Skkn một số kinh nghiệm sử dụng các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo môn địa lý trường thcs001

Một số kinh nghiệm sử dụng các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm
sáng tạo môn Địa lý trường THCS
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là một hoạt động quan trọng trong Đề án đổi
mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thơng vì vậy nó có vai trị và vị
trí rất quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông.
Hoạt động Trải nghiệm sáng tạo thực hiện các mục tiêu của hoạt động giáo
dục. Hoạt động giáo dục theo nghĩa hẹp được hiểu là những hoạt động có chủ
đích, có kế hoạch, do nhà giáo dục định hướng, thiết kế, tổ chức trong và ngoài
giờ học, nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục theo nghĩa hẹp, hình thành ý thức,
phẩm chất, giá trị cuộc sống, hay các năng lực tâm lý xã hội… Trong chương
trình giáo dục phổ thông mới, các mục tiêu của hoạt động giáo dục được thực
hiện chỉ trong một dạng hoạt động, đó là hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Căn cứ
vào định nghĩa về hoạt động ngoài giờ lên lớp trong các chương trình giáo dục
phổ thơng hiện hành của Việt Nam thì  “Hoạt động Trải nghiệm sáng tạo’’ là
hoạt động giáo dục, trong đó, dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục,
từng cá nhân học sinh được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong nhà trường hoặc
trong xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển
tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các năng lực và tích luỹ kinh nghiệm
riêng cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân.
Hoạt động Trải nghiệm sáng tạo được xếp vào nội dung tự chọn bắt buộc
dành cho tất cả học sinh từ lớp 1 đến lớp 12, là hoạt động giúp học sinh vận
dụng những tri thức, kiến thức, kĩ năng, thái độ đã học từ nhà trường và những
kinh nghiệm của bản thân vào thực tiễn cuộc sống một cách sáng tạo.
Hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo mang tính tích hợp nhiều lĩnh vực
học tập và giáo dục; địi hỏi khả năng phối hợp liên kết nhiều lực lượng giáo dục
trong và ngồi nhà trường. Hoạt đợng Trải nghiệm sáng được tổ chức dưới nhiều
1

skkn

hình thức khác nhau như trị chơi, hội thi, cuộc thi, diễn đàn, giao lưu, tham
quan học tập, sân khấu hóa (kịch, tiểu phẩm, thơ, hát,...) thể dục thể thao, câu lạc
bộ, nghiên cứu khoa học kĩ thuật,... Các hoạt động này tạo cơ hội cho học sinh
phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân, huy động sự
tham gia của học sinh vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động. Học sinh
được trình bày và lựa chọn ý tưởng, tham gia chuẩn bị, thiết kế hoạt động, trải
nghiệm, bày tỏ quan điểm, tự đánh giá, tự khẳng định..
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm định hướng, tạo điều kiện cho học sinh
quan sát, suy nghĩ và tham gia các hoạt động thực tiễn, qua đó tổ chức khuyến
khích, động viên và tạo điều kiện cho các em tích cực nghiên cứu, tìm ra những
giải pháp mới, sáng tạo những cái mới trên cơ sở kiến thức đã học trong nhà
trường và những gì đã trải qua trong thực tiễn cuộc sống, từ đó hình thành ý
thức, phẩm chất, kĩ năng sống và năng lực cho học sinh.
Hiện nay các nhà trường đã đưa các nội dung Hoạt động trải nghiệm sáng
tạo vào trong chương trình các mơn học, các nhà trường cũng như giáo viên
trong từng bộ môn đã tổ chức tốt chương trình trải nghiệm sáng tạo, tuy nhiên
các hình thức tổ chức hoạt động cịn mang tính đối phó, nội dung sơ sài, phương
thức hoạt đông chưa đa dạng nên chỉ mới dừng lại ở mức độ các hoạt động giúp
học sinh bước đầu bước vào thực tiễn cuộc sống mà hoạt động trải nghiệm sáng
tạo cao hơn rất nhiều. Vì vậy trong phạm vi đề tài này, bản thân tôi là một giáo
viên trực tiếp giảng dạy bộ mơn Địa lý trong trường THCS đã có nhiều năm
cơng tác nên bản thân đúc rút ra “Một số kinh nghiệm sử dụng các hình thức
tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lý tại trường THCS”
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu:
Học sinh khối 7,8,9 do tôi trực tiếp giảng dạy trong năm học 2020-2021 và
học kỳ I năm học 2021-2022.
2. Phạm vi nghiên cứu:

