LỜI NĨI ĐẦU
Như chúng ta đã biết trong thời kì cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa như
hiện nay, ơ nhiễm mơi trường đang là vấn đề nóng bỏng của toàn cầu, Việt
Nam cũng như nhiều nước trên thế giới đang bị đe dọa và chịu ảnh hưởng
nặng nề. Mỗi năm trên thế giới có hàng vạn người chết vì các loại dịch
bệnh do nguồn nước bị ô nhiễm và môi trường mất vệ sinh gây ra. Một
trong các nguyên nhân cơ bản gây nên tình trạng trên chính là do con người
trong quá trình tồn tại và phát triển đã khai thác cạn kiệt các nguồn tài
nguyên thiên nhiên, gây nên sự mất cân bằng sinh thái, thiếu hiểu biết,
thiếu ý thức làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Có thể nói rằng bảo
vệ mơi trường là những hoạt động mang tính chất cộng đồng rất cao, là
việc làm không riêng của một quốc gia mà là việc của cả thế giới con
người. Vậy bảo vệ môi trường là gì? Bảo vệ mơi trường là những hoạt động
giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp, đảm bảo cân bằng sinh thái, ngăn
chặn và khắc phục hậu quả của con người gây ra cho mơi trường. Vì vậy,
để bảo vệ mơi trường một cách hiệu quả nhất cần có sự chung tay của tồn
xã hội, hiểu biết về mơi trường và giáo dục bảo vệ môi trường trở thành
một vấn đề cấp bách, có tính chiến lược tồn cầu.
Quyết định số 1363/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án “Đưa nội dung
giáo dục bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo dục quốc dân” được ban
hành ngày 17/10/2001. Chính vì vậy giáo dục bảo vệ môi trường là một
nhiệm vụ vô cùng quan trọng trong việc đào tạo thế hệ trẻ ở các trường học
và được quan tâm ngay từ bậc học đầu tiên, đó chính là trẻ trong các trường
Mầm non.
Giáo dục bảo vệ môi truờng cho trẻ mầm non là cung cấp cho trẻ
những hiểu biết ban đầu về mơi trường sống của bản thân nói riêng và của
con người nói chung, biết cách sống tích cực với mơi trường. Mục đích của
giáo dục bảo vệ mơi trường là hình thành cho trẻ có thói quen tốt biết sắp
1
xếp đồ dùng đồ chơi trong lớp và ngoài trời gọn gàng ngăn nắp, biết bỏ rác
đúng nơi qui định, biết chăm sóc cây xanh và các con vật ni, hình thành
cho trẻ có thái độ u q, bảo vệ môi trường, biết được hành vi xấu như
vứt rác bừa bãi nơi công cộng, vẽ bẩn lên tường, dẫm đạp lên cây xanh,…
Bên cạnh đó giúp cho các bậc phụ huynh và cộng đồng có kiến thức cơ bản
về giáo dục bảo vệ mơi trường và tích cực tham gia vào các hoạt động làm
“xanh - sạch - đẹp” cho đất nước và cho thế hệ mai sau.
Là một giáo viên hàng ngày đang trực tiếp giáo dục những thế hệ
tương lai của đất nước, tôi nhận ra điều quan trọng trong cơng việc của
mình là cần phải giáo dục cho trẻ ngay từ bậc học mầm non ý thức bảo vệ
môi trường. Điều này là vô cùng quan trọng trong đời sống của trẻ, vì khi
trẻ có ý thức bảo vệ môi trường từ sớm sẽ khắc sâu vào cuộc sống của trẻ,
qua đó tạo nền tảng hình thành nhân cách vững chắc cho trẻ sau này. Nhận
thức được tầm quan trọng của việc giáo dục bảo vệ môi trường ở bậc học
mầm non, ngay từ đầu năm học tôi đã lựa chọn đề tài “Một số biện pháp
giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi lớp Lá 2,
trường ………. năm học 2020-2021”. Tuy đề tài này có nhiều đồng
nghiệp đã nghiên cứu và áp dụng nhưng bản thân tôi vẫn tâm đắc và quyết
định chọn để nghiên cứu và áp dụng ở trường Mầm non Tân Hịa nơi tơi
đang cơng tác. Với mục đích nhằm hình thành cho trẻ những thói quen tốt
lao động tự phục vụ: lau dọn, sắp xếp đồ dùng, đồ chơi gọn gàng, không
vứt rác, vứt đồ chơi bừa bãi, biết chăm sóc cho cây: tưới nước, nhổ cỏ,…
Hình thành cho trẻ có thái độ thiện cảm, biết bảo vệ môi trường, biết được
hành vi nên làm, không nên làm. Đồng thời, cũng giúp phụ huynh nhận
thức được tầm quan trọng về việc giáo dục bảo vệ môi trường hàng ngày
cho trẻ ở gia đình.
2
PHẦN I: THỰC TRẠNG
Năm học 2020-2021 tôi được phân công phụ trách lớp Lá 2, điểm
chính Trường ………….. với tổng số trẻ lớp Lá 2: 29/21 nữ, việc thực hiện
giáo dục ý thức bảo vệ môi trường được thực hiện từ nhiều năm qua. Tuy
nhiên trong quá trình thực hiện đề tài này bản thân tôi gặp những thuận lợi
và khó khăn như sau:
Thuận lợi:
Được sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của Ban giám hiệu nhà trường. Lớp
học được xây dựng đảm bảo diện tích, thoáng mát, trang thiết bị đầy đủ
như: đàn, tivi, máy tính kidmast, đồ dùng đồ chơi...tạo điều kiện cho trẻ có
một mơi trường học tập tốt.
