(Luận văn thạc sĩ) giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự lý luận và thực tiễn tại địa bàn huyện kimthành, tỉnh hải dương

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐINH QUỐC CƯỜNG

GIAI ĐOẠN CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN
HÌNH SỰ, LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN TẠI ĐỊA BÀN
HUYỆN KIM THÀNH, TỈNH HẢI DƯƠNG
Ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số: 8.38.01.04

Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐẶNG QUANG PHƯƠNG

Hà Nội, 2021

Luan van


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, Luận văn là công trình nghiên cứu của tơi. Các số
liệu và kết quả nêu trong luận văn là đúng sự thật. Các kết luận khoa học của
luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Hải Dương, ngày 09 tháng 03 năm 2021
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Đinh Quốc Cường

Luan van


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Bảng tổng hợp số vụ án quá hạn luật định năm 2016 - 2020.
Bảng 2.2: Bảng số liệu số vụ án trả hồ sơ để điều tra bổ sung.
Bảng 2.3: Bảng số liệu tỷ lệ đưa vụ án ra xét xử sơ thẩm.

Luan van


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..............................................................................................01
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ
GIAI ĐOẠN CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ..........09
1.1. Những vấn đề lý luận về giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án Hình sự......................................................................................................09
1.2. Quy định của bộ luật tố tụng Hình sự 2015 về giai đoạn chuẩn
bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự..................................................................16
1.3. Phạm vi và chủ thể của việc thực hiện chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự.................................................................................................20
1.4. Lịch sử hình thành và phát triển của các quy định trong pháp luật
tố tụng hình sự Việt Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự..............26
Kết luận chương 1...............................................................................29
Chương 2: THỰC TIỄN THI HÀNH QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT
TỐ TỤNG HÌNH SỰ NĂM 2015 VỀ GIAI ĐOẠN CHUẨN BỊ XÉT XỬ
SƠ THẨM TẠI HUYỆN KIM THÀNH TỈNH HẢI DƯƠNG VÀ CÁC
GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THI HÀNH ĐÚNG..............................................30
2.1. Thực tiễn thi hành quy định của bộ luật tố tụng Hình sự năm
2015 về giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm tại huyện Kim Thành, tỉnh Hải
Dương.............................................................................................................29
2.1.1. Tổng quan kết quả thi hành và những vi phạm, sai lầm trong
thực tiễn thi hành...........................................................................................29

2.1.2. Nguyên nhân của những vi phạm sai lầm...............................63

Luan van


2.2. Các yêu cầu và các giải pháp áp dụng đúng quy định của bộ
luật tố tụng Hình sự về giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm.......................66
2.2.1. Các yêu cầu áp dụng đúng........................................................66
2.2.2. Một số kiến nghị và giải pháp bảo đảm áp dụng đúng..........70
Kết luận chương 2...............................................................................77
KẾT LUẬN..........................................................................................78

Luan van


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xét xử sơ thẩm là Là một từ Hán Việt, có nghĩa là lần đầu tiên đưa vụ
án rả xét xử tại một Tồ án có thẩm quyền.
Xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự là một giai đoạn của tố tụng hình sự,
trong đó, Tồ án có thẩm quyền (cấp xét xử thứ nhất) thực hiện trên cơ sở kết
quả tranh tụng tại phiên toà xem xét, giải quyết vụ án bằng việc ra bản án
quyết định đối với bị cáo (hoặc các bị cáo) có tội hay khơng có tội, hình phạt
và các biện pháp tư pháp, cũng như các quyết định tố tụng khác theo quy định
của pháp luật Hình sự.
Quá trình giải quyết một vụ án Hình sự trải qua nhiều giai đoạn khác
nhau, trong đó xét xử là giai đoạn trọng tâm, Xét xử sơ thẩm được coi như là
đỉnh cao của quyền tư pháp, tại phiên tòa quyền và nghĩa vụ của Người tiến
hành tố tụng và người tham gia tố tụng được thực hiện một cách công khai,
công bằng và thể hiện rõ bản chất Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Để

có được phán quyết công bằng, khách quan, vô tư, đảm bảo quyền và lợi ích
của những người tham gia tố tụng, các cơ quan tiến hành tố tụng đặc biệt là
Tòa án phải trải qua rất nhiều giai đoạn tố tụng khác nhau với những trình tự
và thủ tục khắt khe theo quy định của bộ luật tố tụng Hình sự. Một trong
những giai đoạn quan trọng đó là giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
Hình sự.
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động tố tụng hình sự
được thực hiện trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Đây là đề tài
nghiên cứu có ý nghĩa lớn đối với tơi vì một số lý do sau: Thứ nhất, Bộ luật tố
tụng hình sự năm 2015 có quy định về giai đoạn chuẩn bị xét xử vụ án Hình