2

skkn


Đề tài được tôi nghiên cứu, sử dụng và tổng hợp kinh nghiệm, điều chỉnh bổ
sung trong năm học 2020-2021 và học kỳ I năm học 2021-2022 tại trường tôi
đang dạy.
III. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Việc nghiên cứu đề tài này giúp cho việc phát huy và áp dụng rộng rãi các
phương pháp dạy học trải nghiệm tính tích cực trong dạy học tại các nhà trường.
Giúp các giáo viên có thể áp dụng những kinh nghiệm của bản thân tơi đã áp
dụng và mang lại hiệu quả.
Góp phần đổi mới toàn diện giáo dục đặc biệt là tạo tiền đề cho việc đổi mới
chương trình phổ thơng tổng thể 2018 của các khối lớp 7,8,9 trong các năm học
tiếp theo.
Nhiệm vụ chung của sáng kiến là góp phần không ngừng cải tiến và nâng
cao chất lượng hiệu quả việc dạy học bộ môn Địa lý trong nhà trường phổ thơng
đồng thời góp phần nâng cao hơn nữa vị thế và phát huy hết giá trị của môn Địa
lý trong sự nghiệp trồng người và tạo được tinh thần u thích mơn học cho học
sinh.
Nhiệm vụ cụ thể là xây dựng được nội dung dạy học và khắc phục những
khó khăn học sinh dễ mắc phải khi tham gia hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Taọ
ra những trải nghiệm mới làm cho học sinh nắm bài một cách dễ dàng mà sâu
sắc. Trang bị, rèn luyện cho học sinh kĩ năng tự học, tự trải nghiệm và sáng tạo,
giảm áp lực học tập cho học sinh. Hình thành được tình cảm, niềm tin, ý thức
trách nhiệm đối với q hương, đất nước. Từ đó phát huy được tính tích cực tự
giác học tập bộ mơn, đồng thời giúp các em có được những kỹ năng sống cơ bản
cho bản thân.

IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Nghiên cứu lý thuyết: Đọc và nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các tài liệu
về Giáo dục học môn học
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành dạy học có đối chứng một
hoạt động TNST mơn học trong chương trình để rút ra những kết luận khái quát
và đề xuất một số biện pháp sư phạm
3

skkn


- Nghiên cứu cơ sở phương pháp luận về phương pháp dạy học theo hoạt
động trải nghiệm sáng tạo và tích hợp liên mơn; chủ trương, đường lối, chính
sách của Đảng và Pháp luật của Nhà nước về giáo dục nói chung, Địa lý nói
riêng.
V. TÍNH MỚI VÀ MỨC ĐĨNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
1. Điểm mới của đề tài:
Tên sáng kiến tuy không mới so với nội dung của chương trình giáo dục phổ
thơng hiện nay, song bản thân tơi đã làm nổi bật được cấu trúc và cách thức tổ
chức một Hoạt động Trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lý tại Trường tơi đang
cơng tác có hiệu quả, phù hợp với mọi đối tượng học sinh, điều kiện của nhà
trường và địa phương.
- Xây dựng hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn liều với việc truyền thụ kiến
thức cho học sinh một số nội dung về bộ môn Địa lý. Thông qua các kiến thức
bộ môn học sinh có thể vận dụng kiến thức đó vào thực cuộc sống của mình.
Đồng thời qua đó hình thành cho các em một số kỹ năng phòng chống các hiện
tượng thiên tai như bão, lũ lụt, hạn hán hay kỷ năng về vấn đề bảo vệ tài nguyên
thiên nhiên và môi trường tại địa phương mình đang học tập và sinh sống.
- Hoạt động ngoại khóa được thực hiện trong đổi mới trong hình thức tổ
chức tổ dạy học của mơn Địa lý.

- Nội dung của hoạt động Trải nghiệm sáng tạo gắn kiến thức chương trình
giáo dục của nhà trường, của môn học và theo tinh thần đổi mới SGK trong thời
gian tới. Bên cạnh đó hoạt động trải nghiệm dạy học cịn góp phần mở rộng
khơng gian phạm vi của hình thức tổ chức dạy học chủ yếu trong lớp sang hình
thức tổ chức dạy học ngồi thực tiễn với nhiều phương diện khai thác thông tin
khác nhau.
2. Mức đóng góp của sáng kiến:
Thực hiện sáng kiến này đã góp phần tháo gỡ khó khăn cho giáo viên về
việc giải quyết nâng cao chất lượng dạy học thông qua việc tổ chức các Hoạt
động trải nghiệm sáng tạo. Phương pháp này giúp học sinh trút được gánh nặng
về việc học và ghi nhớ kiến thức môn học nặng về lý thuyết. Đồng thời cũng
4

skkn


khơng cịn lúng túng và bỡ ngỡ trước những vấn đề cấp bách của đất nước nói
chung và địa phương nói riêng đồng thời có những kỹ năng cơ bản để ứng phó
với mọi khó khăn có thể xẩy ra trong tương lai như biến đổi khí hậu, ơ nhiễm
mơi trường, mai một về các di tịch….. Từ đó nâng cao chất lượng và hiệu quả
môn học và nâng cao lịng tự hào, tự tin cho học sinh.
Về phía giáo viên, nhất là những giáo viên trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm thì
sáng kiến là tài liệu hỗ trợ trong q trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng
tạo có hiệu quả, rất thiết thực để nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là các hoạt động giáo dục thực tiễn được tiến
hành song song với hoạt động dạy học trong nhà trường phổ thông. Hoạt động
trải nghiệm sáng tạo là một bộ phận của quá trình giáo dục, được tổ chức ngồi
giờ học các mơn văn hóa ở trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho hoạt

