Skkn cách tổ chức hoạt động ngoại khóa văn học dân gian, nhằm gây hứng thú học tập môn ngữ văn ở trường thcs trung thành

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUAN HOÁ

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
CÁCH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VĂN HỌC DÂN
GIAN, NHẰM GÂY HỨNG THÚ HỌC TẬP MÔN NGỮ VĂN CHO
HỌC SINH THCS TRUNG THÀNH

Người thực hiện: Nguyễn Ngọc Quang
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Trung Thành
SKKN thuộc lĩnh vực: Ngữ Văn

THANH HOÁ NĂM 2019

skkn


MỤC LỤC
Mục

Nội dung

1 Mở đầu

Trang
1

1.1 Lí do chọn đề tài

1

1.2 Mục đích nghiên cứu

2

1.3 Đối tượng nghiên cứu

2

1.4 Phương pháp nghiên cứu

2

2 Nội dung

3

2.1 Cơ sở lí luận

3

2.2 Thực trạng của vấn đề

4

2.3 Giải pháp đã sử dụng để giái quyết vấn đề

4

2.3.1 Các chủ đề

4

2.3.2 Cách tiến hành

7

2.4 Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm
3 Kết luận, kiến nghị

14
14

3.1 Kết luận

15

3.2 Đề xuất

15

skkn


skkn


1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài
Đại văn hào nước Nga Macxim Gorơki đã từng khẳng định rằng: “Văn học

là nhân học” nghĩa là học văn là học cách làm người. Vì vậy có thể thấy rằng
việc dạy- học mơn ngữ văn trong nhà trường có một vị trí vơ cùng quan trọng.
Giúp các em hình thành và hồn thiện nhân cách con người. Song dạy- học để
đem lại hiệu quả tốt lại là điều không dễ. Đặt biệt là trong xu thế hiện nay các
ngành khoa học tự nhiên, kinh tế, kỹ thuật… đang chiếm ưu thế. Cho nên trong
xu thế chung đó, ngày nay các bậc phụ huynh ln có định hướng về học tập
cho con em mình, coi trọng những bộ mơn sau này phục vụ cho nghề nghiệp,
hay dễ dàng có cơ hội tìm việc làm trong tương lai của các em về sau này mà vơ
tình xem nhẹ đi ý nghĩa cũng như vị trí của các mơn xã hội nói chung và bộ mơn
ngữ văn nói riêng, trong việc hình thành và hồn thiện nhân cách của các em.
Như chúng ta đã biết, văn học giúp cho con người trở về cội nguồn dân tộc,
đồng thời hướng tới xã hội tương lai. Thế nhưng dạy học như thế nào để gây
hứng thú và niềm say mê cho học sinh? Đó là cả một vấn đề khơng phải dễ dàng
gì. Một mặt dạy học cần không ngừng đổi mới về nội dung phương pháp song
bên cạnh đó cũng cần đổi mới cả về hình thức tổ chức. Nghĩa là cải tiến các cách
thức tổ chức để sao cho cũng từ tiết dạy đó để lại trong học trò nhiều sự rung
cảm, cảm xúc sâu lắng nhất về mơn học. Mà một trong những hình thức tổ chức
có hiệu quả và gây hứng thú cho học sinh nói chung và học sinh bậc THCS nói
riêng, đó là hoạt động ngoại khóa văn học. Đó là một hình thức tổ chức bổ ích
và mang tính tích cực trong hoạt động dạy học môn ngữ văn ở trường phổ thông.
Dân tộc Việt nam ta được hợp thành bởi sự kết hợp hài hòa của nhiều thành
phần dân tộc anh em, mỗi dân tộc sinh sống trên một lãnh thổ vùng miền khác
nhau, mỗi dân tộc anh em lại có một nền văn hóa với những nét bản sắc rất
riêng. Tất cả hợp chung lại, tạo nên trên đất nước ta một nền văn hóa với nhiều
màu sắc phong phú và đa dạng. Trong xu thế hội nhập tồn cầu như hiện nay,
việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là rất cần thiết. Văn học dân
gian là một phần không thể tách rời của văn hóa dân gian, mà giữ gìn văn học
dân gian bằng nhiều hình thức cũng có nghĩa là góp phần giữ gìn bản sắc văn
hóa dân tộc.
Những thế hệ học sinh của chúng ta hôm nay sẽ là những chủ nhân của đất

nước trong tương lai. Các em cần phải hiểu rõ về dân tộc mình,về tâm hồn của
con người Việt Nam. Đúng như lời của chủ tịch Hồ Chí Minh lúc sinh thời đã
dạy:
“Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” [1].
Vì vậy, tổ chức ngoại khóa văn học dân gian là một việc làm hết sức cần
thiết và vơ cùng bổ ích. Khơng những góp phần giữ gìn văn học dân gian, văn
hóa dân gian mà hoạt động ngoại khóa này sẽ gây sự hứng thú học tập và lòng
say mê khám phá, tìm hiểu văn học dân tộc thơng qua việc học tập môn ngữ
văn, và cũng như các môn học khác trong phạm vi nhà trường.
1

skkn


Như trên đã nói văn học dân gian vốn rất phong phú và đa dạng với rất
nhiều màu sắc khác nhau. Nhưng so với số tiết học văn học dân gian trong
chương trình THCS là q ít so với kho tàng văn học dân gian dân tộc vô cùng
đồ sộ (tập trung chủ yếu ở chương trình ngữ văn lớp 6,lớp 7) ở lớp 6, lớp 7 học
sinh được học với hầu hết các thể loại văn học dân gian từ văn xi dân gian cho
đến thơ ca dân gian.
Có một thực tế đã và đang gây ra khơng ít khó khăn, trở ngại cho mỗi
người giáo viên khi giảng dạy mảng văn học dân gian đó là : Nội dung chương
trình thì nhiều, mà thời gian học thì ít. Nếu chỉ cho học sinh tiếp cận qua tiết
học chính khóa thơi thì khơng thể chuyển tải hết nội dung của nó. Cho nên ta có
thể tiến hành lồng ghép sinh hoạt ngoại khóa văn học dân gian với một số hoạt
động ngoại khóa khác của nhà trường như tổ chức kỷ niệm ngày 20/11(ngày nhà
giáo Việt nam) ngày 22/12 (ngày quân đội nhân dân Việt Nam) ngày 3/2 (ngày
thành lập Đảng ) ngày 26/3 (ngày thành lập đoàn) hoặc ngày sinh nhật Bác
19/5…vv

