Skkn lồng ghép giáo dục kỹ năng sống trong giảng dạy sinh học 8 ở trường thcs

1/15
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
1.Cơ sở lí luận:
"Hiền dữ phải đâu là tính sẵn
Phần nhiều do giáo dục mà nên"
(Trích: Quan điểm của Bác Hồ)
Sinh thời Bác Hồ đã từng nói về nhiệm vụ giáo dục cho học sinh: "Óc
những người trẻ tuổi sạch như tờ giấy trắng. Nhuộm xanh thì nó sẽ xanh,
nhuộm đỏ thì nó sẽ đỏ. Vì vậy, sự học trong nhà trường có ảnh hưởng rất lớn
cho tương lai của thanh niên". Mỗi học sinh là một cây non, khi lớn lên cần được
uốn nắn, dạy dỗ và chỉ bảo của ông bà, cha me, thầy cơ giáo … để cây đó lớn lên
được khỏe mạnh, luôn vươn cao, vươn xa và đặc biệt khơng bao giờ chịu khuất
phục trước gió bão, luôn biết che chở và bảo vệ cho những mầm xanh mới nhú lên.
Đúng vậy, dạy người phải hướng tới tạo cho người học khả năng thích ứng
với xã hội, ứng xử tích cực trong các mối quan hệ xã hội, các tình huống của cuộc
sống. Đó chính là dạy cho người học kĩ năng sống: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng làm
chủ bản thân, ứng phó với những căng thẳng và ra quyết định để giải quyết vấn đề
trước những biến cố, thách thức của xã hội…Bởi “Con người vừa là mục tiêu, vừa
là động lực của sự phát triển xã hội. Để thực hiện thành công sự nghiệp CNH HĐH đất nước, cần phải có những con người lao động mới phát triển toàn
diện”. Do vậy giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo 4 trụ cột
của giáo dục thế kỷ XXI, mà thực chất là cách tiếp cận kĩ năng sống(KNS) cho học
sinh: "Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung
sống" (Trích: Giáo dục KNS trong môn Sinh học ở trường THCS).
Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay,
lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ,
ham hiểu biết, thích tìm tịi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội,
còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lơi kéo, kích động làm nảy sinh nhiều vấn đề xã
hội như: nghiện rượu, nghiện ma túy, mại dâm, cờ bạc… Nếu không được giáo dục
KNS, nếu thiếu KNS, các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào
lối sống ích kỉ, lai căng, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách.

Vì vậy, việc giáo dục KNS cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp các em rèn
luyện hành vi, có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc,
giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây
dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ
động, an tồn, hài hịa, lành mạnh. KNS khơng những thúc đẩy sự phát triển cá
nhân mà cịn góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội, giúp ngăn ngừa các vấn đề
xã hội và bảo vệ quyền con người.
Tuy nhiên, chúng ta đang thấy rõ là đa số học sinh hiện nay còn thiếu KNS.
Biểu hiện của điều đó là sự gia tăng về bạo lực học đường,vi phạm pháp luật, liều
lĩnh, ứng phó khơng lành mạnh hay lối sống ích kỷ, vơ tâm, khép mình … Ví dụ:
Hiện tượng học sinh cịn đánh nhau bè phái và gần đây nhất là vụ học sinh tát giáo

skkn


2/15
viên ngay trên lớp… được quay thành các clip phát tán lên mạng. Đồng thời, kỹ
năng giải quyết vấn đề, khả năng tự phục vụ bản thân giảm, không đáp ứng được
yêu cầu trước thềm hội nhập quốc tế.
Câu hỏi đặt ra: "Tại sao nhiều học sinh lại thiếu KNS đến vậy?". Điều này có
thể giải thích đơn giản là ta chưa có phương pháp cụ thể, chưa có kiến thức giáo
dục cụ thể những KNS cho học sinh. Chúng ta tập trung nhiều vào giảng dạy văn
hóa, dạy lơgic, suy luận mà bỏ qua những khía cạnh hoạt động tinh thần (cảm xúc,
tình cảm …). Có nhiều ý kiến cho rằng: KNS là điều rất căn bản mà ai cũng biết
(như: phải biết hòa đồng trong tập thể, biết lắng nghe, biết ra quyết định). Nhưng
trên thực tế, chúng ta có miệng khơng đồng nghĩa là chúng ta nói được ngay, có tay
khơng đồng nghĩa là biết viết mà phải học rất nhiều, tập rất nhiều mới nói được,
viết được.
Xuất phát từ những lý do trên mà tôi xin mạnh dạn chọn đề tài sáng kiến
kinh nghiệm: " Lồng ghép giáo dục kỹ năng sống trong giảng dạy sinh học 8 ở