động dạy học. Thông qua các hoạt động thực hành, những việc làm cụ thể và các
hành động của học sinh. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo có mục đích, có tổ chức
được thực hiện trong hoặc ngồi nhà trường nhằm phát triển, nâng cao các tố
chất và tiềm năng của bản thân học sinh, nuôi dưỡng ý thức sống tự lập, đồng
thời quan tâm, chia sẻ tới những người xung quanh. Thông qua việc tham gia
vào các hoạt động trải nghiệm sáng tạo học sinh được phát huy vai trị chủ thể,
tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân. Các em được chủ động
tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động: từ thiết kế hoạt động đến
chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động phù hợp với đặc điểm lứa tuổi
và khả năng của bản thân. Các em được trải nghiệm, được bày tỏ quan điểm, ý
tưởng, được đánh giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động, được thể hiện, tự khẳng
định bản thân, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của
nhóm mình và của bạn bè,… Từ đó, hình thành và phát triển cho các em những
giá trị sống và các năng lực cần thiết. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo về cơ bản
mang tính chất của hoạt động tập thể trên tinh thần tự chủ, với sự nỗ lực giáo
5

skkn


dục nhằm phát triển khả năng sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong
tập thể.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo có nội dung rất đa dạng và mang tính tích
hợp, tổng hợp kiến thức, kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và
giáo dục. Nội dung giáo dục của Hoạt động trải nghiệm sáng tạo thiết thực và
gần gũi với cuộc sống thực tế, đáp ứng được nhu cầu hoạt động của học sinh,
giúp các em vận dụng những hiểu biết của mình vào trong thực tiễn cuộc sống
một cách dễ dàng, thuận lợi.
Sáng kiến được lựa chọn thực hiện nhằm xác định phương pháp dạy học,
hình thức tổ chức dạy học thơng qua các Hoạt động trải nghiệm sáng tạo của

môn Địa lý tại trường THCS. Tìm ra hướng đi hiệu quả nhất cho việc đổi mới
phương pháp dạy học môn Địa lý hiện nay, đặc biệt là tổ chức các hoạt động trải
nghiệm sáng tạo trong chương trình Địa lý cấp THCS. Đồng thời chia sẻ kinh
nghiệm dạy học theo hình thức tổ chức Hoạt động trải nghiệm sáng tạo của bản
thân cùng đồng nghiệp. Qua đó giáo viên và các đơn vị tổ chuyên môn Địa lý
tham khảo, bổ sung, sáng tạo không ngừng, nâng cao năng lực chuyên môn,
nghiệp vụ sư phạm. Từ đó áp dụng trong thực tiễn giảng dạy cả chính khóa và
nội khóa để hướng dẫn học sinh, hình thành cho các em kĩ năng và phương pháp
học bộ mơn theo hình thức trải nghiệm sáng tạo.
II. THỰC TRẠNG VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TNST.
1. Thực tiễn tổ chức các hoạt động TNST
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục trong đó từng học sinh
được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong nhà trường hoặc trong xã hội dưới sự
hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, các
kỹ năng và tích luỹ kinh nghiệm riêng của cá nhân. Trải nghiệm sáng tạo là hoạt
động được coi trọng trong từng môn học; đồng thời trong kế hoạch giáo dục
cũng bố trí các hoạt động trải nghiệm sáng tạo riêng, mỗi hoạt động này mang
tính tổng hợp của nhiều lĩnh vực giáo dục, kiến thức, kỹ năng khác nhau.
6

skkn


Bằng hoạt động trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa là người tham
gia, vừa là người kiến thiết và tổ chức các hoạt động cho chính mình nên học
sinh khơng những biết cách tích cực hố bản thân, khám phá bản thân, điều
chỉnh bản thân mà còn biết cách tổ chức hoạt động, tổ chức cuộc sống và biết
làm việc có kế hoạch, có trách nhiệm”. Trên thực tế việc tổ chức các hoạt động
trải nghiệm sáng tạo là một là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy
học. Đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích

cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường.
Bản thân tôi là một giáo viên đã trải qua khá nhiều năm giảng dạy môn Địa
lý ở cấp THCS, qua quá trình giảng dạy trên lớp, tìm hiểu và trao đổi với một số
đồng nghiệp trên địa bàn, nên tôi đã rút ra những ưu điểm, nhược điểm của việc
tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo phục vụ cho công tác dạy học bộ
môn Địa lý ở trường mình dạy như sau:
a. Ưu điểm
Giáo viên nắm được phương pháp dạy học đặc trưng đối với mơn Địa lý.
Trong q trình dạy học đã biết lựa chọn phương pháp phù hợp với nội dung
từng chủ đề trong hoạt động trải nghiệm sáng tạo, kết hợp tốt các phương pháp
trong các hoạt động dạy học, tổ chức tốt hoạt động của thầy và hoạt động của
trò.
- Đảm bảo kiến thức chính xác theo chuẩn kiến thức và kỹ năng, đảm bảo
tính hệ thống giúp học sinh dễ học và dễ hiểu.
- Sử dụng phương pháp và kết hợp các phương tiện dạy học hiện có phù hợp
với nội dung theo từng chủ đề, chủ thể nhận thức.
- Tổ chức nhiều hình thức học tập thích hợp, điều khiển học sinh học tập tích
cực và chủ động. Chú ý đến từng đối tượng học sinh, kèm cặp, giúp đỡ cho học
sinh còn yếu, tiếp thu bài còn chậm.
- Nhiều học sinh có ý thức tự giác trao đổi thảo luận với bạn bè, giáo viên
bộ môn chủ động khai thác thông tin qua các trang Website, bài báo, sách tham
khảo để tìm kiếm thơng tin hỗ trợ cho từng nội dung mà giáo viên đã phân cơng
cho nhóm mình. Bên cạnh đó một số em cịn tự nguyện tham gia vào các việc
7