1

Luan van


sự còn nhiều bất cập và chưa thể đáp ứng ngay lập tức đối với sự phát triển
kinh tế trong nước cũng như thế giới như các tội phạm mới, tội phạm công
nghệ cao, an ninh mạng... Đặc biệt, việc phát triển như vũ bão của kinh tế
khiến cho bộ Luật tố tụng Hình sự khơng thích kịp với việc đấu tranh phòng
chống tội phạm dẫn đến việc bỏ lọt tội phạm dẫn đến những hệ lụy to lớn cho
công tác đấu tranh phòng chống tội phạm.
Thứ hai, Trong những năm qua, các báo cáo tổng kết công tác năm của
hệ thống Tịa án cả nước nói chung và Tịa án nhân dân huyện Kim Thành,
tỉnh Hải Dương nói riêng đều chỉ rõ một trong những nguyên nhân khiến các
vụ án hình sự bị hủy, sửa là do người tiến hành tố tụng cịn yếu về chun
mơn nghiệp vụ và còn chủ quan trong hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự.
Thứ ba, Bản thân là một cán bộ Tòa án xét thấy cần phải trau dồi kiến
thức bản thân trong việc xét xử sơ thẩm các vụ án Hình sự góp phần quan

trọng trong việc đấu tranh phịng chống tội phạm địa phương nơi mình cơng
tác. Từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự Lý luận và thực tiễn tại địa bàn huyện KimThành, tỉnh Hải Dương”
để nghiên cứu làm Luận văn thạc sỹ Luật học của mình.
Đối với đề tài Giai đoạn chuẩn bị xét xử vụ án Hình sự, cũng đã có
nhiều cơng trình nghiên cứu dưới các góc độ, phạm vi và các hướng nghiên
cứu khác nhau, mà điển hình như:
Chức năng xét xử trong tố tụng hình sự Việt Nam của Lê Tiến Châu
(2009). - Nxb: Tư pháp, H: 2009. Cuốn sách đã nêu lên nhận thức chung về
chức năng xét xử trong tố tụng hình sự.

2

Luan van


Những nội dung mới trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Sách
chun khảo do Nguyễn Hồ Bình (Chủ biên), Nxb Chính trị Quốc gia- Sự
thật (2016). Cụ thể, TS Hồng Anh Tun đã có bài nghiên cứu về Xét xử sơ
thẩm và xét xử phúc thẩm vụ án hình sự.
Bình luận khoa học Bộ luật Tố tụng hình sự, Võ Khánh Vinh (Chủ
biên) Nxb Công an Nhân dân 2004. Trên cơ sở lý luận, tác giả đã dựa vào
những quy định trong BLTTHS năm 2003 bình luận về nội dung của từng
điều luật.
1. Th.S Nguyễn Thị Thu Hiền (2011), “Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự, luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội. 2. Th.S Dư
Tuyết Lạnh (2011), “Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố
tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn thành phố Cần Thơ, luận văn thạc sĩ Luật
học, Học viện khoa học xã hội; 3. Th.s Tống Thị Thanh Thanh (2004), Chuẩn
bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, Luận văn thạc sỹ Luật học Khoa Luật Đại

học quốc gia Hà Nội.
Ngồi ra cịn một số bài viết hay như: Kiến nghị nhằm nâng cao vị thế
độc lập của Thẩm phán trong hoạt động xét xử, của tác giả Nguyễn Minh Sử
(2011), Tạp chí Tịa án nhân dân (số 14/T7- 2011); Đinh Văn Quế (2011),
Phương hướng hoàn thiện các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về xét xử
sơ thẩm các vụ án hình sự, Tạp chí Tịa án nhân dân; Vũ Gia Lâm (2011),
Hoàn thiện một số quy định về xét xử sơ thẩm hình sự nhằm thực hiện có hiệu
quả nguyên tắc hai cấp xét xử, Tạp chí Tịa án nhân dân (số 21); Một số quy
định của Bộ Luật tổ tụng Hình sự về quyết định của Tòa án trong hoạt động
chuẩn bị xét xử sơ thẩm và thực tiễn áp dụng, của tác giả Hồng Thị Minh
Sơn đăng trên Tạp chí Luật học số 7/2009;