Từ những vấn đề nêu trên, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Cách tổ chức
hoạt động ngoại khoá văn học dân gian nhằm gây hứng thú học tập môn ngữ
văn ở trường trung học cơ sở Trung Thành” Với mục đích tạo nên một sân
chơi bổ ích cho các em, các em chơi mà học, học mà chơi, nhằm tạo nên sự lôi
cuốn hấp dẫn đối với học sinh, từ đó tạo ra sự hứng thú đối với bộ mơn Ngữ văn
nói chung và mảng văn học dân gian nói riêng.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Là một giáo viên giảng dạy ngữ văn bậc THCS bản thân tôi cũng rất băn
khoăn, trăn trở về vấn đề đã đặt ra.Vì vậy sau một thời gian nghiên cứu và thể
nghiệm trong những năm học vừa qua.Tôi đã nhận được sự ủng hộ và đóng góp
ý kiến của tổ chun mơn và đặc biệt là của Ban giám hiệu nhà trường. Nên tôi
đã tiến hành xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động ngoại khóa văn học dân
gian cho học sinh để khơng ngồi mục đích nhằm nâng cao sự hứng thú học tập
mơn ngữ văn ở trường THCS. Góp phần vào bồi dưỡng và phát triển nhân cách
cho học sinh thân yêu.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Về nội dung đề tài: Tơi lựa chọn hình thức tổ chức ngoại khóa về mảng văn
học dân gian. Không chỉ nhằm đánh giá tổng kết lại tồn bộ chương trình văn
học dân gian Việt Nam mà các em đã được học trong chương trình bậc THCS
(đã học ở lớp 6 và lớp 7) nói riêng, cũng như giúp các em có những hiểu biết
chung về văn học dân gian, làm cơ sở nền tảng để các em tiếp tục tiếp thu mảng
văn học dân gian ở bậc THPT. Đối tượng nghiên cứu là học sinh khối 6,7 trường
THCS Trung Thành năm học: 2017- 2018 và 2018 – 2019. Đồng thời cịn tìm ra
những giải pháp tích cực để kích thích sự tư duy, nhằm gây hứng thú u thích
bộ mơn và biết vận dụng kiến thức phong phú ấy vào cuộc sống.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Bằng cách kết hợp các phương pháp thu thập thông tin lắng nghe ý kiến
phản hồi của đối tượng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí
2

skkn


thuyết với phương pháp điều tra khảo sát thực tế, kết hợp phương pháp kích
thích tư duy, luyện tập sáng tạo, phương pháp thực hành sắm vai và phương
pháp góp ý, sửa chữa… để từ đó hình thành kĩ năng biểu diễn hát dân ca, diễn
xuất chèo, rèn kĩ năng vẽ tranh dân gian, kĩ năng hợp tác với nhau trong q
trình làm việc theo nhóm một cách thành thục hơn và hiệu quả hơn.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến
Văn học Việt Nam được cấu thành bởi hai bộ phận: Đó là văn học dân gian
và văn học viết. Văn học viết mới ra đời và tồn tại chỉ hơn mười thế kỉ, cịn
trong khi đó nền văn học dân gian đã ra đời và phát triển rất lâu đời từ trước khi
có chữ viết và sự ra đời của nền văn học viết.Và kể cả khi nền văn học viết đã ra
đời thì văn học dân gian vẫn tiếp tục phát triển và đạt được những thành tựu vô
cùng rực rỡ. Mảnh đất màu mỡ “Văn học dân gian” ấy đã soi sáng tâm hồn và trí
tuệ của dân tộc ta. Góp phần bồi đắp cho tâm hồn, nhân cách, trí tuệ của dân tộc
ta thêm phần phong phú và đa dạng. Nó bao gồm nhiều thể loại như: Thần thoại,
Truyền thuyết, Cổ tích, Ngụ ngơn, ca dao, tục ngữ, hị, vè, chèo, tuồng, sử thi,
truyện cười, câu đố…vv. Văn học dân gian do nhân dân lao động sáng tác chủ
yếu theo phương thức truyền miệng. Ở Việt Nam văn học dân gian có một vị trí
vai trị rất quan trọng, qua hàng nghìn năm Bắc thuộc và ở thời kỳ dân tộc ta
chưa có chữ viết hoặc chữ viết chưa phổ biến, thì văn học dân gian đã có những
đóng góp lớn trong việc giữ gìn và phát huy vốn ngơn ngữ dân tộc, góp phần
ni dưỡng tâm hồn dân tộc. Chính tính chất nhân dân, tính chất dân tộc sâu sắc
cuả văn học dân gian từ nội dung cho đến hình thức đã có tác động to lớn đến sự
hình thành và phát triển của nền văn học viết về sau này.
Đặc điểm của văn học dân gian là những sáng tác theo phương thức diễn
xướng mang tính tập thể và truyền miệng. Do vậy tác phẩm văn học dân gian là
để: nói - hát- kể- diễn. Nhưng khi đưa vào nhà trường, nó tồn tại như một tác

phẩm văn học viết. Vì vậy nên cách tiếp cận một tác phẩm văn học dân gian
theo đúng thể loại là rất khó đối với cả giáo viên và học sinh.Tổ chức ngoại
khóa là để cho học sinh được nói, được hát, được kể, được diễn. Làm như vậy là
chúng ta đã đặt văn học dân gian vào đúng môi trường diễn xướng của nó,
khơng những giúp cho học sinh mà còn giúp cho người giáo viên hiểu sâu sắc
hơn về tác phẩm cũng như cách tiếp cận một tác phẩm văn học dân gian. Đây là
yêu cầu quan trọng bậc nhất mà bất kể một người giáo viên dạy ngữ văn nào
cũng phải tuân thủ trong quá trình giảng dạy của mình .
Để tiến hành ngoại khóa văn học dân gian đạt hiệu quả và tạo được sự lôi
cuốn hấp dẫn đối với học sinh, từ đó tạo ra sự hứng thú đối với bộ mơn địi hỏi
bản thân người giáo viên phải xuất phát từ thực tiễn giảng dạy, kết hợp với sự
tìm tịi, nghiên cứu về văn học dân gian một cách nghiêm túc. Xong sẽ là một sự
thiếu xót nếu bản thân người giáo viên áp đặt những điều mà mình đã tích lũy
được về văn học dân gian thơng qua q trình giảng dạy và nghiên cứu mà
khơng chú ý đến tâm lí tình cảm của học sinh. Có nghĩa là các giải pháp mà
người giáo viên đưa ra có khả năng gây hứng thú, hấp dẫn với các em hay
3

skkn


khơng? Và có một điều chắc chắn rằng, nếu những giải pháp ngoại khóa mà
người giáo viên đưa ra khơ khan giáo điều, nặng tính lí luận thì sẽ khơng tạo
được sự lôi cuốn và hấp dẫn cũng như sự nhiệt tình tham gia của các em học
sinh trong quá trình tổ chức hoạt động.Vì vậy trong quá trình tổ chức nghiên cứu
tơi ln chú ý tìm tịi ra những giải pháp thực hiện vừa đảm bảo tính chính xác,
khoa học, xong lại phải gây sự hứng thú và hấp dẫn để thu hút được sự tham gia
nhiệt tình của các em.Và để đạt hiệu quả cao nhất tôi đã tiến hành tổ chức ngoại
khóa văn học dân gian theo các chủ đề cụ thể sau đây.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