Nhà trường chú trọng đến công tác vệ sinh mơi trường, trang bị nhiều
thùng rác có nắp đậy đặt ở nhiều chỗ trong sân trường, các lớp học, nhà vệ
sinh để thuận lợi cho cháu và phụ huynh bỏ rác.
Bản thân tôi công tác tại trường được 8 năm là mợt giáo viên có nhiều
kinh nghiệm trong nghề, ln nhiệt tình, yêu nghề, mến trẻ, không ngừng
học tập nâng cao trình độ chuyên môn và học hỏi đồng nghiệp.
Trẻ mạnh dạn, tự tin, có một số kiến thức và kĩ năng cơ bản về ý thức
bảo vệ môi trường.
Khó khăn:
Bản thân tơi nhận thấy mình cũng như giáo viên khác đều đưa ra các
kế hoạch chưa thật sự phù hợp với khả năng, sở thích của từng trẻ, lập kế
hoạch là để đối phó, cịn hình thức, chưa đi vào thực tế tại lớp và đối với trẻ
của mình, chưa tích hợp lồng ghép vào các chủ đề thật phù hợp, còn thụ
động trong phương pháp giảng dạy và trong việc đổi mới phương pháp.
Môi trường giáo dục trong và ngoài lớp chưa phong phú, đa dạng thu
hút trẻ khi tham gia vào hoạt động.
3
Chưa chú ý phối hợp với phụ huynh những nội dung cần thực hiện
trong một kế hoạch, bên cạnh đó, một số phụ huynh chưa quan tâm đến
việc học của con mình.
Điều kiện sống từ mơi trường gia đình nơi trẻ ở, một số hành vi không
tốt của những thành viên trong gia đình gây ảnh hưởng đến nhận thức của
trẻ, gây ra cho trẻ những thói quen xấu, chưa có nhận thức đúng đắn về
việc bảo vệ mơi trường.
Trình độ, độ tuổi của các cháu trong lớp học không đồng đều, một số
trẻ mới đi học năm đầu tiên còn lạ lẫm, nên trẻ chưa mạnh dạn, chưa nhanh
nhẹn, còn nhút nhát, thụ động trong các hoạt động của lớp, điều đó rất khó
khăn trong việc cung cấp kiến thức chung cũng như việc đặt ra yêu cầu kế
hoạch cho từng hoạt động trong một chủ đề, một tuần, một ngày của trẻ.
Để biết được ý thức ban đầu của trẻ về việc bảo vệ môi trường vào
đầu năm học tôi đã tiến hành khảo sát tại lớp, kết quả cụ thể như sau:
4
Bảng khảo sát các hành vi về bảo vệ môi trương lần 1
STT
Nội dung khảo sát
Kết quả đánh giá số
lượng trẻ đạt
1
2
3
Trẻ biết chăm sóc và bảo vệ
cây
Trẻ biết giữ gìn vệ sinh cơng
cộng, vệ sinh trường lớp
Trẻ biết cất gọn đồ dùng, đồ
chơi đúng nơi quy định
Tỷ lệ
(%)
23/29
79,3
18/29
62,1
17/29
58,6
19/29
65,5
16/29
55,2
Phân biệt được những hành
4
động đúng, hành động sai
với môi trường.
5
Trẻ biết tiết kiệm điện, nước
và tắt khi không sử dụng
Với bảng khảo sát các hành vi trên ta thấy tỉ lệ trẻ đạt thấp cụ thể như
sau: Trẻ biết chăm sóc và bảo vệ cây đạt tỷ lệ 79,3%; Trẻ biết giữ gìn vệ
sinh cơng cộng, vệ sinh trường lớp đạt tỷ lệ 62,1%; Trẻ biết cất gọn đồ
dùng, đồ chơi đúng nơi quy định đạt tỷ lệ 58,6%; Phân biệt được những
hành động đúng, hành động sai với môi trường đạt tỷ lệ 65,5%; Trẻ biết tiết
kiệm điện, nước và tắt khi khơng sử dụng đạt tỷ lệ 55,2%. Nhìn chung thì
qua bảng khảo sát các hành vi về ý thức bảo vệ môi trường kết quả chưa
mấy khả quan đa phần trẻ chưa ý thức được việc bảo vệ môi trường.
5
Qua thời gian tìm hiểu tơi được biết một số nguyên nhân dẫn đến kết
quả trên là do:
Trong thời gian lập kế hoạch bản thân tôi thấy việc đưa nội dung
giáo dục bảo vệ môi trường chưa đi vào chiều sâu, nội dung cịn rập khn,
chưa đi vào tình hình thực tế của lớp, cô chưa hiểu hết khả năng, sở thích
của từng trẻ.
Là lớp ghép hai độ tuổi nên trình độ nhận thức của trẻ
cũng khơng đồng đều, trẻ nhỏ hơn thì kiến thức và kỹ năng
hạn chế hơn.
Trẻ tiếp xúc nhiều với máy tính, điện thoại ở nhà khiến trẻ thờ ơ,
không hứng thú với các hoạt động trải nghiệm. Cơ ít tạo các tình huống cho
trẻ trải nghiệm.
Công tác tuyên truyền với các bậc phụ huynh chưa thật sự hiệu quả,
chưa có nhiều biện pháp phối hợp với cha mẹ trẻ.
Sau khi tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến những hạn chế nêu trên, bản
thân tôi đã học hỏi rất nhiều qua sách báo và nhất là qua học bồi dưỡng
thường xuyên, tập huấn chuyên môn kết hợp kinh nghiệm qua quá trình
giảng dạy trên thực tế tôi đã tìm ra cho mình một số giải pháp như sau:
6
PHẦN II: GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
1. Xây dựng kế hoạch xác định mục tiêu giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường đưa vào từng chủ đề phù hợp.