3

Luan van


Các cơng trình khoa học và bài viết nêu trên đều có giá trị to lớn về lý
luận và thực tiễn nhưng mới chỉ nghiên cứu những vấn đề chung nhất về
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự mà chưa có cơng trình, bài viết nào
nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện về hoạt động này tại một địa bàn
cấp huyện với nhiều nút giao thông quan trọng với sự nhập cư ngày càng tăng
của lao động nhiêu nơi trên đất nước như huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương.
Do vậy, đề tài luận văn “Giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự Lý luận và thực tiễn tại địa bàn huyện KimThành, tỉnh Hải Dương” đảm
bảo tính cấp thiết và có ý nghĩa lớn về lý luận và thực tiễn.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu:
Luận văn làm sáng rõ thêm về lý luận và nội dung cơ bản của hoạt
động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo quy định của BLTTHS năm

2015 so sánh với BLTTHS 2003; đồng thời trên cơ sở nghiên cứu một số vấn
đề thực tiễn xét xử các vụ án Hình sự sơ thẩm trên địa bàn huyện Kim Thành,
tỉnh Hải Dương giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2020, luận văn đưa ra một số
giải pháp để hồn thiện pháp luật tố tụng hình sự cũng như bảo đảm áp dụng
đúng các quy định của pháp luật tố tụng Hình sự khi giải quyết các vụ án
Hình sự sơ thẩm. Từ đó làm cơ sở đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm góp
phần hồn thiện các quy định của pháp luật tố tụng Hình sự và cơ chế nâng
cao hơn nữa hiệu quả của việc áp dụng các quy định của pháp luật tố tụng
Hình sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự tại huyện Kim Thành, tỉnh
Hải Dương. Đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp để phù hợp với sự phát triển
kinh tế xã hội cùng với đó là đấu tranh phịng ngừa tội phạm theo tình hình
thực tế ở nước ta hiện nay.

4

Luan van


2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Làm rõ khái niệm chuẩn bị xét xử sơ thẩm, vai trò và ý nghĩa của nó
trong hoạt động xét xử của Tồ án;
Nghiên cứu lịch sử hình thành và phát triển của các quy định pháp luật
về chuẩn bị xét xử vụ án Hình sự và một số quy định của các nước trên thế
giới về vấn đề này để đưa ra được sự so sánh giữa các bộ luật qua các các
thười kỳ, từ đó đúc kết được sự thay đổi của phát luật giữa cũ và mới, giữa
nước ta và một số nước trên thế giới; Nghiên cứu các quy định của PLTTHS
hiện hành về chuẩn bị xét xử; nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật về hoạt
động chuẩn bị xét xử vụ án Hình sự ở huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương
như: tình hình giải quyết, xét xử các vụ án Hình sự trên địa bàn huyện Kim
Thành, tỉnh Hải Dương, những kết quả đạt được, một số thiếu sót, hạn chế và

những nguyên nhân của thiếu sót, hạn chế từ thực tiễn xét xử đó.... Từ đó đưa
ra những vướng mắc, bất cập để có những kiến nghị nhằm hồn thiện và nâng
cao hiệu quả áp dụng các quy định của pháp luật về chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án Hình sự.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu về các quy định của pháp luật về giai đoạn chuẩn
bị xét xử vụ án Hình sự thơng qua thực tiễn xét xử tại huyện Kim Thành, tỉnh
Hải Dương.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Luận văn nghiên cứu về “Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự Lý
luận và thực tiễn tại địa bàn huyện KimThành, tỉnh Hải Dương” dưới góc độ
Luật TTHS, đề cập có hệ thống những vấn đề thuộc về cơ sở lý luận và cơ sở