skkn


điều tra số liệu, phân công công việc cho các thành viên trong nhóm thực hiện
nhiệm vụ, điều đó đã động viên tinh thần cho những giáo viên trực tiếp giảng

dạy mơn Địa lý.
b. Tồn tại, hạn chế
Về phía giáo viên tuy đã có sự đầu tư phương pháp dạy học nhưng chưa có
sự linh hoạt và sáng tạo trong các khâu tổ chức dạy học. Việc tổ chức các hoạt
động trải nghiệm cho các em chủ yếu mới dừng lại ở việc làm hồ sơ cho
tổ/nhóm chun mơn kiểm tra hoặc thực hiện lồng ghép trong một buổi sinh
hoạt câu lạc bộ của chuyên môn nhà trường, của tổ. Một số giáo viên có đưa vào
song cịn mang tính hình thức và theo kiểu làm cho có, chưa thu hút và chưa tạo
được sự hứng thú học tập bộ môn cho các em.
2. Kết quả điều tra khảo sát thực tế.
Nắm bắt được thực trạng nói trên trong năm học 2010 - 2021 và trong học
kỳ I của năm học 2021 - 2022 tơi đã nghiên cứu tìm tịi, học hỏi, sáng tạo, áp
dụng tích cực phương pháp này trong q trình dạy học chính khóa và ngoại
khóa để nâng cao hiệu quả chất lượng dạy học Địa lý trong nhà trường nhằm
hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh.
Từ kết quả khảo sát đó, tôi rút ra những nguyên nhân cơ bản sau:
Thứ nhất giáo viên dạy bộ môn chưa thực sự quan tâm đến hoạt động trải
nghiệm sang tạo hoặc ngại tổ chức do phải tốn kém, công tác tổ chức các hoạt
động Trải nghiệm sáng tạo cho học sinh còn nặng về cung cấp kiến thức chứ
chưa chú trọng đến việc hình thành kỹ năng ứng phó cho học sinh.
Thứ hai giáo viên còn lúng túng trong các khâu xây dựng kế hoạch, phân
công nhiệm vụ cho học sinh làm và kể cả việc lựa chọn hình thức tổ chức thực
hiện
Thứ ba về phía học sinh chưa xác định được tầm quan trọng của bộ mơn.
Nhiều em chỉ tham gia cho có chưa thực sự hợp tác với các bạn trong lớp để
hồn thành nhiệm vụ.
Thứ tư về phía phụ huynh học sinh chưa thực sự nhận thức đúng đắn vai trò,
ý nghĩa của bộ mơn. Mục đích chính của họ là làm sao con em mình học tốt
8

skkn


được các mơn như Tốn, Lí, Hóa cịn các mơn cịn lại, kể cả mơn Địa lý cùng
chung số phận đó là chỉ cần biết là đủ, khơng cần gì.
III. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
Trong dạy học ở phổ thông hiện nay, cụm từ Hoạt động trải nghiệm sáng
tạo được nhắc đến khá nhiều. Đây là các hoạt động giáo dục thực tiễn được tiến
hành song song với hoạt động dạy học trong nhà trường phổ thông.Thông qua
việc tham gia vào các Hoạt động trải nghiệm sáng tạo, học sinh được trải (kinh
qua, tham gia), từ đó nghiệm (nhận thấy, rút ra) điều đúng, sai. Qua đó, hình
thành, phát triển cho các em các giá trị sống, cũng như những năng lực cần thiết.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo về cơ bản mang tính chất của hoạt động tập thể
trên tinh thần tự chủ, với sự nỗ lực giáo dục nhằm phát triển khả năng sáng tạo,
cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo được tổ chức dưới nhiều hình
thức khác nhau như hoạt động câu lạc bộ, tở chức trị chơi, diễn
đàn, sân khấu tương tác, tham quan dã ngoại, các hội thi, hoạt
động giao lưu, hoạt động nhân đạo, hoạt động tình nguyện,
hoạt động cộng đồng, sinh hoạt tập thể, lao động cơng ích, sân
khấu hóa (kịch, thơ, hát, múa rối, tiểu phẩm, kịch tham gia,...),
thể dục thể thao, tổ chức các ngày hội,... Mỗi một hình thức
hoạt động trên đều tiềm tàng trong nó những khả năng giáo
dục nhất định. Nhờ các hình thức tổ chức đa dạng, phong phú
mà việc giáo dục HS được thực hiện một cách tự nhiên, sinh
động, nhẹ nhàng, hấp dẫn, khơng gị bó và khơ cứng, phù hợp
với đặc điểm tâm sinh lý cũng như nhu cầu, nguyện vọng của
học sinh. Trong quá trình thiết kế, tổ chức thực hiện và đánh giá
hoạt động trải nghiệm sáng tạo, cả giáo viên lẫn học sinh đều
có cơ hội thể hiện sự sáng tạo, chủ động, linh hoạt của mình,