Việc xây dựng kế hoạch xác định mục tiêu cho cả một năm, tổng thể
trong tất cả các trẻ trong lớp là điều rất cần thiết và được chú trọng. Kế
hoạch phải đảm bảo được tính khoa học, tính vừa sức và nguyên tắc đồng
tâm phát triển từ dễ đến khó, nội dung chọn lọc trong kế hoạch lí thuyết
phải gắn liền với cuộc sống hiện thực, nói phải đi đơi với thực hành, trải
nghiệm, khám phá, khai thác kinh nghiệm sống của trẻ. Kế hoạch phải đưa
ra được các mục tiêu phù hợp theo từng chủ đề trong suốt năm học.
Để thực hiện một chủ đề có tích hợp lồng ghép giáo dục ý thức bảo
vệ môi trường cho trẻ tôi xác định cần phải làm gì để việc tích hợp lồng
ghép bảo vệ môi trường vào chủ đề cho phù hợp, sẽ dạy vào hoạt động
nào? Làm đồ dùng đồ chơi bằng những ngun vật liệu gì cho chủ đề? Mơi
trường lớp học sẽ trang trí như thế nào? Kế hoạch được xây dựng từ dễ đến
khó, mức độ tăng dần theo các chủ đề. Tôi đã xây dựng kế hoạch lựa chọn
các nội dung tích hợp vào một số chủ đề phù hợp cụ thể như sau:
Tên chủ đề
Nội dung
Hoạt động
1. Trường
- Trẻ biết sắp xếp đồ dùng đồ
* Hoạt động nhận thức:
mầm non
chơi gọn gàng, ngăn nắp sau
Khám phá trường lớp của
khi chơi xong.
bé.
- u q, giữ gìn và bảo vệ
* Hoạt động chơi: Nhặt
đồ dùng đồ chơi, lau dọn vệ
rác, lá cây rụng bỏ vào
sinh trường, lớp.
thùng rác, sắp xếp đồ dùng
- Giáo dục trẻ biết giữ gìn vệ
đồ chơi ngăn nắp.
sinh trường, lớp sạch đẹp:
7
khơng vẽ bẩn lên tường,
* Hoạt động chiều: Trị
khơng hái hoa, bẻ cành, biết
chuyện với trẻ về việc đi
chăm sóc bảo vệ cây xanh.
vệ sinh đúng nơi qui định:
- Phân biệt môi trường sạch -
nhắc nhở trẻ không đi vệ
bẩn, biết được ngun nhân,
sinh bên ngồi gây ơ
hậu quả ơ nhiễm môi trường,
nhiễm môi trường, không
giới thiệu các khu vực trong
khạc nhổ bừa bãi, không
trường cho trẻ biết. và dạy trẻ
xả rác xung quanh trường,
biết giữ gìn vệ sinh sạch sẽ:
lớp, không hái hoa bẻ
khu vệ sinh, khu vứt rác, khu
cành, biết chăm sóc cây
rửa tay,...
xanh, dạy trẻ biết giữ gìn
vệ sinh sạch sẽ: khu vệ
sinh, khu vứt rác, khu rửa
tay,...
- Cung cấp cho trẻ kiến thức * Hoạt động nhận thức:
về các loài động vật: tên gọi, Khám phá một số lồi
hình dáng, đặc điểm, lợi ích, động vật.
tác hại của một số con vật với * Hoạt động chơi: Xây
đời sống con người.
dựng khu rừng bảo tồn
2. Thế giới
- Giáo dục trẻ u q các lồi động vật, nhặt lá khơ để
động vật
động vật, chăm sóc vật ni làm các con vật.
trong gia đình và có ý thức * Hoạt động chiều: Dạy trẻ
bảo vệ các loài động vật q bảo vệ chăm sóc vật ni
hiếm khác trong thiên nhiên: trong gia đình: Cho ăn,
khơng săn bắt, khơng chặt phá không đánh, không chọc
rừng,...
phá các con vật, không vứt
xác động vật xuống sông
gây ô nhiễm nguồn
8
nước,...biết tránh xa các
con vật nguy hiểm khi đi
tham quan, không xả rác
bừa bải làm ảnh hưởng
đến môi trường sống của
các con vật.
- Trồng cây, hoa nhân dịp đầu
* Hoạt động nhận thức:
xn. Khơng hái lộc xn
Trị chuyện về ngày Tết.
bằng việc hái hoa, bẻ cành.
- Tận dụng nguyên vật
- Trẻ biết lợi ích của cây xanh, liệu phế thải để làm các
rừng đối với đời sống con
món ăn ngày tết, bưu thiếp
người và một số loài động vật: chúc mừng năm mới.
cây làm cảnh, cho bóng mát,
* Hoạt động chơi: Xây
làm cho khơng khí trong lành,
khu rừng của bé, chơi gieo
vật-Tết và
giữ cho đất khơng bị xói
hạt và theo dõi sự phát
mùa xn
mịn...là nơi ở của các lồi
triển của cây.
động vật.
- Hoạt động chiều: Trò
- Giáo dục trẻ biết u q,
chuyện về lợi ích của cây:
chăm sóc cây, hoa; Có ý thức
giúp làm khơng khí trong
bảo vệ, khơng chặt phá
lành, hạn chế xói mịn do
cây,...làm ảnh hưởng mơi
lũ,...dạy trẻ biết chăm sóc
trường, con người và một số
cây: tưới nước, nhổ cỏ, bắt
loài động, thực vật.
sâu,...
