ODA đối với quá trình phát triển nền kinh tế Việt Nam

Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
Mục lục
Lời nói đầu
Trang
ch
ch
ơng 1: khái quát chung về nguồn vốn
ơng 1: khái quát chung về nguồn vốn
hỗ trợ phát triển chính thức (ODA)
hỗ trợ phát triển chính thức (ODA)

i- khái niệm và phân loại ODA
i- khái niệm và phân loại ODA

1. Lịch sử hình thành
1. Lịch sử hình thành ODA


6
2. Khái niệm
2. Khái niệm
7
3. Đặc điểm
3. Đặc điểm
8
3.1. Ưu điểm
3.1. Ưu điểm
3.2. Hạn chế
3.2. Hạn chế
4. Phân loại ODA
4. Phân loại ODA

15
4.1. Theo tính chất
4.1. Theo tính chất
4.2. Theo mục đích
4.2. Theo mục đích
4.3. Theo điều kiện
4.3. Theo điều kiện
4.4. Theo hình thức
4.4. Theo hình thức
4.5. Theo tính chất đối tác
4.5. Theo tính chất đối tác
ii- vai trò của oda đối với các quốc gia đang và
ii- vai trò của oda đối với các quốc gia đang và


chậm phát triển
chậm phát triển
16
1. ODA là nguồn vốn quan trọng đối với các quốc gia đang và chậm
1. ODA là nguồn vốn quan trọng đối với các quốc gia đang và chậm


phát triển
phát triển
2. ODA giúp các n
2. ODA giúp các n
ớc nghèo tiếp thu những thành tựu khoa học,
ớc nghèo tiếp thu những thành tựu khoa học,

công nghệ hiện đại và phát triển nguồn nhân lực
công nghệ hiện đại và phát triển nguồn nhân lực
19
3.ODA hoàn thiện cơ cấu kinh tế
3.ODA hoàn thiện cơ cấu kinh tế
22
4. ODA tăng khả năng thu hút FDI và tạo điều kiện mở rộng đầu t
4. ODA tăng khả năng thu hút FDI và tạo điều kiện mở rộng đầu t


phát triển trong n
phát triển trong n
ớc
ớc
5. Tác dụng của viện trợ ODA đối với các n
5. Tác dụng của viện trợ ODA đối với các n
ớc đang phát triển
ớc đang phát triển
24
iii- xu h
iii- xu h
ớng vận động của ODA trên thế giới
ớng vận động của ODA trên thế giới
26
1. Bảo vệ môI tr
1. Bảo vệ môI tr
ờng sinh thái là trọng tâm của nhiều nhà tài trợ
ờng sinh thái là trọng tâm của nhiều nhà tài trợ
2. Vấn đề Phụ nữ trong phát triển gần đây th
2. Vấn đề Phụ nữ trong phát triển gần đây th

ờng xuyên đ
ờng xuyên đ
ợc đề cập
ợc đề cập


trong chính sách ODA của nhiều nhà tài trợ
trong chính sách ODA của nhiều nhà tài trợ
3. Mục tiêu và yêu sách của các nhà tài trợ ngày càng cụ thể
3. Mục tiêu và yêu sách của các nhà tài trợ ngày càng cụ thể
28
4. Cung vốn ODA tăng chậm
4. Cung vốn ODA tăng chậm
5. Cạnh tranh giữa các n
5. Cạnh tranh giữa các n
ớc đang phát triển trong việc tiếp nhận vốn
ớc đang phát triển trong việc tiếp nhận vốn


ODA đang tăng lên
ODA đang tăng lên
ch
ch
ơng 2: thực trạng sử dụng nguồn vốn ODA
ơng 2: thực trạng sử dụng nguồn vốn ODA


31
1
1

Kho¸ ln tèt nghiƯp Nguyen Manh Ha A2CN9
ë ViƯt Nam thêi gian qua
ë ViƯt Nam thêi gian qua
i- c¬ chÕ qu¶n lý ODA
i- c¬ chÕ qu¶n lý ODA
1. Hµnh lang ph¸p lý
1. Hµnh lang ph¸p lý
2. Bé m¸y qu¶n lý Nhµ n
2. Bé m¸y qu¶n lý Nhµ n
íc
íc
34
ii- t×nh h×nh sư dơng ODA cđa ViƯt Nam
ii- t×nh h×nh sư dơng ODA cđa ViƯt Nam
35
1. Kh¸I qu¸t vỊ sè liƯu ODA qua c¸c n¨m
1. Kh¸I qu¸t vỊ sè liƯu ODA qua c¸c n¨m
1.1. T×nh h×nh cam kÕt ODA cho ViƯt Nam
1.1. T×nh h×nh cam kÕt ODA cho ViƯt Nam
1.2. §µm ph¸n vµ ký kÕt c¸c HiƯp ®Þnh vay nỵ, viƯn trỵ
1.2. §µm ph¸n vµ ký kÕt c¸c HiƯp ®Þnh vay nỵ, viƯn trỵ
1.3. T×nh h×nh gi¶i ng©n
1.3. T×nh h×nh gi¶i ng©n
2. C¬ cÊu ph©n bỉ ODA
2. C¬ cÊu ph©n bỉ ODA
41
2.1. C¬ cÊu ODA theo ngµnh
2.1. C¬ cÊu ODA theo ngµnh
2.2. C¬ cÊu ODA theo vïng
2.2. C¬ cÊu ODA theo vïng

iii- nhËn ®Þnh chung vỊ hiƯu qu¶ sư dơng ODA t¹i
iii- nhËn ®Þnh chung vỊ hiƯu qu¶ sư dơng ODA t¹i


ViƯt Nam
ViƯt Nam
48
1. C¸c tiªu thøc c¬ b¶n vµ ngn th«ng tin ®Ĩ ®¸nh gi¸ hiƯu qu¶
1. C¸c tiªu thøc c¬ b¶n vµ ngn th«ng tin ®Ĩ ®¸nh gi¸ hiƯu qu¶
sư dơng ODA
sư dơng ODA
1.1. Ph©n lo¹i tiªu thøc ®¸nh gi¸
1.1. Ph©n lo¹i tiªu thøc ®¸nh gi¸
1.2. Ngn th«ng tin ®¸nh gi¸
1.2. Ngn th«ng tin ®¸nh gi¸
2. KÕt qu¶ ®¹t ®
2. KÕt qu¶ ®¹t ®
ỵc
ỵc
2.1
2.1 Tăng vốn đầu tư cho quốc gia
51
2.2
2.2 Chuyển dòch cơ cấu kinh tế
2.3
2.3 Sự phát triển của các doanh nghiệp
3. Tån t¹i vµ nguyªn nh©n
3. Tån t¹i vµ nguyªn nh©n
55
3.1. Tån t¹i

3.1. Tån t¹i
3.2. Nguyªn nh©n
3.2. Nguyªn nh©n
ch
ch
¬ng 3: n©ng cao hiƯu qu¶ sư dơng oDA t¹i
¬ng 3: n©ng cao hiƯu qu¶ sư dơng oDA t¹i