trường THCS".
2. Cơ sở thực tiễn
Qua nhiều năm giảng dạy môn sinh học trong trường THCS, tôi thấy rằng:
Môn sinh học trong nhà trường THCS giúp học sinh nhận thức được đặc điểm hình
thái, cấu tạo của cơ thể người trong mối quan hệ với môi trường sống. Kiến thức
sinh học lớp 8 rất gần gũi với thực tế, liên hệ chính bản thân các em bởi đó là môn
nghiên cứu cơ thể người. Qua môn học không chỉ rèn luyện nhiều kĩ năng sống tích
cực cho học sinh như: kĩ năng hợp tác nhóm, kĩ năng quản lí thời gian, kĩ năng
quản trị dự án, kĩ năng giải quyết vấn đề…mà cịn giúp các em khơng ngừng tư duy
sáng tạo, hiểu đầy đủ, có hệ thống và toàn diện các tri thức về cơ sở khoa học của
các biện pháp vệ sinh, phịng bệnh, cách xử lí các tình huống trong cuộc sống có
liên quan sức khỏe của con người, trong đó có sức khỏe sinh sản.
Từ những lý do trên có thể khẳng định, việc giáo dục KNS cho học sinh
trong các trường phổ thông là rất cần thiết và có tầm quan trọng đặc biệt.
+ Trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kỹ năng phù hợp.
Trên cơ sở đó hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích
cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình
huống và hoạt động hàng ngày.
+ Tạo cơ hội thuận lợi cho học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình
và phát triển hài hịa về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức.
Do vậy việc lồng ghép kĩ năng sống vào mơn học giúp các em có thể vận dụng vào
thực tế là điều hết sức ý nghĩa. Từ những lí do trên tơi xin chọn đề tài: “Lồng ghép
giáo dục kĩ năng sống trong giảng dạy sinh học 8 ở trường THCS” để nghiên cứu
nhằm góp phần đào tạo thế hệ trẻ vừa hồng vừa chuyên.

skkn


3/15
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:

Để làm tốt nhiệm vụ giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường THCS, nâng
cao dần nhận thức và giáo dục KNS cho học sinh. Từ đó, nâng cao nhận thức về
KNS cho các em ở trong nhà trường, gia đình và xã hội nhằm hưởng ứng phong
trào thi đua "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực" - một trong những
nhiệm vụ giáo dục của nhà trường.
III. THỜI GIAN, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1. Thời gian nghiên cứu
- Tôi đã nghiên cứu trong khá nhiều năm học, song từ năm 2019 bắt đầu đầu tư
thời gian nghiên cứu nhiều hơn với đối tượng học sinh lớp 8 của trường nơi tôi
đang công tác.
2. Đối tượng nghiên cứu
- Học sinh lớp 8A,8B trường THCS năm học 2019-2020
- Học sinh lớp 8A, 8B trường THCS năm học 2020- 2021
3. Phạm vi nghiên cứu
+ Học kì 1 Năm học 2019-2020: Số học sinh 73
Lớp thực nghiệm (8A)
Lớp đối chứng (8B)
38 học sinh
35 học sinh
+ Học kì 1 Năm học 2020-2021: Số học sinh 78
Lớp thực nghiệm (8A)
Lớp đối chứng (8B)
40 học sinh
38 học sinh
IV. SỐ LIỆU KHẢO SÁT TRƯỚC KHI THỰC HIỆN GIẢI PHÁP
1. Mức độ nhận thức kĩ năng sống của học sinh học kì 1 năm học 2019-2020
Lớp/sĩ số

8A(38)
8B(35)

Mức
độ

Tốt
SL
7
5

Khá
%
18,4
14,3

SL
13
12

%
34,2
34,3

Trung bình

Yếu

SL
16
15

SL
2
3

%
42,2
42,9

%
5,2
8,5

2. Mức độ nhận thức kĩ năng sống của học sinh học kì 1 năm học
2020-2021
Lớp/sĩ số
Mức Tốt
Khá
Trung bình Yếu
độ
8A(40)
8B(38)

SL
10
8

%
25
21,1

SL
14
13

skkn

%
35
34,2

SL
14
15

%
35
39,5

SL
2
2

%
5
5,2


4/15
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG Ở TRƯỜNG

THCS
1. Thuận lợi:
- Được sự quan tâm của các cấp chính quyền và địa phương, cơ sở vật chất
nhà trường đã được xây dựng khang trang, sạch đẹp đáp ứng gần như khá đầy đủ
nhu cầu về trang thiết bị để việc học đạt kết quả cao.
- Đứng dưới góc độ cơng tác giáo dục KNS, trường có nhiều thuận lợi về sự
tuyên truyền hiểu biết về KNS gắn với thực tế cuộc sống.
- Chương trình hoạt động của Liên đội: “Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực” đã được đưa vào nhà trường như các dự án của Bộ giáo dục và
đào tạo phát động về giáo dục KNS cho học sinh, tạo sân chơi hợp tác, đoàn kết
trong học đường.
Ngồi việc khai thác các nội dung có trong các môn học như: Địa lý, giáo
dục công dân, ngữ văn … Nhà trường luôn giáo dục KNS cho học sinh thơng qua
các hoạt động của Liên đội như:
2. Khó khăn:
Hầu hết học sinh là con em nhà nông, do điều kiện hồn cảnh kinh tế cịn
thiếu thốn và khó khăn. Do đó, việc giáo dục KNS cũng bị ảnh hưởng nhiều: có
nhiều học sinh đua địi cho bằng bạn bằng bè dẫn đến hiện tượng ăn cắp còn xảy ra.
Nhận thức của một số phụ huynh cịn chưa cao, đơi khi chưa tìm hiểu cặn kẽ mọi
ngun nhân, cịn có hiện tượng đánh, chửi học sinh, gây ảnh hưởng xấu trong mỗi
học sinh.
Đồ dùng dạy học cho lồng ghép giáo dục KNS ở đa số các bộ môn hầu như
chưa có, chủ yếu là dạy chay.
Giáo viên được đào tạo chun sâu về lĩnh vực này chưa có. Trong chương
trình học chuyên nghiệp, việc đưa học giáo dục KNS cũng chỉ là sơ lược mang tính
chất thơng báo.
Thơng tin về giáo dục KNS chưa đồng bộ, chưa đến được nhiều với đại đa số
học sinh, khi có học sinh vi phạm chưa có biện pháp xử lý kịp thời và chưa có hiệu
quả.
II. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
1. Giáo viên nắm vững nội dung và nguyên tắc giáo dục kĩ năng sống cho học