3. Thực
9
4. Phương
- Trẻ biết được tên gọi, đặc
* Hoạt động nhận thức:
điểm, lợi ích, tác hại của một
Tìm hiểu một số loại
số phương tiện giao thông.
phương tiện giao thông.
- Trẻ biết được nguyên nhân
* Hoạt động góc: Xây ngã
gây ra ô nhiễm làm ảnh hưởng tư đường phố.
tiện và luật đến cuộc sống của con người,
* Hoạt động chiều: Trò
lệ giao
một số lồi động vật và mơi
chuyện về các phương
thơng
trường xung quanh.
tiện, nguyên nhân gây ra ô
- Giáo dục trẻ một số hành vi
nhiễm: do khói xe tải, xe
văn minh khi tham gia giao
máy, tàu,...dạy trẻ biết
thơng, cách phịng tránh những cách phịng tránh: đeo
ơ nhiễm.
khẩu trang, đeo
kính,...nhắc nhở cha mẹ
đậu xe ngay ngắn khi đón
con.
5. Các hiện
tượng tự
nhiên.
- Trẻ biết được một số hiện
* Hoạt động nhận thức:
tượng tự nhiên: Gió, nắng,
Tìm hiểu về các hiện
mưa, hạn hán lũ lụt,...biết
tượng tự nhiên; Sự cần
được lợi ích, tác hại và sự ảnh
thiết của nước.
hưởng của chúng với môi
* Hoạt động chơi: Xây
trường, cuộc sống của con
dịng sơng, làm thuyền thả
người và một số loài động vật. vào nước.
- Giáo dục trẻ biết yêu quý
* Hoạt động chiều: xem
môi trường, dạy trẻ các hành
hình ảnh một số hiện
vi bảo vệ mơi trườngvà tránh
tượng tự nhiên: thiên tai,
làm ô nhiễm môi trường.
lũ lụt, hạn hán,...hỏi trẻ
nguyên nhân và đưa ra
nhận xét một số hành vi
10
đúng - sai, dạy trẻ không
vứt rác bừa bãi, không đốt
rác, tiết kiệm nước,...
- Trẻ tìm hiểu về đất nước Việt * Hoạt động nhận thức:
Nam, một số danh lam thắng
Tìm hiểu về quê hương đất
cảnh của Việt Nam: Phố cổ
nước và các danh lam
Hội An, Chùa Một Cột,... được thắng cảnh của Việt Nam,
6. Quê
công nhận là Di sản văn hóa.
của thủ đơ Hà Nội.
- Giáo dục trẻ có ý thức giữ
* Hoạt động chơi: Xây
gìn bảo vệ mơi trường phong
danh lam thắng cảnh, khu
cảnh ở địa phương và nơi
tham quan
tham quan sạch đẹp.
* Hoạt động chiều: Trò
chuyện với trẻ về các địa
hương, Đất
danh, danh lam thắng cảnh
nước, Bác
của Việt Nam, dạy trẻ
Hồ
không vứt rác bừa bãi,
không hái hoa, dẫm lên cỏ
khi đi tham quan, khơng
nói chuyện q to làm ồn
nơi trang nghiêm.
Ví dụ: Khi thực hiện chủ đề “Thế giới động vật”. Dựa vào các mục
tiêu tôi đã lên kế hoạch, tôi đưa từng nội dụng giáo dục đó vào từng hoạt
động trong ngày của chủ đề. Thơng qua đó tơi xác định những mục tiêu đưa
ra những nội dung đơn giản, dễ hiểu dạy trước, những nội dung khó, phức
tạp hơn thì dạy vào cuối chủ đề. Khi dạy trẻ tìm hiểu về ích lợi và tác hại
của con vật với mơi trường sống, cách xử lí của trẻ khi nguồn nước bị ô
nhiễm: không vứt xác động vật xuống sơng; Ở nhà khi có xác động vật con
xử lí như thế nào? Con sẽ làm gì khi thấy có người vứt xác động vật xuống
11
sơng? Hành động đó là đúng hay sai?”. Từ những tình huống trên, tơi giáo
dục cháu khơng vứt xác động xuống sơng, biết cách xử lí và biết bày tỏ
quan điểm của mình trước những việc làm sai đối với môi trường.
Qua việc xây dựng kế hoạch xác định mục tiêu giáo dục trẻ có ý thức
bảo vệ mơi trường đưa vào các chủ đề phù hợp giúp tôi chủ động hơn trong
việc thực hiện dạy lồng ghép nội dung giáo dục bảo vệ môi trường vào hoạt
động trong ngày. Chủ động trong việc làm đồ dùng đồ chơi, trang trí mơi
trường lớp học phong phú, đa dạng thu hút trẻ hơn góp phần nâng cao ý
thức bảo vệ mơi trường cho trẻ.
2. Xây dựng môi trường lớp học xanh - sạch - đẹp để giáo dục
bảo vệ môi trường cho trẻ.
Môi trường giáo dục trong trường Mầm non gồm có mơi trường bên
trong và mơi trường bên ngồi lớp học. Cả hai môi trường này đều rất quan
trọng đến việc dạy và học của cô và trẻ. Trẻ sẽ tham gia vào các hoạt động
và các loại trò chơi khác nhau tùy thuộc vào môi trường mà trẻ đang hoạt
động. Vì vậy trẻ cần có cơ hội để chơi và học ở môi trường bên trong và
môi trường bên ngoài lớp học nhằm giúp trẻ phát triển toàn diện về mọi
mặt. Trước khi muốn trẻ tham gia tốt các hoạt động học tập, vui chơi, trải
nghiệm, khám phá tốt những điều mới mẻ xung quanh, biết các hành vi tích
cực, phân biệt được đúng sai, ngay từ đầu năm học tôi đã lập ra kế hoạch
xây dựng môi trường lớp học sạch đẹp, thân thiện.