ViƯt Nam
ViƯt Nam
81
i- ph
i- ph
¬ng h
¬ng h
íng sư dơng vèn ODA cđa ViƯt Nam
íng sư dơng vèn ODA cđa ViƯt Nam
1. Quan ®iĨm cđa §¶ng vµ Nhµ n
1. Quan ®iĨm cđa §¶ng vµ Nhµ n
íc ®èi víi viƯc sư dơng ODA
íc ®èi víi viƯc sư dơng ODA
2. Mơc tiªu khai th¸c ODA
2. Mơc tiªu khai th¸c ODA
ii- n©ng cao hiƯu qu¶ sư dơng vèn ODA
ii- n©ng cao hiƯu qu¶ sư dơng vèn ODA
83
1. Quy ho¹ch vµ ph©n bỉ ODA
1. Quy ho¹ch vµ ph©n bỉ ODA
2. VỊ thu hót vµ sư dơng vèn

2. VỊ thu hót vµ sư dơng vèn
ODA
ODA
89
3. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch
3. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch
4. Tỉ chøc ®iỊu hµnh qu¶n lý
4. Tỉ chøc ®iỊu hµnh qu¶n lý
5. Nh©n sù
5. Nh©n sù
100
6. Th«ng tin, ®¸nh gi¸
6. Th«ng tin, ®¸nh gi¸


2
2
Kho¸ ln tèt nghiƯp Nguyen Manh Ha A2CN9
KÕt ln
102
Tµi liƯu tham kh¶o
Tµi liƯu tham kh¶o
104
lêi nãi ®Çu
Trong quá trình phát triển kinh tế hiện nay đối với tất cả các quốc
Trong quá trình phát triển kinh tế hiện nay đối với tất cả các quốc


gia điều kiện đầu tiên và quan trọng nhất là vốn
gia điều kiện đầu tiên và quan trọng nhất là vốn

Vốn là chìa khóa, là điều kiện hàng đầu cho mọi quá trình phát triển
Vốn là chìa khóa, là điều kiện hàng đầu cho mọi quá trình phát triển
Đối với nước ta, để đưa đất nước thoát khỏi tình trạng một nước nghèo, cải
Đối với nước ta, để đưa đất nước thoát khỏi tình trạng một nước nghèo, cải


thiện đời sống nhân dân, củng cố an ninh quốc phòng, tạo điều kiện cho
thiện đời sống nhân dân, củng cố an ninh quốc phòng, tạo điều kiện cho


đất nước phát triển nhanh hơn vào đầu thế kỉ 21, thúc đẩy chuyển dòch cơ
đất nước phát triển nhanh hơn vào đầu thế kỉ 21, thúc đẩy chuyển dòch cơ


cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hòa nhập vào nền
cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hòa nhập vào nền


kinh tế khu vực và thế giới.
kinh tế khu vực và thế giới.
Mỗi dân tộc đều phải tự mình vươn lên bằng chính năng lực của
Mỗi dân tộc đều phải tự mình vươn lên bằng chính năng lực của


mình nhưng đồng thời cũng phải biết kết hợp sức mạnh dân tộc với sức
mình nhưng đồng thời cũng phải biết kết hợp sức mạnh dân tộc với sức


mạnh thời đại để thực hiện mục tiêu đề ra. mức xuất phát điểm thấp
mạnh thời đại để thực hiện mục tiêu đề ra. mức xuất phát điểm thấp

nhất hiện nay, chúng ta không chỉ tích cực huy động các nguồn vốn trong
nhất hiện nay, chúng ta không chỉ tích cực huy động các nguồn vốn trong


nước mà phải biết thu hút cả vốn nước ngoài thông qua các hoạt động tài
nước mà phải biết thu hút cả vốn nước ngoài thông qua các hoạt động tài


chính đối ngoại như vay nợ, viện trợ, đầu tư trực tiếp nước ngoài....
chính đối ngoại như vay nợ, viện trợ, đầu tư trực tiếp nước ngoài....
nước ta, vốn nước ngoài hiện nay được hình thành từ hai nguồn
nước ta, vốn nước ngoài hiện nay được hình thành từ hai nguồn


chủ yếu: vốn đầu tư trực tiếp, và nguồn viện trợ phát triển chính thức
chủ yếu: vốn đầu tư trực tiếp, và nguồn viện trợ phát triển chính thức


3
3
Kho¸ ln tèt nghiƯp Nguyen Manh Ha A2CN9
ODA. Vốn FDI tập trung chủ yếu vào lónh vực kinh doanh thu lợi nhuận và
ODA. Vốn FDI tập trung chủ yếu vào lónh vực kinh doanh thu lợi nhuận và


có khả năng hoàn vốn nhanh. Trong khi đó cơ sở hạ tầng kinh tế còn quá
có khả năng hoàn vốn nhanh. Trong khi đó cơ sở hạ tầng kinh tế còn quá

yếu kém, do vậy chúng ta cần phải thu hút và tận dụng triệt để nguồn vốn
yếu kém, do vậy chúng ta cần phải thu hút và tận dụng triệt để nguồn vốn


ODA cho cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội. Đây cũng là mục đích tôn chỉ của
ODA cho cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội. Đây cũng là mục đích tôn chỉ của


các nhà tài trợ.
các nhà tài trợ.
Từ 1993 đến nay, nhờ có nguồn vốn ODA mà Việt Nam đã đạt được
Từ 1993 đến nay, nhờ có nguồn vốn ODA mà Việt Nam đã đạt được


những thành tựu kinh tế về mọi mặt của xã hội, kinh tế như trường học,
những thành tựu kinh tế về mọi mặt của xã hội, kinh tế như trường học,


bệnh viện, đường xá, cầu cống vv....Chính vì vậy nguồn vốn ODA rất quan
bệnh viện, đường xá, cầu cống vv....Chính vì vậy nguồn vốn ODA rất quan


trọng trong quá trình phát triển nền kinh tế Việt Nam trong thời kỳ này.
trọng trong quá trình phát triển nền kinh tế Việt Nam trong thời kỳ này.


Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn tồn tại những bất cập và hạn chế như
Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn tồn tại những bất cập và hạn chế như

chính sách của Đảng và nhà nước...
chính sách của Đảng và nhà nước...
Để đạt được mục tiêu phát triển nền kinh tế chúng ta cần phải thúc
Để đạt được mục tiêu phát triển nền kinh tế chúng ta cần phải thúc


đẩy thu hút thật nhiều vốn nhằm làm cơ sở cho việc phát triển sau này.
đẩy thu hút thật nhiều vốn nhằm làm cơ sở cho việc phát triển sau này.


