Skkn một số giải pháp giúp học sinh tiểu học học tập đọc nhạc tốt hơn

I. Tên đề tài:

MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH TIỂU HỌC HỌC TẬP
ĐỌC NHẠC TỐT HƠN
II. Đặt vấn đề:
Giáo dục thẩm mỹ cho con người là không thể thiếu được trong mục đích
giáo dục hiện nay của chúng ta là đào tạo những con người phát triển toàn
diện.Việc giáo dục một con người tồn diện khơng chỉ giáo dục cho họ có đạo
đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm chắc các kiến thức khoa học và xã hội, có
sức khoẻ, biết lao động, sẵn sàng lao động mà cịn phải giáo dục cho họ biết
nhìn nhận, phân biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết làm đẹp cho cuộc sống.
Một trong những con đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả nhất là giáo
dục thông qua các mơn học nghệ thuật, trong đó có mơn Âm nhạc.
Âm nhạc là phương tiện hiệu quả nhất trong giáo dục thẩm mỹ, đặc biệt
là ở bậc tiểu học, thông qua mơn học này đã hình thành cho các em những kiến
thức ban đầu về ca hát, về kiến thức Âm nhạc, đặc biệt là trang bị cho các em
có một thế giới tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển tồn diện hơn,
từ đó giúp các em học tốt các môn học khác.
Bản thân tôi là giáo viên được phân công giảng dạy bộ môn, tôi nhận
thấy đại đa số các em rất thích ca hát nhưng lại ngại tập đọc nhạc. Qua thực tế
giảng dạy từ những năm trước đây. Tôi nhận thấy rằng trước một bài tập đọc
nhạc, ghi chép nhạc, để các em hiểu, nắm được và thực hiện tốt yêu cầu của bài

skkn
1


người giáo viên cần có một phương pháp truyền đạt, hướng dẫn thật tốt , đơn
giản nhưng lại hiệu quả nhất, để giúp các em nắm bắt, tiếp thu nhanh nhất kiến
thức bài học.
Hiện nay việc giảng dạy bộ môn này hầu hết đã có giáo viên chuyên,có

nhạc cụ phục vụ cho việc giảng dạy,cùng với việc đổi mới phương pháp giảng
dạy. Từ thực tế đó, tơi xin đưa ra một vài giải pháp dạy tập đọc nhạc giúp cho
học sinh Tiểu học học tốt hơn. Đây là những kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết
được trong năm qua giảng dạy tại trường.
Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối 4, 5 trường TH Lê Dật.
III. Cơ sở lý luận:
Mục tiêu đào tạo nhà trường đề ra là giáo dục toàn diện thế hệ trẻ qua các
tiêu chí Đức, Trí, Thể, Mĩ. Với mơ ước góp phần nhỏ vào việc tạo dựng môi
trường thẩm mĩ cho xã hội, bởi lẽ con người luôn hướng tới cái đẹp và khao khát
sống đẹp, như Mác đã từng nói “ Muốn thưởng thức nghệ thuật, trước tiên phải
được giáo dục về nghệ thuật”. Các em là những chồi non tương lai của đất nước
nên việc giáo dục các em cần chú trọng ngay từ ban đầu.
Xuất phát từ thực trạng giảng dạy Âm nhạc cho học sinh ở lứa tuổi Tiểu
học. Vấn đề học và kết quả học tập của các em là hết sức quan trọng, điều đó
khơng chỉ phụ thuộc vào chương trình giảng dạy phù hợp mà cịn phụ thuộc vào
phương pháp truyền thụ của người thầy,hơn nữa còn phụ thuộc vào ý thức học

skkn
2


tập của các em cùng với sự quan tâm chăm sóc, tạo điều kiện của gia đình và
tồn thể xã hội.
Như chúng ta đã biết, Âm nhạc là một môn học mang tính nghệ thuật cao,
nó khác rất nhiều so với mơn học khác, tuy nó khơng địi hỏi sự chính xác một
cách tuyệt đối như những con số nhưng lại địi hỏi người học phải có sự u
thích, sự đam mê thậm chí là một chút cái gọi là “năng khiếu”, điều này khơng
phải học sinh nào cũng có được. Học Âm nhạc mang đến cho học sinh những
phút giây thư giãn, thoải mái, học mà chơi, chơi mà học. Thông qua những câu
nhạc, những lời ca, Âm nhạc giúp các em nhận thức những hình tượng âm