làm tăng thêm tính hấp dẫn, độc đáo của các hình thức tổ chức
hoạt động.
9

skkn


Trong phạm vi của sáng kiến này bản thân tôi đã sử dụng các hình thức tổ
chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong mơn Địa lý
1. Hình thức tổ chức hoạt động tham quan, trải
nghiệm di sản.
Tham quan, dã ngoại là mợt hình thức tở chức học tập thực
tế hấp dẫn đối với HS. Mục đích của tham quan, dã ngoại là để
các em học sinh được đi thăm, tìm hiểu và học hỏi kiến thức,
tiếp xúc với các danh lam thắng cảnh, các di tích lịch sử, văn
hóa, công trình, nhà máy hoặc một địa danh nổi tiếng của địa
phương, ... giúp các em có được những kinh nghiệm từ thực tế,
từ các mô hình, cách làm hay và hiệu quả trong một lĩnh vực
nào đó, từ đó có thể áp dụng vào cuộc sống của chính các em.
1.1. Mục đích:
- Sử dụng di sản văn hóa trong dạy học ở trường phổ trung học cơ sở nhằm
hình thành và nâng cao ý thức tơn trọng, gìn giữ, phát huy những giá trị của di
sản văn hóa, rèn luyện tính chủ động, tích cực.
- Đổi mới phương pháp học tập và rèn luyện, tạo điều kiện cho học sinh tiếp
cận kiến thức môn Địa lý một cách hiệu quả hơn, góp phần tạo hứng thú trong
học tập.
- Góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục; phát hiện, bồi dưỡng
năng khiếu, tài năng của học sinh trong mơn Địa lý.
1.2. Hình thức tổ chức dạy học sử dụng di sản:
- Dạy học trên lớp và tổ chức các hoạt động dạy học tập, giới thiệu khu di

tích, vị trí địa lý…
- Dạy học tại nơi có di sản: Phần Mộ Lê Quảng Chí, Lê Quảng Ý ở địa
phương.
- Tổ chức tham quan - trải nghiệm với di sản: Nhà trường tổ chức cho học
sinh đi tham quan trải nghiệm ở Cẩm Xuyên, Nghi Xuân, Can Lộc địa danh gắn
với các di sản nổi tiếng của Tỉnh nhà.
10

skkn


2. Hình thức tổ chức hoạt động sáng tạo bằng c̣c
thi.
C̣c thi là một trong những hình thức tổ chức hoạt động hấp
dẫn, lôi cuốn học sinh và đạt hiệu quả cao trong việc tập hợp,
giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị cho tuổi trẻ. Cuộc thi
mang tính chất thi đua giữa các cá nhân, nhóm hoặc tập thể
ln hoạt động tích cực để vươn lên đạt được mục tiêu mong
muốn thông qua việc tìm ra người/đội thắng c̣c. Chính vì vậy,
tổ chức cuộc thi cho học sinh là một yêu cầu quan trọng, cần
thiết của giáo viên trong q trình tổ chức hoạt đợng trải
nghiệm sáng tạo.
Mục đích tổ chức cuộc thi nhằm lôi cuốn học sinh tham gia
một cách chủ động, tích cực vào các hoạt động giáo dục của
nhà trường; đáp ứng nhu cầu về vui chơi giải trí cho học sinh;
thu hút tài năng và sự sáng tạo của học sinh đồng thời phát
triển khả năng hoạt động tích cực và tương tác của học sinh,
góp phần bồi dưỡng cho các em có động cơ học tập tích cực,
kích thích hứng thú trong quá trình nhận thức.
Cuộc thi có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức khác

nhau như: Thi vẽ, thi viết, thi tìm hiểu, thi đố vui, thi giải ô chữ,
thi tiểu phẩm, thi thời trang, thi kể chuyện, thi chụp ảnh, thi kể
chuyện theo tranh, thi sáng tác bài hát, hội thi học tập, hội thi
thời trang, hội thi học sinh thanh lịch, ... có nội dung giáo dục về
một chủ đề nào đó.
Nội dung của cuộc thi rất phong phú, bất cứ nội dung giáo
dục nào cũng có thể được tổ chức dưới hình thức cuộc thi. Điều
quan trọng khi tổ chức cuộc thi là phải linh hoạt, sáng tạo khi tổ
chức thực hiện, tránh máy móc thì cuộc thi mới hấp dẫn.