* Đối với môi trường trong lớp học
Khi muốn trẻ tham gia tốt các hoạt động trong lớp tơi chuẩn bị việc
trang trí các nội dung theo chủ đề, làm nhiều góc mở, có nhiều đồ dùng đồ
chơi sáng tạo từ nguyên vật liệu thiên nhiên, sắp xếp đồ dùng đồ chơi gọn
gàng, đẹp mắt để giáo dục trẻ và để lôi cuốn trẻ tham gia vào hoạt động. Từ
đó những nội dung giáo dục mà tôi truyền tải đến trẻ cũng đạt hiệu quả cao
hơn.
12
Ví dụ: Các góc chơi được sắp xếp một cách thuận tiện cho trẻ khi sử
dụng: Góc học tập và góc sách khơng gần với các góc phân vai và góc xây
dựng; Góc thiên nhiên được sắp xếp ở bên ngồi riêng biệt, được trang trí
và trồng nhiều cây cảnh để tạo cho trẻ một không gian xanh, để mỗi ngày
trẻ có thể tự mình chăm sóc cây xanh, giáo dục trẻ biết yêu cái đẹp…Học
liệu đa dạng, hấp dẫn, đảm bảo tuyệt đối an toàn cho trẻ; Tận dụng nguyên
vật liệu sẵn có: chai nhựa, thùng xốp, vỏ bánh xe,...Các góc chơi thì khơng
đặt cố định một chỗ mà sẽ di chuyển cho phù hợp với các chủ đề thực hiện
trong năm học.
* Đối với mơi trường bên ngồi lớp học
Để tạo cảnh quan sân trường, trước giờ học tôi thường cho trẻ nhặt
rác, lá cây để tạo môi trường sạch đẹp. Cịn đối với kệ góc đồ chơi, đầu
tuần tôi thường tổ chức cho trẻ thi đua lau dọn, sắp xếp đồ chơi gọn gàng.
Nhờ vậy, qua mỗi lần tổ chức hoạt động vui chơi trẻ chơi xong thu dọn đồ
chơi gọn gàng và ngăn nắp. Ngoài ra tơi cịn vận động phụ huynh mang
những đồ dùng mà phụ huynh không dùng nữa để làm những đồ chơi cho
trẻ…Có thể nói mơi trường bên trong lớp học của lớp tôi luôn luôn tạo
hứng thú cho trẻ khi tham gia các hoạt động và đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Bên cạnh đó trẻ cịn biết tận dụng những chiếc lá vàng, cây cỏ trong
vườn trường, tôi hướng dẫn cho trẻ chơi bán hàng,nấu ăn, đóng vai các
nhân vật bằng những lá cây, làm nón, quần áo. Ngồi ra trẻ cịn biết tạo ra
những sản phẩm tạo hình. Tơi giáo dục trẻ lịng u thiên nhiên, biết chăm
sóc và bảo quản, giữ gìn mơi trường thiên nhiên mà trẻ đang sống. Có kế
hoạch lao động vệ sinh, đảm bảo đồ dùng , đồ chơi, giá tủ, thiết bị vệ sinh
như thùng rác, xơ, chậu, bồn cầu ln được giữ gìn sạch sẽ, vệ sinh hàng
ngày.
Ví dụ: Tơi đã cùng trẻ ở lớp mình dùng thùng xốp, chai dầu ăn, chai
nhựa, chậu cây bỏ để trồng thành một vườn rau mini với nhiều loại rau
13
quen thuộc với trẻ, cho trẻ chăm sóc hàng ngày để trẻ hịa mình với thiên
nhiên, u q thiên nhiên và ham lao động. Tạo điều kiện khuyến khích,
động viên trẻ tư duy, chủ động, tích cực tìm tịi, khám phá, trải nghiệm,
thực hành sáng tạo, hợp tác trò chuyện và chia sẻ ý tưởng…
Qua việc tạo môi trường lớp học, trẻ ở lớp tôi rất yêu lao động, mỗi
ngày trẻ đều hứng thú chăm sóc cây cùng cơ, trẻ có tình cảm với thế giới tự
nhiên, tạo cảm giác gần gũi và thân mật, muốn giữ cho môi trường quanh
mình ln sạch đẹp, lớp học của tơi trở nên sạch đẹp, thống mát, có khơng
gian xanh từ bên trong lẫn bên ngoài.
3. Xây dựng nội dung giáo dục trẻ có ý bảo vệ mơi trường trong
các hoạt động hàng ngày
3.1. Xây dựng nội dung giáo dục trẻ có ý bảo vệ mơi trường thơng
qua hoạt động học
Trong chương trình giáo dục mầm non có rất nhiều các hoạt động học
như: Hát múa, kể chuyện, đọc thơ, tạo hình, tốn, làm quen chữ cái…Tùy
theo từng hoạt động mà giáo viên có thể lựa chọn rất nhiều những nội dung
giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ một cách phù hợp. Hơn nữa trường
mầm non là môi trường để trẻ trải nghiệm, giáo dục bảo vệ môi trường cho
trẻ, hành vi xã hội cho trẻ, cũng như cung cấp cho trẻ những tri thức cần
thiết cho giai đoạn tiếp theo.