Như vậy muốn thu hút được thì chúng ta nên:
Như vậy muốn thu hút được thì chúng ta nên:
-
-
Nghiên cứu về đặc điểm, vai trò, xu thế vận động của ODA
Nghiên cứu về đặc điểm, vai trò, xu thế vận động của ODA
-
-
Nghiên cứu đánh giá về đóng góp của ODA với nền kinh tế Việt
Nghiên cứu đánh giá về đóng góp của ODA với nền kinh tế Việt


Nam thời gian qua,đồng thời chỉ ra những tồn tại, hạn chế trong việc
Nam thời gian qua,đồng thời chỉ ra những tồn tại, hạn chế trong việc


huy động và sử dụng ODA
huy động và sử dụng ODA
-

-
Đề ra những giải pháp nhằm thu hút được nhiều ODA không những
Đề ra những giải pháp nhằm thu hút được nhiều ODA không những


của Nhật Bản mà còn các nước khác trên thế giới.
của Nhật Bản mà còn các nước khác trên thế giới.
Chính vì những lý do này, em đã chọn đề tài “ODA đối với quá trình
Chính vì những lý do này, em đã chọn đề tài “ODA đối với quá trình


phát triển nền kinh tế Việt Nam”
phát triển nền kinh tế Việt Nam”
Đề tài tập trung vào nghiên cứu hoạt động thu hút và sử dụng ODA ở
Đề tài tập trung vào nghiên cứu hoạt động thu hút và sử dụng ODA ở


Việt nam trên cơ sở xem xét vận động của ODA thế giới, đặc biệt là
Việt nam trên cơ sở xem xét vận động của ODA thế giới, đặc biệt là


những tác động của nguồn vốn này đến quá trình phát triển kinh tế việt
những tác động của nguồn vốn này đến quá trình phát triển kinh tế việt


4
4
Kho¸ ln tèt nghiƯp Nguyen Manh Ha A2CN9
nam.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp tổng hợp,
nam.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp tổng hợp,

thống kê, phân tích, so sánh...
thống kê, phân tích, so sánh...
Khóa luận này được chia làm 3 chương như sau:
Khóa luận này được chia làm 3 chương như sau:

Chương I: nghiên cứu các vấn đề lý luận chung về hỗ trợ phát triển
Chương I: nghiên cứu các vấn đề lý luận chung về hỗ trợ phát triển


chính thức ODA
chính thức ODA

Chương II: Xem xét thực trạng sử dụng vốn ODA tại Việt Nam trong
Chương II: Xem xét thực trạng sử dụng vốn ODA tại Việt Nam trong


thời gian qua và đưa ra một số đánh giá về kết quả đạt được cũng như
thời gian qua và đưa ra một số đánh giá về kết quả đạt được cũng như


những tồn tại cần khắc phục.
những tồn tại cần khắc phục.

Chương III: Việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ODA tại Việt Nam
Chương III: Việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ODA tại Việt Nam
ch¬ng mét
kh¸i qu¸t chung vỊ ngn vèn
hç trỵ ph¸t triĨn chÝnh thøc (oda)

i- Kh¸i niƯm vµ ph©n lo¹i oda
1. LÞch sư h×nh thµnh ODA
Thêi nguyªn thđy, x· héi cha h×nh thµnh nªn nhµ níc, gi÷a c¸c bé l¹c ®·
cã sù hç trỵ nhau vỊ mỈt vËt chÊt. Khi mét bé l¹c thiÕu thèn sÏ ®ỵc bé l¹c kh¸c
d d¶ h¬n gióp ®ì. §Çu tiªn sù gióp ®ì nµy cßn v« t, vỊ sau nã mang s¾c th¸I
“vay tr¶”, bªn cho vay ®Ỉt ra mét sè ®iỊu kiƯn bc bªn ®I vay ph¶I tu©n theo.
Thêi nay, x· héi ngµy cµng ph¸t triĨn lµm hè s©u ng¨n c¸ch gi÷a c¸c
qc gia ngµy cµng lín. C¸c níc nghÌo bªn c¹nh viƯc huy ®éng ngn vèn tÝch
lòy trong níc vÉn cÇn ph¶I cã sù hç trỵ tõ phÝa bªn ngoµi.ChÝnh v× thÕ mµ nhu
cÇu vay mỵn gi÷a c¸c qc gia ngµy cµng t¨ng lªn, phøc t¹p h¬n.
Trªn thÕ giíi, viƯc cung cÊp ODA thùc chÊt ®· ®ỵc tiÕn hµnh tõ nhiỊu
thËp kØ tríc ®©y, b¾t ®Çu tõ kÕ ho¹ch Masan cđa MÜ viƯn trỵ cho c¸c níc T©y ¢u
5
5
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
nhằm khôI phục kinh tế sau chiến tranh thế giới thứ 2. Thời gian này, các nớc
công nghiệp phát triển đã thỏa thuận trợ giúp các nớc đang phát triển dới dạng
viện trợ không hoàn lại hoặc cho vay với điều kiện u đãi. Tiếp đó hội nghị
Côlômbô năm 1955 hình thành những ý tởng và nguyên tắc đầu tiên về hợp tác
phát triển.
Ngày 14/12/1960, tổ chức hợp tác kinh tế và phát triển ra đời tại Paris
bao gồm 20 thành viên ban đầu tập hợp lại cùng hợp tác phát triển. Tổ chức này
đã đóng góp phần quan trọng nhất trong việc trợ giúp các nớc đang và chậm
phát triển. Trong khuôn khổ hợp tác và phát triển, các nớc thành viên OECD đã
lập ra ủy ban chuyên môn, trong đó có ủy ban hỗ trợ phát triển chuyên trách
giúp đỡ các nớc đang và chậm phát triển kinh tế, nâng cao hiệu quả đầu t, thành
viên ban đầu của DAC gồm 18 nớc:
áo
áo, Bỉ, Hà lan, Nauy.... các nớc trong ủy
ban này theo thờng kỳ thông báo các khoản đóng góp của họ cho chơng trình

viện trợ phát triển để DAC biết và trao đổi các vấn đề liên quan với chính sách
viện trợ phát triển. Lần đầu tiên DAC đa ra kháI niệm về ODA năm 1969.
Năm 1970, Đại hội đồng liên hợp quốc đã chính thức thông qua chỉ tiêu
ODA bằng 0,7% GNP của các nớc phát triển vào năm 1985 và bằng 1% vào đầu
năm 2000
Năm 1994, ngân hàng thế giới đợc thành lập tại hội nghị quốc tế về tàI
chính- tiền tệ tổ chức vào tháng 7/1994 tại Breton Woods thuộc bang New
Harmpshire. Mục tiêu chính của ngân hàng thế giới là thúc đẩy sự tiến bộ kinh
tế- xã hội và tăng trởng phúc lợi của các nớc thành viên đang phát triển với t
cách nh một trung gian tàI chính. Ngày nay, ngân hàng thế giới góp phần quan
trọng trong việc dảI ngân ODA cho các nớc đang và kém phát triển, trong đó có
Việt Nam.