5

Luan van


thực tiễn, cũng như các quy định của PLTTHS về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự ở Việt Nam qua các thời kỳ để có cái nhìn tổng quan về sự thay
đổi của phát luật tố tụng Hình sự. Đồng thời dựa trên cơ sở pháp luật, Luận
văn còn nghiên cứu và giải quyết những vấn đề xung quanh thực tiễn hoạt
động của các cơ quan Tòa án, Việt kiểm sát trong giai đoạn chuẩn bị xét xử
sơ thẩm các vụ án Hình sự, kết hợp với việc nghiên cứu đánh giá hoạt động
này trong thực tiễn, phân tích những thiếu sót, hạn chế, từ đó kiến nghị những
giải pháp nhằm bảo đảm áp dụng đúng quy định của pháp luật trong tố tụng
Hình sự.
Về địa điểm: Trên địa bàn huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương
Về thời gian: Trong giai đoạn 05 năm từ năm 2016 – 2020, số liệu

thống kê của Tòa án nhân dân huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương.
Do đây là một vấn đề rộng và phức tạp, hơn thế trong gia đoạn chuẩn bị
xét xử vụ án Hình sự có sự tham gia của nhiều cơ quan tiền hành tố tụng và cá
nhân, tổ chức khác nhau nên tác giả không thể xem xét toàn diện tất cả các
nội dung của vấn đề cũng như không đề cập đến các vấn đề liên quan đến
chuẩn bị xét xử của Tòa án quân sự mà chỉ nghiên cứu một số nội dung cơ
bản của BLTTHS và làm sáng tỏ một cách có hệ thống về lý luận, pháp lý và
thực tiễn áp dụng về giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Trên cơ
sở đó đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận

6

Luan van


Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở sử dụng phương pháp luận duy
vật biện chứng, phương pháp luận duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và Pháp luật, quan điểm của Đảng và
Nhà nước ta về cải cách hệ thống tư pháp, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước
pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, đường lối đấu tranh phòng chống tội
phạm của nhà nước ta , về chính sách hình sự, làm kim chỉ nam xun suốt
trong toàn bộ cấu trúc nghiên cứu của luận văn.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận Văn sử dụng các phương pháp cụ thể và đặc thù của khoa học
luật hình sự như phương pháp phân tích và tổng hợp; phương pháp so sánh,
đối chiếu, phương pháp diễn dịch, quy nạp để tổng hợp và thống kê các tri
thức khoa học từ lý luận đến thực tiễn, phương pháp Hệ thống hoá các văn

bản pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng trên cơ sở thực tiễn áp dụng
để nghiên cứu luận văn.
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
Về mặt lý luận : Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần Làm rõ
thêm một số quy định của BLTTHS năm 2015 về giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án Hình sự. Góp phần hồn thiện những quy định của pháp luật tố
tụng hình sự, tạo thuận lợi cho hoạt động áp dụng pháp luật của cơ quan có
thẩm quyền, đáp ứng địi hỏi xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa. Từ đó rút ra được những giá trị tiến bộ và một số hạn chế của pháp luật
tố tụng hiện hành, nguyên nhân, giải pháp để nâng cáo hiệu quả áp dụng pháp
luật.
Về mặt thực tiễn: Các kết quả nghiên cứu của luận văn có thể là tài liệu
tham khảo cho các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành, xây dựng
hồn thiện các quy định đối với xét xử các vụ án Hình sự sơ thẩm. Ngoài ra,

7

Luan van


kết quả đạt được trong nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài
liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu khoa học ngành Luật và tài liệu
tham khảo đối với người làm công tác nghiên cứu, giảng dạy. Qua đó, đúc kết
thực tiễn để rút ra những nhận định, đánh giá có ý nghĩa góp phần nâng cao
chất lượng xét xử các vụ án hình sự sơ thẩm tại ngành Tòa án nhân dân, đội
ngũ Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân. Quá đó góp phần quan trọng trong cơng
cuộc đấu tranh phịng chống tội phạm theo thực tế phát triển của đất nước.
6. Bố cục của luận văn.
Ngồi lời nói đầu và phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, mục
lục, luận văn có bố cục như sau:

Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về giai đoạn chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án Hình sự.
Chương 2: Thực tiễn thi hành quy định của Bộ luật tố tụng Hình sự
năm 2015 về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự tại huyện Kim Thành,
tỉnh Hải Dương và các giải pháp bảo đảm thi hành đúng.