sinh trong nhà trường
1.1. Kĩ năng sống là gì?
- Theo tổ chức y tế thế giới (WHO): KNS là khả năng để có hành vi thích
ứng và tích cực, giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và
thách thức của cuộc sống hàng ngày.

skkn


5/15
- Theo UNICEF: KNS là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi
mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hành vi, thái độ
và kỹ năng.
- Theo tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa liên hiệp quốc (UNESCO):
KNS gắn với 4 trụ cột của giáo dục, đó là: "Học để biết, học làm người, học để
sống với người khác, học để làm".
1.2. Giáo dục kĩ năng sống là gì?
- Bản chất của KNS là kỹ năng tự quản lý bản thân và kỹ năng xã hội cần
thiết để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả. Nói cách
khác, KNS là khả năng làm chủ bản thân của mọi người, khả năng ứng xử phù hợp
với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình
huống của cuộc sống.
- KNS khơng phải tự nhiên có được mà phải hình thành dần trong quá trình
học tập, lĩnh hội và rèn luyện trong cuộc sống. Quá trình hình thành KNS diễn ra cả
trong và ngoài hệ thống giáo dục.
- KNS vừa mang tính cá nhân, vừa mang tính xã hội vì đó là khả năng của cá
nhân nhưng phụ thuộc vào các giai đoạn phát triển của lịch sử xã hội, chịu ảnh
hưởng của truyền thống và văn hóa của gia đình, cộng đồng và dân tộc.
Qua nhiều năm dạy sinh học 8 tôi nhận thấy rằng để giáo dục các em học
sinh phát triển toàn diện cả về Đức - Trí - Thể - Mỹ sẽ giúp các em học sinh tự tin

bước vào cuộc sống tương lai, nâng cao chất lượng nguồn lực đáp ứng yêu cầu hội
nhập hiện nay đó chính là tăng cường kĩ năng sống cho học sinh.
Vì vậy lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua giảng dạy bộ môn
sinh học 8 trong trường THCS giai đoạn hiện nay là hoàn toàn cần thiết, khả thi.
1.3. Nguyên tắc giáo dục KNS cho học sinh trong nhà trường:
1.3.1. Tương tác:
- KNS khơng thể hình thành chỉ qua việc nghe giảng và tự đọc tài liệu mà
phải thông qua các hoạt động tương tác với người khác (bạn cùng học, những
người xung quanh) như: kỹ năng thương lượng, kỹ năng giải quyết vấn đề …
1.3.2. Trải nghiệm:
- KNS chỉ được hình thành khi người học được trải nghiệm qua các tình
huống thực tế: Học sinh có kỹ năng tự bản thân làm việc, thể hiện ý tưởng cá nhân,
tự trải nghiệm và biết phân tích kinh nghiệm sống của chính mình và người khác.
1.3.3. Tiến trình:
- Giáo dục KNS khơng thể hình thành “ngày một, ngày hai” mà địi hỏi phải
có cả quá trình: nhận thức - hình thành thái độ - thay đổi hình vi.
1.3.4. Thay đổi hành vi:
- Mục đích cao nhất của giáo dục KNS là giúp người học thay đổi hành vi
theo hướng tích cực. Thúc đẩy người học thay đổi hành vi hay định hướng lại các
giá trị, thái độ và hành động của mình.
1.3.5 Thời gian - môi trường giáo dục:

skkn


6/15
- Giáo dục KNS thể hiện ở mọi nơi, mọi lúc và thực hiện càng sớm càng tốt
đối với trẻ em. Môi trường giáo dục được tổ chức nhằm tạo cơ hội cho học sinh áp
dụng kiến thức và kĩ năng vào các tình huống “thực” trong cuộc sống.
1.4. Nội dung giáo dục KNS cho học sinh trong nhà trường:

Nội dung giáo dục kĩ năng sống trong nhà trường phổ thông như: Kỹ năng tự
nhận thức, Kỹ năng xác định giá trị, Kỹ năng kiểm soát cảm xúc, Kỹ năng ứng phó
với căng thẳng, Kỹ năng tìm kiếm sự hỗ trợ, Kỹ năng thể hiện sự tự tin, Kỹ năng
giao tiếp, Kỹ năng lắng nghe tích cực, Kỹ năng thể hiện sự cảm thông, Kỹ năng
thương lượng, Kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, Kỹ năng hợp tác, Kỹ năng tư duy phê
phán, Kỹ năng tư duy sáng tạo, Kỹ năng ra quyết định, Kỹ năng giải quyết vấn đề,
Kỹ năng kiên định, Kỹ năng đảm nhận trách nhiệm, Kỹ năng đặt mục tiêu, Kỹ năng
quản lý thời gian, Kỹ năng tìm kiếm và xử lý thơng tin.
Nội dung giáo dục KNS cần được vận dụng linh hoạt tùy theo từng lứa tuổi,
cấp học, môn học, hoạt động giáo dục và điều kiện cụ thể. Ngoài các KNS cơ bản
trên, tùy theo đặc điểm vùng, miền, địa phương mà giáo viên lựa chọn thêm một số
KNS khác để giáo dục học sinh của trường, của lớp cho phù hợp.
2. Tham mưu với Ban giám hiệu nhà trường để tác động đến cơ sở vật chất và
hoạt động của nhà trường
Nhằm nâng cao hiệu quả cho công tác giáo dục KNS trong trường học. Giáo
viên cần tham mưu với Ban giám hiệu để trang bị đầy đủ cơ sở vật chất phục vụ
cơng tác giảng dạy- giáo dục:
- Xây dựng khu phịng học, phịng học bộ mơn gần nhau. Tạo sự giao lưu
giữa các em học sinh trong giờ ra chơi.
- Có khu nhà tập đa năng: đủ điều kiện cho học sinh luyện tập thể dục thể
thao, giao lưu tập thể, sinh hoạt chung toàn trường.
- Tổ chức hội thi “Tiếng hát thầy và trò”, thi văn nghệ, viết báo tường, hội
trại, tham quan học tập trải nghiệm thực tế … Thể hiện được sự đồng thuận, nhất trí
của các đồng chí trong trường. Đồng thời, giáo dục cho học sinh KNS thông qua
các hoạt động trong thực tế.
+ Đặc biệt, trồng và chăm sóc cây xanh, bồn hoa trong để tạo cho khuôn viên
nhà trường thêm “xanh - sạch - đẹp”.
3. Nghiên cứu kế hoạch dạy học và giảng dạy trên lớp:
- Việc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống trong giảng dạy sinh học 8 sẽ giúp học
sinh dễ hiểu và có những suy nghĩ để hành động đúng trước các tình huống có

trong thực tiễn. Tuy nhiên giáo viên cần nghiên cứu kế hoạch dạy học và phân loại
kĩ năng sống để chọn các kĩ năng lồng ghép phù hợp vào các tiết học.
- Qua nghiên cứu cho thấy, chương trình sinh học 8 là mơn học thực nghiệm,
tìm hiểu về cơ thê người qua thực hành, quan sát tranh ảnh, mơ hình, so sánh đối
chiếu … đã cung cấp cho học sinh những phương pháp và cách thức tư duy giúp
các em có những hiểu biết, nhận thức ngày càng mở rộng về môi trường sống phức
tạp, hình thành kĩ năng hành động trong giải quyết mối quan hệ giữa con người mơi trường và có được thái độ đúng đắn trước những vấn đề của môi trường.

skkn


7/15
-Với những nội dung và phương pháp đặc trưng, môn Sinh học 8 hồn tồn có
khả năng lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Cụ thể:
Các yêu cầu về kĩ năng như: “Biết thu thập thông tin, làm việc cá nhân và
làm việc theo nhóm, sưu tầm tư liệu, làm các báo cáo nhỏ, trình bày trước tổ, trước
lớp …”,“nhận dạng, đặt ra và giải quyết các vấn đề gặp phải trong học tập và
trong thực tiễn cuộc sống”;“biết vệ sinh cá nhân, bảo vệ cơ thể, phòng chống bệnh
tật, … nhằm nâng cao năng suất học tập và lao động”; yêu cầu thái độ như: “Xây
dựng ý thức tự giác và thói quen bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ mơi trường sống, có
thái độ hành vi đúng đắn với các vấn đề về dân số, sức khỏe sinh sản, phòng chống
HIV/AIDS …”
-Việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa người học đã
tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành các kĩ năng làm chủ bản thân, rèn luyện
cho các em sống có trách nhiệm với bản thân, bè bạn, gia đình, cộng đồng; có kỹ
năng ứng phó trước những tình huống khó khăn trong giao tiếp hàng ngày.
- Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn: Gắn nội dung mơn học với thực tiễn và
đặc điểm của chương trình Sinh học với nội dung tìm hiểu Sinh học địa phương
theo nhiều chủ đề khác nhau, tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận với các tình huống
của cuộc sống, góp phần xây dựng cho các em khả năng thích ứng, biết cách ứng

