố trị được hình thƠnh lƠ những liên k t hoá trị nối các nu tự do lại thƠnh chu i mạch polinuclêơtit
mới

Số liên k t hố trị nối các nu trong m i mạch đ n:
-

N

-1

2

Trong tổng số mạch đ n của các ADN con còn có 2 mạch cũ của ADN mẹ được giữ lại
Do đó số mạch mới trong các ADN con lƠ 2.2x - 2 , vì vơy tổng số liên k t hố trị được hình thƠnh lƠ

 HT hình thành = (

N
2

- 1) (2.2x – 2) = (N-2) (2x – 1)

III. TệNH TH I GIAN SAO MÃ
Có thể quan niệm sự liên k t các nu tự do vƠo 2 mạch của ADN lƠ đồng th i, khi mạch nƠy ti p nhơn vƠ đóng
góp dược bao nhiêu nu thì mạch kia cũng liên k t được bay nhiêu nu
T c đ t sao: Số nu được ti p nh n vƠ li n k t trong 1 giơy
1,Tính th i gian t nhơn đôi (t sao)
Th i gian để 2 mạch của ADN ti p nh n vƠ kiên k t nu tự do
- Khi bi t th i gian để ti p nh n vƠ l iên k t trong 1 nu lƠ dt, th i gian tự sao dược tính lƠ:
TG tự sao = dt .

N
2

- Khi bi t tốc đ tự sao (m i giơy lk được bao nhiêu nu) thì th i gian tự nhơn đơi của ADN lƠ:
TG tự sao = N : tốc độ tự sao
________________________________________________________________________________


PH N III. C U TRƯC ARN
I.TÍNH S RIBỌNUCLểỌTIT C A ARN:
- ARN thư ng gồm 4 loại ribônu: A, U, G, X vƠ được tổng hợp t 1 mạch ADN theo NTBS. Vì vơỵ, số ribơnu
của ARN bằng số nu 1 mạch của ADN

rN = rA + rU + rG + rX =

N
2

- Trong ARN A vƠ U cũng như G vƠ X không liên k t bổ sung nên không nh t thi t ph i bằng nhau. Sự bổ sung

chỉ có giữa A, U, G, X của ARN lần lượt với T, A, X, G của mạch gốc ADN. Vì v y số ribơnu m i loại của
ARN bằng số nu bổ sung mạch gốc ADN. rA = T gốc
; rU = A gốc
rG = X gốc ; rX = Ggốc
* Chú ý: Ngược lại, số lượng vƠ tỉ lệ % t ng loại nu của ADN được tính như sau:
+ Số lượng : A = T = rA + rU
G = X = rR + rX
+ Tỉ lệ % : % A = %T =
%G = % X =

% rA  % rU
2

% rG  % rX
2

II. TệNH KH I L
NG PHỂN T ARN (MARN)
M t ribơnu có khối lượng trung bình lƠ 300 đvc, nên:
MARN = rN . 300đvc =

N
2

. 300 đvc

III. TệNH CHI U DÀI VÀ S LIểN K T HOỄ TR Đ ậ P C A ARN
1 Tính chi u dƠi:
- ARN gồm có mạch rN ribơnu với đ dƠi 1 nu lƠ 3,4 A0 . Vì v y chi u dƠi ARN bằng chi u dƠi ADN
tổng hợp nên ARN đó
- Vì v y LADN = LARN = rN . 3,4A0 =

N

. 3,4 A0

2

2 . Tính s liên k t hố tr Đ ậP:
+ Trong chu i mạch ARN: 2 ribônu nối nhau bằng 1 liên k t hố trị, 3 ribơnu nối nhau bằng 2 liên k t hố trị
…Do đó số liên k t hố trị nối các ribơnu trong mạch ARN lƠ rN ậ 1
+ Trong m i ribônu có 1 liên k t hố trị gắn thƠnh phần axit H3PO4 vƠo thƠnh phần đư ng. Do đó số liên k t

hóa trị loại nƠy có trong rN ribơnu lƠ rN
Vậy số liên kết hoá trị Đ –P của ARN:
HT ARN = rN – 1 + rN = 2 .rN -1
____________________________________________________________________
PH N IV. C CH T NG H P ARN
I . TệNH S RIBỌNUCLểOTIT T DO C N DỐNG
1 . Qua 1 l n sao mƣ:
Khi tổng hợp ARN, chỉ mạch gốc của ADN lƠm khuôn m u liên các ribônu tự do theo NTBS:
AADN nối U ARN ;
TADN nối A ARN
GADN nối X ARN
;
XADN nối G ARN
Vì v y: + Số ribônu tự do m i loại cần dùng bằng số nu loại mƠ nó bổ sung trên mạch gốc của ADN
rAtd = Tgốc ;
rUtd = Agốc
rGtd = Xgốc ;
rXtd = Ggốc
+ Số ribônu tự do các loại cần dùng bằng số nu của 1 mạch ADN
rNtd =

N
2

2. Qua nhi u l n sao mƣ (k l n)
M i lần sao mã tạo nên 1 phơn t ARN nên số phơn t ARN sinh ra t 1 gen bằng số lần sao mã của gen
đó .
Số phơn t ARN = Số lần sao mã = K
+ Số ribônu tự do cần dùng lƠ số ribônu c u thƠnh các phơn t ARN. Vì v y qua K lần sao mã tạo thƠnh
các phơn t ARN thì tổng số ribônu tự do cần dùng lƠ:

 rNtd = K . rN


+ Suy lu n tư ng tự , số ribônu tự do m i loại cần dùng lƠ:
 rAtd = K. rA = K . Tgốc ;
 rUtd = K. rU = K . Agốc

 rGtd = K. rG = K . Xgốc

;
 rXtd = K. rX = K . Ggốc
* Chú ý : Khi bi t số ribônu tự do cần dùng của 1 loại:
+ Muốn xác định mạch khn m u vƠ số lần sao mã thì chia số ribơnu đó cho số nu loại bổ sung mạch
1 vƠ mạch 2 của ADN => Số lần sao mã ph i lƠ ước số giữa số ribbơnu đó vƠ số nu loại bổ sung mạch khuôn
m u.
+ Trong trư ng hợp căn cứ vƠo 1 loại ribônu tự do cần dùng mƠ chưa đủ xác định mạch gốc , cần có số
ribơnu tự do loại khác thì số lần sao mã ph i lƠ ước số chung giữa só ribônu tự do m i loại cần dùng với số nu
loại bổ sung của mạch gốc
II. TệNH S LIểN K T HIĐRỌ VÀ LIểN K T HOỄ TR Đ ậ P:
1 . Qua 1 l n sao mƣ:
a. Số liên k t hidro:
H đứt = H ADN
H hình thành = H ADN
=> H đứt = H hình thành = H ADN
b. Số liên k t hố trị: HT hình thành = rN – 1
2. Qua nhi u l n sao mƣ ( K l n ) :
a. Tổng số liên k t hidrô bị phá vỡ
 H phá vỡ = K . H
b. Tổng số liên k t hoá trị hình thƠnh :
 HT hình thành = K ( rN – 1)

III. TệNH TH I GIAN SAO MÃ :
* T c đ sao mƣ : Số ribônu được ti p nh n vƠ liên k t nhau trong 1 giơy .
*Th i gian sao mƣ :
- Đ i v i m i l n sao mƣ : lƠ th i gian để mạch gốc của gen ti p nh n vƠ liên k t các ribônu tự do thƠnh các
phơn t ARN
+ Khi bi t th i gian để ti p nh n 1 ribơnu lƠ dt thì th i gian sao mã lƠ :
TG sao mã = dt . rN
+ Khi bi t tốc đ sao mã ( m i giơy liên k t được bao nhiêu ribônu ) thì th i gian sao mã lƠ :
TG sao mã = r N : tốc độ sao mã
Đối với nhi u lần sao mã ( K lần ) :
+ N u tgian chuyển ti p giữa 2 lần sao mã mƠ không đáng kể thi th i gian sao mã nhi u lần lƠ :
TG sao mã nhi u lần = K TG sao mã 1 lần
+ N u TG chuyển ti p giữa 2 lần sao mã liên ti p đáng kể lƠ t th i gian sao mã nhi u lần lƠ :
TG sao mã nhi u lần = K TG sao mã 1 lần + (K-1) t
__________________________________________________________________________
PH N IV . C U TRÖC PRỌTểIN
I . TệNH S B BA M T MÃ - S AXIT AMIN
+ Cứ 3 nu k ti p nhau trên mạch gốc của gen hợp thƠnh 1 b ba mã gốc , 3 ribônu k ti p của mạch ARN
thông tin ( mARN) hợp thƠnh 1 b ba mã sao . Vì số ribônu của mARN bằng với số nu của mạch gốc , nên số
b ba mã gốc trong gen bằng số b ba mã sao trong mARN .
Số bộ ba mật mã =