Để hoạt động đạt kết quả cao thì giáo viên phải dùng các phương
pháp khác nhau kích thích trẻ hứng thú tham gia hoạt động và ghi nhớ nội
dung lâu hơn, lựa chọn cách lồng ghép vào trọng tâm hoạt động sao cho
phù hợp giúp trẻ dễ hiểu, dễ nhớ, cũng cố và giáo dục trẻ nhằm để khắc sâu
cho trẻ những thói quen hành vi tốt, để thơng qua bài học giáo dục trẻ giải
quyết một số tình huống bảo vệ mơi trường, cho trẻ biết trẻ phải làm những
gì khi gặp phải tình huống như vậy? Những việc gì nên làm và việc gì
khơng nên làm.
14
Ví dụ: Qua chủ điểm “Thế giới động vật”, hoạt động phát triển nhận
thức: tìm hiểu một số lồi động vật sống dưới nước. Tôi cho trẻ khám phá
môi trường sống, tên gọi, đặc điểm, lợi ích của các lồi đó đối với con
người. Từ đó tơi tạo ra một số tình huống cần cách xử lí của trẻ: “Các lồi
vật sẽ như thế nào nêu nguồn nước bị ơ nhiễm? Con người bị ảnh hưởng
gì? Con người cần làm gì để bảo vệ nguồn nước nói riêng và bảo vệ mơi
trường nói chung?” Tơi chú trọng khai thác ở trẻ những kinh nghiệm sống
thực tế, gần gũi: “Ở nhà con rác được xử lí như thế nào? Con sẽ làm gì khi
thấy có người vứt rác xuống sơng? Những việc làm đó là nên hay khơng
nên?”. Từ những tình huống như vậy, tôi giáo dục cháu biết bảo vệ mơi
trường nước, mơi trường đất, khơng khí, vứt rác đúng nơi quy định, không
vứt rác xuống sông, biết bày tỏ quan điểm của mình trước những việc làm
sai đối với môi trường.
Trong giờ học làm quen với tác phẩm văn học, tôi giúp trẻ nhận thức
đúng hành vi chuẩn mực và hành vi khơng chuẩn mực, mượn hình ảnh các
nhân vật trong tác phẩm để khuyến khích trẻ hướng tới các hành vi chuẩn
mực và đúng đắn thông qua việc đàm thoại về nội dung truyện, hay trẻ thể
hiện tình cảm của mình qua kể chuyện hoặc đọc thơ, đóng kịch. Từ đó, tơi
giáo dục trẻ vận dụng những tình cảm và hành vi đạo đức đúng đắn mà trẻ
lĩnh hội được trong giờ học vào cuộc sống thực.
Ví dụ: Tôi cho trẻ học bài thơ “Bác quét rác” của tác giả Hồng Thị
Dân, cơ cho trẻ đàm thoại về nội dung bài thơ, công việc của bác quét rác
là gì, việc làm của bác có lợi ích gì cho mọi người, từ đó mời trẻ nêu lên
suy nghĩ của mình về cơng việc của người qt dọn vệ sinh, dạy cháu phải
biết tơn trọng cơng việc của họ vì họ giúp chúng ta giữ cho môi trường
sạch đẹp, đồng thời giáo dục cháu giữ vệ sinh chung để phần nào giúp đỡ
những người công nhân vệ sinh bớt vất vả. Hoạt động bổ trợ ôn kiến thức
cho trẻ, tôi tổ chức cho trẻ chơi trò chơi “Chọn những hành vi đúng - sai”:
15
Cơ làm tranh vẽ về việc giữ gìn bảo vệ môi trường của một bạn nhỏ như:
bé vứt rác vào thùng, vứt rác bừa bãi, bé quét nhà, dẫm lên cỏ, bé đu cành
cây, bé ngồi lên bàn, bé tranh giành đồ chơi...Sau đó chia trẻ làm hai đội,
mỗi đội có một bức tranh u cầu trẻ lên khoanh trịn các hành vi đúng và
một đội đánh dấu X với những hành vi sai. Trẻ vừa học vừa chơi khiến cho
trẻ vô cùng hứng thú, không những các kiến thức được truyền tải một cách
hiệu quả mà còn giúp trẻ tích cực tham gia các hoạt động mà khơng cảm
thấy gị bó, nặng nề.
Bên cạnh đó, việc giáo dục bảo vệ mơi trường cịn được tơi thực hiện
thơng qua các giờ học âm nhạc với những giai điệu vui tươi, rộn ràng, ngọt
ngào, êm đềm của các bài hát và vận động minh họa ngộ nghĩnh đáng yêu
giúp trẻ dễ tiếp thu kiến thức, ghi nhớ lâu hơn, thêm yêu người, yêu cuộc
sống, hay tinh thần đồng đội của các bạn khi tham gia các trò chơi tập thể
trong giờ học thể dục cũng luôn được tôi cổ vũ trẻ phát huy…
Ví dụ: Trẻ ngân nga giai điệu của bài hát “Em yêu cây xanh”, giai
điệu bài hát vui nhộn, lời bài hát thể hiện rõ nội dung giáo dục bảo vệ môi
trường giáo dục trẻ yêu cây xanh, trồng cây xanh để trường lớp thêm xanh
sạch đẹp.
Sau một thời gian áp dụng, đa số trẻ ở lớp tôi đều hứng thú hơn trong
các giờ học. Các cháu hợp tác với cơ và tích cực tham gia các hoạt động.
