Giải sgk sinh học 10 – kết nối tri thức bài (3)

Bài 3: Các cấp độ tổ chức của thế giới sống
A/ Câu hỏi mở đầu
Trả lời câu hỏi trang 18 SGK Sinh học 10 - Kết nối tri thức với cuộc sống: Vật
sống hay không sống đều được cấu tạo từ các nguyên tố hóa học, có thể được tổ
chức theo các cấp độ khác nhau và có chung nhiều đặc điểm. Tuy vậy, thế giới sống
được tổ chức một cách đặc biệt tạo nên các sinh vật có những đặc điểm mà vật khơng
sống khơng có được. Vậy thế giới sống được tổ chức như thế nào và có các đặc điểm
chung gì?
Trả lời:
- Thế giới sống được tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc rất chặt chẽ, trong đó tế bào là
đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật. Các cấp độ tổ chức sống cơ bản của
thế giới sống: tế bào → cơ thể → quần thể → quần xã → hệ sinh thái → sinh quyển.
- Đặc điểm chung của thế giới sống:
+ Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc.
+ Hệ thống mở và tự điều chỉnh.
+ Thế giới sống liên tục tiến hóa.
B/ Câu hỏi giữa bài
I. CÁC CẤP ĐỘ TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG
Trả lời câu hỏi 1 mục “Dừng lại và suy ngẫm” trang 18 SGK Sinh học 10 - Kết
nối tri thức với cuộc sống: Nêu khái niệm cấp độ tổ chức sống.
Trả lời:
Cấp độ tổ chức sống là cấp độ tổ chức của vật chất có biểu hiện đầy đủ đặc tính của
sự sống như sinh trưởng, phát triển, sinh sản, cảm ứng, chuyển hóa vật chất và năng
lượng,…
Trả lời câu hỏi 2 mục “Dừng lại và suy ngẫm” trang 18 SGK Sinh học 10 - Kết
nối tri thức với cuộc sống: Quan sát hình 3.1, hãy cho biết những cấp độ tổ chức
nào có đầy đủ các đặc điểm của sự sống.


Trả lời:
Quan sát hình 3.1 cho thấy những cấp độ tổ chức có đầy đủ các đặc điểm của sự

sống là: Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã, hệ sinh thái.
Trả lời câu hỏi 3 mục “Dừng lại và suy ngẫm” trang 19 SGK Sinh học 10 - Kết
nối tri thức với cuộc sống: Giải thích mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống.
Trả lời:
Các cấp độ tổ chức sống có mối quan hệ thứ bậc: Tế bào là đơn vị tổ chức nhỏ nhất
có đầy đủ các đặc điểm của sự sống, được tổ chức từ bậc cấu trúc nhỏ hơn là các bào
quan, phân tử, nguyên tử. Tiếp đến là cấp độ tổ chức ở bậc cơ thể, đây là cấp độ tổ
chức sống có các bậc cấu trúc trung gian là mô, cơ quan, hệ cơ quan. Tập hợp các
cá thể cùng một loài sống trong một khu vực đại lí nhất định và vào thời điểm nhất


định tạo nên một cấp độ tổ chức cao hơn là quần thể. Các quần thể của nhiều loài
khác nhau cùng tồn tại trong một khu vực địa lí ở cùng một thời điểm tạo nên cấp tổ
chức được gọi là quần xã. Các quần xã tương tác với nhau và với môi trường tạo nên
cấp tổ chức hệ sinh thái.
II. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA THẾ GIỚI SỐNG
Trả lời câu hỏi 1 mục “Dừng lại và suy ngẫm” trang 21 SGK Sinh học 10 - Kết
nối tri thức với cuộc sống: Nêu đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống. Tại
sao nói các cấp độ tổ chức sống là những hệ mở, tự điều chỉnh?
Trả lời:
• Đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống:
- Thế giới sống được cấu tạo theo nguyên tắc thứ bậc.
- Các cấp độ tổ chức sống là những hệ mở và tự điều chỉnh.
- Thế giới sống liên tục tiến hóa.
• Nói các cấp độ tổ chức sống là những hệ mở, tự điều chỉnh vì:
- Hệ mở: Sinh vật ở mọi tổ chức đều không ngừng trao đổi vật chất và năng lượng
với môi trường → sinh vật không chỉ chịu sự tác động của mơi trường mà cịn góp
phần làm biến đổi môi trường. Đồng thời, các cấp độ tổ chức sống cũng là hệ thống
luôn tiếp nhận và xử lí thơng tin từ mơi trường, đồng thời truyền thông tin trong hệ
thống cũng như giữa các hệ thống sống.

- Tự điều chỉnh: Mọi cấp tổ chức sống đều có các cơ chế tự điều chỉnh đảm bảo duy
trì và điều hòa sự cân bằng động trong hệ thống (cân bằng nội mơi) giúp tổ chức
sống có thể tồn tại và phát triển.
Trả lời câu hỏi 2 mục “Dừng lại và suy ngẫm” trang 21 SGK Sinh học 10 - Kết
nối tri thức với cuộc sống: Phân tích đặc điểm cho thấy cơ thể người là một hệ mở,
tự điều chỉnh?
Trả lời:
Những đặc điểm cho thấy cơ thể người là một hệ thống mở và tự điều chỉnh:
- Hệ thống mở: Cơ thể khơng ngừng trao đổi khí, trao đổi nước, lấy thức ăn và thải
chất thải ra ngoài mơi trường trong q trình sống.