Như chúng ta đã biết việc dạy và học phần văn học dân gian trong trường
THCS đã gây ra khơng ít khó khăn trở ngại cho cả giáo viên và học sinh. Khơng
chỉ vì thời lượng, dung lượng kiến thức nhiều, khơng chỉ vì nó đã ra đời cách thế
hệ chúng ta ngày nay hàng nghìn năm, khơng chỉ đó là những tác phẩm thể hiện
trí tuệ un thâm, đời sống tình cảm vô cùng phong phú của cha ông đi trước…
mà một điều quan trọng là người học ngày nay dường như đang thờ ơ, quay lưng
hay chí ít là xem nhẹ với việc học văn nói chung và văn học dân gian nói riêng.
Cộng thêm vào đó là người dạy chưa có biện pháp kích thích, gây hứng thú cho
người học để kéo người học văn trở lại với vị trí vốn có của nó.
Đã từ lâu hoạt động ngoại khóa văn học nói chung và hoạt động ngoại khóa
văn học dân gian nói riêng là một trong những hình thức phổ biến, được nhân
dân ta thường hay tổ chức sinh hoạt vào những dịp lễ, tết, hoặc đình đám, hội
hè… Thế nhưng hoạt động đó trong xu thế cơ chế thị trường ngày nay có vẻ như
đang dần bị quên lãng, hoặc dần bị xem nhẹ. Thực tế không cịn có nhiều người
quan tâm. Đó là một sự thật đáng buồn, và trên thực tế cũng có khơng ít giáo
viên khơng cịn thật sự tâm huyết với nghề nghiệp, khơng cịn thật sự trăn trở
trước sự giảm sút về hứng thú đối với việc học tập môn ngữ văn của học sinh.
Bên cạnh đó tình trạng học sinh nói chung trong đó có học sinh THCS đang cảm
thấy khơng hứng thú với việc học môn ngữ văn. Cụ thể là: Kết quả học tập của
bộ môn ngữ văn bị giảm sút, quá trình tư duy và cảm nhận các tác giả cũng như
các tác phẩm văn học của các em ngày càng hời hợt, qua loa…ảnh hưởng lớn
đến việc hình thành và phát triển các năng lực như: Năng lực thẩm mĩ, năng lực
giao tiếp, năng lực hành vi, nhân cách…của các em bị ảnh hưởng không nhỏ.
Mà thực tế qua việc giảng dạy và tiến hành khảo sát trong những năm học
vừa qua ở nhà trường THCS Trung Thành, tơi nhận thấy thực trạng đó ngày
càng bộc lộ rõ, cụ thể như sau:
STT

Năm học

Số HS

1
2

2015- 2016
2016- 2017

110
112

HS yêu thích học
mơn ngữ văn
SL
%
38
34,5
40
35,7

HS khơng u thích
học mơn ngữ văn
SL
%
68
65,5
72
64,3

2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề

2.3.1. Các chủ đề
a. Chủ đề “Du lịch qua các miền bằng dân ca”
4

skkn


Kho tàng dân ca nước ta vô cùng đa dạng và phong phú,vì vậy cho nên
trong khn khổ buổi ngoại khóa này tơi chỉ ấn định mỗi đội thi chọn và tập
luyện 2 bài dân ca đặc trưng cho mỗi vùng miền của nước ta (Bắc – Trung Nam) Tôi đã chọn và ấn định sẵn các bài dân ca cho các đội thi như sau : Vùng
Bắc Bộ chọn 2 bài đó là: Trống Cơm và Bèo dạt mây trơi.Vùng Trung Bộ, tôi
chọn 2 bài dân ca mang đậm bản sắc và con người xứ Thanh, đó là: Hị sơng Mã
và Đi cấy. Cịn đến với vùng Nam Bộ tơi yêu cầu các em tập hát 2 bài: Lí ngựa ô
và Lí con sáo. Sau khi tôi đã chọn được các bài dân ca cụ thể, tôi cho các em
bốc thăm chọn bài và tôi cũng lưu ý các em là hai bài các em tham gia thi phải ở
hai vùng miền khác nhau (Có như vậy mới giúp các em thấy được sự đa dạng,
phong phú về kho tàng dân ca của nước ta) Dưới sự hướng dẫn trực tiếp của
giáo viên dạy Âm nhạc cùng với giáo viên bộ mơn ngữ văn.
Bằng hình thức này tơi sẽ giúp các em hiểu biết thêm về các làn điệu dân ca
của ba miền đất nước: Bắc-Trung-Nam. Ở Bắc Bộ với những làn điệu dân ca ca dao mượt mà duyên dáng và hết sức tình tứ, qua điệu “Trống Cơm” hay “Bèo
dạt mây trôi”…Ta đến với dân ca miền Trung cũng như con người miền Trung
gồ ghề, gân guốc mà mặn mà và đằm thắm, nghĩa tình với những điệu như “Hị
sơng Mã”,”Đi cấy”…tiếp theo ta sẽ đến với vùng đất xứ Nam Bộ mộc mạc và
đầy tình nghĩa, chỉ với khúc hát “Lí ngựa ơ” vui nhộn, Lí con sáo”nghe réo rắt,
xúc động lòng người, sẽ giúp ta hiểu được phần nào tâm hồn con người Nam bộ
mộc mạc nhưng sống đầy tình nghĩa, thủy chung sâu nặng.
b. Chủ đề “Đố vui tục ngữ- ca dao”
Đó là những câu đố có nội dung rất gần gũi và quen thuộc với đời sống lao
động sản xuất của các em ở nông thôn đúc rút từ những kinh nghiệm thực tế lao
động, sản xuất trong mỗi gia đình nơng thơn Như: Con trâu, cái bừa, cây rơm,

cái nơm, cái cào cỏ, cái gáo múc nước, cái nón...Với nội dung này sẽ giúp các
em tích lũy thêm sự hiểu biết về vốn thành ngữ, tục ngữ, ca dao.Từ đó rút ra
những bài học bổ ích và thú vị cho bản thân, phát triển óc phán đốn tư duy và
liên hệ với đời sống thực tiễn.Và hơn nữa giúp các em có thêm vốn tục ngữ - ca
dao để sử dụng trong quá trình nói và viết của bản thân mình.
c. Chủ đề “Thi sưu tầm thành ngữ- tục ngữ- ca dao”
Để giúp các em có thể tham gia tốt phần thi này, tơi đã đưa ra các chủ đề
trước cho các nhóm, yêu cầu các em về nhà sưu tầm tìm hiểu, chuẩn bị kĩ lưỡng.
Các chủ đề mà tôi lựa chọn rất gần gũi, thân thuộc với các em. Giúp các em dễ sưu
tầm tìm hiểu, dễ nhớ, dễ thuộc.Tơi đưa ra 4 nội dung như sau: Ca ngợi tình yêu
quê hương - đất nước ; Tình cảm gia đình ; Quan hệ thầy- trò ; Kinh nghiệm
lao động sản xuất. Và hơn nữa qua việc sưu tầm ca dao, tục ngữ, thành ngữ dân
gian giúp các em thấy được sự phong phú, đa dạng của ca dao, tục ngữ, thành ngữ
nước ta. Từ đó giúp các em hình thành và phát triển tình cảm u q lao động sản
xuất, q trọng tình cảm gia đình, q trọng tình cảm thầy trị, tình cảm quê hương
đất nước... biết vận dụng vào trong quá trình nói và viết của bản thân.
d. Chủ đề “Thi kể chuyện dân gian”
5