N
2 .3

=

rN
3

+Trong mạch gốc của gen cũng như trong số mã sao của mARN thì có 1 b ba mã k t thúc khơng mã hố a
amin . Các b ba cịn lại co mã hố a.amin


Số bộ ba có mã hố a amin (a.amin chuỗi polipeptit)=

N

-1 =

2 .3

rN

-1

3

+ NgoƠi mã k t thúc không mã hóa a amin , mã m đầu tuy có mã hóa a amin , nhưng a amin nƠy bị cắt bỏ
không tham gia vƠo c u trúc prôtêin
Số a amin của phân tử prơtêin (a.amin prơ hồn chỉnh )=

N

-2 =

2 .3

rN

-2

3

II. TệNH S LIểN K T PEPTIT
-Số liên k t peptit hình thƠnh = số phơn t H2O tạo ra
-Hai a amin nối nhau bằng 1 liên k t péptit , 3 a amin có 2 liên k t peptit ……..chu i polipeptit có m lƠ a amin
thì số liên k t peptit lƠ :
Số liên kết peptit = m -1
III. TệNH S CỄCH MÃ HịA C A ARN VÀ S CỄCH S P Đ T A AMIN TRONG CHU I
POLIPEPTIT
Các lo i a amin vƠ các b ba mã hố: Có 20 loại a amin thư ng gặp trong các phơn t prôtêin như sau :
1) Glixêrin : Gly
2) Alanin : Ala
3) Valin : Val
4 ) L xin : Leu
5) Izol xin : Ile
6 ) Xerin : Ser 7 ) Treonin : Thr
8 ) Xistein : Cys
9) Metionin : Met
10) A. aspartic : Asp 11)Asparagin : Asn 12) A glutamic : Glu
13) Glutamin :Gln
14) Arginin : Arg
15) Lizin : Lys
16) Phenilalanin :Phe
17) Tirozin: Tyr
18) Histidin : His
19) Triptofan : Trp
20) Prôlin : pro
Bảng bộ ba mật mã

U
U

X

A

G

UUU
UUX
UUA
UUG
XUU
XUX
XUA
XUG

X
UXU
Phe
UXX
UXA
Leu
UXG
XXU
Leu X X X
XXA
XXG

AUA
AUX
He
AUA
A U G * Met
GUU
GUX
Val
GUA
G U G * Val

AXU
AXX
AXA
AXG
GXU
GXX
GXA
GXG

Ser

Pro

Thr

Ala

A
UAU

Tyr
UAX
U A A **
U A G **
XAU
His
XAX
XAA
XAG
Gln

G
UGU
UGX
Cys
U G A **
U G G Trp
XGU
XGX
XGA
Arg
XGG

AAU
AAX
AAA
AAG
GAU
GAX
GAA

GAG

AGU
AGX
AGA
AGG
GGU
GGX
GGA
GGG

Asn

Lys
Asp
Glu

Ser
Arg

Gli

U
X
A
G
U
X
A
G

U
X
A
G
U
X
A
G

Kí hi u : * mƣ m đ u
; ** mƣ k t thúc
_________________________________________________________________
PH N V . C CH T NG H P PRỌTểIN
I .TệNH S AXIT AMIN T DO C N DỐNG :
Trong quá tình gi i mã , tổng hợp prơtein, chỉ b ba nƠo của mARN có mã hố a amin thì mới được ARN mang
a amin đ n gi i mã .
1 ) Gi i mã tạo thƠnh 1 phơn t prôtein:

Khi ribôxôm chuyển dịch t đầu nƠy đ n đầu nọ của mARN để hình thƠnh chu i polipeptit thì số a amin
tự do cần dùng được ARN v n chuyển mang đ n lƠ để gi i mã m đầu vƠ các mã k ti p , mã cuối cùng không
được gi i . Vì v y số a amin tự do cần dùngh cho m i lần tổng hợp chu i polipeptit lƠ :


Số a amin tự do cần dùng: Số aatd =

N

-1 =

rN

-1


Khi r i khỏi ribôxôm , trong chu i polipeptit khơng cịn a amin tư ng ứng với mã m đầu .Do đó , số a
amin tự do cần dùng để c u thƠnh phơn t prôtêin ( tham gia vƠo c u trúc prôtêin để thực hiện chức năng sinh
học ) lƠ :
S a amin t do c n dùng đ c u thƠnh prôtêin hoƠn ch nh :
S aap =

N

2 .3

3

rN

-2 =

2 .3

-2

3

2 ) Gi i mã tạo thƠnh nhi u phơn t prơtêin :

Trong q trình gi i mã , tổng hợp prôtêin , m i lượt chuyển dịch của ribôxôm trên mARN s tạo thƠnh
1 chu i polipeptit .

Có n riboxomchuyển dịch qua mARN vƠ khơng tr lại lƠ có n lượt trượt của ribơxơm . Do đó số phơn
t prơtêin ( gồm 1 chu i polipeptit ) = số lượt trượt của ribôxôm .
M t gen sao mã nhi u lần, tạo nhi u phơn t mARN cùng loại . M i mARN đ u có n lượt ribơxơm
trượt qua thì q trình gi mã b i K phơn t mARN s tạo ra số phơn t prôtêin :
 s P = t ng s l t tr t RB = K .n


Tổng số axit amin tự do thu được hay huy đ ng v a để tham gia vƠo c u trúc các phần t protein v a để
tham gia mã m đầu. Vì v y :
-Tổng số axit amin tự do được dùng cho quá trình gi i mã lƠ số axit amin tham gia vƠo c u trúc phần t protein
vƠ số axit amin thjam gia vƠo việc gi i mã m đầu (được dùng 1 lần m mƠ thôi ).

 aatd = S P . (

rN

- 1) = Kn (

3

rN

- 1)

3

- Tổng số a amin tham gia c u trúc prôtêin để thực hiện chức năng sinh học ( không kể a amin m đầu ) :

 aaP = S P . (

rN

-2)

3

II . TệNH S PHỂN T N
C VÀ S LIểN K T PEPTIT
Trong quá trình gi i mãkhi chu i polipeptit đang hình thƠnh thì cứ 2 axit amin k ti p nối nhau bằng liên k t
peptit thì đồng th i gi i phóng 1 phơn t nước, 3 axit amin nối nhau bằng 2 liên k t paptit, đồng th i gi i phóng
2 phơn t nước… Vì v y :

Số phơn t nứ c được gi i phóng trong q trình gi i mãtạo 1 chu i polipeptit lƠ
Số phơn t H2O gi i phóng =

rN

-2

 Tổng số phơn t nước được gi i phóng trong quá trình tổng hợp nhi u phơn t protein (m i phơn t protein
lƠ 1 chu i polipeptit ) .


 H2O gi i phóng = s phơn t prơtêin .

3

rN

-2

3

Khi chu i polipeptit r i khỏi riboxom tham gia chức năng sinh học thì axit amin m đầu tách ra 1 mối

liên k t peptit với axit amin đó khơng còn số liên k t peptit thực sự tạo l p được lƠ
tổng số lk peptit thực sự hình thƠnh trong các phơn t protein lƠ :

 peptit = T ng s phơn t protein . (

rN
3

rN
3

-3 = s aaP -1 . vì v y

- 3 ) = S P(s aaP - 1 )

III. TệNH S ARN V N CHUY N ( tARN)
Trong quá trình tổng hợp protein, tARN nang axit amin đ n gi i mã. M i lượt gi i nã, tARN cung c p 1 axit
amin  m t phần t ARN gi i mã bao nhiêu lượt thì cung c p bay nhiêu axit amin .
Sự gi i mã của tARN có thể khơng giống nhau : có loại gi i mã 3 lần, có loại 2 lần, 1 lần .
-N u có x phơn t gi i mã 3 lần  số aado chúng cung c p lƠ 3x.
y phơn t gi i mã 2 lần  … lƠ 2 y .
z phơn tư’ gi i mã 1 lần  … lƠ z


-V y tổng số axit amin cần dùng lƠ do các phơn t tARN v n chuyển 3 loại đó cung c p  phư ng trình.