phó trước những tình huống khó khăn của cuộc sống ngay tại địa phương mình …
- Qua đó, mơn Sinh học giúp học sinh suy nghĩ tích cực, tự tin, dần hình
thành kĩ năng ra quyết định và lựa chọn đúng đắn.
3.1. Các bước thực hiện một bài giáo dục KNS: 4 bước
Các bước Mục đích
Mơ tả q trình thực hiện
- Kích thích học sinh tự tìm hiểu - Giáo viên và học sinh cùng thiết
1.
xem các em đã biết gì về khái kế hoạt động có tính chất trải
Khám phá niệm, kỹ năng, kiến thức … sẽ nghiệm.
được học.
- Giáo viên cùng học sinh đặt các
- Giúp giáo viên đánh giá, xác câu hỏi gợi lại những hiểu biết đã
định thực trạng kiến thức của có liên quan đến bài học.
học sinh trước khi giới thiệu vấn - Giáo viên giúp học sinh xử lý,
đề mới.
phân tích các hiểu biết, tổ chức và
phân loại chúng.
- Giới thiệu thông tin, kiến thức - Giáo viên giới thiệu mục tiêu bài
và kĩ năng mới thông qua việc học, kết nối chúng.
2.
tạo cầu nối giữa cái đã biết - - Giáo viên giới thiệu kiến thức và
Kết nối
chưa biết
kỹ năng mới
- Kiểm tra xem kiến thức và kỹ
năng mới đã được cung cấp tồn
diện và chính xác chưa. Cho ví dụ
3.
- Tạo cơ hội cho học sinh thực - Giáo viên thiết kế hoạt động mà

Thực
hành vận dụng kiến thức và kỹ học sinh phải sử dụng kiến thức và

skkn


8/15
hành/
luyện tập

năng mới vào một bối
cảnh/hồn cảnh/điều kiện có ý
nghĩa.
- Định hướng để học sinh thực
hành đúng cách.
- Điều chỉnh những hiểu biết và
kỹ năng còn sai lệch
- Tạo cơ hội cho học sinh tích
hợp, mở rộng và vận dụng kiến
thức và kỹ năng có được vào
các tình huống/bối cảnh mới.

kỹ năng mới.
- Học sinh hoạt động nhóm
- Giáo viên giám sát và điều chỉnh
khi cần thiết
- Giáo viên khuyến khích học sinh
thể hiện suy nghĩ hoặc mới lĩnh hội
được.
- Giáo viên cùng học sinh lập kế

hoạch các hoạt động đòi hỏi học
4.
sinh vận dụng kiến thức và kỹ năng
Vận dụng
mới.
- Học sinh hoạt động nhóm
- Giáo viên cùng học sinh tham gia
hỏi và trả lời
- Giáo viên có thể đánh giá kết quả
học tập của học sinh.
- KNS thường gắn với một bối cảnh để người ta có thể hiểu và thực hành một cách
cụ thể. Vì vậy giáo viên cần nghiên cứu kĩ kế hoạch dạy học để lồng ghép các kĩ
năng phù hợp.
3.2. Các ví dụ minh họa
Ví dụ 1: Lồng ghép giáo dục kĩ năng giữ gìn sự phát triển bình thường của bộ
xương qua Tiết 7- Bài 7: Bộ xương
- Giáo viên cho học sinh giải thích tục “bó chân” của phụ nữ thời phong
kiến. Qua đây giáo dục các em biết bảo vệ sự phát triển bình thường của xương bàn
chân giúp cho sự di chuyển dễ dàng của con người.
- Vì sao khi sai khớp phải chữa ngay không được để lâu?
Để lâu bao khớp không tiết dịch nữa, dây chằng bị dãn, sau này có chữa
khỏi xương vẫn cử động khó khăn.
Qua đây ta giáo dục được cho học sinh hạn chế chấn động mạnh đến bộ
xương, không cố mang vác nặng và sai tư thế; không leo trèo cao; khi bị sai khớp
phải điều trị ngay, khơng để lâu vì như vậy sẽ ảnh hưởng đến việc đi lại.
-Vì sao khi tham gia giao thơng cần phải đội mũ bảo hiểm?
Vì có 8 mảnh xương chính tạo nên hộp sọ người. Đa phần các xương có bản dẹt
mỏng lại được kết nối với nhau bằng đường khớp sọ nên dễ vỡ khi va chạm mạnh
hoặc chịu một lực tác động mạnh. Hộp sọ chứa não bộ là trung khu điều khiển các
hoạt động của cơ thể. Hơn nữa lại chấp hành luật giao thông.