skkn


Tơi đã cho học sinh tìm hiểu một số thể loại truyện văn xi dân gian như:
Truyện cổ tích, truyện truyền thuyết, truyện thần thoại, truyện ngụ ngơn, truyện
cười…sau đó lựa chọn những tác phẩm có nội dung phục vụ cho hoạt động
ngoại khóa. Ở chủ đề này tơi dự kiến sẽ cho các em thi kể chuyện các tác phẩm
tự sự dân gian, cụ thể như: Thể loại truyền thuyết gồm có: “Sự tích Hồ Gươm”
“Con rồng cháu tiên” hoặc “ Bánh chưng bánh giầy” “Thánh Gióng” “Sơn Tinh
Thủy Tinh” hay thể loại truyện cổ tích gồm có: Sọ Dừa, Thạch Sanh, Em bé
thông minh…Đây là những văn bản các em đã được học trong chương trình ngữ

văn, ngồi ra có thể khuyến khích các em có thể sưu tầm chọn kể một câu
chuyện dân gian khác ngoài chương trình chính khóa đã học. Sở dĩ tơi cho các
em chọn kể hai thể loại truyện dân gian như trên là giúp các em ngược về với
cội nguồn của dân tộc Đại Việt, lịch sử hào hùng của cha ông trong quá trình
xây dựng và bảo vệ đất nước, từ đó giúp các em khắc sâu truyền thống lịng u
nước, tự hào dân tộc cho các em. Không chỉ như vậy mà qua phần thi kể chuyện
dân gian giúp các em rèn luyện sự tự tin, mạnh dạn hơn khi đứng trước đám
đông, rèn kĩ năng kể chuyện cho các em…
đ. Chủ đề “Chúng em với nghệ thuật sân khấu dân gian”
Ở nội dung này tôi sẽ cho các em thi diễn xuất sân khấu dân gian, các em
sẽ vào vai các nhân vật rất quen thuộc và gần gũi với các em trong 3 trích đoạn
nghệ thuật sân khấu đó là: Các vở chèo “Quan Âm Thị Kính”, “Xã trưởng mẹ
Đốp” và “Nghêu sò ốc hến”…như chúng ta đã biết sân khấu dân gian nói chung
và sân khấu chèo nói riêng là loại hình làm tăng thêm màu sắc hấp dẫn, thú vị
của văn hóa dân gian Việt Nam. Đưa chủ đề này vào để các em thấy được tính
chất diễn xướng của văn học dân gian nhằm tăng thêm vốn hiểu biết về văn học
dân gian cũng như văn hóa dân gian cho các em. Đồng thời qua hoạt động thi
diễn xuất giúp các em hóa thân vào nhân vật dân gian, rèn kĩ năng sắm vai, phát
triển ngơn ngữ nói và sự tự tin của bản thân trước đám đơng. Từ đó giúp các em
u và thích thú văn hóa dân gian. Đặc biệt là nghệ thuật sân khấu chèo.
e. Chủ đề “Chúng em với nghệ thuật tranh dân gian”
Nói đến nghệ thuật dân gian khơng thể khơng kể đến nghệ thuật tranh dân
gian. Trong chương trình môn Mĩ thuật THCS các em cũng được làm quen và
thưởng thức dòng tranh dân gian Việt Nam ( Cụ thể như sau: Lớp 6 Tiết 19 và
24 Thường thức mĩ thuật – giới thiệu tranh dân gian Việt Nam, ở lớp 7 tiết 25 vẽ tranh trò chơi dân gian Việt Nam, ở lớp 8 tiết 28- vẽ tranh minh họa truyện cổ
tích.) Tranh dân gian là một bộ phận không thể tách rời khỏi nghệ thuật dân
gian, và nó có mối quan hệ chặt chẽ với văn học dân gian. Chính vì lẽ đó tơi tích
hợp giữa bộ môn Mĩ thuật với Ngữ văn trong mảng nghệ thuật dân gian để tìm
ra điểm tương đồng giữa hai bộ môn này nhằm gây hứng thú học tập cho học
sinh bằng cách tổ chức cho học sinh thi vẽ tranh minh họa các truyện cổ tích

hoặc truyền thuyết đã được học, được đọc trong chương trình ngữ văn ở lớp 6.
Các em có thể chọn một trong các truyện cổ tích hoặc truyền thuyết đã được học
để vẽ minh họa. Ví dụ như: Truyện truyền thuyết: Sự tích Hồ Gươm; Thánh
Gióng … Truyện cổ tích: Thạch Sanh; Tấm Cám, Sọ Dừa… Qua việc tổ chức
phần thi vẽ tranh minh họa các truyện cổ tích hoặc truyền thuyết đã được học,
6

skkn


được đọc trong chương trình ngữ văn nhằm rèn luyện kĩ năng thực hành vẽ tranh
đồng thời giúp các em ghi nhớ lâu hơn các văn bản truyện dân gian đã học, đã
đọc trong chương trình.
2.3.2. Cách thức tiến hành
a. Cơng tác chuẩn bị tổ chức
Để hoạt động ngoại khóa đạt hiệu quả cao thì cơng tác chuẩn bị là một
khâu hết sức quan trọng tạo nên sự thành công của chương trình. Trong khn
khổ của buổi ngoại khóa này tôi đã chủ động xây dựng kế hoạch với ban giám
hiệu nhà trường, tổ chuyên môn và đã được ban giám hiệu và tổ chun mơn
đồng ý. Vì vậy tơi đã chủ động phối hợp với giáo viên phụ trách Đoàn- Đội ;
giáo viên chủ nhiệm lớp, các giáo viên bộ môn khác trong trường đã bàn bạc
trao đổi và cuối cùng đã đi đến thống nhất kế hoạch thực hiện. Trước tiên là tôi
thành lập và tuyển chọn ba đội thi với tên gọi lần lượt là: Đội Trống Cơm , Đội
Hị sơng Mã và Đội Lí ngựa ơ, mỗi đội có 10 em có đầy đủ thành phần từ học
sinh lớp 6 cho đến lớp 9. Mỗi nhóm cử một bạn đội trưởng.
Tôi đã phối hợp với các đồng nghiệp trong tổ chun mơn và giáo viên
đồn đội phân cơng nhóm giáo viên có trách nhiệm phụ trách hướng dẫn cho các
em luyện tập) Trên cơ sở đó mỗi đội thi lại phân chia thành các nhóm nhỏ, mỗi
nhóm nhỏ chuẩn bị từ một đến hai nội dung, phân cơng nhiệm vụ cụ thể từng
thành viên trong nhóm. Từ việc chuẩn bị về nôị dung câu đố cho đến xây dựng