thanh, giai điệu, kích thích cảm xúc của các em, giúp các em cảm thụ những giai
điệu qua từng bài nhạc, từng câu nhạc.
Vậy làm thế nào để các em đọc đúng được bài tập đọc nhạc? Trước tiên
các em phải nắm vững kiến thức về Âm nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khuông
nhạc tương ứng với độ cao âm thanh, các hình nốt nhạc tương ứng độ dài, giúp
các em hiểu và phân biệt được những âm thanh cao, thấp, dài, ngắn với lực độ
khác nhau, tốc độ thể hiện khác nhau. Để các em có hứng thú trong học tập,
người giáo viên cần tạo cho các em có một tâm trạng thoải mái, một hứng thú
tràn đầy khi học âm nhạc. Để làm được việc đó, một trong nhiều yếu tố quan
trọng là người giáo viên phải truyền tải chính xác các kiến thức về Âm nhạc.
IV. Cơ sở thực tiễn:

skkn
3


Đại Chánh là xã miền núi nên đa số các em học sinh trường tiểu học Lê
Dật đều có hồn cảnh khó khăn vì vậy trình độ nhận thức khơng đồng đều nên
còn thể hiện nhiều nhược điểm khi học tập. Vì vậy người giáo viên phải từng
bước giúp các em có được sự tự tin, nắm được các kiến thức, các kỹ năng cơ bản
từ đó giúp các em phát triển tai nghe và khả năng thể hiện tốt các bài tập đọc
nhạc.
Những năm trước đây, việc đầu tư trang thiết bị cho mơn học cịn hạn chế.
Do đó việc truyền đạt và giúp các em tiếp thu kiến thức Âm nhạc là hết sức khó
khăn, thậm chí những kiến thức đó đến với các em hết sức trừu tượng. Việc
truyền thụ các kiến thức âm nhạc chỉ qua phương pháp truyền khẩu thuần tuý, ít
phát triển khả năng tư duy của các em. Do đó khơng tạo được sự thu hút, ít gây
hứng thú học tập cho các em.
Dựa vào cơ sở lý luận đã có cùng với thời gian giảng dạy tại trường, tơi
đã tìm hiểu khả năng học nhạc của học sinh. Bằng việc quan sát thực tế các giờ

học tôi nhận thấy việc tiếp thu các kiến thức Âm nhạc và sự yêu thích học tập bộ
môn chỉ rơi vào một số em gọi là có năng khiếu. Cịn lại các em khác chỉ học
theo bản năng phải học nên ít có sự sáng tạo trong vận dụng kiến thức.
Qua kiểm tra đọc một bài tập đọc nhạc thì số lượng các em đọc tốt còn rất
khiêm tốn. Thực tế khi nghe các em thực hiện bài tập, bên cạnh những em trình
bày tự nhiên và thoải mái vẫn còn một số em chưa thực sự mạnh dạn, tự tin, chỉ

skkn
4


đọc với tính chất thuộc lịng, đọc nhạc thì chỉ đúng tên nốt mà chưa đúng trường
độ, ngắt, nghỉ tuỳ tiện khơng đúng tiết tấu của bài nhạc.
Vì vậy để khắc phục tình trạng trên tơi xin mạnh dạn trình bày kinh
nghiệm của mình về vấn đề này.
V. Nội dung nghiên cứu:
Để có một tiết học nhạc hiệu quả, gây hứng thú cho học sinh trước tiên
người giáo viên phải xây dựng nề nếp học tập ngay từ bài học đầu tiên. Cụ thể
như xác định thái độ, ý thức học tập đối với môn Âm nhạc.
Ở lớp 3, các em đã được làm quen với các kí hiệu Âm nhạc: các hình nốt,
khng nhạc, khóa Son, ở lớp 4 các em đọc 8 bài tập đọc nhạc , sang lớp 5 các
kỹ thuật đó được duy trì và nâng cao hơn một bước. Vì vậy, giáo viên phải nắm
vững các phương pháp và các bước trong giảng dạy để truyền thụ lại cho các em
các kiến thức của bài học cũng như phát triển các kỹ năng đã có của các em một
cách tốt nhất.
* Một số phương pháp dạy học có thể áp dụng
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp vấn đáp
- Phương pháp thực hành,luyện tập
- Phương pháp trực quan: Sử dụng các phương tiện dạy học như nhạc

cụ,băng đĩa nhạc,tranh ảnh….khiến cho những khái niệm trừu tượng trở nên rõ
ràng,cụ thể.