skkn


9/15

Ví dụ 2: Lồng ghép kĩ năng tự chăm sóc bản thân, phòng tránh một số bệnh,
tật thường gặp về đường hô hấp qua Tiêt 24- Bài 22: Vệ sinh hệ hơ hấp
Ngồi các câu hỏi sách giáo khoa giáo viên đặt thêm các câu hỏi sau:
- Hút thuốc lá có hại như thế nào cho sức khỏe? Sưởi ấm bằng than tổ ong có
hại như thế nào?
- Tại địa phương đang có những hộ gia đình làm mộc tự phát. Em sẽ tuyên
truyền như thế nào để những hộ dân đó nghiêm túc chấp hành các biện pháp đảm
bảo an tồn cho người dân xung quanh?
-Làm cho mơi trường xanh sạch đẹp sẽ đem lại lợi ích gi cho cuộc sống
quanh ta?
Sau khi học sinh trả lời giáo viên bổ sung:
Hút thuốc lá nhiều bị viêm phổi, ho nên ban đêm ăn trộm nghe ho tưởng cịn
thức nên khơng vào nhà lấy trộm. Viêm phổi
Lao phổi
Ung thư phổi
người gầy yếu nên đi phải chống gậy, gặp chó xơng vào lấy gậy tự vệ nên khơng sợ
chó cắn. Và tất nhiên ung thư phổi thì sẽ chết trẻ đâu cịn để già mới chết.
Hiện nay vẫn còn những hộ gia đình có thói quen dùng bếp than tổ ong để
sưởi ấm sẽ bị ngạt khí gây ra tử vong. Qua đó giáo viên giáo dục học sinh thấy
được tác hại của việc hút thuốc lá, việc sưởi ấm bằng than tổ ong. Từ đó, em sẽ
khơng hút thuốc lá, khơng sử dụng than tổ ong để sưởi ấm vào mùa đông và vận
động, tuyên truyền người thân, bạn bè không hút thuốc lá. Để tăng hiệu quả của
việc giáo dục, giáo viên cho học sinh báo cáo dự án sưu tầm về tranh ảnh, video để
học sinh hiểu sâu hơn về tác hại của việc hút thuốc lá và có biện pháp phòng tránh.

skkn


10/15

Hút thuốc lá có hại cho sức khỏe

skkn


11/15
Ví dụ 3: Lồng ghép kĩ năng phịng ngừa tai nạn cho trẻ qua Tiết 25- Bài 23
Thực hành hô hấp nhân tạo
-Trước khi hô hấp cho người bị chết đuối, điện giật, ta cần phải làm gì?
- Trình bày phương pháp hà hơi thổi ngạt, phương pháp ép lồng ngực? Qua
đó giáo dục cho học sinh kĩ năng gặp người chết đuối phải xốc nước rồi mới hô
hấp. Trường hợp điện giật phải cắt cầu giao điện. Nếu môi trường thiếu dưỡng khí
phải đưa ngay nạn nhân ra chỗ thống khí. Qua từng phương pháp hơ hấp học sinh
nắm được các kĩ năng hô hấp nhân tạo. Để tăng tính giáo dục giáo viên cho học
sinh xem một số hình ảnh về tai nạn chết đuối có thể xảy ra khi các em tắm sông và
tham gia giao thông đường thủy khơng đúng qui định:

Ví dụ 4: Lồng ghép kĩ năng tự chăm sóc bản thân, phịng tránh một số bệnh,
tật thường gặp về mắt qua tiết 51-Bài 50: Vệ sinh mắt
- Tại sao không đọc sách ở khoảng cách quá gần, ở nơi thiếu ánh sáng hay
đang đi tàu xe?
- Nguyên nhân nào dẫn đến tật cận thị, viễn thị? Để không bị cận thị em cần
phải làm gì? Nêu các cách phịng tránh các bệnh về mắt mà em biết?
Qua các câu hỏi này giáo dục cho học sinh ngồi học đúng tư thế không

nghiêng vẹo, đảm bảo khoảng cách giữa mắt và sách cách nhau từ 25 đến 30cm,
khi xem ti vi không ngồi quá gần tốt nhất là trên 3m; khơng đam mê trị chơi điện
tử, phải đọc sách nơi có đủ ánh sáng; khi đi tàu xe khơng nên đọc sách báo ....
Từ đó giáo dục cho các em không dụi tay bẩn vào mắt, không dùng chung
khăn mặt, không tắm sông, thường xuyên rửa mắt bằng nước muối pha lỗng, ...
Ví dụ 5: Lồng ghép kĩ năng tự chăm sóc bản thân, phịng tránh một số bệnh,
tật thường gặp về hệ thần kinh qua tiết 58-Bài 54: Vệ sinh hệ thần kinh
-Nêu tác hại của ma túy?
Suy yếu nòi giống, cạn kiệt kinh tế, lây nhiễm HIV, mất nhân cách.

skkn


12/15

Sau khi được trang bị kiến thức học sinh sẽ có kĩ năng phịng tránh tác hại
của rượu, bia, thuốc lá, ma túy: không tập hút thuốc lá, không uống rượu bia khi bị
bạn bè thách thức, lôi kéo hay rủ rê, không bị kẻ xấu lợi dụng tham gia các tệ nạn
xã hội như: sử dụng ma túy,…
Ví dụ 6: Lồng ghép kĩ năng tự chăm sóc bản thân, phòng tránh một số bệnh,
tật thường gặp về sức khỏe sinh sản qua tiết 67- Bài 63: Cơ sở khoa học của
các biện pháp tránh thai
- Nêu rõ những ảnh hưởng của việc có thai sớm ngồi ý muốn ở tuổi vị thành niên?
- Những hậu quả có thể xảy ra khi phải xử lý đối với việc mang thai ngồi ý muốn
ở tuổi vị thành niên là gì? Làm thế nào để tránh được mang thai ngoài ý muốn?