2. Khái niệm
Theo khái niệm của Uỷ ban Hỗ trợ phát triển (DAC) thuộc Tổ chức Hợp tác
Theo khái niệm của Uỷ ban Hỗ trợ phát triển (DAC) thuộc Tổ chức Hợp tác


Kinh tế và Phát triển (OECD) thì hỗ trợ phát triển chính thức (Offical
Kinh tế và Phát triển (OECD) thì hỗ trợ phát triển chính thức (Offical


Development Assistance - ODA) là các khoản viện trợ không hoàn lại, các
Development Assistance - ODA) là các khoản viện trợ không hoàn lại, các


6
6
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
khoản viện trợ có hoàn lại và các khoản tín dụng

khoản viện trợ có hoàn lại và các khoản tín dụng
u đãi của các Chính phủ, các
u đãi của các Chính phủ, các


tổ chức phi Chính phủ, các tổ chức thuộc hệ thống Liên hiệp quốc, các tổ chức
tổ chức phi Chính phủ, các tổ chức thuộc hệ thống Liên hiệp quốc, các tổ chức


tài chính quốc tế dành cho Chính phủ và nhân dân các n
tài chính quốc tế dành cho Chính phủ và nhân dân các n
ớc đang và chậm phát
ớc đang và chậm phát


triển, đảm bảo 2 nguyên tắc sau:
triển, đảm bảo 2 nguyên tắc sau:
(1) ODA đ
(1) ODA đ
ợc cấp nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế và công bằng của các n
ợc cấp nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế và công bằng của các n
ớc
ớc


đang phát triển và đây phải là mục đích chính của ODA.
đang phát triển và đây phải là mục đích chính của ODA.
(2) ODA phải thể hiện sự
(2) ODA phải thể hiện sự
u đãi, cụ thể phải bao hàm ít nhất 25% viện trợ

u đãi, cụ thể phải bao hàm ít nhất 25% viện trợ


không hoàn lại.
không hoàn lại.
Chính phủ Nhật Bản đ
Chính phủ Nhật Bản đ
a ra kh
a ra khaựi nieọm
Một loại viện trợ muốn là ODA phảI có
Một loại viện trợ muốn là ODA phảI có


đủ 3 yếu tố cấu thành:
đủ 3 yếu tố cấu thành:
+ Do chính phủ cơ quan đại diện cấp
+ Do chính phủ cơ quan đại diện cấp
+ Có mục đích góp phần phát triển kinh tế và nâng cao phúc lợi cho n
+ Có mục đích góp phần phát triển kinh tế và nâng cao phúc lợi cho n
ớc
ớc


tiếp nhận
tiếp nhận
+ Ưu đãI phảI đạt trên 25% trong đó
+ Ưu đãI phảI đạt trên 25% trong đó
u đãI là một chỉ số hợp từ 3 yếu tố:
u đãI là một chỉ số hợp từ 3 yếu tố:

lãI suất, thời hạn trả nợ, thời gian
lãI suất, thời hạn trả nợ, thời gian aõn haùn
trong t
trong t
ơng quan so sánh với các yếu tố
ơng quan so sánh với các yếu tố


t
t
ơng tự của ngân hàng th
ơng tự của ngân hàng th
ơng mại
ơng mại
Chính phủ Việt Nam quy định tại điều I quy chế quản lý và sử dụng
Chính phủ Việt Nam quy định tại điều I quy chế quản lý và sử dụng


nguồn hỗ trợ phát triển chính thức- ban hành kèm theo nghị định số
nguồn hỗ trợ phát triển chính thức- ban hành kèm theo nghị định số


17/2001/NĐ-CP ngày 04-05/2000: Hỗ trợ phát triển chính thức (sau đây gọi
17/2001/NĐ-CP ngày 04-05/2000: Hỗ trợ phát triển chính thức (sau đây gọi


tắt là ODA) trong quy chế này đ
tắt là ODA) trong quy chế này đ
ợc hiểu là hoạt động hợp tác phát triển gi

ợc hiểu là hoạt động hợp tác phát triển gi
a nhà
a nhà


n
n
ớc hoặc chính phủ n
ớc hoặc chính phủ n
ớc cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam với nhà tàI trợ,
ớc cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam với nhà tàI trợ,


bao gồm:
bao gồm:
A, Chính phủ n
A, Chính phủ n
ớc ngoài
ớc ngoài
B, Các tổ chức liên chính phủ hoặc liên quốc gia
B, Các tổ chức liên chính phủ hoặc liên quốc gia
Hình thức cung cấp ODA bao gồm:
Hình thức cung cấp ODA bao gồm:


A, ODA không hoàn lại
A, ODA không hoàn lại
B, ODA vay
B, ODA vay
u đãI có yếu tố không hoàn lại ít nhất 25%

u đãI có yếu tố không hoàn lại ít nhất 25%
Ph
Ph
ơng thức cung cấp ODA bao gồm:
ơng thức cung cấp ODA bao gồm:
A, Hỗ trợ cán cân thanh toán
A, Hỗ trợ cán cân thanh toán
B, Hỗ trợ ch
B, Hỗ trợ ch
ơng trình
ơng trình
7
7
Kho¸ ln tèt nghiƯp Nguyen Manh Ha A2CN9
C, Hç trỵ dù ¸n
C, Hç trỵ dù ¸n
WB ®
WB ®
a ra kh¸I niƯm ODA bao gåm c¶ viƯn trỵ ®a ph
a ra kh¸I niƯm ODA bao gåm c¶ viƯn trỵ ®a ph
¬ng vµ song ph
¬ng vµ song ph
¬ng,
¬ng,


nhÊn m¹nh tíi khÝa c¹nh tµI chÝnh cđa ODA mµ kh«ng ®Ị cËp tíi mơc ®Ých cđa
nhÊn m¹nh tíi khÝa c¹nh tµI chÝnh cđa ODA mµ kh«ng ®Ị cËp tíi mơc ®Ých cđa

ODA lµ g×.
ODA lµ g×.
NgoµI ra ODA cßn cã c¸c ®iỊu kiƯn
NgoµI ra ODA cßn cã c¸c ®iỊu kiƯn
u ®·I cã thĨ lµ: l·I st thÊp ( d
u ®·I cã thĨ lµ: l·I st thÊp ( d
íi
íi


3%/n¨m), thêi gian ©n h¹n dµI hc thêi gian tr¶ nỵ (30-40 n¨m). NghÞ ®Þnh
3%/n¨m), thêi gian ©n h¹n dµI hc thêi gian tr¶ nỵ (30-40 n¨m). NghÞ ®Þnh


87CP cđa chÝnh phđ viƯt nam quy ®Þnh vỊ ngn vèn ODA lµ sù hỵp t¸c ph¸t
87CP cđa chÝnh phđ viƯt nam quy ®Þnh vỊ ngn vèn ODA lµ sù hỵp t¸c ph¸t


triĨn gi÷a n
triĨn gi÷a n
íc céng hßa x· héi chđ nghÜa viƯt nam víi mét hay nhiỊu qc gia,
íc céng hßa x· héi chđ nghÜa viƯt nam víi mét hay nhiỊu qc gia,


tỉ chøc qc tÕ. H×nh thøc cđa sù hỵp t¸c cã thĨ lµ hç trỵ c¸n c©n thanh to¸n, hç
tỉ chøc qc tÕ. H×nh thøc cđa sù hỵp t¸c cã thĨ lµ hç trỵ c¸n c©n thanh to¸n, hç