đáp án cho các chủ đề như: Đố vui thành ngữ - tục ngữ - ca dao cho đến hướng
dẫn tập học sinh hát các làn điệu dân ca để thực hiện được chủ đề:”Du lịch qua
các miền bằng ca dao dân ca” hay chọn cử thành viên trong mỗi đội thi tham
gia phần thi kể chuyện, chọn một câu chuyện phù hợp mà các em yêu thích để
tập kể tham gia phần thi kể chuyện dân gian.Trong quá trình phân cơng tơi đặc
biệt lưu ý cho các nhóm hết sức coi trọng phần thi Chúng em với nghệ thuật
sân khấu dân gian, bởi lẽ đây là phần thi hay, hấp dẫn nhưng đòi hỏi phải
chuẩn bị kĩ lưỡng cơng phu.Vì vậy ngay từ đầu tơi đã chọn và ấn định tên các vở
kịch cho các đội để các nhóm chủ động trong việc chuyển thể các câu chuyện
dân gian thành kịch bản sân khấu, cũng như phân công các em đóng vai, tập
luyện... Hay ở phần thi Chúng em với nghệ thuật tranh dân gian các đội cần
chọn thành viên thi vẽ tranh, chọn nội dung tranh để vẽ sao cho phù hợp với nội
dung truyện. Cần luyện tập kĩ càng để vẽ cho thành thạo, bảo đảm tính thẩm mĩ
và thời gian qui định. Xong bên cạnh đó một yếu tố hết sức quan trọng nữa góp
phần làm nên sự thành cơng của buổi ngoại khóa đó là khâu chuẩn bị trang
phục, đạo cụ, hóa trang phù hợp với văn hóa dân gian. Mỗi phần thi, mỗi vùng
miền, đòi hỏi những loại trang phục, đạo cụ đặc trưng riêng biệt ... Tơi đã phối
hợp trang trí sân khấu được chuẩn bị kĩ lưỡng, công phu, mang đặc trưng của
sân khấu dân gian, có người dẫn chương trình, có thành phần ban giám khảo,
ban cố vấn, ban thư kí, th âm nhạc phụ trách đệm đàn, có xây dựng hướng dẫn
chấm, thang điểm chấm cho từng nội dung cụ thể như: Trang phục, diễn xuất,
đạo cụ, nội dung... (Tuy nhiên khi xây dựng biểu chấm và thang điểm của tơi có
sự góp ý xây dựng của các đồng nghiệp trong tổ bộ mơn, giáo viên đồn đội,
giáo viên chủ nhiệm) có chuẩn bị loa, đài, đàn, phần thưởng cho các đội tham
7

skkn


gia thi, cũng như cho khán giả, có lực lượng các bạn cổ động viên đông đảo của

các lớp…
Để giúp cho buổi tổ chức ngoại khóa thành cơng, tơi đã chủ động viết bản
tường trình kế hoạch lên Ban giám hiệu nhà trường và dự trù xin kinh phí để
chuẩn bị phần thưởng cho các đội tham gia thi và biểu diễn.Tiền thuê trang
phục, đạo cụ...phần thưởng mang tính chất động viên khích lệ các em tham gia
nhiệt tình, hứng thú.
b. Về thời gian tổ chức
Tôi đã tiến hành ngoại khóa văn học dân gian được 2 lần trong 2 năm học
liên tiếp: 2017-2018 và 2018-2019. Ở lần tổ chức thứ nhất, tôi đã kết hợp với
các hoạt động của Đoàn Đội nhân dịp chào mừng kỉ niệm ngày nhà giáo Việt
Nam 20/11. Ở lần tổ chức thứ hai, tôi đã kết hợp với các hoạt động của Đoàn
Đội nhân dịp chào mừng kỉ niệm ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam
22/12. Với sự tham gia của toàn thể các thầy cơ giáo, tồn thể học sinh trong
trường. Sau khi đã hồn tất cơng tác chuẩn bị và các khâu tổ chức, tôi đã tiến
hành hoạt động như sau.
c. Tiến hành hoạt động 
Mở đầu cho chương trình ngoại khóa văn học dân gian sẽ là tiết mục dân ca
với làn điệu dân ca Thanh hóa : “Hị Sơng Mã” mang đậm tinh thần dân tộc của
quê hương Thanh Hóa anh hùng. Sau đó hành trình ra vùng Bắc Bộ ta đến với
các làn điệu dân ca Bắc Bộ ngọt ngào đằm thắm, mà lắng đọng đi vào lòng
người như: Bèo dạt mây trơi, Trống cơm. Sau đó ta đến với mảnh đất và con
người Nam Bộ mộc mạc nhưng đầy tình nghĩa qua các điệu: Lí ngựa ơ, Lí con
sáo. Sau cùng ta lại trở về với quê hương miền trung Thanh Hóa qua bài dân ca
Đi cấy để kết thúc phần thi thứ nhất với chủ đề: Du lịch qua các miền bằng
dân ca.
Với chủ đề thứ hai là: Đố vui tục ngữ - ca dao. Tôi đã chuẩn bị sẵn các
câu đố dân gian có nội dung gần gũi với đời sống lao động sản xuất, gắn với
những vật dụng quen thuộc mà trong mỗi gia đình nơng thơn nào cũng có, để
đưa ra hỏi các đội thi. Người dẫn chương trình đọc nội dung các câu đố, các đội
thi nghe rõ, tư duy phán đoán câu trả lời, mỗi câu đố trong vòng 30 giây, các đội

bấm chuông giành quyền trả lời. Trả lời đúng sẽ ghi điểm, nếu trả lời sai các đội
cịn lại có quyền trả lời. Nếu các đội tiếp tục trả lời sai thì các bạn cổ động viên
có quyền trả lời, trả lời đúng sẽ giành được phần thưởng trực tiếp từ ban tổ chức.
Nội dung cụ thể như sau[2].
TT
1
2
3

Nội dung câu đố vui – Tục ngữ
“Hịn gì bằng đất nặn ra,
Xếp vào lò lửa nung ba bốn ngày,
Khi ra má đỏ hây hây,
Mảnh vuông chăn chắn, đem xây cửa nhà?”
“Hoa gì quả quyện với trầu,
Để cho câu chuyện mở đầu nên dun?”
Nhưng mà nhìn thấy, bao nhiêu người

Đáp án
Hịn gạch
Hoa cau
Quả chanh

8

skkn


4
5

6
7

8
9

thèm?”
“Trong nhà có bà ăn cơm trắng?”
“Cây gì khơng lá, khơng cành,
Mình vàng, khơng rễ, ở gần nhà ta?”
“Khi nhỏ, em mặc áo xanh,
Khi lớn bằng anh, em thay áo đỏ”
“Mình trịn trụm trụm,
Răng nhọn như chơng.
Trong nhà ngồi khơng,
Ra ngồi đồng nhảy chôm chổm”
“Lá xanh, cành đỏ, hoa vàng,
Hạt đen, rễ trắng; đố chàng cây chi?”
“Con gì cánh mỏng, đi dài,
Lúc bay lúc đậu cánh thời đều giương?”

10

“ Tám xóm nhóm lại hai phe,
Chặt phần cây tre, bắc cầu một cột ”

11

- “ Hai anh cùng giống cùng nịi,
Anh thích ngồi trốc, anh địi cõng chơi.

Gió sương, mưa nắng mặc trời,
Từ xưa vốn bạn không rời nhà nông”
“Hai chân đứng, 
Hai chân quỳ,
Cái bụng chì ì;
Cấm nói con cóc?”