skkn
5


-Phương pháp kiểm tra,đánh giá
* Biện pháp thực hiện.
1. Xây dựng phương pháp tập đọc nhạc:
- Học sinh mới làm quen với các kí hiệu ghi nhạc: khóa Son, khng
nhạc, một số hình nốt nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khng nhạc, … đặc biệt vị
trí các nốt nhạc trên khng nhạc rất quan trọng, nó quyết định cho việc đọc
nhạc của học sinh ở các lớp trên, vì vậy để cho dễ nhớ tôi đã cho học sinh ghi
nhớ bằng các câu văn như sau:
Nốt Đơ: ở dịng kẻ phụ dưới
Nốt Rê: sát dưới dòng kẻ thứ nhất.
Nốt Mi: ở dòng kẻ thứ nhất.
Nốt Pha: ở khe thứ nhất.
Nốt Son: ở dòng kẻ thứ hai.
Nốt La: ở khe thứ hai.
Nốt Si: ở dòng kẻ thứ ba.
Ta thường xuyên ôn tập củng cố cho học sinh ghi nhớ vị trí các nốt nhạc
trên khng nhạc bằng các câu văn này kết hợp sử dụng khuông nhạc bàn tay
trái để khắc sâu kiến thức cho học sinh.
- Ở lớp 4, do mới được tiếp xúc nên yêu cầu của phân môn tập đọc nhạc
đặt ra cho các em là hết sức nhẹ nhàng, đơn giản. Ở giai đoạn đầu tiếp cận với
phân môn này, các em phải thực hành các bài tập về cao độ, về tiết tấu, người

skkn

6


giáo viên phải giúp các em nhận ra được âm thanh cao, thấp tương ứng với vị trí
các nốt nhạc trên khng trong phạm vi 1 qng 8. Sau đó, các em được tiếp cận
với thang 5 âm: Đô - Rê - Mi – Son – La và tiến tới thang 7 âm: Đô - Rê - Mi –
Pha – Son La – Si.
- Sang lớp 5, phân môn tập đọc nhạc cũng dựa trên cơ sở các kiến thức đã
học ở lớp 4 nhưng nâng cao hơn. Cả năm, các em được học 8 bài tập đọc nhạc

đều viết ở nhịp

;

dựa trên cao độ của thang 5 âm: Đô, Rê, Mi, Son, La hoặc

thang 7 âm: Đô, Rê, Mi, Pha, Son, La, Si.
- Về tiết tấu, các em tiếp tục được củng cố lại trường độ với các hình nốt
móc đơn, nốt đen, nốt trắng, lặng đen và chấm dơi. Cách dạy thực hành các hình
nốt có thể thực hiện gõ theo tiết tấu, cũng có thể cho học sinh tập đọc bằng tên
gọi các hình nốt: đơn, đen, trắng, ta có thể thay bằng tiếng trống: Tùng, rinh...
Ví dụ: TĐN số 5:

Đọc: Đen đen đen đen trắng - đen đen đen đơn đơn trắng
Tùng tùng tùng tùng rinh - Tùng tùng tùng cộc cộc
Gõ : X

x

X

x

Xx - X

x

X x

rinh
Xx

- Việc giúp học sinh tập đọc 1 bài tập đọc nhạc muốn thu được kết quả
cũng phải được thực hiện theo đúng các bước theo trình tự nhất định. Sau khi

skkn
7


giới thiệu bài tập đọc nhạc, nếu như ở tập hát, bước đầu tiên là luyện thanh thì ở
tập đọc nhạc sẽ phải là luyện tập cao độ. Cho các em đọc lại cao độ của các nốt
nhạc không chỉ giúp các em khởi động giọng mà còn giúp các em nhớ vị trí các
nốt trên khng nhạc và cảm nhận cao độ các nốt so với nhau. Muốn các em
thực hiện tốt bài tập, giáo viên phải đưa ra yêu cầu để các em tìm hiểu, nhận
xét bài nhạc.
- Giáo viên sử dụng phương pháp trực quan, hỏi, đáp:
+ Bài TĐN viết ở nhịp mấy?
+ Gồm có những hình nốt gì?
+ Nốt cao nhất? nốt thấp nhất?
+ Các ký hiệu âm nhạc (Nếu có): dấu luyến…

Rút ra thang âm cho học sinh đọc, có thể hốn đổi vị trí các nốt nhạc để học
sinh tìm tịi ở mức độ cao hơn nhằm kiểm tra tai nghe của các em.
Ví dụ: TĐN số 5.
- Chỉ vị trí từng nốt, học sinh đọc tên nốt: Đô - Rê - Mi - Son - La.