11

skkn


Ví dụ: Khi tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở môn Địa
lý 8 với chủ đề
“KHÁM PHÁ NÉT TƯƠNG ĐỒNG VÀ KHÁC BIỆT CỦA CÁC
QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á”
I. Mục tiêu chủ đề
- Biết được một số nét tương đồng và sự khác biệt của các quốc gia Đông
Nam Á
- Xây dựng được tờ báo tường với chủ đề khám phá nét tương đồng và sự
khác biệt của các quốc gia Đơng Nam Á về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, đặc
điểm kinh tế, dân cư – xã hội.
* Năng lực hướng tới:

.

- Năng lực làm chủ và phát triển bản thân: Năng lực tự học, năng lực giải quyết

vấn đề, năng lực sáng tạo.

.

- Năng lực xã hội: Năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác - Tuyên truyền nội dung
sản phẩm đến cộng đồng.
II. Thời gian thực hiện
- 3 tuần sau khi học xong bài 18 “Thực hành tìm hiểu về Lào và Căm-puchia”
+ Tuần 1: Tìm kiếm và xử lý thơng tin
+ Tuần 2: Xây dựng ý tưởng và hoàn thiện sản phẩm
+ Tuần 3: Trình bày, báo cáo và đánh giá sản phẩm
III. Thiết bị phục vụ cho chủ đề
- SGK Địa lý 8
- Giấy A4, A0, bút chì, bút màu, kéo, hồ dán ...
- Máy tính có thể kết nối Internet
IV. Hình thức hoạt động
- Hoạt động nhóm
V. Tiến trình thực hiện
Hoạt động 1. Tìm kiếm thơng tin (Tiết 1)
Ở hoạt động này tôi thực hiện các bước như sau:
12

skkn


Bước 1: Giáo viên đưa ra nội dung để học sinh tìm kiếm thơng tin
Nội dung 1: Khám phá nét tương đồng và sự khác biệt của các quốc gia
Đông Nam Á về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên?
Nội dung 2: Khám phá nét tương đồng và sự khác biệt của các quốc gia
Đông Nam Á về đặc điểm kinh tế?

Nội dung 3: Khám phá nét tương đồng và sự khác biệt của các quốc gia
Đông Nam Á dân cư – xã hội?
Bước 2: Thăm dò ý kiến của học sinh về nguyện vọng của các em muốn vào
mảng nào như: Điều kiện tự nhiên hay kinh tế hoặc dân cư xã hội.
Bước 3: Sau khi thăm dò ý kiến của học sinh, giáo viên sắp xếp học sinh
theo thừng nhóm mà học sinh đã chọn, Chọn nhóm trưởng, nhóm phó, thư ký
cho các nhóm.
Bước 4: GV hướng dẫn học sinh khai thác thông tin từ các nguồn tư liệu
1.Thông tin từ SGK: HS khai thác lược đồ, tranh ảnh trong các bài 1,2,3 và
từ bài 14, đến bài 18 SGK Địa lý 8
2. Thông tin từ các nguồn khác (sách, báo Iternet ....) Ở nguồn tư liệu này
giáo viên hướng dẫn học sinh thu thập các tranh ảnh, biểu đồ, bảng số liêu, bài
viết liên quan đến nội dung của từng nhóm sau đó in màu hoặc vẽ mơ phỏng các
hình ảnh thuộc nội dung nhóm mình phụ trách.
Nội dung
Vị trí địa lý

Nét tương đồng

Sự khác biệt

Sản phẩm

Sản phẩm

Điều kiện tự nhiên
Đặc điểm kinh tế
Đặc điểm dân cư – xã hội
Bước 5: Các nhóm trưởng phân cơng các nhiệm vụ cho các thành viên trong
nhóm thực hiện.

Bước 6: Sau khi các nhóm phân cơng nghiệm vụ giáo viên định ra thời gian
hoàn thành sản phẩm, thể thức cuộc thi ....
Hoạt động 2. Xây dựng ý tưởng, hoàn thiện và trình bày sản phẩm
(Tiết 2+3)
13

skkn


Bước 1: GV kiểm tra kết quả của học sinh sau 1 tuần thu thập các thơng tin,
hình ảnh ... Sau đó hướng dẫn học sinh xây dựng ý tưởng về nội dung và thiết kế
cho sản phẩm phù hợp.
Bước 2: GV: Gợi ý cho HS thiết kế báo tường
+ Trình bày báo tường trên giấy A0
+ Cắt dán tranh ảnh minh họa lên báo tường
+ Trang trí báo tường
- Bố cục của báo tường gồm 2 phần
Phần 1: Nét tương đồng
Phần 2: Sự khác biệt
Bước 3: Các nhóm thực hiện ý tưởng và hồn thiện sản phẩm của nhóm
mình
Bước 4: Trình bày, báo cáo và đánh giá sản phẩm
Trong bước này giáo viên trao đổi với nhóm trưởng thống nhất về:
+ Thời gian trình bày
+ Thành viên BGK (Mỗi nhóm 1 người)
+ Dự kiến khách mời
Sau khi thống nhất về thời gia, thực hiện giáo viên nêu cách thức thực hiện:
+ Giới thiệu mục tiêu, nội dung của buổi báo cáo
+ Cấu trúc của báo tường
+ Thời gian các nhóm báo cáo 10 – 15 phút