12

13
14

15

“Đi nhăn răng, về nhăn răng, ai bảo cái bừa,
Xin thưa đúng mà chưa đúng!”
“Ba bà đi chợ Cầu Nôm:
Bà đi sau rốt ln mồm “Nhanh lên!”,
Bà đi trước thì thiếu hàm trên,
Bà đi giữa thì thiếu hàm dưới,
Chỉ bà đi cuối là đủ hai hàm!”
“Bốn bên thành hiểm luỹ cao,
Có một thằng trọc nhảy vào nhảy ra

Bình vơi
Cây rơm
Quả ớt

Cái nơm
Cây rau sam         

Con chuồn chuồn
Đơi quang và chiếc địn
gánh
Cái nón và cái áo tơi
Con ếch

Cái cào cỏ

Người đi bừa, con trâu và
cái bừa
Cái thùng và cái gáo múc
nước

Qua phần thi đố vui ca dao – dân ca giúp phát triển khả năng tư duy, liên
tưởng, quan sát sự vật, đặt sự vật vào trong đời sống lao động và sản xuất.Từ đó
giúp các em thêm yêu ca dao dân ca hơn. Phần thi này không chỉ tạo ra sự sôi
nổi thi đua cho các đội thi mà còn tạo ra sự hào hứng cho các bạn cổ động viên.
Đến phần thi thứ 3 với chủ đề: “Thi sưu tầm thành ngữ- tục ngữ- ca dao ”
Tơi đưa ra 4 chủ đề đó là: Ca ngợi tình yêu quê hương - đất nước; Tình cảm gia
9

skkn


đình; Quan hệ thầy - trị; Kinh nghiệm lao động sản xuất. Cụ thể hóa trong 4
phiếu thăm, các đội lần lượt sẽ lên bốc được chủ đề nào thì trình bày theo chủ đề
đó.Với phần thi này tơi cho các em chuẩn bị trong thời gian là 15 phút để các em
tìm và trình bày lên tờ giấy rơki khổ lớn (Tuy nhiên là tôi đã đưa ra các đề tài
cho các em có sự sưu tầm chuẩn bị từ trước) Sau đó các nhóm trình bày kết quả
theo từng chủ đề nội dung. Đội nào tìm được nhiều hơn và đúng sẽ là đội giành

được chiến thắng. Tuy nhiên trong quá trình trình bày kết quả của các đội thi,
ban cố vấn của chương trình sẽ theo dõi và nếu đội thi nào sưu tầm những câu ca
dao, tục ngữ, thành ngữ không thuộc phạm vi chủ đề đã chọn thì ban cố vấn sẽ
loại bỏ và khơng tính kết quả đó của các đội.
Sau thời gian chuẩn bị các em có thể tìm được những bài ca dao, câu tục
ngữ, câu thành ngữ như sau theo từng nội dung cụ thể như sau:
Nội dung ca ngợi tình yêu quê hương - đất nước [3].
Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chng Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương
Mịt mù khói tỏa ngàn sương
Nhịp chày Yên Thái mặt gương Tây Hồ
Đường vô xứ Nghệ quanh quanh
Non xanh nước biếc như tranh họa đồ
Chẳng vui cũng thể hội Thầy
Chẳng trong cũng thể hồ Tây xứ Đồi
Bóng đèn là bóng đèn hoa
Ai về vùng Bưởi với ta thì về.
Vùng Bưởi có lịch, có lề,
Có sơng tắm mát có nghề seo can.
Bối Khê,Tiên Lữ, chùa Thầy,
Đẹp thì tuyệt đẹp, chưa lầy chùa Hương.
Rủ nhau xem cảnh Kiếm hồ
Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn
Đài Nghiên, Tháp Bút chưa mòn,
Hỏi ai xây dựng nên non nước này. vv...vv

Gắng ơng kén hộ cốm Vịng
Kén chồng Bạch Hạc cho lịng ai vui
Nhác trơng lên chốn kinh đơ
Kìa đền Qn Thánh, nọ hồ Hồn Gươm

Rửa chân đi hán ,đi hài,
Rửa chân đi đất chẳng hoài rửa chân.
Quê em có dải sơng Hàn
Có hịn Non Nước, có hang Sơn Trà
Làng tơi có lũy tre xanh,
Có sơng Tơ Lịch uốn quanh xóm làng
Bên bờ vải, nhãn, hai hàng
Dưới sơng cá lội từng đàn tung tăng.
Thăng Long, Hà nội đô thành
Nước non ai vẽ nên tranh họa đồ
Cố đô rồi lại tân đơ
Nghìn năm văn vật bây giờ là đây

Nội dung tình cảm gia đình [3].
Lọt sàng xuống nia.
Lá rụng về cội.
Chọn vợ ra chợ mà tìm.
Một giọt máu đào hơn ao nước lã.
Dâu là con, rể là khách.
Anh em hiền thật là hiền
Bởi một đồng tiền làm mất lòng nhau.
Ơn cha nặng lắm ai ơi
Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang.
Con chẳng chê cha mẹ khó, chó chẳng chê
chủ nghèo.

Sẩy vai xuống cánh tay.
Chọn chồng ra đồng mà chọn.
Chị em dâu như bầu nước lã.
Cắt dây bầu, dây bí, ai nỡ cắt dây chị, dây em.

Chị ngã em nâng.
Anh em như thể tay chân
Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần.
Anh em trong nhà đóng cửa bảo nhau.
Kén dâu thì dễ, kén rể thì khó.
Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà...vv…vv

Nội dung quan hệ thầy trò [3].
Dốt kia thì phải cậy thầy
Vụng kia cậy thợ thì mày làm nên.
Cha muốn cho con hay, thầy mong cho trò khá.

Mồng một tết cha, mồng hai tết mẹ, mồng
ba tết thầy.
Không thầy đố mày làm nên.

10

skkn


Ở đây gần bạn gần thầy,
Có cơng mài sắt có ngày nên kim.
Mẹ cha công đức sinh thành
Ra trường thầy dạy học hành cho hay.
Nhỏ còn thơ dại biết chi
Lớn rồi đi học, học thì phải siêng

Muốn sang thì bắc cầu Kiều
Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy.

Mấy ai là kẻ khơng thầy
Thế gian thường nói đố mày làm nên.
Theo đời cũng thể bút nghiên
Thua em kém chị cũng nên hổ mình…

Nội dung kinh nghiệm sản xuất [3].
Tháng bảy trông ra, tháng ba trông vào.
Năm trước được cau, năm sau được lúa.
Vụ mùa cấy cao, vụ chiêm cấy trũng.
Mạ úa thì lúa chóng xanh.
Được mùa lúa úa mùa cau, được mùa cau đau Thiếu tháng tư khó ni tằm, thiếu tháng
mùa lúa.
năm khó làm ruộng.
Khoai ruộng lạ, mạ ruộng quen.
Nắng tốt dưa, mưa tốt lúa.
Nắng sớm thì đi trồng cà, mưa sớm thì ở nhà Gió đơng là chồng lúa chiêm, gió may, gió
phơi thóc.
bấc là duyên lúa mùa.
Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.
Gà đen chân trắng mẹ mắng cũng mua
Gà trắng chân chì mua chi thứ ấy.
Bắt lợn tóm giị, bắt bị tóm mũi…
Xanh nhà hơn già đồng.
Qua giêng hết năm qua rằm hết tháng.
Mùa hè cá sông, mùa đông cá đồng.
Mống dài trời lụt, mống cụt trời mưa.
Trẻ muối cà ,già muối dưa.
Mỡ gà thời gió, mỡ chó thời mưa.
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, ngày tháng mười chưa cười đã tối.