3x + 2y + z =  aa tự do cần dùng
IV. S D CH CHUY N C A RIBOXOM TRểN ARN THỌNG TIN
1.V n t c tr t c a riboxom trên mARN
- LƠ đ dƠi mARN mƠ riboxom chuyển dịch được tron 1 giơy.
- Có thể tính v n tốc trượt bằng cách cia chi u dƠi mARN cho th i gian riboxom trượt t đầu nọ đ n đầu
kia. (trượt h t Marn )
v=

l

(A0/s )

t

* Tốc đ gi i mã của RB :
- LƠ số axit amin của chu i polipeptit kéo dƠi trong 1 giơy (số b ba được gi i trong 1 giơy ) = Số b
ba mƠ RB trượt trong 1 giây .
- Có thể tính bằng cách chia số b ba của mARN cho th i gian RB trượt h t mARN.
T c đ gi i mƣ = s b c a mARN : t
2. Thời gian tổng hợp 1 phân tử protein (phân tử protein gồm 1 chuỗi polipeptit )
- Khi riboxom trượt qua mã k t thúc, r i khỏi mARN thì sự tổng hợp phơn t protein của riboxom đó
được xem lƠ hoƠn t t. Vì v y th i gian hình thƠnh 1 phơn t protein cũng lƠ th i gian riboxom trượt h t chi u
dƠi mARN ( t đầu nọđ n đầu kia ) .
t =

l
t

3. Th i gian m i riboxom tr t qua h t mARN ( k t lúc ribôxôm 1 b t đ u tr
Gọi t : kho ng th i gian ribôxôm sau trượt ch m h n ribôxôm trước

Đối với RB 1 : t
Đối với RB 2 : t + t
Đối với RB 3 : t + 2t
Tư ng tự đối với các RB còn lại

t)

VI. TệNH S A AMIN T DO C N DỐNG Đ I V I CỄC RIBỌXỌM CọN TI P XÖC V I mARN
Tổng số a amin tự do cần dùng đối với các riboxom có ti p xúc với 1 mARN lƠ tổng của các dãy polipepti mƠ
m i riboxom đó gi i mã được :
 aatd = a1 + a2 + ầầ+ ax
Trong đó : x = số ribơxơm ; a1 , a2 … = số a amin của chu i polipeptit của RB1 , RB2 ….
* N u trong các riboxom cách đ u nhau thì số a amin trong chu i polipeptit của m i riboxom đó lần lượt h n
nhau lƠ 1 hằng số :  số a amin của t ng riboxom họp thƠnh 1 dãy c p số c ng :
- Số hạng đầu a1 = số 1 a amin của RB1
- Công sai d = số a amin RB sau kém h n số a amin trước đó .
- Số hạng của dãy x = số riboxom có ti p xúc mARN ( đang trượt trên mARN )
Tổng số a amin tự do cần dùng lƠ tổng của dãy c p số c ng đó:
Sx =

x
2

2a1 + (x ậ 1 ) d 

________________________________________________________________________________
B .C S V T CH T VÀ C CH DI TRUY N C P Đ T BÀO (NST)
PH N I . NHI M S C TH VÀ C CH NGUYểN PHỂN
I. TÍNH S T BÀO CON T O THÀNH
Tb ss n bằng cách phơn đôi tr thƠnh 2 t bƠo con  số t bƠo th hệ sau g p đôi số t bƠo th hệ trước


T 1 t bƠo ban đầu : + Qua 1 đợt phơn bƠo tạo 21 t bƠo con
+ Qua 2 đợt phơn bƠo tạo 22 t bƠo con
=> Số t bƠo con tạo thƠnh t 1 t bƠo ban đầu qua x đợt phơn bƠo A= 2x



T nhi u t bƠo ban đầu :
+ a1 t bƠo qua x1 đợt phơn bƠo  t bƠo con a1.2x1
+ a2 t bƠo qua x2 đợt phơn bƠo  t bƠo con a2.2x2
=> Tổng số t bƠo con sinh ra  A = a1 .2x1 + a2 . 2x2 + ầ..
II . TệNH S NHI M S C TH T
NG Đ
NG V I NGUYểN LI U Đ
C CUNG C P TRONG
QUỄ TRỊNH T NHỂN ĐỌI C A NHI M S C TH
Khi tự nhơn đôi, m i nữa của nhiễm sắc thể ban đầu tạo thêm nữa mới t nguyên liệu của môi trư ng n i bƠo để
tr thƠnh 2 nhiễm sắc thễ giống hệt nó. (Do đó có thể quan niệm lƠ m t nhiễm sắc thể cũ tạo thêm m t nhiễm
sắc thể mới ).
M i đợt ngun phơn có 1 dợt tự nhơn đơi của các nhiễm sắc thểtrong t bƠo mẹ số đợt tự nhơn đôi
của nhiễm sắc thể = số đ t nguyên phơn của t bƠo .

S NST t ng đ ng v i nguyên li u đ c môi tr ng n i bƠo cung c p bằng tổng số NST sau cùng
trong t t c t bƠo con tr số NST ban đầu t bƠo mẹ
- Tổng số NST sau cùng trong t t c t bƠo con : 2n .2x
- Số NST ban đầu trong t bƠo mẹ : 2n
V y tổng số NST tư ng đư ng với nguyên liệu được cung c p khi 1 t bƠo 2n ph i qua x đợt ng phơn lƠ :
x
x
 NST = 2n . 2 - 2n = 2n (2 – 1)


S NST ch a hoƠn toƠn nguyên li u m i
Dù đợt nguyên phơn nƠo , trong số NST của t bƠo con cũng có 2 NST mang 1/2 NST cũ của 1 NST ban đầu
 số NST có chứa 1/ 2 NST cũ = 2 lần số NST ban đầu . Vì v y , số NST trong t bƠo con mƠ m i NST nƠy
đ u được c u thƠnh t nguyên liệu mới do môi trư ng n i bƠo cung c p lƠ :
x
x
 NST mới = 2n . 2 - 2. 2n = 2n (2 – 2 )
III. TệNH TH I GIAN NGUYểN PHỂN
1.
Th i gian c a 1 chu kì nguyên phơn :
LƠ th i gian của 5 giai đọan , có thể được tính t đầu kì trước đ n h t kì trung gian hoặc t đầu kì trung gian
đ n h t kì cuối
2.
Th i gian qua các đ t nguyên phơn
LƠ tổng th i gian của các đợt nguyên phơn liên ti p

T c đ nguyên phơn không thay đ i :
Khi th i gian của đợt nguyên phơn sau luôn luôn bằng th i gian của đợt nguyên phơn trước .
 TG = th i gian m i đ t x s đ t nguyên phơn


T c đ nguyên phơn thay đ i
Nhanh dần đ u : khi th i gian của đợt phơn bƠo sau ít h n th i gian của đợt phơn bƠo trước lƠ 1 hằng số ( ngược
lại , th i gian của nguyên phơn gi m dần đ u )
Ví d :
Th i gian của đợt nguyên phơn 1 : 30 phút
30 phút
Th i gian của đợt nguyên phơn 2 : 28 phút

32 phút
Th i gian của đợt nguyên phơn 3 : 36 phút
34 phút
Nhanh dần đ u
ch m dần đ u
V y : Th i gian qua các đợt phơn bƠo liên ti p lƠ tổng của dãy c p số c ng mƠ m i số hạng lƠ th i gian của 1
đợt nguyên phơn

 TG =

x
2

( a1 + ax ) =

x
2

[ 2a1 + ( x ậ 1 ) d ]

_____________________________________________________________________
PH N 2 . C CH GI M PHỂN VÀ TH TINH
I. TệNH S GIAO T HỊNH THÀNH VÀ S H P T T O RA
1.T o giao t ( Kiểu NST giới tính : đực XY ; cái XX)
- vùng chín , m i t bƠo sinh dục s khai ( t bƠo sinh tinh ) qua gi m phơn cho 4 tinh trùng vƠ gồm 2 loại X
vƠ Y có tỉ lệ bằng nhau .
- S tinh trùng hình thƠnh = S t bƠo sinh tinh x 4
- S tinh trùng X hình thƠnh = S t bƠo Y hình thƠnh
- vùng chín , m i t bƠo sinh dục s khai ( t bƠo sinh trứng ) qua gi m phơn chỉ cho 1 t bƠo trứng gồm 1
loại X , 3 t bƠo kia lƠ thể định hướng ( v sau bị tiêu bi n )