skkn


13/15

Thông qua các câu hỏi trên giáo dục các em học sinh biết mình cần phải làm
gì khi cịn là học sinh: Sống vô tư, hồn nhiên, tập trung vào học tập; khơng đua địi,
khơng đi chơi ở những nơi hẻo lánh vắng người; khơng sử dụng các chất kích thích
như rượu, bia, thuốc lá; khơng bồng bột, nhất thời hồ đồ để lại hậu quả đáng tiếc
xảy ra. Khi có thai ngồi ý muốn phải đến cơ sở y tế đảm bảo để tránh những ảnh
hưởng xấu cho người mẹ (băng huyết, tử vong…)
4. Giáo viên dạy ngoại khoá:
+ Giáo viên dạy mẫu. Chọn bài có kiến thức giáo dục KNS
* Phương pháp giảng dạy:
+ Lồng ghép giữa kiến thức bộ môn Sinh học 8 với kiến thức giáo dục KNS.
+ Tổng hợp các nội dung quan trọng trong việc giáo dục cho học sinh ý thức
và trách nhiệm của mình với bản thân, với những người xung quanh.
+ Qua các giờ dạy có nhận xét, đánh giá, rút kinh nghiệm cụ thể phù hợp với
đặc điểm điều kiện tự nhiên của địa phương.
5. Phối hợp với đoàn, đội tổ chức cho học sinh hoạt động ngoại khóa:
- Hàng năm, học sinh được tham gia cắm trại, thăm khu di tích lịch sử, thăm
các cơng trình vui chơi giải trí.
Ví dụ: Cho học sinh tham gia các hoạt động thể dục thể thao, đi tham quan
học tập trải nghiệm thực tế

- Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về giáo dục KNS trong các buổi HĐNGLL
hoặc sinh hoạt lớp, các hoạt động tập thể của Liên đội.

skkn


14/15
III. KẾT QUẢ THỰC HIỆN
1.Mức độ nhận thức kĩ năng sống của học sinh học kì 1 năm học 2019-2020

Nhìn vào sơ đồ ta thấy: Số lượng và tỉ lệ học sinh được rèn kĩ năng sống qua các
bài học ở lớp 8A đã có sự chuyển biến rõ rệt. Các em u thích mơn học và có kĩ
năng tốt, khá rất nhiều. Điều đó cho thấy việc lồng ghép giáo dục KNS trong dạy
học hoàn toàn hiệu quả và cần thiết.
2. Mức độ nhận thức kĩ năng sống của học sinh học kì 1 năm học 2020-2021

Nhìn vào biểu đồ cho thấy học sinh lớp 8A được học lồng ghép các KNS
trong bài học đã tiến bộ rất nhiều. Các em tự tin khi giao tiếp, có kĩ năng giải quyết
các vấn đề thực tế rất tốt. Đặc biệt so sánh hai năm học thì năm sau kết quả cao hơn
năm trước. Đặc biệt khơng cịn học sinh có nhận thức về kĩ năng sống xếp loại yếu

skkn


15/15
C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
I. KẾT LUẬN
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS là một trong những nội dung giáo
dục quan trọng, có những KNS cần thiết là điều kiện tiên quyết để học sinh phát
triển một cách toàn diện tự tin bước vào cuộc sống tương lai. Nhất là trong giai
đoạn hiện nay khi môi trường sống đang có rất nhiều cám dỗ, rất nhiều điều kiện
thuận lợi đáp ứng cho những hành vi sai trái, những hành động thiếu ý thức..., sự
thiếu ý thức của học sinh khi tác động vào môi trường sống sẽ làm ảnh hưởng đến
nhân cách không chỉ của cá nhân mà còn ảnh hưởng đến những người xung quanh,
của tập thể và lan ra toàn xã hội.
Để giáo dục KNS đạt hiệu quả giáo viên phải tiến hành thường xuyên, kết
hợp với theo dõi, kiểm tra, động viên, nhắc nhở. Trong từng tiết dạy tùy nội dung
bài mà giáo viên lồng ghép giáo dục kĩ năng sống sao cho phù hợp, linh hoạt, hiệu
quả; không tham vọng thực hiện giáo dục tất cả các kĩ năng sống (bởi ở môn sinh