Phần thi thứ 4 với chủ đề: “Thi kể chuyện dân gian” Với chủ đề này tôi sẽ
cho các em thi kể chuyện các tác phẩm tự sự dân gian, cụ thể như: Thể loại
truyền thuyết gồm có các truyện: Sự tích Hồ Gươm, Con rồng cháu tiên, Bánh
chưng bánh giầy, Thánh Gióng, Sơn Tinh Thủy Tinh… hay thể loại truyện cổ
tích gồm có các truyện: Sọ Dừa,Thạch Sanh, Em bé thơng minh… Đây là những
văn bản các em đã được học trong chương trình ngữ văn lớp 6, ngồi ra có thể
khuyến khích các em có thể sưu tầm chọn kể một câu chuyện dân gian khác
ngồi chương trình chính khóa đã học. Sở dĩ tôi cho các em chọn kể hai thể loại
truyện dân gian như trên là giúp các em ngược về với cội nguồn của dân tộc Đại
Việt, lịch sử hào hùng của cha ơng trong q trình xây dựng và bảo vệ đất nước.
Từ đó giúp khắc sâu truyền thống yêu nước, tự hào dân tộc cho các em…đồng
thời giáo dục tình cảm yêu mến văn học dân gian.
Phần thi thứ 5 “Chúng em với nghệ thuật sân khấu dân gian” đây là phần
thi mà các em hào hứng nhất và cũng như các bạn khán giả cũng rất mong đợi.
Bởi lẽ các em được sắm vai là nhân vật trong các tích trị dân gian với nội dung
vơ cùng thâm thúy và vui nhộn, được ngắm mình trong những bộ trang phục dân
gian nhiều màu sắc. Các em bước ra sân khấu trong sự chào đón nồng nhiệt của
các thầy cô và các bạn cổ động viên. Các em được hóa trang để vào vai các nhân
vật nổi tiếng của sân khấu chèo như Xã Trưởng, Mẹ Đốp, Quan âm Thị Kính
hay các nhân vật như: Nghêu, Sị, Ốc, Hến…Ở cả các vai hài kịch lẫn chính kịch
các em đã thể hiện được nội dung thâm thúy, sâu sắc cũng như tiếng cười đả
kích châm biếm những thói hư tật xấu của tầng lớp quan lại trong xã hội phong
kiến xưa. Và đã qua 2 lần tổ chức tơi nhận thấy đây là phần thi khó, địi hỏi sự
tập luyện rất cơng phu, trang phục hóa trang cầu kì xong đây chính là phần thi
hấp dẫn nhất, tạo ra tiếng cười sảng khoái nhất cho các em cũng như với chính
các thầy, cơ giáo – những người tổ chức cho các em. Đặc biệt trong lần thứ 2 tổ
11

skkn

chức (do rút kinh nghiệm từ lần đầu tổ chức) để giúp các em tập luyện tốt, tôi đã
tải các vở chèo này trên mạng in-ter-net về máy tính để các em xem tham khảo,
học tập và bắt chước theo trong quá trình các em tập luyện, thể hiện trên sân
khấu. Chính vì vậy trong lần thứ 2 tổ chức, kết quả thật đáng phấn khởi, vượt
ngoài sự mong đợi của bản thân tôi cũng như các thầy cô tổ chức. Và đây chính
là nguồn động lực để tơi tiếp tục xây dựng kế hoạch sẽ thực hiện trong các năm
học tiếp theo.
Đến với phần thi thứ 6 “Chúng em với nghệ thuật tranh dân gian” tôi đã
gợi ý cho học sinh có thể chọn những truyện truyền thuyết hoặc cổ tích đã học
để vẽ một cảnh minh họa cho truyện dân gian mà các em cảm thấy yêu thích để
thể hiện tài hội họa của mình. Bằng kiến thức hội họa mà các em được học, dưới
sự hướng dẫn của giáo viên mĩ thuật, các em đã tham gia phần thi này một cách
hết sức say sưa, hứng thú. Qua thời gian là từ 15 - 20 phút để vẽ các em đã sáng
tạo ra các bức tranh thật đẹp, mô tả được phần nào nội dung của các câu chuyện
dân gian mà các em đã được học hoặc được đọc trong chương trình văn học dân
gian.
Đó có thể như [1]

Tranh: Sự tích Hồ Gươm

Tranh: Sọ Dừa

Tranh: Thạch Sanh

Tranh: Tấm Cám
12

skkn

Tranh: Thánh Gióng
Tranh: Sơn Tinh- Thủy Tinh
Qua 6 phần thi cũng chính là 6 chủ đề mà tơi đã lựa chọn, ban giám khảo
căn cứ trên từng nội dung của từng chủ đề mà ba đội đã trình bày để đánh giá
kết quả. Cụ thể xem đội nào thi hát dân ca hay hơn, trang phục đẹp hơn, trong
phần thi thứ nhất với chủ đề: Du lịch qua các miền bằng dân ca. Còn trong phần
thi thứ hai với chủ đề: Đố vui tục ngữ - ca dao, bằng việc đưa ra các câu đố vui
nhộn mà hết sức gần gũi với đời sống lao động sản xuất, các em bằng sự liên
tưởng phán đoán để đưa ra những câu trả lời chính xác nhất. Ban giám khảo căn
cứ trên cơ sở số câu trả lời đúng nhiều hơn sẽ đánh giá cho điểm. Còn ở vòng thi
thứ ba với chủ đề: “Thi sưu tầm thành ngữ- tục ngữ- ca dao” Trong thời gian là
15 phút cả ba đội thi sẽ sưu tầm những câu ca dao -tục ngữ - thành ngữ theo
từng nội dung đã đưa ra. Ban giám khảo căn cứ vào nội dung, thời gian, số
lượng câu ca dao, tục ngữ hoặc thành ngữ cũng như cách thể hiện để đánh giá
xem đội nào sẽ giành được số điểm cao hơn. Với chủ đề thứ tư là: “Thi kể
chuyện dân gian” trên cở sở các câu chuyện dân gian mà các em đã lựa chọn để
kể phải phù hợp với hai thể loại Truyền thuyết hoặc cổ tích mà tơi đã đưa ra.
Ban giám khảo căn cứ trên cơ sở khả năng kể chuyện trơi chảy, chính xác, có
ngữ điệu, lời kể hấp dẫn, trang phục dân gian phù hợp, đạo cụ…để đánh giá cho
điểm. Đến phần thi thứ 5: “Các em với nghệ thuật sân khấu dân gian”.Trên cơ
sở các vở kịch dân gian tôi đã ấn định và các đội đã chuẩn bị tập luyện kĩ càng,
Ban giám khảo căn cứ vào các tiêu chí như về thời gian, trang phục, hóa trang,
khả năng diễn xuất, đạo cụ… để chấm xem đội nào sẽ giành chiến thắng. Phần
thi cuối cùng là phần thi“ Chúng em với nghệ thuật tranh dân gian” Ban giám
khảo căn cứ trên các tiêu chí như nội dung tranh có phù hợp với nội dung trong
truyện dân gian đã học hay khơng, tranh vẽ có cân đối, hợp lí khơng, màu sắc có
phù hợp hài hịa khơng và điều quan trọng nữa là thời gian vẽ có đảm bảo hay
khơng.
Cuối buổi ngoại khóa Ban thư kí sẽ tổng hợp kết quả cả 6 vịng thi, đội nào

có số điểm sau 6 vịng thi cao hơn thì đội đó sẽ giành chiến thắng. Đan xen giữa
các vòng thi cũng như trong thời gian chờ kết quả thư kí tổng hợp có thể sắp xếp
13