- S tr ng hình thƠnh = S t bƠo tr ng x 1
- S th đ nh h ng = S t bƠo sinh tr ng x 3
2 .T o h p t
-M t tinh trùng loại X k t hợp với trứng tạo thƠnh 1 hợp t XX, còn tinh trùng loại Y k t hợp với trứng tạo
thƠnh 1 hợp t XY
- Tinh trùng X x Trứng X  Hợp t XX ( cái )
- Tinh trùng Y x Trứng X  Hợp t XY (đực )
-M i t bƠo trứng chỉ k t hợp với m t tinh trùng để tạo thƠnh 1 hợp t .
S h p t t o thƠnh = S tinh trùng th tinh = S tr ng th tinh
3 T l th tinh ( hi u su t th tinh ) :
-T l th tinh c a tinh trùng = S tinh trùng th tinh : T ng s tinh tr ng hình thƠnh
-T l th tinh cua tr ng
= S tr ng th tinh : T ng s tr ng hình thƠnh
III. TệNH S LO I GIAO T VÀ H P T KHỄC NHAU V NGU N G C VÀ C U TRÖC NST
1, S phơn li vƠ t h p c a NST trong quá trình gi m phơn
a) phơn bƠo I :
- T kì sau đ n kì cuối , m i NST kép trong cặp tư ng đồng phơn li v 1 t bƠo , có kh năng tổng hợp tự do với
các NST kép của các cặp khác theo nhi u kiểu .
- N u có trao đổi đoạn trong cặp NST thì chỉ thay đổi dạng trong số kiểu đó , chứ khơng lƠm tăng số kiểu tổ hợp
+ S ki u t h p : 2n ( n s c p NST t ng đ ng )
+ Các d ng t h p : dùng s d phơn nhánh ho c cách nhơn đ i s
b) phơn bƠo II
- T kì sau đ n kì cuối , m i NST đ n trong NST kép phơn li v 1 giao t vƠ có kh năng tổ hợp tự do với các
NST đ n của những cặp khác tạo thƠnh nhi u kiểu tổ hợp , do đó phát sinh nhi u loại giao t
- N u có trao đổi đọan x y ra tại 1 điểm trong cặp NST thì cứ m i cặp có trao đổi đoạn s lƠm số loại giao t
tăng g p đôi
+ S ki u giao t : 2 n + m ( m : s c p NST có trao đ i đo n )
+ D ng t h p : dùng s đ phơn nhánh ho c cách nhơn đ i s

C . CỄC QUY LU T DI TRUY N
PH N I . CỄC Đ NH LU T C A MENDEN
A. TịM T T Lệ THUY T
I .M T S KHỄI NI M VÀ THU T NG
1. Alen : lƠ các trạng thái khác nhau của cùng m t gen . Các alen có vị trí tư ng ứng trên 1 cặp NST tư ng
đồng (lôcut) . VD: gen quy đ nh mƠu h t có 2 alen : A -> hạt vƠng ; a -> hạt xanh .
2. C p alen : lƠ 2 alen gi ng nhau hay khác nhau thu c cùng m t gen nằm trên 1 c p NST t ng đ ng
vị trí tư ng ứng trong t bƠo lưỡng b i . DV : AA , Aa , aa
- N u 2 alen có c u trúc giống nhau -> C p gen đ ng h p . VD : AA, aa
- N u 2 alen có c u trúc khác nhau -> C p gen d h p . VD di5Aa , Bb
3 .Th đ ng h p : lƠ cá th mang 2 alen gi ng nhau thu c cùng 1 gen .
VD : aa , AA , BB, bb
4 Th d h p : lƠ cá th mang 2 alen khác nhau thu c cùng 1 gen .
VD : Aa , Bb , AaBb
5 . Tính tr ng t ng ph n : lƠ 2 tr ng thái khác nhau c a cùng m t tính tr ng nh ng bi u hi n trái
ng c nhau
VD : thơn cao vƠ thơn th p lƠ 2 trạng thái của tính trạng chi u cao thơn , thƠnh cặp tính trạng tư ng ph n

6 . Ki u gen : lƠ t h p toƠn b các gen trong t bƠo c a c th sinh v t
VD : Aa , Bb ,

AB
Ab

,

BV
bv

,

Bv
bV

7 . Ki u hình : LƠ t h p toƠn b các tính tr ng vƠ đ c tính c th
Vd : ruồi d m có kiểu hình thơn xám cánh dƠi hoặc thơn đen cánh ngắn
II CỄC Đ NH LU T C A MEN DEN
A. PH
NG PHỄP NGHIểN C U DI TRUY N C A MENDEN : có 2 ph ng pháp
1 . Ph ng pháp phơn tích c th lai :
a. Ch n dòng thu n : trồng riêng vƠ để tự thụ ph n , n u đ i con hoƠn toƠn giống bố mẹ thì thứ đ u đó thuần
chủng v tính trạng nghiên cứu .
b. Lai các c p b m thu n ch ng khác nhau v m t ho c vƠi c p tính tr ng t ng ph n . VD : Pt/c : vàng
x xanh
c . S d ng th ng kê toán h c trên s l ng l n cá th lai để phơn tích quy lu t di truy n t P -> F
2. Lai phân tích : lƠ phép lai giữa c thể mang tính trang tr i với c thể mang tính trạng lặn để kiểm tra kiểu
gen của cá thể mang tính trạng tr i lƠ đồng hợp hay dị hợp
- N u th hệ lai sinh ra đồng tính thì c thể có kiểu hình tr i có kiểu gen đồng hợp
- N u th hệ lai sinh ra phơn tính thì c thể có kiểu hình tr i có kiểu gen dị hợp
VD : Lai phơn tích đ u hạt vƠng (có KG AA hoặc Aa ) với đơu hạt xanh (KG : aa )
+ N u Fa đ ng tính hạt vƠng thì cơy đ u hạt vƠng muốn tìm KG có KG đồng hợp tr i (AA )
+ N u Fa phân tính ( 1 vƠng : 1 xanh ) thì cơy đ u hạt vƠng muốn tìm KG có KG dị hợp tr i (Aa )
B . LAI M T C P TệNH TR NG
1 . Khái ni m : phép lai trong đó cặp bố mẹ thuần chủng khác nhau v 1 cặp TT tư ng ph n đem lai
2 .Thí nghi m : Lai 2 thứ đ u HƠ Lan thuần chủng khác nhau v 1 cặp tín h trạng tư ng ph n lƠ hạt vƠng với
hạt lục , thu được F1 đồng loạt hạt vƠng . Cho F1 tự thụ , F2 thu được ¾ hạt vƠng ; ¼ hạt xanh
3. N i dung đ nh lu t :
a. Đ nh lu t đ ng tính : Khi lai bố mẹ khác nhau v 1 cặp tính trạng tư ng ph n , thì F1 có kiểu hình đồng

nh t biểu hiện tính trạng 1 bên của bố hoặc mẹ . Tính trạng biểu hiện F1 lƠ tính trạng tr i , tính trạng khơng
biểu hiện F1 lƠ tính trạng lặn
b. Đ nh lu t phơn tính : Khi cho các c thể lai F1 tự thụ ph n hoặc giao ph n thì F2 có sự phơn li kiểu hình theo
tỉ lệ x p xỉ 3 tr i : 1 lặn
4 . Gi i thích đ nh lu t :
a. Theo Menden : th hệ lai F1 không sinh giao t lai mƠ chỉ sinh ra giao t thuần khi t
b. Theo thuy t NST ( c s t bƠo học của định lu t đồng tính vƠ phơn tính )
5 . Đi u ki n nghi m đúng c a đ nh lu t đ ng tính vƠ phơn tính :
- Bố mẹ ph i thuần chủng vƠ khác nhau 1 cặp tính trạng tư ng ph n đem lai
- Tính trạng tr i ph i tr i hoƠn toàn


