Giải Sgk Địa Lí 10 – Chân Trời Sáng Tạo Bài (30).Pdf

Giải Địa lí lớp 10 Bài 31: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp, tác động của công
nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển ngành công nghiệp
Mở đầu trang 117 Địa Lí 10: Giữa các hình thức tổ chức lãnh thổ cơng nghiệp có gì khác nhau?
Ngành cơng nghiệp tác động như thế nào đến môi trường? Định hướng phát triển ngành cơng
nghiệp trong tương lai là gì?
Trả lời:
* Sự khác nhau giữa các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp
Tiêu
Điểm công nghiệp
Khu công nghiệp
Trung tâm công

Vùng công nghiệp

nghiệp

chí

Hình thức tổ chức Hình thức tổ chức Hình thức tổ chức Hình thức tổ chức
Hình

lãnh

thức

nghiệp

thổ
đơn

cơng lãnh

thổ

cơng lãnh

giản nghiệp trung bình

thổ

cơng lãnh

nghiệp cao

thổ

cơng

nghiệp cao nhất

nhất
- Đồng nhất hoặc Ranh giới rõ ràng, Gắn với các đô thị Không gian rộng
nằm gần - xa điểm khơng có dân cư vừa và lớn, có vị trí lớn,
dân cư.
Khơng
gian

-

Phân

nguồn

bố

gần

ngun

nhiên liệu

-

gồm

nhiều

sinh sống. Vị trí địa lí thuận lợi.

điểm cơng nghiệp,

thuận lợi cho vận

khu cơng nghiệp

chuyển hàng hố và

và

liên hệ với bên
trung

ngồi

tâm

cơng

nghiệp
Gồm 1 - 2 xí Tập trung các cơ sở Bao gồm: khu cơng Có các nhân tố tạo

Cơ cấu

nghiệp

nằm

gần sản

nguồn

ngun

nhiên

liệu

xuất

cơng nghiệp, điểm cơng vùng tương đồng.

- nghiệp. Có các cơ nghiệp và cơ sở sản Có vài ngành cơng

cơng sở sản xuất cơng xuất cơng nghiệp.

nghiệp chủ yếu,

nghiệp hoặc nơng nghiệp nịng cốt và

tạo

sản.

chun mơn hố

hỗ trợ

nên

hướng

của vùng.
Sự liên
kết

Giữa các cơ sở sản Các cơ sở sản xuất Có mối liên hệ chặt Có mối liên hệ mật
xuất cơng nghiệp ít cơng nghiệp có khả chẽ với nhau về sản thiết

với

có mối liên hệ với năng hợp tác sản xuất, kĩ thuật, công trong sản xuất

nhau


nhau.

xuất cao

nghệ.

* Ngành công nghiệp tác động đến môi trường:
- Tích cực: tạo ra các máy móc, thiết bị sử dụng công nghệ hiện đại để dự báo và khai thác hợp
lí nguồn tài ngun thiên nhiên, bảo vệ mơi trường.
- Tiêu cực: ô nhiễm môi trường nước và không khí, ơ nhiễm mơi trường do chất thải rắn, ơ
nhiễm môi trường do sản phẩm công nghiệp sau khi sử dụng, cạn kiệt một số nguồn tài nguyên
thiên nhiên.
* Định hướng phát triển ngành công nghiệp trong tương lai:
- Chuyển dần từ ngành công nghiệp truyền thống sang các ngành cơng nghiệp có hàm lượng kĩ
thuật - cơng nghệ cao.
- Sự phát triển của các cuộc cách mạng công nghiệp tác động mạnh mẽ đến sự liên kết và phát
triển công nghiệp theo ngành, theo vùng.
- Hoạt động sản xuất cơng nghiệp gắn với sự khai thác hợp lí, có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên
nhiên.
- Phát triển theo hướng cơng nghiệp xanh, hạn chế phát thải khí CO2 và các chất độc hại ra mơi
trường.
I. Quan niệm, vai trị của tổ chức lãnh thổ công nghiệp
Câu hỏi trang 117 Địa Lí 10: Dựa vào thơng tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em
hãy trình bày quan niệm và vai trị của tổ chức lãnh thổ cơng nghiệp.
Trả lời:
* Quan niệm: là hệ thống các mối liên kết không gian của các ngành và sự kết hợp sản xuất