Về trường độ gồm những hình nốt gì? Rút ra hình tiết tấu chung của bài tập
cho học sinh đọc tiết tấu. mục tiêu của giai đoạn này là làm thế nào để các
em nắm và thể hiện được hình tiết tấu chủ đạo của bài. Việc thể hiện tiết tấu

skkn
8


phải được kết hợp theo nhiều hình thức, có thể là vừa đọc vừa vỗ tay, vừa
đọc vừa gõ đệm nhạc cụ. Hình thức thể hiện cũng có thể là cả lớp, theo tổ
nhóm, cá nhân xen kẽ. Khi các em đã thực hiện tốt tiết tấu của bài, giáo viên
đàn để các em nghe và cảm nhận giai điệu theo tiết tấu, đây là lúc bắt đầu
tập đọc bài nhạc, tập đọc từng câu theo đàn, giáo viên sửa lỗi truyền miệng.
Luyện tập củng cố theo nhóm, tổ hoặc cá nhân. Khi các em đọc đúng cao độ,
trường độ của bài, mới chuyển sang ghép lời ca. Để các em có cảm nhận tốt
hơn trong việc ghép lời ca với nhạc, giáo viên nên cho các em tự ghép lời,
sau đó, giáo viên đàn giai điệu và hát mẫu lời ca để các em nghe, so sánh.
Giáo viên bắt nhịp, học sinh đọc lại nhạc và ghép lời ca. Giáo viên đàn lại
từng câu, sửa lỗi cho các em. Giai đoạn này đòi hỏi sự kết hợp luyện tập
nhịp nhàng giữa đọc nhạc, hát lời và gõ đệm nhạc cụ.
Cuối cùng là việc đánh giá, đây là giai đoạn động viên khích lệ các
em học tập. Phải thường xuyên động viên học sinh, việc động viên giúp cho
các em chưa thể hiện bài tập đọc nhạc tốt sẽ cố gắng học tập hơn.
2. Xây dựng phương pháp ghi chép nhạc:
- Ghi chép lại các bài nhạc đã học giúp các em nắm chắc vị trí các nốt trên

khng cũng như nhớ các hình nốt, ký hiệu đã học. Nếu như tập đọc nhạc mang
nhiều tính chất trừu tượng vì nó cịn phụ thuộc vào tai nghe của từng em thì ghi
chép nhạc mang tính cụ thể hơn, hiện thực hơn. Do vậy, việc hướng dẫn các em
ghi chép đơn giản và dễ thực hiện. Tuy nhiên, đơn giản không có nghĩa là khơng
quan trọng, ngược lại tập ghi chép nhạc là sự đúc kết giữa 2 phân môn tập hát và

skkn
9


tập đọc nhạc để khắc sâu kiến thức. Do đó địi hỏi phải có sự chính xác tuyệt đối
từng vị trí nốt trên khng nhạc, quan trọng hơn nữa là qua chép nhạc các em
phải nhớ được tên các nốt nhạc là gì, nằm ở vị trí nào, cách viết các hình nốt ra
sao, các hình nốt đó có ý nghĩa gì và phải thể hiện thế nào. Việc ghi chép nhạc
còn giúp các em ghi nhớ các ký hiệu khác về âm nhạc. Các kiến thức đó hổ trợ
cho việc tập đọc nhạc hoặc thực hiện các bài hát theo yêu cầu của tác giả như:
dấu luyến, dấu chấm dôi, dấu quay lại, dấu hồi đoạn, dấu lặng đen, lặng đơn,
ngắt câu…
- Việc ghi chép nhạc là công việc đòi hỏi phải hướng dẫn các em thực
hiện một cách thường xuyên. Tuy nhiên không nhất thiết lúc nào cũng phải thực
hiện ngay tại lớp vì như thế sẽ mất rất nhiều thời gian. Ở lớp chỉ hướng dẫn các
em cách thực hiện việc ghi chép, nhận ra cách trình bày thế nào cho đúng, cho
đẹp còn việc ghi chép lại bài nên cho các em thực hiện ở nhà.
Sau một thời gian áp dụng các phương pháp, biện pháp dạy học tập đọc
nhạc thì kết quả học tập của học sinh có chuyển biến theo hướng tích cực. Âm
nhạc đã làm cho các em có một tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển
toàn diện hơn và các em hứng thú hơn để học tốt các môn học khác.
VI. Kết quả nghiên cứu:
Từ đầu năm học tôi đã áp dụng thực hiện giảng dạy tập đọc nhạc với các
phương pháp và biện pháp như đã trình bày ở trên và thấy các em rất say mê

hứng thú học tập, do đó kết quả đã nâng lên rõ rệt. Kết quả đánh giá học lực
môn Âm nhạc học kì I năm học 2017-2018 của khối 4,5 học sinh hoàn thành tốt

skkn

10


và hồn thành đã được tăng lên. Trong đó phần tập đọc nhạc các em thực hiện
được tốt hơn ,cụ thể như sau:

Khối lớp
TSHS

Khối 4

HS đọc tốt bài

HS đọc được bài

HS chưa đọc được

Tập đọc nhạc

Tập đọc nhạc

Bài tập đọc nhạc

30

39%

47

61%

0

0%

33

44%

42

56%

0

0%

77

Khối 5
75

Qua quan sát thực tế tôi nhận thấy các em u thích phân mơn hơn, hào
hứng học tập hơn. Đặc biệt là kết quả học tập đã nâng lên, các em mạnh dạn
hơn, tự tin hơn trong khi thực hiện bài tập.

VII. Kết luận:
Tập đọc nhạc là phân môn khó học, việc giảng dạy cho học sinh cấp Tiểu
học địi hỏi phải có những phương pháp, biện pháp đặc thù riêng. Hơn nữa
người giáo viên còn phải biết lựa chọn và áp dụng các phương pháp, biện pháp
sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh. Về phía bản thân, với một số
phương pháp, biện pháp nêu trên, qua thực tế giảng dạy tại trường, tôi nhận thấy

skkn

11


hiệu quả của các phương pháp, biện pháp này là khá cao. Tuy nhiên, khi vận
dụng những phương pháp, biện pháp này, giáo viên có thể tuỳ cơ ứng biến sao
cho phù hợp với từng hoàn cảnh, từng đối tượng cụ thể để thu được kết quả tốt
nhất. Và điều quan trọng là chúng ta cùng nhau xây dựng nên những phương
pháp, biện pháp giảng dạy hay nhất, phù hợp nhất đối với phân môn tập đọc
nhạc để kết quả học tập của các em ngày càng được nâng cao hơn.
Khả năng nhận thức của con người nói chung, của học sinh Tiểu học nói
riêng là rất lớn và sẵn có. Điều cơ bản là người giáo viên giảng dạy phải nắm
được đối tượng, tìm hiểu cụ thể những sở thích của các em để tìm ra phương
pháp, biện pháp giảng dạy thích hợp nhất giúp các em tiếp thu kiến thức một
cách dễ dàng và tạo sự say mê trong việc vận dụng các kiến thức đã học vào
thực tế cuộc sống.
VIII. Những kiến nghị,đề xuất:
Để nâng cao chất lượng học tập phân môn tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu
học tơi xin có ý kiến đề xuất như sau:
* Đối với nhà trường.
- Bổ sung thêm những đồ dùng học tập, đồ dùng giảng dạy của bộ môn để
đáp ứng nhu cầu học tập của các em như tranh ảnh,băng đĩa,nhạc cụ.

* Đối với Phòng Giáo dục:
- Tăng cường phong trào văn hoá văn nghệ, tạo cơ hội để các em có thêm
điều kiện giao lưu, học hỏi thể hiện mình trong lĩnh vực nghệ thuật.

skkn

12


Đề tài này nghiên cứu dựa trên thực tế tôi đã giảng dạy trong năm qua tại
trường Tiểu học Lê Dật, đúc kết những kinh nghiệm xin trình bày với q đồng
nghiệp. Rất mong được sự đóng góp nhiệt tình của quý đồng nghiệp, của Hội
đồng giám khảo.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu nhà trường, các đồng nghiệp
cùng toàn thể các em học sinh khối 4,5 Trường Tiểu học Lê Dật đã giúp đỡ tơi
hồn thành sáng kiến kinh nghiệm này.

Đại Chánh, Ngày

tháng 12 năm 2017

NGƯỜI VIẾT SÁNG KIẾN

Đỗ Thị Hồng

skkn

13

IX. Tài liệu tham khảo:
1.Âm nhạc 3 ( sách giáo viên )
2. Âm nhạc 4 ( sách giáo viên )
3. Âm nhạc 5 ( sách giáo viên )
4.Sách tâm lí lứa tuổi học sinh tiểu học.

skkn

14


skkn

15


X. Mục lục:
STT

NỘI DUNG

TRANG

1

Tên đề tài

1

2

Đặt vấn đề

1-2

3

Cơ sở lí luận

2-3

4

Cở sở thực tiễn

3-4

5

Nội dung nghiên cứu

6

Kết quả đạt được

7

Kết luận

8-9

8

Đề xuất, kiến nghị

9-10

9

Tài liệu tham khảo

11

10

Mục lục

12

11

Phiếu đánh giá

4-5-6-7-8
8

13

skkn

16