- Số cá thể phơn tích ph i lớn
6. ụ nghĩa :
- Đ nh lu t đ ng tính : lai các giống thuần chủng tạo ưu th lai F 1 do các cặp gen dị hợp quy định .
- Đ nh lu t phơn tính : khơng dùng F1 lƠm giống vì F2 xu t hiện tính trạng lặn khơng có lợi
- ng d ng đ nh lu t đ ng tính vƠ phơn tính trong phép lai phơn tích : cho phép lai xác định được kiểu gen
của c thể mang tính trạng tr i lƠ thể đồng hợp hay dị hợp
C . LAI HAI VÀ NHI U C P TệNH TR NG
1. Khái ni m : LƠ phép lai trong đó cặp bố mẹ thuần chủng đem lai phơn biệt nhau v 2 hay nhi u cặp tính
trạng tư ng ph n . VD : Lai giữa đ u HƠ Lan hạt vƠng, tr n với hạt xanh, nhăn
2 Thí nghi m c a Menden
a. thí nghi m vƠ k t qu :
- Lai giữa 2 thứ đ u thuần chủng khác nhau 2 cặp tính trạng tư ng ph n : hạt vƠng vỏ tr n với hạt xanh vỏ nhăn
, thu được F1 đồng loạt hạt vƠng tr n .
- Cho các cây F1 vƠng tr n tự thụ ph n hoặc giao ph n với nhau , F2 thu được tỉ lệ x p xỉ : 9 vƠng , tr n ; 3 vƠng
,nhăn ; 3 xanh tr n ; 1 xanh , nhăn .
b. Nh n xét :
- F2 xu t hiện 2 lo i ki u hình m i khác b m lƠ vƠng nhăn vƠ xanh tr n được gọi lƠ bi n d t h p
- M i tính trạng xét riêng tuơn theo định lu t đồng tính F1 vƠ phơn tính F2

+ Xét riêng :
* F1 :100% hạt vƠng  F2 :hạt vƠng / hạt xanh = 9+ 3 /3+1 = 3 / 1
* F1 : 100% hạt tr n  F2 : hạt tr n / hạt nhăn = 9+3 / 3+1 = 3 /1
+ Xét chung 2 tính trạng :
F2 = (3V :1X) ( 3T : 1N) = ( 9 V-T : 3V ậ N : 3 X-T : 1 X-N )
V y m i cặp tính trạng di truy n khơng phụ thu c vƠo nhau
3. N i dung đ nh lu t phơn li đ c l p : Khi lai 2 bố mẹ thuần chủng, khác nhau v 2 hay nhi u cặp tính
trạng tư ng ph n thì sự di truy n của cặp tính trạng nƠy khơng phụ thu c vƠo sự di truy n của cặp tính trạng kia
, do đó ở F2 xuất hiện những tổ hợp tính trạng khác bố mẹ gọi là biến dị tổ hợp
4 . Gi i thích đ nh lu t phơn li đ c l p c a Menden theo thuy t NST ( c s TB học )
-Gen tr i A : hạt vƠng ; gen lặn a : hạt xanh . Gen tr i B : hạt tr n ; gen lặn b : hạt nhăn
- M i cặp gen qui định 1 cặp tính trạng vƠ nằm trên 1 cặp NST tư ng đồng riêng
- P t/c : vƠng tr n x xanh nhăn  F1 : 100% vƠng tr n . F1 x F1 -> F 2 gồm :
+ 9 kiểu gen : 1AABB: 2 AaBB : 2 AABb : 4 AaBb : 1AAbb : 2 Aabb: 1aaBB :2aaBb: 1aabb.
+ 4 kiểu hình : 9 vƠng tr n : 3 vƠng nhăn : 3 xanh tr n : 1 xanh nhăn
5 . Đi u ki n nghi m đúng :
- Bố mẹ ph i thuần chủng vƠ khác nhau v các cặp tính trạng tư ng ph n đem lai
- Tính trạng tr i ph i tr i hoƠn toƠn .
- Số cá thể phơn tích ph i lớn .
- Các cặp gen xác định các cặp tính trạng tư ng ph n nằm trên các cặp NST tư ng đồng khác nhau .
- Các cặp gen ph i tác đ ng riêng r lên sự hình thƠnh tính trạng
6 . ụ nghĩa : : Sự phơn li đ c l p vƠ tổ hợp tự do của NST vƠ gen trong gi m phơn , thụ tinh lƠm tăng bi n dị tổ
hợp lƠ nguồn nguyên liệu cho chọn giống vƠ ti n hố , gi i thích sự đa dạng của sinh v t
D. DI TRUY N TệNH TR NG TRUNG GIAN ( tr i không hoƠn toƠn )
1 . Thí nghi m : Lai 2 thứ hoa Dạ Lan thuần chủng : hoa dỏ : AA với hoa trắng aa , được các cơy F1 đ u có
hoa mƠu hồng (Aa) . Cho các cơy F1 tự thụ ph n ( hoặc giao ph n ) , F2 phơn li theo tỉ lệ : 1 đỏ : 2 hồng : 1
trắng
* Nh n xét : Thể đồng hợp vƠ dị hợp có kiểu hình khác nhau
2 . N i dung đ nh lu t : Khi lai 2 c thể bố mẹ khác nhau v 1 cặp tính trạng, ,thì F1 đồng loạt mang tính
trạng trung gian giữ bố vƠ mẹ .

3 . Gi i thích :
- Tính trạng mƠu hoa do m t cặp gen quy định , AA : hoa đỏ ; aa : hoa trắng ; Aa : hoa hồng .
- S đ lai : P : AA ( hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng )
Gp : A
a
F1 :
Aa ( 100% hoa hồng )
F1 x F1 : Aa (hoa hồng ) x Aa (hoa hồng )
GF1 :
A ,a
A,a


F 2 : AA ( 1 đỏ ) :

2 Aa (2 hồng ) :

aa ( 1 trắng )


B. PH
NG PHỄP GI I
I . TệNH S LO I VÀ THÀNH PH N GEN GIAO T
1. S lo i giao t :
Không tuỳ thuộc vào kiểu gen trong KG mà tuỳ thuộc vào số cặp gen dị hợp trong đó :
+ Trong KG có 1 cặp gen dị hợp  21 loại giao t
+ Trong KG có 2 cặp gen dị hợp  22 loại giao t
+ Trong KG có 3 cặp gen dị hợp  23 loại giao t
+ Trong KG có n cặp gen dị hợp  2n loại giao t
2 . ThƠnh ph n gen (KG) c a giao t :

Trong tế bào (2n) của cơ thể gen tồn tại thành từng cặp tương đồng , còn trong giao tử (n) chỉ còn mang 1 gen
trong cặp
+ Đối với cặp gen đồng hợp AA ( hoặc aa) : cho 1 loại giao t A ( hoặc 1 loại giao t a )
+ Đối với cặp gen dị hợp Aa:cho 2 loại giao t với tỉ lệ bằng nhau giao tư A vƠ giao t a
+ Suy lu n tư ng tự đối với nhi u cặp gen dị hợp name trên các cặp NST khác nhau , thƠnh phần kiểu
gen của các loại giao t được ghi theo s đồ phơn nhánh ( s đồ Auerbac ) hoặc bằng cách nhơn đại số
Ví dụ : Kiểu gen :AaBbDd  giao t : ABD, ABd , AbD, Abd
aBD, aBd , abD , abd
II . TệNH S KI U T H P , KI U GEN , KI U HỊNH VÀ CỄC T L PHỂN LI Đ I CON
1.
S ki u t h p :
M i loại giao t đực tổ hợp tự do với các loại giao t cái tạo thƠnh nhi u kiểu tổ hợp trong các hợp t . Vì v y
số kiểu tổ hợp giữa các loại giao t đực vƠ cái lƠ :
S ki u t h p = s lo i giao t đ c x s lo i giao t cái
Chú ý : + Bi t kiểu tổ hợp => bi t số loại giao t đực , giao t cái => bi t được cặp gen dị hợp trong kiểu gen
của cha mẹ
+ Kiểu tổ hợp khác nhau nhưng có thể đưa đ n kiểu gen giống nhau => số KG < số kiểu tổ hợp .
2.
S lo i giao t vƠ t l phơn li v ki u gen(KG) , ki u hình (KH):
Sự di truy n của các gen lƠ đ c l p với nhau => sự tổ hợp tự do giữa các cặp gen cũng như giữa các cặp tính
trạng .Vì v y , k t qủa v kiểu gen cũng như v kiểu hình đ i con được tính như sau :
+ Tỉ lệ KG chung của nhi u cặp gen = các tỉ lệ KG riêng r của m i căp gen nhơn với nhau
=> Số KG tính chung = số KG riêng của mỗi cặp gen nhân với nhau
+ Tỉ lệ KH chung của nhi u cặp tính trạng = các tỉ lệ KH riêng r của m i cặp tính trạng nhơn với nhau
III. TỊM KI U GEN C A B M
1.
Ki u gen riêng c a t ng lo i tính tr ng :
Xét riêng k t qu đ i con lai F1 của t ng loại tính trạng
a) F1 đ ng tính : + N u bố me (P) có KH khác nhau thì F1 nghiệm đúng ĐL đồng tính của Menden => tính
trạng biểu hiện F1 lƠ tính trạng tr i vƠ th hệ P đ u thuần chủng : AA x aa .