trỵ theo ch
trỵ theo ch

¬ng tr×nh, hç trỵ theo kü tht hc theo dù ¸n.
¬ng tr×nh, hç trỵ theo kü tht hc theo dù ¸n.
3. §Ỉc ®iĨm
Trước tiên đây là nguồn vốn của chính phủ phân bổ cho mọi mặt của xã
hội nhằm thúc đẩy nền kinh tế nhưng bên cạnh đó là kèm theo các điều
kiện để có thể vay được nguồn vốn này.
ODA lu«n bÞ r»ng bc trùc tiÕp hc gi¸n tiÕp, ®I kÌm víi ODA bao giê
còng cã nh÷ng r»ng bc nhÊt ®Þnh vỊ chÝnh trÞ kinh tÕ hc khu vùc ®Þa lý. N-
íc nhËn viƯn trỵ cßn ph¶I ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cđa bªn cÊp viƯn trỵ nh thay
®ỉi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, chÝnh s¸ch kinh tÕ, thay ®ỉi chÕ ®é chÝnh trÞ.... cho
phï hỵp víi mơc ®Ých cđa bªn tµI trỵ. Trong giai ®o¹n hiƯn nay ®· xt hiƯn
mét sè ®Ỉc ®iĨm quan träng sau:
Thø nhÊt, tØ träng ODA song ph¬ng cã xu thÕ t¨ng lªn, ODA ®a ph¬ng cã
xu thÕ gi¶m ®i. Qu¸ tr×nh qc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi vµ xu thÕ héi
nhËp ®· t¹o ®iỊu kiƯn cho c¸c quan hƯ kinh tÕ, chÝnh trÞ.... gi÷a c¸c qc gia
ngµy cµng ®ỵc ®Èy m¹nh vµ t¨ng cêng. Ho¹t ®éng cđa mét sè tỉ chøc ph¬ng tá
ra kÐm hiƯu qu¶ lµm cho mét sè nhµ tµI trỵ ngÇn ng¹i ®ãng gãp cho c¸c tỉ chøc
nµy. §iỊu ®ã lµ nguyªn nh©n chÝnh t¹o nªn sù chun dÞch, tØ träng ODA song
ph¬ng cã xu thÕ t¨ng lªn, ODA ®a ph¬ng cã xu thÕ gi¶m ®I ®iỊu ®ã ®ỵc chøng
minh trªn thùc tÕ lµ trong c¸c n¨m tõ 1980-1994 trong tỉng sè ODA cđa thÕ
giíi, tØ träng ODA song ph¬ng tõ 67% t¨ng lªn69% trong khi ®ã tØ träng ODA
®a ph¬ng gi¶m tõ 33% xng cßn 31% (ngn cđa bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t)
8
8
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
Thứ hai, sự cạnh tranh ngày càng tăng trong quá trình thu hút vốn ODA.
Trên thế giới một số nớc mới giành đợc độc lập, hoặc mới tách ra từ các nớc
liên bang tăng lên đáng kể và có nhu cầu lớn vế ODA.Một số nớc cộng hòa từ
Nam T cũ và một số nớc Châu Phi bị tàn phá nặng nề trong chiến tranh sắc tộc
đang cần đến sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế. ở Châu á, Trung Quốc, các nớc

Đông Dơng... cũng đang cần đến nguồn ODA lớn để xây dựng kinh tế, phát
triển xã hội. Số nớc có nhu cầu tiếp nhận ODA là rất lớn vì vậy sự cạnh tranh
giữa các nớc ngày càng trở nên gay gắt. Các vấn đề mà các nớc cung cấp ODA
quan tâm đến tạo nên sự cạnh tranh giữa các nớc tiếp nhận là năng lực kinh tế
của các quốc gia tiếp nhận, các triển vọng phát triển, ngoàI ra còn chịu nhiều sự
tác động của các yếu tố khác nh: Nhãn quan chính trị, quan điểm cộng đồng
rộng rãI, dựa trên sự quan tâm nhân đạo và hiểu biết về sự cần thiết đóng góp
vào ổn định kinh tế xã hội quốc tế.Cùng mối quan hệ truyền thống với các nớc
thứ 3 của các nớc phát triển, hay tầm quan trọng của các nớc đang phát triển với
t cách là bạn hàng( thị trờng, nơI cung cấp nguyên liệu, lao động). Mặt khác,
chính sách đối ngoại, an ninh và lợi ích chiến lợc trách nhiệm toàn cầu hay cá
biệt.... cũng là nhân tố tạo nên xu hớng phân bổ ODA theo vùng. NgoàI ra còn
có thêm lý do đó là sự chuẩn bị đáp ứng nhu cầu về thủ tục, quy chế, chiến lợc,
viện trợ... khác nhau của các nhà tàI trợ trên thế giới cũng tạo nên sự chênh lệch
trong quá trình thu hút và sử dụng ODA giữa các quốc gia hấp thụ nguồn vốn
này. Chính sự cạnh tranh gay gắt đã tạo nên sự tăng giảm trong tiếp nhận viện
trợ của các nớc đang phát triển.
Thứ ba, sự phân bố ODA theo khu vực nghèo của thế giới không đồng
đều. Nguyên nhân tạo nên sự khác biệt nh vậy có thể có rất nhiều lý giảI khác
nhau, có thể là do những mong muốn của các quốc gia đI viện trợ nh mở rộng
quan hệ hợp tác về chính trị hay kinh tế, mục đích xã hội, điều đó phụ thuộc rất
nhiều vào ý muốn chủ quan của nhà tàI trợ. Lúc đầu họ chỉ quan tâm đến việc
thiết lập các mối quan hệ với các nớc láng giềng của mình, nhng sau đó họ lại
nhận thấy rằng cần thiết lập quan hệ với các nớc khác trên thế giới để tìm kiếm
thị trờng trao đổi buôn bán hay đầu t mà việc đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại
9
9
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
giao bằng cách viện trợ ODA. Mặt khác chính những yếu tố trong nội bộ của
quốc gia cũng tạo nên những khác biệt lớn trong quá trình nhận viện trợ nh các

mối quan hệ với các nớc phát triển
Thứ t, triển vọng gia tăng nguồn vốn ODA ít lạc quan.
Mặc dù Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã khuyến nghị dành 1% GNP của các n-
ớc phát triển để cung cấp ODA cho các nớc nghèo. Nhng nớc có khối lợng
ODA lớn nh Nhật Bản, Mỹ... thì tỷ lệ này mới chỉ đạt ở mức trên dới 0,3%
trong nhiều năm qua. Tuy có một số nớc nh Thụy Điển, Na uy, Phần Lan, Đan
Mạch... đã có tỷ lệ ODA chiếm hơn 1% GNP, song khối lợng ODA tuyệt đối
của các nớc này không lớn. Thêm vào đó tình hình kinh tế phục hồi chậm chạp
ở các nớc đang phát triển cũng là một trở ngại gia tăng ODA. Ngoài ra, hàng
năm các nớc cung cấp ODA dựa vào kết quả hoạt động của nền kinh tế của
mình để xem xét khối lợng ODA có thể cung cấp đợc. Nhng hiện nay các nớc
phát triển đang có những dấu hiệu đáng lo ngại trong nền kinh tế của mình nh
khủng hoảng kinh tế hay hàng loạt các vấn đề xã hội trong nớc, chịu sức ép của
d luận đòi giảm viện trợ để tập trung giải quyết các vấn đề trong nớc.
Tuy nhiên, ở các nớc phát triển, kinh tế tăng bình quân 6%/năm trong các năm
1991 - 1994 (4%/năm trong thập kỷ 80). Đời sống nhân dân đang đợc cải thiện
rõ rệt. Do sự phục hồi kinh tế ở các nớc phát triển, nguồn vốn chuyển dịch vào
các nớc đang phát triển có thể sẽ giảm sút trong các năm tới, ODA là một
khoản vốn mà các nớc phát triển hỗ trợ cho các nớc đang phát triển nó đợc thực
hiện từ rất lâu, qua các giai đoạn nhất định, có những xu thế vận động riêng,
nhìn chung lại, xu hớng vận động hiện nay hàm chứa cả các yếu tố thuận lợi lẫn
khó khăn cho một số nớc đang phát triển nh nớc ta đang tìm kiếm nguồn hỗ trợ
phát triển chính thức, tuy nhiên các yếu tố thuận lợi là cơ bản. Xét trên phạm vi
quốc tế, ODA có thể huy động đợc lại tuỳ thuộc voà chính sách đối ngoại khôn
khéo và khả năng hấp thụ vốn nớc ngoài của chính nền kinh tế nớc đó. Qua đó
ta có thể thấy rõ đợc những đặc điểm riêng biệt của ODA so với các nguồn vốn
khác.
Thực tiễn nói trên đã phản ánh khá rõ tính hai mặt của nguồn vốn ODA.
10
10

Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
3.1. u điểm
Các dự án sử dụng vốn vay ODA thờng đòi hỏi áp dụng công nghệ tiên
tiến, chất lợng cao của thế giới và phơng thức quản lý tiên tiến. Từ năm 1993,
khi vốn ODA bắt đầu vào Việt Nam đến nay, rất nhiều cán bộ Việt Nam có điều
kiện tiếp cận và hiểu biết các quy trình công nghệ mới trong các lĩnh vực cầu,
đờng, điện..., nhiều công ty Việt Nam đã vơn lên đủ sức cạnh tranh với các công
ty nớc ngoài và đã thắng thầu trong các cuộc đấu thầu quốc tế. Các cán bộ quản
lý dự án, các cán bộ công chức của Chính phủ làm quen dần và ngày càng hiểu
rõ hơn các quy tắc tổ chức đấu thầu quốc tế, giải ngân và quản lý thực hiện dự
án. Có thể nói các dự án phát triển là các cơ sở thử nghiệm cho các ý tởng hay
khái niệm mới đối với một số nớc, chứng minh cho Chính phủ hoặc nhân dân
của các nớc đó thấy đợc tác dụng của những công việc nh thầu khoán các dịch
vụ công cộng, vận động các nhóm những ngời hởng lợi từ dự án tham gia vào
công tác quản lý... Dự án ODA cũng có thể giúp phá vỡ những quan điểm trói
buộc khu vực công cộng vào những cơ chế không hiệu quả. Chính phủ dù có t t-
ởng đổi mới cũng thấy khó thực hiện các ý tởng mới, nhất là khi các ý tởng đó
lại ảnh hởng đến quyền lợi của ngời dân. Ví dụ, khi dân c đã quen với việc sử
dụng các dịch vụ công cộng (đờng,điện, nớc,...) không phải trả tiền hoặc trả rất
ít, nếu Chính phủ thay đổi chính sách yêu cầu ngời dân phải trả tiền cho các
dịch vụ công cộng này để có nguồn đầu t cho các dự án mới thì chắc chắn
Chính phủ sẽ gặp phải sự phản đối từ phía dân c và chính sách mới sẽ khó đợc
thông qua. Trong khi đó, các nhà tài trợ có thể tài trợ cho các dự án đờng, thuỷ
lợi, nớc sạch đồng thời yêu cầu nớc tiếp nhận có chính sách thu phí thích hợp để
duy tu bảo dỡng công trình, đảm bảo tính bền vững của dự án. Việc thay đổi
chính sách để đáp ứng yêu cầu của nhà tài trợ sẽ đợc nhân dân dễ dàng chấp
thuận hơn nh là điều kiện để tiếp nhận vốn mới. Nh vậy, dự án ODA đã góp
phần đổi mới chính sách tại nớc tiếp nhận vốn và đổi mới nếp nghĩ của ngời dân
đợc trực tiếp thụ hởng.
3.2. Hạn chế

11
11
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
Bên cạnh những u điểm nêu trên thì nguồn vốn ODA cũng hàm chứa các mặt
trái của nó.

(1) Trong một số tr
(1) Trong một số tr
ờng hợp vốn ODA th
ờng hợp vốn ODA th
ờng đi liền với yếu tố kinh tế-
ờng đi liền với yếu tố kinh tế-
chính trị tiêu cực (do bên cung cấp vốn áp đặt) hơn là hiệu quả kinh tế
chính trị tiêu cực (do bên cung cấp vốn áp đặt) hơn là hiệu quả kinh tế. Các
nớc phát triển mà điển hình là Mỹ thờng sử dụng ODA nh một công cụ chính
trị, xác định vị trí và ảnh hởng của mình tại các nớc và khu vực tiếp nhận ODA,
buộc các nớc này phải chấp nhận một lập trờng nào đó của mình trong ngoại
giao hay tác động, can thiệp vào sự phát triển chính trị. Vì vậy khi tiếp nhận
nguồn vốn ODA các nớc đang và chậm phát triển cần cân nhắc kỹ lỡng những
điều kiện của các nhà tài trợ.
(2) Vay vốn ODA làm tăng gánh nợ quốc gia. Vốn vay ODA dù vay với
thời gian dài 30-40 năm vẫn không phải là vốn viện trợ, đến một lúc nào đó nớc
tiếp nhận phải dùng tiền của mình để trả nợ. Hơn thế nữa rủi ro tỷ giá là một
trong những nguy cơ đáng quan tâm nhất. Thực tế nhiều năm qua trên thế giới
đã chỉ rõ: cái đợc coi là lợi ích của các khoản ODA cho vay với lãi suất thấp và
thời hạn dài ngày hôm nay có thể không bù lại đợc cho những thiệt hại to lớn do
sự thay đổi bất lợi về tỷ giá hối đoái trong tơng lai. Vì vậy, nếu nh nớc tiếp nhận
không có chính sách quản lý nợ thận trọng sẽ dẫn đến mất khả năng trả nợ. Bài
học kinh nghiệm từ các nớc châu Phi cho thấy từ những năm 1960 các nớc này
chủ yếu là vay vốn ODA và đến cuối thập kỷ 80, đầu thập kỷ 90 các nớc nghèo