8

Luan van


Chương 1:
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ
GIAI ĐOẠN CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. Những vấn đề lý luận về giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án HÌnh sự.
1.1.1. Khái niệm chuẩn bị xét xử sơ thẩm và giai đoạn chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự.
1.1.1.1. Khái niệm chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự.
Trong giới luật học có nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm vụ án
Hình sự, tuy nhiên các quan điểm đều có cùng điểm chung về khái niệm vụ án
Hình sự là vụ án có dấu hiệu của tội phạm đã được quy định trong Bộ luật
hình sự được cơ quan điều tra ra lệnh khởi tố về hình sự để tiến hành điều
tra, truy tố, xét xử theo các trình tự, thủ tục đã được quy định ở Bộ luật tố
tụng hình sự.
Trong quá trình tố tụng vụ án Hình sự lại được chia làm nhiều giai đoạn
khác nhau, trong đó hoạt động xét xử là giai đoạn trọng tâm, quyết định của
quá trình tố tụng. Hoạt động xét xử bao gồm giai đoạn chuẩn bị xét xử và
thực hiện các thủ tục xét xử tại phiên tòa như Hỏi đáp, tranh tụng.... Trong đó
chuẩn bị xét xử là hoạt động đầu tiên khi hồ sơ được chuyển từ giai đoạn điều

tra, truy tố sang Tòa án. Giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm có vai trị rất quan
trọng, tuy không đưa ra những phán quyết như giai đoạn xét xử, nhưng giai
đoạn này là cơ sở quan trọng để Tòa án đưa ra các phán quyết của mình một
cách khách quan và đúng pháp luật. Tại giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án Hình sự, Tòa án phải thực hiện một chuỗi các hành vi , hoạt động tố tụng
liên tiếp như tiếp nhận hồ sơ, thụ lý vụ án, ra Quyết định các biện pháp ngăn

9

Luan van


chặn, các hoạt động tố tụng này phối hợp liên hồn, nhịp nhàng với nhau cùng
hướng tới một mục đích để phiên tòa sơ thẩm được xét xử một cách khách
quan, vô tư, đúng người đúng tội, đúng pháp luật.
Chuẩn bị xét xử là một chế định của BLTTHS và là một hoạt động thực
hiện nhiệm vụ cụ thể của Tòa án mà người được giao thẩm quyền thực hiện
những hoạt động đó là Thẩm phán.
Theo Từ điển Tiếng Việt thì “chuẩn bị” nghĩa là “làm cho có sẵn cái
cần thiết để làm việc gì đó”, “xét xử” là từ Hán Việt, có nghĩa là “hoạt động
do Tịa án tiến hành theo pháp luật tố tụng, trong đó Tịa án, sau khi nghiên
cứu một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ các tình tiết của một vụ án,
tiến hành giải quyết và xử lý vụ án bằng việc ra bản án và các quyết định cần
thiết”. Còn “sơ thẩm", có nghĩa là “lần đầu tiên đưa ra xét xử vụ án của một
Tịa án có thẩm quyền”.
Chuẩn bị xét xử vụ án Hình sự là một chế định của pháp luật tố tụng
Hình sự. Chế định này được quy định tại mục II chương XXI của BLTTHS
năm 2015. Tuy nhiên, trong giải thích từ ngữ của bộ luật lại khơng nói về
định nghĩa của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự là gì. Do đó đã đến rất
nhiều cách hiểu khác nhau về giai đoạn chuẩn bị xét xử vụ án Hình sự.