trong lãnh thổ trên cơ sở khai thác lợi thế về vị trí địa lí, tài nguyên thiên nhiên, nguồn lao động,
thị trường tiêu thụ, thành tựu khoa học - công nghệ,… nhằm đạt hiệu quả cao nhất về kinh tế - xã
hội - môi trường và đảm bảo an ninh quốc phịng.
* Vai trị:
- Góp phần sử dụng một cách hợp lí các nguồn lực về vị trí địa lí, tự nhiên, kinh tế - xã hội của
mỗi quốc gia, thu hút nguồn lực từ bên ngồi.
- Góp phần thực hiện thành cơng sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hoá ở các nước phát triển
cũng như thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế.
II. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp


Câu hỏi trang 117 Địa Lí 10: Dựa vào thơng tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em
hãy phân biệt vai trò và đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ cơng nghiệp.
Trả lời:
* Điểm cơng nghiệp
- Vai trị
+ Là đơn vị cơ sở cho các hình thức tổ chức lãnh thổ cơng nghiệp khác.
+ Giải quyết việc làm tại địa phương. Đóng góp vào nguồn thu của địa phương.
+ Góp phần thực hiện cơng nghiệp hố tại địa phương.
- Đặc điểm
+ Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đơn giản nhất, cơ sở sản xuất công nghiệp nằm trong
hoặc gần - xa điểm dân cư.
+ Phân bố gần nguồn nguyên - nhiên liệu.
* Khu cơng nghiệp
- Vai trị
+ Thu hút vốn đầu tư trong và ngồi nước.
+ Thúc đẩy chuyển giao cơng nghệ hiện đại.
+ Giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng nguồn lao động.
+ Tạo nguồn hàng tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
- Đặc điểm

+ Ranh giới rõ ràng, không có dân cư sinh sống.
+ Phân bố thuận lợi cho vận chuyển hàng hố và liên hệ với bên ngồi.
+ Tập trung các cơ sở sản xuất cơng nghiệp có khả năng hợp tác sản xuất cao.
+ Có các cơ sở sản xuất cơng nghiệp nịng cốt và hỗ trợ.
* Trung tâm công nghiệp


- Vai trị: Góp phần định hình hướng chun mơn hoá cho vùng lãnh thổ và tạo động lực phát
triển cho khu vực phụ cận.
- Đặc điểm:
+ Là hình thức tổ chức lãnh thổ cơng nghiệp ở trình độ cao, gắn với các đơ thị vừa và lớn, có vị
trí địa lí thuận lợi.
+ Bao gồm: khu cơng nghiệp, điểm cơng nghiệp và cơ sở sản xuất cơng nghiệp.
+ Có mối liên hệ chặt chẽ với nhau về sản xuất, kĩ thuật, cơng nghệ.
* Vùng cơng nghiệp
- Vai trị:
+ Thúc đẩy hướng chun mơn hố cho vùng lãnh thổ.
+ Khai thác có hiệu quả các nguồn lực theo lãnh thổ.
- Đặc điểm:
+ Hình thức tổ chức lãnh thổ cơng nghiệp cao nhất.
+ Không gian rộng lớn, gồm nhiều điểm công nghiệp, khu cơng nghiệp và trung tâm cơng nghiệp
có mối liên hệ mật thiết với nhau trong sản xuất.
+ Có các nhân tố tạo vùng tương đồng
+ Có vài ngành cơng nghiệp chủ yếu, tạo nên hướng chun mơn hố của vùng.
III. Tác động của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển ngành công nghiệp
trong tương lai
Câu hỏi trang 118 Địa Lí 10: Dựa vào thơng tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy:
- Phân tích và cho ví dụ về tác động của ngành cơng nghiệp đến mơi trường.
- Giải thích vì sao cần phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo.
Trả lời:

Yêu cầu số 1: Phân tích và cho ví dụ về tác động của ngành công nghiệp đến môi trường.
- Tác động tích cực:


+ Ngành cơng nghiệp tạo ra các máy móc, thiết bị sử dụng công nghệ hiện đại để dự báo và khai
thác hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ mơi trường.
+ Ví dụ: Ngành cơng nghiệp tạo ra hệ thống máy móc, thiết bị dùng cho việc xử lý nước thải
(nước thải công nghiệp, nước thải sinh hoạt) trước khi thải ra bên ngồi mơi trường.
- Tác động tiêu cực:
+ Ơ nhiễm mơi trường nước và mơi trường khơng khí: nhiều khu cơng nghiệp, nhà máy cơng
nghiệp khơng xử lý nước thải và khí thải trước khi thải ra mơi trường gây ơ nhiễm nước và
khơng khí.
+ Ơ nhiễm môi trường do chất thải rắn: các chất thải rắn từ q trình sản xuất cơng nghiệp rất
khó xử lí, nhiều loại khơng thể tự phân hủy
+ Ơ nhiễm môi trường do sản phẩm công nghiệp sau khi sử dụng: Rác thải công nghiệp sau khi
sử dụng ngày càng nhiều, gây quá tải hệ thống xử lý rác
+ Tình trạng cạn kiệt một số nguồn tài nguyên thiên nhiên: Để phục vụ cho các ngành công
nghiệp nhiều nguồn tài nguyên bị cạn kiện như đất, nước sạch, khoáng sản…
Yêu cầu số 2: Cần phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo vì những tác động tiêu cực của
hoạt động sản xuất công nghiệp đến môi trường ngày càng sâu sắc và rõ rệt. Phát triển năng
lượng tái tạo sẽ giảm thiểu được ô nhiễm môi trường và tránh cạn kiện nguồn tài nhiên không thể
tái tạo.
Câu hỏi trang 119 Địa Lí 10: Dựa vào thơng tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy nêu
các định hướng phát triển ngành công nghiệp trong tương lai.
Trả lời:
Các định hướng phát triển ngành công nghiệp trong tương lai:
- Chuyển dần từ ngành công nghiệp truyền thống sang các ngành cơng nghiệp có hàm lượng kĩ
thuật - cơng nghệ cao.
- Sự phát triển của các cuộc cách mạng công nghiệp tác động mạnh mẽ đến sự liên kết và phát
triển công nghiệp theo ngành, theo vùng.

- Hoạt động sản xuất công nghiệp ngày càng gắn với sự khai thác hợp lí, có hiệu quả nguồn tài
ngun thiên nhiên.
- Phát triển ngành công nghiệp theo hướng công nghiệp xanh, nhằm hạn chế phát thải khí CO2
và các chất độc hại ra môi trường.
Luyện tập (trang 119)


Câu hỏi luyện tập trang 119 Địa Lí 10: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy lập bảng theo mẫu
dưới đây và hồn thiện thơng tin.
Hình thức tổ chức lãnh thổ
Đặc điểm chính
Ví dụ ở nước ta
cơng nghiệp
Điểm cơng nghiệp
Khu cơng nghiệp
Trung tâm cơng nghiệp

Trả lời:
Hình thức tổ chức lãnh
thổ cơng nghiệp

Đặc điểm chính

Ví dụ ở nước ta

- Hình thức tổ chức lãnh thổ cơng Điểm cơng nghiệp Hịa
nghiệp đơn giản nhất, cơ sở sản xuất Bình với ngành công
công nghiệp nằm trong hoặc gần - xa nghiệp điện lực - thủy
điểm dân cư.
Điểm công nghiệp

điện.

- Phân bố gần nguồn nguyên - nhiên
liệu.
- Giữa các cơ sở sản xuất cơng nghiệp ít
có mối liên hệ với nhau.
- Ranh giới rõ ràng, khơng có dân cư - Khu cơng nghệ cao Hòa
sinh sống.