ở châu Phi lâm vào khủng hoảng mất khả năng trả nợ. Cho đến nay cộng đồng
quốc tế vẫn tiếp tục tìm kiếm các biện pháp hữu hiệu giải quyết nợ hoặc xoá nợ
(nh sáng kiến giãn nợ cho các nớc nghèo mắc nợ nặng nề do IMF và WB khởi
xớng).
(3) Các khoản vay ODA gắn với chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp
của nớc tài trợ. Vì vậy thông thờng có sự ràng buộc của nhà tài trợ trong việc
lựa chọn dự án, thuê t vấn, chọn nhà thầu, nhà cung ứng hàng hoá thiết bị cho
dự án. Do đó giá cả trong các hợp đồng sử dụng vốn ODA thờng cao hơn các
hợp đồng cùng loại theo hình thức thơng mại thông thờng. Cá biệt có trờng hợp
mức chênh lệch giá nói trên đến 30%. Hơn nữa vốn ODA khi đã đợc chỉ định
12
12
Kho¸ ln tèt nghiƯp Nguyen Manh Ha A2CN9
cho mét sè dù ¸n nhÊt ®Þnh th× viƯc thay ®ỉi quy m« dù ¸n hc ®iỊu chun
vèn tõ dù ¸n nµy sang dù ¸n kh¸c lµ rÊt khã kh¨n hc kh«ng thĨ thùc hiƯn ®ỵc,
®Ỉt níc ®i vay vµo t×nh thÕ hc chÊp nhËn dù ¸n hc kh«ng ®ỵc vay.
(4) Thđ tơc ®Ĩ sư dơng ®ỵc vèn vay ODA thêng lµ phøc t¹p vµ mÊt nhiỊu
thêi gian ®Ĩ dù ¸n ®ỵc chÊp thn. V× vËy c¸c dù ¸n chn bÞ ®Ĩ sư dơng vèn
ODA thêng ph¶i thay ®ỉi Nghiªn cøu kh¶ thi do thêi gian tõ khi x©y dùng
Nghiªn cøu kh¶ thi ban ®Çu ®Õn khi ®ỵc nhµ tµi trỵ thÈm ®Þnh c¸ch nhau kh¸ xa.
Ngoµi ra, c¸c chi phÝ kh¸c nh chi qu¶n lý dù ¸n, gi¶i phãng mỈt b»ng cđa c¸c
dù ¸n ODA còng cao h¬n c¸c dù ¸n cïng lo¹i sư dơng vèn trong níc do nhµ tµi
trỵ can thiƯp trùc tiÕp vµo c¸c quy tr×nh nµy
4. Có nhiều tiêu chí khác nhau để phân loại nguồn vốn ODA:
4.1. Theo tÝnh chÊt
- ViƯn trỵ kh«ng hoµn l¹i: c¸c kho¶n cho kh«ng, kh«ng ph¶i tr¶ l¹i
- ViƯn trỵ cã hoµn l¹i: c¸c kho¶n cho vay u ®·i (vay tÝn dơng víi ®iỊu kiƯn
”mỊm”).
- ViƯn trỵ hçn hỵp: gåm mét phÇn cho kh«ng, phÇn cßn l¹i thùc hiƯn theo
h×nh thøc vay tÝn dơng (cã thĨ u ®·i hc th¬ng m¹i).

4.2. Theo mơc ®Ých
- Hç trỵ c¬ b¶n: lµ nh÷ng ngn lùc ®ỵc cung cÊp ®Ĩ ®Çu t x©y dùng c¬ së
h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi vµ m«i trêng. §©y thêng lµ nh÷ng kho¶n cho vay u ®·i.
- Hç trỵ kü tht: lµ nh÷ng ngn lùc dµnh cho chun giao tri thøc, c«ng
nghƯ, x©y dùng n¨ng lùc, tiÕn hµnh nghiªn cøu c¬ b¶n hay nghiªn cøu tiỊn ®Çu
t ph¸t triĨn thĨ chÕ vµ ngn nh©n lùc v.v.. lo¹i hç trỵ nµy chđ u lµ viƯn trỵ
kh«ng hoµn l¹i.
4.3. Theo ®iỊu kiƯn
- ODA kh«ng rµng bc: viƯc sư dơng ngn tµi trỵ kh«ng bÞ rµng bc bëi
ngn sư dơng hay mơc ®Ých sư dơng.
- ODA cã rµng bc:
• Bëi ngn sư dơng: cã nghÜa lµ viƯc mua s¾m hµng ho¸, trang thiÕt bÞ
hay dÞch vơ b»ng ngn ODA chØ giíi h¹n cho mét sè c«ng ty do níc
13
13
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
tài trợ sở hữu hoặc kiểm soát (đối với viện trợ song phơng), hoặc các
công ty của các nớc thành viên (đối với viện trợ đa phơng).
Bởi mục đích sử dụng: chỉ đợc sử dụng cho một số lĩnh vực nhất định
hoặc một số dự án cụ thể.
- ODA có thể ràng buộc một phần: một phần chi ở nớc viện trợ, phần còn
lại chi ở bất cứ nơi nào.
4.4. Theo hình thức
- Hỗ trợ dự án: là hình thức chủ yếu của ODA để thực hiện các dự án cụ thể.
Nó có thể là hỗ trợ cơ bản hoặc hỗ trợ kỹ thuật, có thể là cho không hoặc cho
vay u đãi.
- Hỗ trợ phi dự án bao gồm các loại hình nh sau:
Hỗ trợ cán cân thanh toán thờng là hỗ trợ tài chính trực tiếp (chuyển
giao tiền tệ), hỗ trợ hàng hoá hay là hỗ trợ nhập khẩu. Ngoại tệ hoặc
hàng hoá đợc chuyển vào qua hình thức này có thể đợc sử dụng để hỗ

trợ cho ngân sách.
Hỗ trợ trả nợ
Viện trợ chơng trình: là khoản ODA dành cho một mục đích tổng với
thời gian nhất định và không phải xác định một cách chính xác nó sẽ
đợc sử dụng nh thế nào.
4.5. Theo tính chất đối tác
- ODA song phơng: là khoản tài trợ của một quốc gia cho Chính phủ của
một nớc một cách trực tiếp thông qua việc ký kết các hiệp định tín dụng.
- ODA đa phơng: khoản tài trợ của các tổ chức quốc tế đa quốc gia nh Ngân
hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu á (ADB), các tổ chức thuộc
Liên hiệp quốc nh UNDP, FAO... cho Chính phủ của một nớc.
14
14
Kho¸ ln tèt nghiƯp Nguyen Manh Ha A2CN9
II- Vai trß cđa ODA ®èi víi c¸c qc gia ®ang ph¸t triĨn
Vai trß cđa ODA
Cho ®Õn nay, mỈc dï bèi c¶nh qc tÕ ®· cã nhiỊu biÕn ®ỉi, song mơc tiªu vµ
lỵi Ých cđa c¸c níc cÊp vèn theo ®i hÇu nh kh«ng thay ®ỉi so víi tríc ®©y: tËp
trung cho an ninh cđa hƯ thèng TBCN, tuyªn trun d©n chđ kiĨu ph¬ng t©y,
trãi bc sù ph¸t triĨn kinh tÕ cđa c¸c qc gia phơ thc thÕ giíi thø ba vµo
trong mét trËt tù tù do mµ c¸c trung t©m tù b¶n ®· s¾p ®Ỉt khun khÝch tù do
ho¸ kinh tÕ ®Ĩ më ®êng cho t b¶n níc ngoµi trµn vµo...
Các khoản vay ODA có thời gian trả nợ rất dài và có mức lãi suất ưu
Các khoản vay ODA có thời gian trả nợ rất dài và có mức lãi suất ưu