Theo đó, tác giả Đinh Văn Quế cho rằng “Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự là chuẩn bị những điều kiện cần thiết để đưa vụ án ra xét xử theo
đúng quy định của pháp luật”
Tại Giáo trình tố tụng hình sự của Đại học Huế đưa ra khái niệm, đó là
chuẩn bị xét xử vụ án hình sự là khâu đầu tiên, một phần của giai đoạn xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự, trong đó Tịa án có thẩm quyền tiến hành các hoạt
động tố tụng và việc làm cần thiết do pháp luật quy định để đảm bảo cho việc
xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật”[28, tr. 349].
10

Luan van


PGS.TS Trần Văn Độ thì “Chuẩn bị xét xử là phần đầu tiên của giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự kể từ khi nhận hồ sơ vụ án, trong đó Thẩm
phán chủ tọa phiên tịa có nhiệm vụ nghiên cứu hồ sơ vụ án, giải quyết các
khiếu nại và yêu cầu của những NTGTT và tiến hành những việc cần thiết cho
việc mở phiên tòa như giao các quyết định của Tòa án, triệu tập những người
tham gia tố tụng, quyết định hay đề nghị Chánh án, Phó Chánh án quyết định
áp dụng thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn... trong thời hạn do pháp
luật quy định. Chuẩn bị xét xử cũng là một giai đoạn tố tụng rất quan trọng.
Bởi vì, trong giai đoạn này Thẩm phán phải nghiên cứu hồ sơ vụ án để ra một
trong những quyết định đưa vụ án ra xét xử, trả hồ sơ để điều tra bổ sung,
tạm đình chỉ hay đình chỉ vụ án ".
Cịn theo của TS. Lê Tiến Châu cho rằng: “Chuẩn bị xét xử là một
khâu của giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, bao gồm các hoạt động
khác nhau, có mối liên hệ mật thiết với nhau và cùng hưởng tới yêu cầu tạo ra
những điều kiện cần thiết cho hoạt động xét xử sơ thẩm, đảm bảo việc xét xử
đúng người, đúng tội đúng pháp luật. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm tuy chỉ là một
khẩu của giai đoạn xét xử sơ thẩm nhưng bao gồm một hệ thống các hoạt

động tố tụng phức tạp, phối hợp với nhau cùng tưởng về mục đích chung là
đảm bảo hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, đó là: hoạt động thụ lý vụ án;
nghiên cứu hồ sơ vụ án; ra quyết định tố tụng cần thiết".[7, tr. 241]
Theo quan điểm cá nhân tôi, chuẩn bị xét xử là một phần trong xét xử
sơ thẩm vụ án Hình sự. Giai đoạn này được bắt đầu kể từ khi Tòa án tiếp nhận
hồ sơ vụ án từ Viện kiểm sát chuyển sang. Trong giai đoạn này, Thẩm phán
được phân công giải quyết, xét xử vụ án có thẩm quyền thực hiện các hoạt
động tố tụng xoay quanh việc tìm ra sự thật khách quan của vụ án, Đây là giai
đoạn hết sức quan trọng đối với việc giải quyết vụ án, là tiền đề để đưa ra

11

Luan van


phán quyết với một người bị Viện kiểm sát truy tố là có tội hay khơng có tội,
góp phần củng cố pháp chế và trật tự pháp luật, bảo vệ vững chắc. Chuẩn bị
xét xử vụ án Hình sự có thời điểm bắt đầu và thời điểm kết thúc được quy
định chặt chẽ trong bộ luật tố tụng Hình sự, mà tại đó Tịa án thực hiện một
chuỗi các hoạt động tố tụng phức tạp có sự liên kết mật thiết đến nhau để tiến
hành thu thập bổ sung chứng cứ thêm cho hồ sơ vụ án để hướng về mục đích
chung là bảo đảm hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được đúng đắn, đó
là: hoạt động thụ lý vụ án, nghiên cứu hồ sơ vụ án, ra quyết định tố tụng cần
thiết. Điểm kết thúc của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự được kết thúc
khi Tòa án ra một cáo quyết định theo quy định tại khoản 1 Điều 227
BLTTHS như: Quyết định đưa vụ án ra xét xử; Quyết định trả Hồ sơ để điều
tra bổ sung, Quyết định đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án.
Mặt khác, Chuẩn bị xét xử còn là một hoạt động của Tòa án mà ở đó
chính là Thẩm phán thực hiện các nhiệm vụ quyền hạn của mình theo pháp
luật tố tụng Hình sự. Có rất nhiều chủ thể khác nhau tham gia vào quá trình

chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự, nhưng Tịa án là cơ quan giữ vai trò
chủ đạo tiến hành các hoạt động tố tụng trong giai đoạn này. Đây là hoạt động
tiên quyết để Tòa án sau khi kết thúc các giai đoạn Điều tra, truy tố, để Tịa án
có thời gian nghiên cứu hồ sơ, tiến hành bổ sung các tài liệu chứng cứ còn lại
của vụ án, đây là khâu cuối cùng trước khi Tòa án đưa vụ án ra để xét xử,
phán quyết, Nó gần như có yếu tố quyết định đến việc nhận thức của Thẩm
phán chủ tọa phiên tòa về sự thực khách quan của vụ án, do đó chuẩn bị xét
xử vụ án Hình sự cũng đóng một vai trị quyết định và vơ cùng quan trọng khi
giải quyết một vụ án Hình sự.
Khi tham gia vào việc chuẩn bị xét xử vụ án Hình sự, địi hỏi thẩm
phán phải có những cái nhìn khách quan và nhận thức đúng đắn về pháp luật,

12

Luan van


đặc biệt việc tuân thủ nghiêm ngặt theo từng quy định của chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án Hình sự trong bộ luật Tố tụng hình sự là điểm mấu chốt, vì Thẩm
phán là người có trách nhiệm đi tìm sự thật khách quan cho vụ án nên cần có
nhận thức đúng và đầy đủ về tầm quan trọng của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự nhằm nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các vụ án Hình sự của
Tịa án, góp phần đấu tranh phịng, chống tội phạm, đẩy mạnh dân chủ hóa,
tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Ngoài ra, theo pháp luật tố tụng Hình
sự thì ngồi thẩm phán thì Hội thẩm nhân dân là thành viên hội đồng xét xử
cũng phải thực hiện việc chuẩn bị xét xử vụ án Hình sự
Từ những vấn để trình bày nêu trên, theo tác giả thì có thể hiểu khái
niệm về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự như sau: Chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự nằm trong trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự,
là hoạt động tố tụng mang tính quyền lực Nhà nước, do cơ quan nhà nước có

thẩm quyền thực hiện mà trong đó Hội đồng xét xử sơ thẩm được phân công
là thành phần chủ đạo thực hiện việc giải quyết vụ án theo đúng quy định của
BLTTHS, góp phần đảm bảo tính khách quan,vơ tư để xét xử vụ án Hình sự
đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
1.1.1.2. Vị trí, vai trị, ý nghĩa của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có ý nghĩa vô cùng
quan trọng đối với việc giải quyết vụ án Hình sự.Việc chuẩn bị xét xử vụ án
Hình sự góp phần quan trong để Tịa án nhận thức được hướng giải quyết vụ
án, từ đó sẽ là ảnh hưởng to lớn đến chất lượng giải quyết vụ án Hình sự. Quá
trình chuẩn bị xét xử vụ án Hình sự càng được chuẩn bị kỹ lưỡng và chặt chẽ
bao nhiêu thì chất lượng giải quyết, xét xử các vụ án Hình sự sơ thẩm ngày
càng được nâng cao đảm bảo phục vụ cho cơng tác đấu tranh phịng chống tội
phạm theo tình hình phát triển của đất nước. Ngược lại nếu việc chuẩn bị xét

13

Luan van


xử vụ án Hình sự được chuẩn bị khơng kỹ càng sẽ dẫn đến sai phương hướng
khi giải quyết vụ án Hình sự, làm cho việc xét xử dễ đi đến việc oan sai, bỏ
lọt tội phạm. Trên thực tế đã có rất nhiều minh chứng cho thấy trong quá trình
giải quyết vụ án Hội đồng xét xử sơ thẩm, chuẩn bị, nghiên cứu chưa kỹ dẫn
đến hiểu sai về nội dung vụ án dẫn đến việc bị hủy, sửa do oan sai, bỏ lọt tội
phạm, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người tham gia tố tụng.
Từ những nhận định trên ta có thể thấy vai trị của việc chuẩn bị xét xử vụ án
Hình sự là vô cùng quan trọng và mang nhiều ý nghĩa lướn lao đối với việc
nhận thức và đánh giá về tội phạm.
Việc nghiên cứu hồ sơ vụ án Hình sự tại giai đoạn chuẩn bị xét xử vụ
án Hình sự sẽ giúp Thẩm phán và Hội thẩm nắm rõ được nội dung vụ án từ đó