+ Nhận xét của các thành viên trong các nhóm
GV: Nêu tiêu chí đánh giá:
+ Đánh giá về thời gian thực hiện
+ Đánh giá về tính thẩm mỹ của sản phẩm trình bày
+ Đánh giá về khả năng thuyết trình
CÁC BIỂU MẪU PHỤC VỤ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
Phiếu đánh giá hoạt động
14

skkn


Mẫu 1. Nhóm trưởng đánh giá đóng góp của các thành viên trong nhóm theo
các mức độ 0,1,2,3,4.
TT

Họ và tên thành viên

Mức độ đóng góp
0

1

2

3

4

1

2
3
4
5
6
7
Mẫu 2. Giáo viên đánh giá các nội dung bằng cách đánh dấu X vào các mức độ
A,B,C,D.
Nội

Tinh thần làm

Hiệu quả làm việc

việc nhóm

nhóm

dung
A

B

C

D

A

B

C

D

Thảo luận nhóm
A

B

C

D

Mức độ
Mẫu 3: Phiếu thu thập thơng tin sản phẩm
Nhóm 1:Tìm hiểu về vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên các quốc gia Đơng Nam Á
Từ khóa
Vị trí địa lý

Thuộc khu vực

Điều kiện tự

Khí hậu

nhiên

Cảnh quan

Nét tương đồng

Sự khác biệt

Tài ngun khống
sản
Nhóm 2: Tìm hiểu về đặc điểm kinh tế các quốc gia Đông Nam Á
15

skkn


Từ khóa

Nét tương đồng

Sự khác biệt

Đặc điểm kinh Tốc độ phát triển
tế

kinh tế
Cơ cấu kinh tế

Nhóm 3: Tìm hiểu về đặc điểm dân cư – xã hội các quốc gia Đơng Nam Á
Từ khóa
Đặc điểm dân

Chủng tộc

cư – xã hội

Tỷ lệ GTTNDS

Nét tương đồng

Sự khác biệt

Sự phân bố dân cư
Bất kỳ một cuộc thi nào cũng cần có các sản phẩm lưu giữ, đó vừa là cơng
sức tìm tịi, nghiên cứu của học sinh trong cả một quá trình thực hiện, vừa là sự
minh chứng cho quá trình thực hiện của giáo viên phụ trách bộ mơn trong q
trình dạy học.
3. Hình thức tổ chức trò chơi.
Trị chơi là một loại hình hoạt động giải trí, thư giãn; là
món ăn tinh thần nhiều bổ ích và khơng thể thiếu được trong
cuộc sống con người nói chung và đặc biệt, đối với thanh thiếu
niên học sinh nói riêng, những trị chơi phù hợp nhiều khi có tác
dụng giáo dục rất tích cực. Trị chơi là hình thức tở chức các
hoạt đợng vui chơi với nội dung kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực
khác nhau, có tác dụng giáo dục “chơi mà học, học mà chơi”.
Chức năng giáo dục: Trò chơi là phương tiện giáo dục hấp
dẫn, đáp ứng nhu cầu thiết thực của học sinh, tác động toàn
diện đến tất cả các mặt khác nhau của nhân cách: về thể chất,
tâm lý, đạo đức và xã hội. Trò chơi giúp các em nâng cao thể
lực, rèn luyện sự nhanh nhẹn, dẻo dai và bền bỉ của cơ bắp,
thần kinh, phát triển tốt các chức năng của các giác quan (thị
16

skkn

giác, xúc giác, khứu giác, thính giác...), các chức năng vận
động, phát triển tốt các phẩm chất và năng lực tư duy sáng tạo,
linh hoạt.
Chức năng giao tiếp: Trò chơi là một hình thức giao tiếp nó
tạo cơ hội để học sinh tham gia vào các mối quan hệ giao tiếp
bạn bè, phát triển tốt các năng lực giao tiếp, trò chơi đồng thời
là một phương tiện (một con đường) mà thơng qua đó, học sinh
có thể giao tiếp được với nhau một cách tự nhiên và dễ dàng.
Chức năng văn hóa: trị chơi là một hình thức sinh hoạt văn
hóa lành mạnh của con người, thể hiện những đặc điểm văn hóa
có tính bản sắc của mỗi dân tộc, mỗi cộng đồng. Mỗi trò chơi là
một giá trị văn hóa dân tộc độc đáo.
Chức năng giải trí: Trị chơi giúp học sinh tái tạo năng lực
thần kinh và cơ bắp sau những thời gian học tập, lao động căng
thẳng. Những trị chơi vui nhộn và hào hứng khơng chỉ thoả
mãn nhu cầu của các em mà nó cịn mang lại những giá trị tinh
thần hết sức to lớn, hữu ích.
Trên đây là một số kinh nghiệm sử dụng hình thức tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo trong môn Địa lý tại trường mà tôi công tác. Khi thực hiện sáng
kiến, tôi đã nhận thấy sự hào hứng, sôi nổi của học sinh. Nhiều em học sinh rụt
rè, ít nói nay đã cởi mở hơn trong giao tiếp và tham gia các hoạt động do trường,
lớp tổ chức. Các em thực sự chủ động giải quyết và ứng phó trước các tình
huống trong thực tiễn. Chất lượng học tập tập bộ môn được nâng cao rõ rệt và
được Ban giám hiệu đánh giá rất cao. Không những thế sau khi áp dụng một
trong số hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở Lớp 8,9 kể cả lớp 6
học sinh đã biết vận dụng kiến thức các hình thức đó vào các bộ mơn khác để
hồn thành nhiệm vụ. Từ kết quả trên, có thể thấy rằng hình thức tổ chức các
hoạt động dạy học trong bơ môn địa lý thông qua hoạt động Trải nghiệm sáng