+ N u P cùng kiểu hình vƠ F1 mang tính trạng tr i thì 1 trong 2P có KG đồng hợp tr i AA, P
cịn lại có thể lƠ AA hoặc Aa
+ N u P khơng rõ KH vƠ F1 mang tính trạng tr i , thì 1 trong 2 P lƠ đồng hợp tr i AA ,P còn lại
tuỳ ý : AA , Aa hoặc aa .
b) F1 phơn tính n u có t l :

F1 phân tính theo t l 3:1
F1 nghiệm đúng định lu t phơn tính của Menden => tính trạng

3
4

lƠ tính trạng tr i ,

1
4

lƠ tính trạng lặn vƠ P

đ u dị hợp Aa xAa
Chú ý : Trong trư png hợp tr i khơng hoƠn toƠn thì tỉ lệ F1 là 1:2: 1 . Trong trư ng hợp có gen gơy cheat
trạng thái đồng hợp thì tỉ lệ F1 là 2:1 .

F1 phơn tính theo t l 1 :1
F1 là kqu đặc trưng của phép lai ptích thể dị hợp => 1bên P có KG dị hợp Aa , P cịn lại đồng hợp aa

F1 phơn tính khơng rõ t l
Dựa vƠo cá thể mang TT lặn F1 lƠ aa => P đ u chứa gen lặn a , phối hợp với KH của P suy ra KG của P
2.
Ki u gen chung c a nhi u lo i tính tr ng

a)
Trong phép lai không ph i lƠ phép lai phơn tích.
K t hợp k t qu v KG riêng của t ng loại tính trạng với nhau .


Ví d :

cƠ chua

A : qu đỏ ; a qu vƠng
B : qu tròn ; b qu bầu dục
Cho lai 2 cơy chưa rõ KG vƠ KH với nhau thu được F1 gồm : 3 cơy đỏ tròn ;3 đỏ bầu dục ;1 vƠng tròn ; 1 vƠng
bầu dục . Các cặp gen nằm trên các cặp NST khác nhau .Tìm KG 2 cơy thu c th hệ P
- Xét riêng t ng cặp tính trạng :
+ F1gồm (3+3) đỏ : ( 1 + 1) vƠng = 3 đỏ : 1 vƠng ( theo ĐL đồng tính ) =>P : Aa x Aa
+ F1gồm (3 +1 ) tròn : (3 + 1 ) bầu dục = 1 tròn : 1 bầu dục ( lai phơn tích dị hợp ) => P : Bb x bb
- Xét chung : K t hợp k t qủa v KG riêng của m i loại TT trên => KG của P lƠ : AaBb x AaBb .
b) Trong phép lai phân tích .
Khơng xét riêng t ng loại tính trạng mƠ ph i dựa vƠo k t qu của phép lai để xác định tỉ lệ vƠ thƠnh phần gen
của m i loại giao t sinh ra => KG của cá thể đó
IV CỄCH NH N Đ NH QUY LU T DI TRUY N
1 ) Căn c vƠo phép lai không ph i lƠ phép lai phơn tích :
- Tìm tỉ lệ phơn tính v KH th hệ con đối với m i loại tính trạng
- Nhơn tỉ lệ KH riêng r của loại tính trạng nƠy với với tỉ lệ KH riêng của loại tính trạng kia . N u th y k t
qu tính được phù hợp với k t qủa phép lai => 2 cặp gen quy định 2 loại tính trạng đó nằm trên 2 cặp NST
khác nhau , di truy n theo quy lu t phơn li đ c l p của Menden ( tr tỉ lệ 1:1 nhơn với nhau )
Ví dụ : Cho lai 2 thứ cƠ chua : qu đỏ thơn cao với qu đỏ thơn th p thu được 37,5% qu đỏ thơn cao :
37,5% qu đỏ thơn th p :12,5% qu vƠng thơn cao , 12,5% qu vƠng thơn th p . Bi t rằng m i tính trạng do 1
gen quy định
Gi i

+ Xét riêng t ng tính trạng th hệ con
( 37,5% + 37,5% ) đỏ : ( 12,5% + 12,5% ) vƠng = 3 đỏ : 1 vƠng
( 37,5% + 12,5% ) cao : ( 37,5 % + 12,5% ) th p = 1 cao : 1 th p
+ Nhơn 2 tỉ lệ nƠy ( 3 đỏ : 1 vƠng ) ( 1 cao : 1 th p ) = 3 đỏ cao : 3 đỏ th p : 1 vƠng cao : 1 vƠng th p . phù hợp
với phép lai trong đ bƠi . V y 2 cặp gen quy định 2 cặp nằm trên 2 cặp NST khác nhau
2) Căn c vƠo phép lai phơn tích :
Khơng xét riêng t ng loại tính trạng mƠ dựa vƠo k t qu phép lai để xác định tỉ lệ vƠ loại giao t sinh ra của các
cá thể cần tìm .
N u k t qu lai chứng tỏ cá thể dị hợp kép cho ra 4 loại giao t tỉ lệ bằng nhau => 2cặp gen đó nằm trên
2 cặp NST khác nhau .
______________________________________________________________
PH N II LIểN K T GEN - HOỄN V GEN
A . TịM T T Lệ THUY T
I . LIểN K T GEN HỒN TỒN :
1. Thí nghi m c a Mocgan :
a. Đ i t ng nghiên c u : Ruồi gi m có những điểm thu n lợi trong nghiên cứu di truy n : dễ ni
trong ống nghiệm , đẻ nhi u , vịng đ i ngắn ( 10 -14 ngày / th hệ ) , số lượng NST ít (2n = 8 ) , nhi u bi n dị
dễ th y .
b. N i dung thí nghi m :
- Lai 2 dịng ruồi gi m thuần chủng khác nhau v 2 cặp tính trạng tư ng ph n lƠ ruồi thơn xám , cánh dƠi
với ruồi thơn đen cánh ngắn . Được F1 đồng loạt ruồi thân xám cánh dài .
V y , theo định lu t đồng tính của Menden : thơn xám cánh dƠi lƠ tính trạng tr i hoƠn toƠn so với thơn
đen ., cánh ngắn vƠ F1 có kiểu gen dị hợp 2 cặp gen .
- Lai phơn tích ruồi đực F1 thơn xám , cánh dƠi với ruồi cái thơn đen , cánh ngắn . F2 thu được 50%
thơn xám cánh dƠi ; 50% thơn đen cánh ngắn
c. Nh n xét :
- N u 2 tính trạng do 2 cặp gen nằm trên 2 cặp NST khác nhau di truy n phơn li đ c l p thì k t qu lai
phơn tích thu được 4 loại kiểu hình với tỉ lệ bằng nhau .
- K t qu thí nghiệm chỉ thu được 2 loại kiểu hình giống bố mẹ . Ruồi cái lƠ thể đồng hợp v 2
cặp gen lặn chỉ cho 1 loại giao t , chứng tỏ ruồi cái F1 dị hợp 2 cặp gen nhưng chỉ cho

2 loại giao t với tỉ lệ bằng nhau chứ không ph i lƠ 4 loại giao t giống như phơn li đ c l p của Menden
Nh v y , có sự di truy n liên k t giữa 2 tính trạng mƠu sắc thơn vƠ hình dạng cánh . Tính trạng thơn
xám ln đi kèm với tính trạng cánh dƠi ; tính trạng thơn đen ln đi kèm với tính trạng cánh ngắn .