Lạc (Hà Nội)

- Phân bố thuận lợi cho vận chuyển - Khu kinh tế Dung Quất
hàng hoá và liên hệ với bên ngồi.
Khu cơng nghiệp
- Tập trung các cơ sở sản xuất công
nghiệp, sử dụng chung cơ sở hạ tầng sản
xuất; hưởng quy chế riêng, ưu đãi về sử
dụng đất, thuế quan; ứng dụng mạnh mẽ
thành tựu khoa học - công nghệ vào sản

(Quảng Ngãi)


xuất; khả năng hợp tác sản xuất cao.
- Có các cơ sở sản xuất cơng nghiệp
nịng cốt và hỗ trợ.
- Các hình thức khác: đặc khu kinh tế,
khu chế xuất, khu cơng nghệ cao, cơng
viên khoa học,…

- Là hình thức tổ chức lãn thổ công - Trung tâm công nghiệp
nghiệp ở trình độ cao, gắn với các đơ thị Hà Nội
vừa và lớn, có vị trí địa lí thuận lợi.
- Trung tâm công nghiệp
- Bao gồm: khu công nghiệp, điểm cơng Hồ Chí Minh
nghiệp và cơ sở sản xuất cơng nghiệp.
Trung tâm cơng nghiệp

Có mối liên hệ chặt chẽ với nhau về sản
xuất, kĩ thuật, công nghệ.
- Gồm nhiều cơ sở sản xuất cơng nghiệp
thuộc nhiều ngành khác nhau, có các cơ
sở sản xuất cơng nghiệp nịng cốt và bổ
trợ.

Vận dụng (trang 119)
Câu hỏi vận dụng trang 119 Địa Lí 10: Em hãy sưu tầm tư liệu về một khu công nghệ cao trên
thế giới hoặc ở nước ta.
Trả lời:
(*) Khu cơng nghệ cao Hịa Lạc (Hà Nội)
- Khu cơng nghệ cao Hịa Lạc là một khu cơng nghê cao đang được xây dựng trên địa bàn huyện
Thạch Thất, thành phố Hà Nội, Việt Nam. Khu công nghệ cao này nằm cách đường vành đai 3
thành phố Hà Nội 30 km về phía tây, cách sân bay quốc tế Nội Bài 47 km và cảng Hải Phòng
trên 130 km.
- Khu Cơng nghệ cao Hịa Lạc được xây dựng theo mơ hình thành phố khoa học với đầy đủ các
dịch vụ tiện ích và những khu chức năng chính như: Khu Phần mềm, Khu Nghiên cứu và triển


khai (R&D), Khu Giáo dục và đào tạo, Khu Công nghiệp công nghệ cao, Khu Trung tâm, Khu
Hỗn hợp, Khu Nhà ở, Khu Giải trí và thể dục thể thao, Hồ Tân Xã và vùng đệm, Giao thông và

các công trình đầu mối hạ tầng kỹ thuật, Cây xanh.
- Tính đến tháng 12/2016, tại Khu CNC Hịa Lạc hiện có 78 dự án còn hiệu lực với số vốn đăng
ký là 60.018,97 tỷ đồng, trên diện tích 346,56ha với khoảng 11.000 người lao động và học tập.
Trong đó có các dự án lớn như: dự án Trường Đại học FPT(diện tích 30ha, vốn đăng ký 2.700 tỷ
đồng) và dự án Khu phần mềm (diện tích 6,4ha, vốn đăng ký 924 tỷ đồng) của Công ty Cổ phần
Đầu tư và phát triển Công nghệ FPT, dự án Trung tâm CNC Viettel (diện tích 1,4ha, vốn đăng ký
495 tỷ đồng) và Tổ hợp nghiên cứu thiết kế chế tạo sản xuất thiết bị viễn thơng (diện tích 9,1ha,
vốn đăng ký 2.080 tỷ đồng) của Tập đoàn Viettel, dự án Trung tâm vũ trụ (diện tích 7,4ha, vốn
đăng ký 12.3000 tỷ đồng) sử dụng vốn vay ODA Nhật Bản,...