skkn


đan xen một vài làn điệu dân ca sẽ làm thay đổi khơng khí của cuộc thi, cũng
như làm tăng thêm sự hứng khởi của các em. Sau khi thư kí cơng bố kết quả thi,
ban tổ chức sẽ mời ban giám hiệu nhà trường sẽ lên phát biểu tổng kết và trao
giải thưởng cho ba đội thi. Cuộc thi kết thúc trong sự hồ hởi phấn khởi và hào
hứng của các em, cũng như sự lạc quan tin tưởng của các thầy cô giáo.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Mặc dù chỉ mới tiến hành tổ chức sinh hoạt ngoại khóa văn học dân gian
trong 2 năm học: 2017 – 2018; 2018 – 2019 thế nhưng sau những lần tổ chức
hoạt động như vậy kết quả thu được là rất đáng phấn khởi, các em đã được tham
gia sinh hoạt hết mình, thể hiện hết mình. Cuộc thi đã tạo nên được sự thi đua
tìm tịi và học hỏi một cách lành mạnh giữa các đội cũng như các bạn cổ động
viên. Các em đã thật sự đã có nhiều cố gắng sưu tầm ca dao - tục ngữ - thành
ngữ, tìm tịi và tập những bài dân ca đặc sắc của ba miền và đã được thể hiện
mình qua nghệ thuật sân khấu. Nhưng cái thành cơng nhất từ những buổi sinh
hoạt ngoại khóa ấy phải kể đến đó là sự hứng thú học tập mơn ngữ văn nói
chung và phần văn học dân gian nói riêng của các em học sinh sẽ tăng lên.các
em được cuốn hút vào các hoạt động ,tham gia một cách nhiệt tình, đặc biệt
bằng khả năng diễn xuất của mình, hầu như các em đã được hóa thân vào nhân
vật dân gian một cách say sưa, hào hứng. Tái hiện nội dung các tích trị dân gian
đạt kết quả một cách bất ngờ.
Hoạt động ngoại khóa văn học dân gian giúp các em “ Chơi mà học, học
mà chơi” sau những giờ học lí thuyết căng thẳng trên lớp. Có thể nói ngoại khóa
văn học dân gian là rất cần thiết và bổ ích đối với các em học sinh trung học cơ

sở của chúng ta. Nó có tác dụng khơi dậy hứng thú học tập môn ngữ văn cho
học sinh. Từ đó kết quả học tập mơn ngữ văn được nâng cao, số lượng học sinh
u thích mơn ngữ văn cũng như say mê tìm tịi khám phá nền văn học dân tộc
ngày một tăng lên. Điều đó đã được thể hiện trong các giờ học trên lớp cũng như
trong bài kiểm tra thường xuyên, định kì của các em.
Cụ thể qua việc khảo sát và thăm dò thực tế cho thấy kết quả như sau:
STT

Năm học

Số HS

1
2

2017- 2018
2018- 2019

112
118

HS u thích
mơn ngữ văn
SL
%
62
55,4
70
59,3

HS khơng u thích
mơn ngữ văn
SL
%
50
44,6
48
40,7

Với kết quả này khiến tơi thực sự có niềm tin vào lịng say mê học tập
mơn ngữ văn của học sinh và một điều chắc chắn chất lượng học tập môn ngữ
văn sẽ ngày càng được nâng lên nhờ những buổi ngoại khóa bổ ích này.
3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận
Từ thực tế giảng dạy ngữ văn và qua các lần tổ chức hoạt động ngoại khóa
văn học dân gian cho các em ở trường THCS Trung Thành trong những năm
qua, tôi đã đúc rút được những kinh nghiệm thực tế như sau:
14

skkn


Xác định tầm quan trọng của môn học và đưa ra những mục đích yêu cầu
cụ thể, phù hợp với nhận thức của các em.
Tạo môi trường giáo dục cũng như hình thức dạy – học phong phú,đa dạng
giúp học sinh tích cực học tập khơi dậy niềm đam mê hứng thú đối với môn học.
Tuyên truyền giáo dục kết hợp với gia đình, nhà trường để giúp cho học
sinh cũng như các bậc phụ huynh nhận thức đúng vai trị của mơn học trong việc
hình thành và hồn thiện nhân cách của các em, để xóa đi tư tưởng học lệch và
ngại học môn ngữ văn của học sinh.

Đặc biệt để có sự thành cơng trong sự nghiệp dạy học của mình, mỗi giáo
viên nói chung cũng như người giáo viên ngữ văn nói riêng phải thật sự yêu và
tâm huyết với nghiệp nghề của mình.
Trong quá trình thực tế tổ chức hoạt động ngoại khóa ở trường phổ thơng
cần căn cứ trên tình hình thực tế của nhà trường về sân bãi, về số lượng học
sinh, điều kiện về thời gian, cũng như về khả năng nhận thức của học sinh mà bố
trí tổ chức hoạt động ngoại khóa cho phù hợp.
3.2. Kiến nghị
Một thực trạng đang xuất hiện mà tất cả giáo viên dạy ngữ văn nói riêng
và giáo viên xã hội nói chung đều nhận thấy đó là tâm lí ngại học mơn học xã
hội của học sinh. Ngoại trừ một số em học sinh có năng khiếu và u thích mơn
học này thực sự. Mà ngun nhân dẫn đến tình trạng này có rất nhiều lí do như
mơn ngữ văn vốn rất trìu tượng và khó tư duy, bản thân các em cũng cảm thấy
ngại học…Ngồi ra cịn có nhiều ngun nhân khác nữa. Đó là một thực tế mà
trong khuôn khổ của bài viết này tôi xin phép được đề cập đến.Vậy để giúp các
em có lịng say mê,hứng thú hơn với việc học tập văn chương nói chung, đồng
thời góp phần ni dưỡng vốn văn hóa dân gian, vốn văn hóa dân tộc cho thế hệ
tương lai, cũng như góp phần giúp các em được có cơ hội thể hiện mình hơn.
Thì hoạt động ngoại khóa văn học dân gian là một hoạt động tích cực, thiết thực
và cần thiết.
Trên đây là một số ý kiến của bản thân tôi về vấn đề ngoại khóa văn học
dân gian nhằm gây hứng thú trong việc học tập ngữ văn cho học sinh trường
trung học cơ sở Trung Thành huyện Quan Hóa. Kính mong nhận được sự ủng hộ
và đóng góp ý kiến của các bạn bè và đồng nghiệp để bài viết này thêm hồn
chỉnh hơn. Để cho hoạt động ngoại khóa bộ mơn ngữ văn có thể trở thành một
hoạt động chun mơn hàng năm ở các trường trung học cơ sở.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Quan hóa,ngày 18 tháng 04 năm 2019
Tôi xin cam kết SKKN trên đây
là do tôi viết, không sao chép.
Người viết

Nguyễn Ngọc Quang
15

skkn


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Nguồn goole
[2]. Tinh hoa văn hóa dân gian người Việt - Quyển 2 câu đố - Viện nghiên
cứu văn hóa.
[3]. Tục ngữ - ca dao Việt Nam - Cao Tuyết Minh tuyển chọn.

16

skkn