2 . Gi i thích c s t bƠo h c (v s đồ phơn li NST)
- Quy ư ớc : B : thơn xám , b : thơn đen ; V cánh dƠi , v : cánh ngắn
- K t qu thí nghiệm trên chỉ có thể gi i thích được n u th a nh n các gen B vƠ V cùng nằm trên 1 NST
( kí hiệu BV ) , các gen b vƠ v cùng nằm trên 1 NST ( kí hiệu bv ) trong cặp tư ng đồng .
- S đồ lai : (HS tự vi t )
3 . N i dung đ nh lu t liên k t gen hoƠn toƠn :
- Các gen phơn bố trên NST tại những vị trí xác định gọi lƠ lôcut .
- Trong t bƠo , số lượng gen lớn h n số lượng NST nhi u nên trên m i NST ph i mang nhi u gen .
- Các gen nằm trên 1 NST phơn li cùng nhau trong quá trình phơn bƠo vƠ lƠm thƠnh 1 nhóm gen lên k t
- Số nhóm gen liên k t m i loƠi lƠ tư ng ứng với số NST đ n b i (n) của loƠi đó .
- Số nhóm tính trạng di truy n liên k t tư ng ứng với nhóm gen liên k t
4 . ụ nghĩa c a di truy n liên k t :
- liên k t gen lƠm hạn ch sự xu t hiện của bi n dị tổ hợp , b o toƠn những tính trạng giống bố mẹ
- Liên k t gen đ m b o sự di truy n bean vững t ng nhóm tính trạng qui định b i các gen trên 1 NST
- Trong chọn giống , ti n hƠnh lai tạo ra giống mới có các gen q ( qui định nhóm tính trạng tốt ) nằm
trong cùng 1 nhóm gen liên k t ln đi kèm với nhau
II . LIểN K T GEN KHỌNG HOÀN TỒN :
1 .Thí nghi m : Khi cho lai ruồi cái F1 thơn xám cánh dƠi giao phối với ruồi cái thơn đen cánh ngắn .
Thu được F2 : 41% thơn xám cánh dƠi ; 41% thơn đen cánh ngắn ; 9% thơn xám cánh ngắn ; 9% thơn đen
cánh dài .
* Nh n xét :
- N u chỉ có hiện tượng liên k t gen thì F2 chỉ có 2 loại kiểu hình lƠ xám, dƠi vƠ đen, ngắn .
-Thực t
F2 có 4 loại kiểu hình , trong đó có 2 loại kiểu hình mới lƠ thơn xám cánh ngắn vƠ thơn đen ,
cánh dƠi với tỉ lệ th p lƠ k t qu của hiện tượng hoán vị gen giữa 2 trong 4 crômatit của cặp NST kép

2 Gi i thích bằng c s t bƠo h c : ( v s đồ phơn li NST )
- Vi t s đ lai ( HS tự vi t )
- T n s hoán v gen (P) =  tỉ lệ % các loại giao tữ có gen hốn vị
VD : thí nghiệm trên thì => tần số hốn vị = 9% Bv + 9%bV = 18 %
B PH
NG PHỄP GI I
I TệNH S LO I VÀ THÀNH PH N GIAO T
1)
Các gen liên k t hoƠn toƠn :
a)
Trên 1 c p NST ( 1 nhóm gen )
Các gen đồng hợp t  1 loại giao t
Ví dụ :
Ví dụ :

Ab

 1 loại giao t Aa ;

ABd

 ABd

N u có 1 cặp gen dị hợp tr lên  2 loại giao t tỉ lệ tư ng đư ng
Ab

AB
Ab

 AB = Ab ;

ABd

 AB = ab ;

AB
ab

ABD
abd

 ABD = abd

Trên nhi u c p NST ( nhiều nhóm gen ) n u m i nhóm cen có ít nh t 1 cặp gen dị hợp
S lo i giao t = 2n v i n = s nhóm gen ( số cặp NST )
* Tìm thƠnh phần gen m i loại giao t : dùng s đồ phơn nhánh hoặc nhơn đại số lƠ m i loại giao t
nhóm gen nƠy phối hợp đủ kiểu với các loại giao t của nhóm gen kia
b)

Ví dụ : C thể có KG

AB

.

DE

 4 loại giao t : AB.DE : AB.de : ab .DE : ab.de

của m i

Vì số nhóm gen là 2  số loại giao tử 22 = 4 loại giao tử
2)
Các gen liên k t khơng hoƠn toƠn .
M i nhóm gen ph i chứa 2 cặp gen dị hợp tr lên mới phát sinh giao t mang tổ hợp gen chéo (
giao t HVG) trong quá trình gi m phơn
a) Tr ng h p 2 c p gen d h p :
* Số loại giao t : 22 = 4 loại tỉ lệ không bằng nhau
ThƠnh phần gen :
+ 2 loại giao t bình thư ng mang gen liên k t tỉ lệ m i loại giao t nƠy > 25% .
ab

de


+ 2 loại giao t HVG mang tổ hợp gen chéo nhau do 2 gen tư ng ứng đổi chổ , tỉ lệ m i loại
giao t nƠy < 25% .
Ví dụ : C thể có KG

b)


ab

liên k t khơng hoƠn toƠn tạo giao t :

+ 2 loại giao t bình thư ng tỉ lệ cao lƠ : AB = ab > 25% .
+ 2 loại giao t HVG tỉ lệ th p lƠ:
Ab = aB <25%
Tr ng h p 3 c p gen d h p

Có x y ra trao đ i chéo 2 ch :
VD : C thể có KG



AB

ABD
abd

*Số loại giao t tạo ra = 8 loại
*ThƠnh phần KG các loại giao t :
+ Giao t bình th ng : ABD =abd
+ Giao t TĐC 1 chổ : Abd= aBD = X1 ; ABd = abD = X2
+ Giao t TĐC 2 chổ : AbD = X3
Không x y ra TĐC 2 ch :
VD : C thể có KG

ABD
abd

*Số loại giao t tạo ra = 6 loại giao t
* ThƠnh phần KG các loại giao t :
+ Giao t bình thư ng : ABD =abd
+ Giao t TĐC 1 chổ : Abd= aBD = X1 ; ABd = abD = X2
II . T N S TRAO Đ I CHÉO VÀ KHO NG CỄCH T
NG Đ I GI A 2 GEN TRểN 1 NST
1) T n s TĐC (tần số HVG ) : p
Tần số TĐC giữa 2 gen trên cùng NST bằng tổng tỉ lệ 2 giao t HVG .
Do đó : T l m i lo i giao t bình th

T l m i lo i giao t HVG =

ng =

100 %  p

=

2

1 p
2

p

* Tần số TĐC thể hiện lực liên k t giữa các gen . Thư ng các gen có xu hướng chủ y u lƠ liên k t  tần số
HVG < 50% .
Trong trư ng hợp đặc biệt , các t bƠo sinh dục s khai đ u x y ra TĐC giống nhau  tần số HVG p = 50%
. Do đó , c thể dị hợp t kép cho 4 loại giao t tỉ lệ tư ng đư ng giống với trư ng hợp phơn li đ c l p .
2) Kho ng cách t ng đ i gi a các gen trên cùng 1 NST
+Tần số HVG thể hiện kho ng cách tư ng đối giữa 2 gen : 2 gen cƠng nằm xa nhau thì tần số HVG cƠng lớn vƠ
ngược lại các gen cƠng nằm xa nhau thì tần số HVG cƠng nhỏ .
+ Dựa vƠo tần số HVG => kho ng cách giữa các gen => vị trí tư ng đối (locut) trong nhóm gen liên k t .
Qui ước : 1 cM ( centimorgan) = 1% HVG
2

III. TệNH T N S HOỄN V GEN
1) Trong phép lai phân tích :
T n s HVG p = (S cá th hình thƠnh do TĐC : T ng s cá th nghiên c u ) x100%
Ví dụ : Lai phơn tích ruồi cái thơn xám cánh dƠi thu c KG đối

Ab
aB

được th hệ lai gồm 376 con xám ngắn :

375 con đen dƠi : 124 con xám dƠi : 125 con đen ngắn
Gi i
Xám dƠi vƠ đen ngắn lƠ 2 KH do TĐC tạo ra :
=> Tần số HVG =

124  125

376  375  124  125

2) Trong các phép lai khác . gi i bằng đại số
+ Đặt P : Tần số HVG => tỉ lệ giao t HVG lƠ

p
2

. 100 = 25%


tỉ lệ giao t BT lƠ

1 p
2

+ DựavƠo loại KH mƠ đ bƠi cho bi t l p tỉ lệ :

T l các KG lƠm nên KH theo ẩn s p = S cá th thu c KH bi t đ
Ab

Vd :cho cơy thơn cao hạt dƠi có KG

aB

tự thụ ph n

+ Đặt p = Tần số HVG => tỉ lệ giao t HVG lƠ
+ F1 thu được cơy th p trịn (

ab
ab

) có tỉ lệ

Tỉ lệ KG lƠm nên cơy th p trịn lƠ (
=> phư ng trình (

p
2

)2 =

4
100

p
2

)2 .