tạo là rất hữu ích và thiết thực. Sự thành cơng và chủ động của học sinh trong
17

skkn


các hoạt động là niềm động viên lớn với giáo viên giảng dạy bộ mơn Địa lí ở
trường THCS.
Từ việc thực hiện sáng kiến trên của bản thân nhận thấy các chủ đề/nội
dung hoạt động và kết quả đầu ra của Trải nghiệm sáng tạo là năng lực thực tiễn,
phẩm chất và năng lực sáng tạo đa dạng, khác nhau của các em học sinh. Vì vậy,
giáo viên khơng làm thay, không tổ chức mà chỉ hướng dẫn, hỗ trợ, giám sát cho
tập thể hoặc cá nhân học sinh tham gia thực hiện; hoặc giáo viên là người đứng
ở vai trò tổ chức hoạt động, giúp học sinh chủ động, tích cực trong càng nhiều
hoạt động càng tốt. Giáo viên phải là người quan sát, nhận xét, góp ý để đánh
giá dựa trên các biểu hiện cụ thể về phương thức chứ không chỉ dựa vào kết quả
hoạt động cuối cùng của học sinh. Hồ sơ sản phẩm của một chủ đề trải nghiệm
tại trường học hay của một chuyến tham quan thực địa cũng là minh chứng
thuyết phục để đánh giá nhiều năng lực khác nhau của học sinh.

PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
I. Kết luận
Hoạt động Trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường được thực hiện nhằm
mục tiêu đào tạo ra những con người có chí hướng, có đạo đức, có định hướng
tương lai, có khả năng sáng tạo, biết vận dụng một cách tích cực những kiến
thức đã học vào thực tế, đồng thời biết chia sẻ và quan tâm tới mọi người xung
quanh. Hoạt động Trải nghiệm sáng tạo về cơ bản mang tính chất là các hoạt
động tập thể trên tinh thần tự chủ cá nhân, với sự nỗ lực nhằm phát triển khả
năng sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Hoạt động Trải
nghiệm sáng tạo coi trọng các hoạt động thực tiễn mang tính tự chủ của học

sinh, vì vậy nên tổ chức cho học sinh và giáo viên cùng tham gia bàn bạc, nêu ý
kiến hoặc tự học sinh xây dựng kế hoạch và phân chia công việc, nhiệm vụ rồi
18

skkn


thực hiện. Qua thời gian áp dụng các hình thức trên, bước đầu học sinh thực sự
quen với cách học mới, chủ động hơn trong việc tự mình khám phá, xây dựng và
chiếm lĩnh tri thức và khơng cịn coi mơn Địa lý là mơn học khơng cần trí tuệ
như trước đây nữa.
Thơng qua việc dạy học địa lí bằng hình thức trải nghiệm góp phần giúp
học sinh đạt được những mục tiêu về kiến thức, kỹ năng và thái đội:
Về mặt kiến thức: Thơng qua các hình thức hoạt động học tập trên học
sinh được củng cố kiến thức, tích hợp nội dung của các bài có quan hệ với nhau,
có thêm nhiều kiến thức về bộ mơn.
Về mặt kĩ năng: Hoạt động trải nghiệm sáng tạo vẫn đảm bảo được các
yêu cầu về kiến thức, nội dung thông qua việc tổ chức các hình thức dạy học,
góp phần nâng cao các kĩ năng địa lí như thu thập, xử lí thơng tin, kĩ năng
thuyết trình trước tập thể, phân tích, tổng hợp kiến thức đồng thời qua các hình
thức đó cịn hình thành cho các em các kỷ năng chủ động ứng phó với mọi thách
thức và tình hướng xẩy ra trong cuộc sống hàng ngày.
Về mặt thái độ tình cảm : Học sinh có thái độ đúng đắn về học tập thơng
qua đó bồi dưỡng thêm cho các em về tình yêu quê hương đất nước và có tinh
thần bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên và môi trường Việt Nam hơn.
II. Kiến nghị, đề xuất
Giáo viên cần chủ động trong việc tiếp cận chủ đề dạy học trải nghiệm
sáng tạo.
Tích cực cho học sinh tham gia các cuộc thi trải nghiệm sáng tạo.
Tổ chức cho giáo viên được giao lưu học hỏi kinh nghiệm của các trường

bạn thơng qua các hình thức như: hội thảo chuyên đề...
Xem hoạt động Trải nghiệm sáng tạo là một trong những nội dung giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh và chiến lược phát triển giáo dục của nhà trường
trong những năm tiếp theo./.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
19

skkn


20

skkn