Với trẻ bây giờ, giờ học khơng cịn là điều lo sợ mỗi khi nhắc đến mà mỗi
ngày, mỗi tiết học trôi qua đều là một trải nghiệm thú vị với trẻ. Trẻ có
thêm kỹ năng khi tham gia các trị chơi, biết phối hợp với bạn, vui vẻ hồn
nhiên và tiếp thu kiến thức một cách tích cực. Điều đáng nói đến là phần
lớn các cháu ở lớp, bạn nào cũng có ý thức trong việc bảo vệ mơi trường,
quan tâm tới mơi trường lớp học của mình và cả môi trường xung quanh bé
sống.
16
3.2. Xây dựng nội dung giáo dục trẻ có ý thức bảo vệ môi trường
thông qua hoạt động vui chơi.
Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo là một
hoạt động mang màu sắc đa dạng và phong phú. Trong hoạt động này, trẻ
có thể thỏa sức chia sẻ, giải bày và khẳng định được chính bản thân mình.
Trẻ bị hấp dẫn bởi trị chơi đến mức say mê vì qua trị chơi trẻ cảm nhận
được cái hay, cái đẹp trong xã hội. Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường
cho trẻ thông qua hoạt động chơi là hướng cho trẻ tới những hành vi tích
cực, biết gìn giữ vệ sinh chung trong khi chơi cùng các bạn. Đây là hoạt
động mà trẻ được thể hiện sự hiểu biết và thể hiện kỹ năng của mình, vì thế
tơi ln ln chú ý tổ chức tốt hoạt động, lồng ghép giáo dục bảo vệ môi
trường cho trẻ, tạo cho trẻ nhiều góc mở để trẻ được thể hiện hết khả năng
của mình, đây cũng là lúc để tôi quan sát những hành vi mà trẻ thể hiện
trong khi chơi, từ đó kịp thời uốn nắn cũng như khích lệ trẻ kịp thời.
Dựa vào những cơ sở trên, tơi ln có kế hoạch lựa chọn chủ đề chơi
và nội dung chơi phù hợp để định hướng cho trẻ chơi.
* Giáo dục bảo vệ môi trường qua hoạt động ngoài trời
Hoạt động ngoài trời là hoạt động cần phải đảm bảo tính tích cực
hoạt động của trẻ, làm giàu và cũng cố kiến thức cho trẻ về môi trường
xung quanh và đặc biệt là giáo dục cho cháu những hành vi văn minh nơi
công cộng. Với điều kiện sân trường có đầy đủ cây xanh, hoa lá, vườn
rau,...rất thuận lợi cho trẻ hoạt động và khám phá thiên nhiên. Tôi tận dụng
những vật liệu phế thải từ chai nhựa, thùng nhựa cũ để làm thành những
chậu hoa cho cháu chơi gieo hạt, trồng cây, làm người nông dân chăm bón
cho rau,...Tất cả các hoạt động được tơi xây dựng theo nhu cầu và khả năng
của trẻ ở lớp mình, đồ chơi đẹp mắt, thu hút khiến cho trẻ hào hứng hơn
trong các giờ hoạt động ngoài trời.
17
Ví dụ: Cho trẻ cùng cơ quan sát cây trong vườn trường, đặt cho trẻ
các câu hỏi kích thích tính ham hiểu biết của trẻ: “Tên gọi của cây là gì?
Cây sẽ như thế nào nếu chúng ta khơng tưới nước, khơng chăm bón? Cây
mang lại lợi ích gì cho chúng ta? Con sẽ làm những gì để cây tươi tốt?”. Từ
những câu hỏi đó, trẻ sẽ trả lời và qua đó thể hiện được ý kiến cá nhân của
trẻ, sự tự tin và bản lĩnh của mình. Hoặc khi cho trẻ chơi trị chơi “Đổ nước
vào chai”, tơi khuyến khích trẻ khéo léo, cẩn thận để khơng làm đổ nước ra
ngoài nhiều, sau khi chơi xong sẽ dùng nước đó mang đi tưới cây, khơng
lãng phí nước. Khi chơi tự do các đồ chơi ngồi trời, tơi nhắc trẻ chạy nhảy
nhẹ nhàng, không dậm chân làm bụi bay trên sân sẽ ảnh hưởng đến các bạn
khác xung quanh,... Sau mỗi giờ chơi tôi đều cho cả lớp cùng nhau nhặt lá
rụng ngoài sân trường cho sân trường sạch đẹp, cho trẻ cùng nhau tưới cây,
chăm sóc cây xanh hoặc cơ và trị cùng nhau ngắm những bơng hoa tươi
đẹp, tạo một khơng khí vui vẻ thoải mái cho trẻ.
Tất cả những hoạt động trên có thể rất nhỏ và tưởng chừng như dễ
thực hiện, nhưng đối với trẻ mầm non, các con cịn q vơ tư, thờ ơ trước
những sự việc quanh mình thì để rèn cho trẻ có được những nề nếp tốt là cả
một quá trình dài và cần có sự kiên trì quan sát, đánh giá trẻ.
* Giáo dục bảo vệ môi trường qua hoạt động chơi ở các góc
Hoạt động chơi ở các góc là phương tiện giúp trẻ phát triển toàn
diện, đặc biệt là hình thành nhân cách cho trẻ sau này. Thơng qua các hoạt
động trẻ phản ánh lại cuộc sống môi trường xung quanh trẻ, tái hiện lại
những hình ảnh quen thuộc của người lớn mà trẻ đã thấy, đã biết. Chính vì
vậy, khi cho trẻ chơi hoạt động góc, tơi ln chú ý, quan sát, giao lưu với
trẻ và động viên trẻ giao lưu với các nhóm bạn khác giúp trẻ mạnh dạn hơn.