160
4000

c : T ng s cá th thu đ

c

F1 thu được 4000 cơy , trong đó có 260 cơy th p tròn

p
2

=

4
100

ab
ab

được p = 40%

IV . CỄCH NH N Đ NH QUY LU T DI TRUY N
1) D a vƠo phép lai không ph i lƠ phép lai phơn tích
+ Tìm tỉ lệ phơn tính v KH th hệ lai đối với m i loại tính trạng .
+ Nhơn 2 tỉ lệ KH riêng của 2 loại tính trạng với nhau . N u k t qu không phù hợp đ bƠi => 2 cặp
gen quy định 2 cặp tính trạng đó nằm trên cùng 1 cặp NST

2) D a vƠo phép lai phơn tích
N u k t qu lai chứng tỏ cá thể dị hợp kép cho 2 loại giao t hoặc 4 loại giao t có tỉ lệ không bằng nhau => 2
cặp gen nằm trên cùng 1 cặp NST
__________________________________________________________________
PH N III. T
NG TỄC GEN
A . TịM T T Lụ THUY T
I. TệNH TR NG ĐA GEN ( t ng tác gen / Nhi u gen chi ph i m t tính tr ng )
1 . TỄC Đ NG B TR
a. Khái ni m : Tác đ ng bổ trợ lƠ kiểu tác đ ng qua lại của 2 hay nhi u cặp gen thu c những lôcut
khác nhau ( không alen ) lƠm xu t hiện 1 tính trạng mới
b. N i dung đ nh lu t :
+ Hai hoặc nhi u gen khơng alen có thể tác đ ng lên sự hình thƠnh tính trạng
+ Các dạng tác đ ng khác nhau cho tỉ lệ kiểu hình F2 lƠ bi n dạng của ( 9: 3: 3: 1 )
c. Các d ng tác đ ng b tr : Các t l : 9: 3: 3: 1 ; 9: 6: 1 : 9:7 . ta chỉ xét 1 dạng tỉ lệ : 9: 6: 1.
c 1 . Thí nghi m 1 : khi lai 2 thứ bí qu trịn thuần chủng với nhau , F2 thu được 3 loại kiểu hình với tỉ lệ : 9
dẹt : 6 trịn : 1 dƠi
c 2 Gi i thích : F2 có tỉ lệ kiểu hình 9: 6:1 = 16 tổ hợp = 4 loại giao tử (?F1) x 4loại giao tử (?F1) . Nghĩa là
F1 mỗi bên cho 4 loại giao tử với tỉ lệ bằng nhau .Vậy F1 mỗi bên đều phải dị hợp ít nhất 2 cặp gen , nhưng chỉ
quy định 1 tính trạng . Vậy tính trạng dạng quả do 2 cặp gen nằm trên 2 cặp NST tương đồng khác nhau tác
động tác động qua lại cùng qui định
- Qui c gen : giả sử 2 cặp gen tương tác là Aa và Bb :
+ Các kiểu gen có 2 gen tr i (A-B-) tác động bổ trợ hình thành bí quảDE5T’.
+ Các kiểu gen chỉ có 1 gen trội : A-bb hoặc aaB- qui định bí quả trịn
+ Kiểu gen có 2 cặp gen lặn (aabb) tác động bổ trợ hình thành bí quả dài
S đ lai :
+ PTC : AAbb( qu tròn ) x aaBB( qu tròn )
+GP :
Ab
aB

+ F1
AaBb ( 100% qu dƠi )
+ F1 x F1: AaBb (qu dƠi ) x AaBb ( qu dƠi )
+GF1 : AB , Ab , aB , ab ;
AB , Ab , aB , ab
F2 : 9 ( A- B- )
: 3 (A- bb) : 3( aaB- ) : 1 aabb
9 qu dẹt
6 qu tròn
1 qu dƠi
2. TỄC Đ NG ỄT CH :


a. Khái ni m : lƠ trư ng hợp m t gen nƠy kiểm hãm hoạt đ ng của m t gen khác , không cùng lôcut.
b. Các d ng t ng tác át ch : Ễt ch gen tr i ( 12:3:1; 13: 3 ) vƠ át ch do gen l n
( 9: 4: 3: )
. Ta ch xét 1 d ng t l 12 :3 :1
b1. Thí nghi m : Cho lai ngựa lông xám thuần chủng với ngựa lông hung thuần chủng , dược
F1 toƠn lông xám . Cho các con ngựa F 1 giao phối với nhau , F2 có sự phơn li kiểu hình theo tỉ lệ : 12xam : 3
đen : 1 hung
b2 . Gi i thích : ( tư ng tự tác đ ng bổ trợ)


* Tr

ng h p A át ch :
-Các kiểu gen có mặt gen tr i A ( A-B- ; A- bb ) át ch hoạt đ ng cặp gen B, b  qui
định lông xám .
- Các kiểu gen (aaB- ) có gen tr i B khơng bị át ch  qui định mƠu đen
- Kiểu gen có 2 cặp gen lặn aabb  qui định lông hung

- S đ lai :
+ PTC : AABB( xám ) x aabb( hung )
+GP :
Ab
aB
+ F1
AaBb ( 100% xám )
+ F1 x F1: AaBb (xám ) x AaBb ( xám )
+GF1 : AB , Ab , aB , ab ;
AB , Ab , aB , ab
F2 : 9 ( A- B- )
: 3 (A- bb)
: 3( aaB- ) : 1 aabb
12 xám
3 đen
1 hung
* Tr ng h p B át ch :
-Các kiểu gen có mặt gen tr i B ( A-B- ; aaB- ) át ch hoạt đ ng cặp gen B,b  qui định
lông xám .
- Các kiểu gen (A-bb ) có gen tr i A khơng bị át ch  qui định mƠu đen
- Kiểu gen có 2 cặp gen lặn aabb  qui định lông hung
- S đ lai :
+ PTC : AABB( xám ) x aabb( hung )
+GP :
Ab
aB
+ F1
AaBb ( 100% xám )
+ F1 x F1: AaBb (xám ) x AaBb ( xám )
+GF1 : AB , Ab , aB , ab ;

AB , Ab , aB , ab
F2 : 9 ( A- B- )
: 3 (aaB-)
: 3( A-bb ) : 1 aabb
12 xám
3 đen
1 hung
3 TỄC Đ NG C NG G P :
a. Khái ni m : Tác đ ng c ng g p lƠ kiểu tác đ ng củ nhi u gen , trong dó mổi mgen đóng
góp 1 phần như nhau vƠo sự pháyt triển của củng 1 tính trạng .
b. Thí nghi m : Lai giống luau mì hạt đỏ thuần chủng(TC) với giống hạt trắng TC , F1
thu dược toƠn hạt dỏ đ n F2 có sự phơn li kiểu hình : 15 đỏ : 1 trắng .MƠu dỏ có đ đ m nhạt khác
nhau , t đỏ thẩm đ n đỏ nhạt
c. Gi i thích : MƠu s c h t luau mì
F2 có tỉ lệ phơn li kiểu hình lƠ 15 :1 gồm 16 tổ hợp , nên
mƠu sắc ph i do 2 cặp gen nằm trên 2 cặp NSt khác nhau tư ng tác qui định .
- Qui c : Gi s 2 cặp gen tư ng tác là Aa, Bb
+ Các kiểu gen có mặt gen tr i ( A-B- : A-bb: aaB-) đ u qui định hạt mƠu đỏ . Số lượng gen tr i
trong kiểu gen cƠng nhi u thì mƠu đỏ cƠng đ m.
+ Kiểu gen khơng có mặt gen tr i nƠo c (aabb)  qui định hạt trắng
- S đ lai :
+ PTC : AABB(đỏ ) x aabb( trắng )
+GP :
Ab
aB
+ F1
AaBb ( 100% đỏ )
+ F1 x F1: AaBb (đỏ ) x AaBb ( đỏ )
+GF1 : AB , Ab , aB , ab ;
AB , Ab , aB , ab

F2 : 9 ( A- B- )
: 3 (A- bb)
: 3( aaB- ) : 1 aabb
15 đỏ ( đ m  nhạt ) 1 trắng