đưa ra những nhận định đúng đắn góp phần quan trọng cho việc điều khiển
phiên tịa khi đưa vụ án ra xét xử, đảm bảo các chứng cứ được xem xét một
cách tồn diện, cơng khai, minh bạch, đúng người đúng tội, đúng pháp luật.
Việc chuẩn bị xét xử một vụ án Hình sự tốt cịn là yếu tố quyết định đến chất
lượng xét xử các vụ án Hình sự của Tịa án hay chính xác là thẩm phán và hội
thẩm nhân dân, qua đó đảm bảo cho vụ án được giải quyết nhanh chóng, triệt
để giúp đảm bảo quyền và lợi ích cho người bị buộc tội và những người tham
gia tố tụng. Quá trình chuẩn bị xét xử sẽ đem lại nhiều hiệu quả khi trực tiếp
xét xử vụ án, giúp hội đồng xét xử dễ dàng điều hành phiên tòa làm cho việc
xét xử được diễn ra nhanh gọn nhưng không thiếu đi sự chính xác, đem lại
hiệu quả cao cho cơng tác xét xử án Hình sự nói chung.
Việc thực hiện tốt q trình có ý nghĩa vơ cùng quan trọng đối với hoạt
động xét xử của Hội đồng xét xử tại phiên tịa. Tại giai đoạn này tuy khơng
đưa ra được kết quả giải quyết các vụ án Hình sự nhưng lại là tiền đề để Tòa
án nhận định và đưa ra phương hướng giải quyết vụ án. Việc chuẩn bị tốt giai

14

Luan van


đoạn này giúp Tịa án đưa ra phán quyết chính xác nhất tại phiên tòa để tránh
oan sai, bỏ lọt tội phạm. Trên thực tế cho thấy rất nhiều vụ án tại giai đoạn
chuẩn bị xét xử phát hiện ra tội phạm mới cũng như có thêm những chứng cứ
gỡ tội cho bị cáo hoặc tội phạm của bị cáo không đúng với tội danh mà Viện
kiểm sát truy tố. Điều đó cho thấy chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự có ý
nghĩa thực sự lớn lao đối với việc giải quyết vụ án Hình sự.
Tại Điều 276 BLTTHS năm 2015 quy định về Nhận hồ sơ vụ án, bản
cáo trạng và thụ lý vụ án. Trong đó, tại khoản 1 quy định : “Khi Viện kiểm sát
giao bản cáo trạng, hồ sơ vụ án và vật chứng kèm theo (nếu có), Tịa án phải

kiểm tra và xử lý”.
Như vậy, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự bao gồm các hoạt động
như thụ lý vụ án, nghiên cứu hồ sơ vụ án và ra quyết định tố tụng cần thiết đối
với việc giải quyết vụ án. Cụ thể chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được
tính kể từ khi Tịa án nhận được hồ sơ của Viện kiểm sát chuyển sang, ngày
nhận hồ sơ chính là ngày thụ lý vụ án, thời hạn chuẩn bị xét xử được tính kể
từ ngày thụ lý vụ án tùy theo tôi danh bị truy tố là tội phạm ít nghiêm trọng,
nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hay đặc biệt nghiêm trọng.
Thời hạn chuẩn bị xét xử vụ án Hình sự kết thúc khi Tịa án ra một
trong các quyết định theo các điểm a, b, c khoản 1 Điều 277 của bộ luật tố
tụng Hình sự 2015 đó là Quyết định đưa vụ án ra xét xử, Quyết định trả hồ sơ
để điều tra bổ sung và Quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ giải quyết vụ án.
Như vậy, theo quy định của pháp luật phạm vi của việc thực hiện chuẩn
bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự bắt đầu bằng việc Tịa án tiếp nhận hồ sơ và
thụ lý hồ sơ vụ án và kết thúc bằng việc Thẩm phán ra một trong các quyết
định sau: Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung; Quyết định đình chỉ;
Quyết định tạm đình chỉ; hoặc Quyết định đưa vụ án ra xét xử.

15

Luan van