học chỉ lồng ghép). Tránh tình trạng ơm đồm lo xoáy vào giáo dục kĩ năng sống mà
quên đi truyền thụ nội dung chính của bài học. Do đặc trưng bộ mơn nên việc thực
hiện đề tài này mang tính khả thi. Sau hai năm thực hiện các em học sinh có chuyển
biến rõ rệt từ thái độ chuyển thành hành vi, nếp sống có văn hóa.
II. KHUYẾN NGHỊ
1. Khuyến nghị với UBND xã:
+ Quan tâm, cải tạo, thường xuyên cơ sở vật chất đảm bảo đủ số lượng và chất
lượng đáp ứng được nhu cầu học cho đại đa số học sinh để học sinh thực hành ngay
tại địa phương.
+ Vận động, tuyên truyền các ban, ngành, đoàn thể và nhân dân có ý thức
tham gia giáo dục KNS. Có kế hoạch xây dựng các đội tuyên truyền, giáo dục nhận
thức cho học sinh.
2. Khuyến nghị với nhà trường:
+ Tuyên dương khen thưởng kịp thời học sinh có ý thức tự rèn luyện bản
thân để hình thành KNS tốt đẹp.
+ Thường xuyên tổ chức để học sinh có thể tham gia các hoạt động ngoại
khóa của tập thể, chơi các trò chơi dân gian …
Trên đây là một vài biện pháp lồng ghép kĩ năng sống của tôi đã rút ra được
trong q trình dạy mơn sinh học 8 nhiều năm, tuy còn chủ quan, chưa được trọn
vẹn rất mong được các thầy cô và đồng nghiệp cùng chia sẻ, đóng góp để việc
giảng dạy mơn sinh học đạt hiệu quả cao hơn, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ của
ngành giáo dục đã đề ra. Tôi xin chân thành cảm ơn!

skkn


16/15
MỤC LỤC
NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI

Trang

MỤC LỤC
I. Lý do chọn đề tài 1. Cơ sở lí luận
A. ĐẶT
VẤN ĐỀ

2. Cơ sở thực tiễn
II. Mục đích
nghiên cứu

2
3

III. Thời gian, đối
tượng và phạm vi,
nghiên cứu

B. GIẢI
QUYẾT
VẤN ĐỀ

1

1.Thời gian nghiên cứu

3

2.Đối tượng nghiên cứu

3

3.Phạm vi nghiên cứu

IV. Số liệu khảo sát 1.Mức dộ nhận thức kĩ năng
trước khi thực hiện sống của học sinh học kì 1 năm
học 2019-2020
2. Mức dộ nhận thức kĩ năng
sống của học sinh học kì 1 năm
học 2020-2021
I. Thực trạng của
1. Thuận lợi
vấn đề giáo dục kĩ
2. Khó khăn
năng sống ở trường
THCS
II. Giải pháp thực 1.Giáo viên nắm vững nội dung
hiện
và nguyên tắc giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh trong nhà
trường
1.1. Kĩ năng sống là gì?
1.2. Giáo dục kĩ năng sống là gì?
1.3. Nguyên tắc giáo dục kĩ
năng sống
1.4.Nội dung giáo dục kĩ năng
sống
2. Tham mưu với BGH để tác
động đến cơ sở vật chất và hoạt
động của nhà trường

3.Nghiên cứu kế hoạch dạy học

skkn

3
3
4
4
4

4
5
5
6
6
6


17/15
và giảng dạy trên lớp
3.1.Các bước thực hiện một bài
giáo dục kĩ năng sống
3.2. Ví dụ minh họa
4. Giáo viên dạy ngoại khóa

III. Kết quả thực
hiện

C. PHẦN
I.Kết luận

KẾT LUẬN
VÀ
KHUYẾN II.Khuyến nghị
NGHỊ

5. Phối hợp với đoàn, đội tổ
chức cho học sinh hoạt động
ngoại khóa
1. Mức độ nhận thức kĩ năng
sống của học sinh học kì 1 năm
học 2019-2020
2. Mức độ nhận thức kĩ năng
sống của học sinh học kì 1 năm
học 2020-2021

7
8
13
13
14
14
15

1.Khuyến nghị với UBND xã

15

2.Khuyến nghị với nhà trường

15

D. TÀI LIỆU THAM KHẢO

skkn


18/15

TT

Tên tài liệu

Tác giả

I. Sách giáo khoa của Bộ giáo dục và đào tạo
1

SGK Sinh học 8

Nguyễn Quang Vinh (Chủ biên)

2

SGV Sinh học 8

Nguyễn Quang Vinh (Chủ biên)

3

Tài liệu giáo dục KNS trong môn Sinh

học ở trường THCS
Giáo dục KNS trong HĐGDNGLL ở
trường THCS
Phương pháp giáo dục giá trị sống, kỹ
năng sống
Tài liệu phịng chống và ứng phó với bạo
lực trên cơ sở giới trong trường học …
Xây dựng mô hình trường THCS tổ chức
các hoạt động đổi mới phương pháp dạy
học
Các tranh, ảnh trong bộ tranh Sinh học 8

Lê Minh Châu (Chủ biên)

4
5
6
7
8

Lê Minh Châu (Chủ biên)
Nguyễn Công Khanh
Dự án trường học an tồn, thân
thiện và bình đẳng
Trần Đình Châu (Chủ biên)

II. Các địa chỉ tra cứu tham khảo:
9

Trang wed: Google.com.vn

10

Các thông tin trên báo, tivi, các phương tiện đại chúng …

skkn