- Hệ thống tự điều chỉnh: Cơ thể con người có các cơ chế duy trì thân nhiệt, pH,
đường huyết, nồng độ các ion quan trọng,… ở một mức tương đối ổn định. Nếu khả
năng tự điều chỉnh bị trục trặc, chúng ta có thể bị bệnh, thậm chí là tử vong.
Trả lời câu hỏi 3 mục “Dừng lại và suy ngẫm” trang 21 SGK Sinh học 10 - Kết
nối tri thức với cuộc sống: Thế giới sống liên tục tiến hóa dựa trên cơ sở nào?
Trả lời:
Thế giới sống liên tục tiến hóa dựa trên cơ sở: Thơng tin di truyền trong các phân tử
ADN được truyền từ tế bào này sang tế bào khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác một
cách tương đối chính xác nhưng cũng luôn phát sinh những đột biến. Điều kiện môi
trường sống khác nhau làm nhiệm vụ lựa chọn những thể đột biến có kiểu hình thích
nghi nhất với mơi trường.
C/ Luyện tập và vận dụng
Trả lời câu hỏi 1 mục “Luyện tập và vận dụng” trang 21 SGK Sinh học 10 - Kết
nối tri thức với cuộc sống: Phân biệt các cấp độ tổ chức sống.
Trả lời:
Các cấp tổ chức của thế giới sống: Phân tử → Bào quan → Tế bào → Mô → Cơ
quan → Hệ cơ quan → Cơ thể → Quân thể → Quần xã → Hệ sinh thái → Sinh
quyển. Trong đó:

- Phân tử là 1 nhóm trung hịa điện tích có nhiều hơn 2 nguyên tử liên kết với nhau
bằng các liên kết hóa học.
- Bào quan là thành phần cấu trúc hợp thành tế bào.
- Tế bào là một đơn vị cấu trúc cơ bản có chức năng sinh học của sinh vật sống, là
đơn vị nhỏ nhất của sự sống có khả năng phân chia độc lập, đây là "những viên gạch
đầu tiên cấu tạo nên sự sống".
- Mô là tập hợp các tế bào có cùng cấu trúc, cùng phối hợp với nhau thực hiện các
chức năng nhất định.
- Cơ quan là tập hợp các mô, nhiều cơ quan kết hợp tạo thành các hệ cơ quan.
- Hệ cơ quan là một nhóm các cơ quan hoạt động cùng nhau để thực hiện một chức
năng nhất định.


- Cơ thể là tập hợp các cơ quan, hệ cơ quan và có thể tồn tại độc lập và có đầy đủ
các đặc trưng sống.
- Quần thể là 1 nhóm cá thể cùng lồi cùng sinh sống trong 1 sinh cảnh, 1 khoảng
thời gian xác định, các cá thể của quần thể có thể giao phối với nhau để tạo ra thế hệ
sau.
- Quần xã là tập hợp nhiều quần thể khác loài cùng chung sống trong 1 sinh cảnh, 1
khoảng thời gian xác định.
- Hệ sinh thái bao gồm các quần xã và sinh cảnh.
Trả lời câu hỏi 2 mục “Luyện tập và vận dụng” trang 21 SGK Sinh học 10 - Kết
nối tri thức với cuộc sống: Một con robot cũng có khả năng di chuyển, tương tác
với mơi trường xung quanh, thậm chí trả lời câu hỏi và đưa ra lời khuyên hữu ích
cho các bác sĩ trong việc điều trị bệnh. Con robot đó có đặc điểm nào giống và khác
với vật sống?
Trả lời:
- Robot có những đặc điểm giống với vật sống là: Có khả năng di chuyển, vận động,
nói, tiếp nhận và xử lí thơng tin.
- Robot khơng có những biểu hiện giống vật sống như trao đổi chất và chuyển hóa

năng lượng, sinh trưởng, phát triển, cảm ứng, sinh sản,… Ngoài ra, các hoạt động
của robot đều là do lập trình sẵn có.
Trả lời câu hỏi 3 “Luyện tập và vận dụng” trang 21 SGK Sinh học 10 - Kết nối
tri thức với cuộc sống: Tại sao nói “Nếu Mặt Trời khơng cịn tồn tại thì Trái Đất sẽ
bị hủy diệt”?
Trả lời:
Nếu Mặt Trời khơng cịn tồn tại thì Trái Đất sẽ bị hủy diệt vì nguồn năng lượng cung
cấp cho thế giới sống trên Trái Đất chủ yếu đến từ Mặt Trời và được truyền từ cấp
độ tổ chức này sang cấp độ tổ chức khác của thế giới sống cùng với sự chuyển hóa
của vật chất. Nên nếu khơng có Mặt Trời, các sinh vật sống trên Trái Đất sẽ khơng
có nguồn năng lượng sử dụng cho sự sống của mình.