Thơng qua đó, giáo dục trẻ tính ngăn nắp, gọn gàng, biết được môi trường
nào đẹp, môi trường nào xấu, biết chia sẻ, hợp tác với bạn bè và những
18
người xung quanh có phản ứng đúng với các hành vi khi tham gia bảo vệ
mơi trường.
Ví dụ: Góc phân vai: Chơi “Bé tập làm nội trợ” trẻ tự chế biến các
món ăn đơn giản: pha nước chanh, cắt rau củ, chế biến món ăn một số món
ăn trong gia đình,...Tơi chú ý dạy trẻ có ý thức vệ sinh gọn gàng sạch sẽ,
chỉ bày đồ chơi trên bàn, không vứt dưới sàn, rác khi chơi phải được bỏ
gọn gàng vào túi và bỏ vào sọt rác, biết bày bàn ăn đẹp mắt, thu hút,...Đóng
vai chơi người nội trợ trong gia đình thì cần phải làm những cơng việc gì?
(Phải dọn dẹp nhà cửa, lau chùi nền nhà sạch sẽ, quần áo gấp gọn gàng,
ngăn nắp đi mua đồ dùng gia đình giữ gìn khơng rơi vỡ, qt màng nhện...
Ví dụ: Ở góc “Nghệ thuật”, tơi thường xun cho các cháu thực
hành làm các loại đồ dùng, đồ chơi bằng các nguyên vật liệu mở, cắt, xé
dán,...cùng nhau làm một bức tranh về bảo vệ môi trường. Hoặc tôi sẽ phân
cơng cho góc nghệ thuật làm nhiệm vụ trang trí cho thùng rác những chi
tiết nhỏ để thùng rác của lớp thêm đẹp hơn. Ngồi ra tơi cịn sưu tầm thêm
các mẫu đồ chơi trên mạng internet, sách báo, tạp chí mầm non để làm
phong phú thêm các góc trong lớp. Trẻ sẽ hứng thú hơn khi được tự tay làm
những đồ dùng mà mình thích.
Ví dụ: Ở góc thiên nhiên, tơi cho trẻ chơi chăm sóc vườn cây: bỏ lá
úa, nhổ cỏ, tưới cây, hoa, nhặt lá khô, trồng cây, gieo hạt, chơi với cát nước
(chơi xong phải rửa tay, chân bằng xà phịng...). Tơi hướng dẫn trẻ nhặt lá
úa, lá khô, tưới nước cho cây, gieo hạt vào chậu,...chú ý khơng nghịch
nước, khơng làm ướt quần áo. Ngồi ra tôi thường phân công cho trẻ hỗ trợ
các bạn sau mỗi giờ chơi. Thơng qua hoạt động đó cũng giúp trẻ có sự tư
duy logic, biết cách diễn đạt suy nghĩ của mình, và giúp trẻ có thêm kinh
nghiệm trong cuộc sống.
Ngồi việc giáo dục trẻ có ý thức bảo vệ mơi trường thơng qua các
hoạt động nói trên tơi cịn tích hợp nơi dung này vào các hoạt động khác
19
như: Giờ đón - trả trẻ, giờ ăn - ngủ - vệ sinh của trẻ và trong mọi lúc mọi
nơi khi tổ chức các hoạt động trong ngày.
Qua thời gian thực hiện, tôi thấy trẻ lớp tôi đều rất hứng thú tham gia
các hoạt động trong ngày, các yêu cầu của cô đặt ra đạt hiệu quả cao, tạo
được cho trẻ các hành vi ứng xử tốt về môi trường, biết những hành đúng –
sai và ghi nhớ và khắc sâu nhũng nội dung mà cô truyền đạt.
4. Cô gương mẫu trong mọi hoạt động
Ở độ tuổi mầm non, trẻ là lứa tuổi hay bắt chước, trẻ chưa nhận thức
được rõ ràng cái nào đúng cái nào sai, do đó trẻ sẽ học theo những gì mà trẻ
thấy được. Vì vậy các cô giáo, cha mẹ trẻ, mọi người xung quanh trẻ đều
có sức ảnh hưởng đối với trẻ, hành động của cơ giáo, cha mẹ trẻ góp phần
ảnh hưởng không nhỏ. Một ngày của trẻ, thời gian ở trường là chủ yếu, nên
cơ giáo chính là người có ảnh hưởng trực tiếp đến trẻ khi ở trường. Đối với
trẻ cơ giáo chính là hình mẫu lí tưởng, vì vậy cô giáo và mọi người xung
quanh cần thực hiện chuẩn mực, lời nói phải đi đơi với việc làm để thực sự
là tấm gương sáng cho các cháu noi theo.
Cô và mọi người quanh trẻ tích cực bảo vệ mơi trường: Vệ sinh
trường lớp sạch sẽ, gọn gàng; sử dụng điện nước tiết kiệm, hiệu quả; chăm
sóc cây trồng vật ni,...thì trẻ sẽ bắt chước và làm theo những hành vi tốt
của người lớn.
Ví dụ: Ở lớp cơ ln tắt quạt đèn khi đi ra ngồi. Cơ vặn ngay vịi
nước sau khi sử dụng xong, cô cất đồ dùng của mình gọn gàng trước để
làm gương cho trẻ noi theo, những đồ dùng của cơ như: sổ sách, máy tính,
loa,...cơ phải sắp xếp gọn gàng. Trẻ thấy cô sắp xếp gọn gàng, trẻ cũng sẽ
bắt chước cô sắp xếp gọn gàng. Hoặc khi trẻ không để đồ dùng đúng nơi
qui định, cơ có thể lấy cơ làm mẫu, hướng dẫn trẻ sắp xếp giống như cô.
20