đãi. Thành tố viện trợ không hoàn lại trong các khỏan vay ODA tối thiểu
đãi. Thành tố viện trợ không hoàn lại trong các khỏan vay ODA tối thiểu

là 25% theo quy đònh của các nước OECD. Theo số liệu của bộ tài chính từ
là 25% theo quy đònh của các nước OECD. Theo số liệu của bộ tài chính từ


1993 đến năm 1999 Việt Nam đã ký vay của ODA 11.627 triệu USD trong
1993 đến năm 1999 Việt Nam đã ký vay của ODA 11.627 triệu USD trong


đó có 9.632 USD là vay với thời hạn 30-40 năm và lãi suất từ 0,75% đến
đó có 9.632 USD là vay với thời hạn 30-40 năm và lãi suất từ 0,75% đến


2%/năm. Thành tố viện trợ không hoàn lại của các khoản vay này đạt từ
2%/năm. Thành tố viện trợ không hoàn lại của các khoản vay này đạt từ


25% đến 80%. Chỉ có nguồn vốn lớn với điều kiện vay ưu đãi như vậy
25% đến 80%. Chỉ có nguồn vốn lớn với điều kiện vay ưu đãi như vậy


Chính Phủ mới có thể tập trung đầu tư cho các dự án hạ tầng kinh tế lớn
Chính Phủ mới có thể tập trung đầu tư cho các dự án hạ tầng kinh tế lớn


như đường xá, điện, nước, thủy lợi, cảng và các dự án hạ tầng xã hội khác
như đường xá, điện, nước, thủy lợi, cảng và các dự án hạ tầng xã hội khác


như giáo dục y tế, có thời gian hoàn vốn lâu và tỷ lệ hòan vốn thấp. Bởi
như giáo dục y tế, có thời gian hoàn vốn lâu và tỷ lệ hòan vốn thấp. Bởi

nếu như chúng ta sử dụng nguồn vốn ngắn hạn để đầu tư dài hạn thì nguy
nếu như chúng ta sử dụng nguồn vốn ngắn hạn để đầu tư dài hạn thì nguy


cơ dẫn đến khủng hoảng về khả năng thanh toán là khó tránh khỏi. Vì vậy
cơ dẫn đến khủng hoảng về khả năng thanh toán là khó tránh khỏi. Vì vậy


đối với Việt Nam hiện nay và trong tương lai gần thì việc tranh thủ các
đối với Việt Nam hiện nay và trong tương lai gần thì việc tranh thủ các


nguồn vốn ODA vay dài hạn để đầu tư cho các công trình hạ tầng là rất
nguồn vốn ODA vay dài hạn để đầu tư cho các công trình hạ tầng là rất


cần thiết.
cần thiết.
Ngoài ra ODA còn bổ xung nguồn ngoại tệ cho đất nước và bù đắp
Ngoài ra ODA còn bổ xung nguồn ngoại tệ cho đất nước và bù đắp


cán cân thanh toán. Hiện nay ở một số nước ASEAN có tỷ lệ tiết kiệm nội
cán cân thanh toán. Hiện nay ở một số nước ASEAN có tỷ lệ tiết kiệm nội


đòa khá cao 30-40% GDP, song tại các nước này vẫn có thâm hụt cán cân
đòa khá cao 30-40% GDP, song tại các nước này vẫn có thâm hụt cán cân

15
15
Kho¸ ln tèt nghiƯp Nguyen Manh Ha A2CN9
vãng lai. Vốn ODA vào các nước này là nguồn bù đắp quan trọng cho cán
vãng lai. Vốn ODA vào các nước này là nguồn bù đắp quan trọng cho cán


cân vãng lai. Trong điều kiện đồng nội tệ không có khả năng tự do chuyển
cân vãng lai. Trong điều kiện đồng nội tệ không có khả năng tự do chuyển


đổi mà một dự án nếu đã chuẩn bò 100% vốn đầu tư bằng nguồn vốn trong
đổi mà một dự án nếu đã chuẩn bò 100% vốn đầu tư bằng nguồn vốn trong


nước nhưng nếu nhu cầu chuyển đổi tiền nội tệ sang ngoại tệ để nhập
nước nhưng nếu nhu cầu chuyển đổi tiền nội tệ sang ngoại tệ để nhập


khẩu trang thiết bò cho dự án không được đáp ứng đầy đủ thì chắc chắn dự
khẩu trang thiết bò cho dự án không được đáp ứng đầy đủ thì chắc chắn dự


án không khả thi, như vậy số tiền tiết kiệm nội tệ không thể chuyển thành
án không khả thi, như vậy số tiền tiết kiệm nội tệ không thể chuyển thành


đầu tư. Vậy nó đóng vai trò hết sức quan trọng với những tiêu chí sau:

đầu tư. Vậy nó đóng vai trò hết sức quan trọng với những tiêu chí sau:
1. ODA lµ ngn vèn quan träng ®èi víi c¸c qc gia ®ang ph¸t triĨn.
Vèn ®Çu t cïng víi tµi nguyªn thiªn nhiªn, lao ®éng vµ kü tht t¹o thµnh 4
u tè cđa qu¸ tr×nh s¶n xt vËt chÊt, x· héi. TÊt c¶ c¸c níc khi tiÕn hµnh ch-
¬ng tr×nh c«ng nghiƯp ho¸ ®Ịu cÇn vèn ®Çu t lín. §ã chÝnh lµ trë ng¹i lín nhÊt
®Ĩ thùc hiƯn ch¬ng tr×nh C«ng nghiƯp ho¸ ®èi víi níc nghÌo. Trong ®iỊu kiƯn
hiƯn nay, víi nh÷ng thµnh tùu míi cđa khoa häc vµ c«ng nghƯ, c¸c níc cã thĨ
tiÕn nhanh kh«ng chØ b»ng kh¶ n¨ng tÝch l trong níc mµ cßn kÕt hỵp víi tËn
dơng kh¶ n¨ng cđa thêi ®¹i. Bªn c¹nh ngn vèn trong níc cßn cã thĨ huy ®éng
ngn vèn tõ bªn ngoµi díi h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp hc vay nỵ/viƯn trỵ. Tuy
nhiªn, ë ®©y chóng ta sÏ ®Ị cËp ®Õn vèn ODA trong tỉng thĨ c¸c ngn vèn bªn
ngoµi chun vµo c¸c níc ®ang ph¸t triĨn.
§èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triĨn kho¶n viƯn trỵ vµ cho vay theo ®iỊu kiƯn
ODA lµ ngn tµi chÝnh quan träng. ODA ®ỵc tiÕp nhËn nh mét ngn lùc h÷u
hiƯu tõ bªn ngoµi, kÐo c¸c qc gia ®ang vµ chËm ph¸t triĨn ra khái vßng tn
hoµn ln qn: ThiÕu vèn - ®Çu t thÊp - n¨ng st lao ®éng thÊp - thu nhËp thÊp
- thiÕu vèn... vµ thu nhËp ngµy cµng thÊp h¬n. NhiỊu níc ®· tiÕp thu mét lỵng
vèn ODA kh¸ lín nh mét bỉ sung quan träng cho ph¸t triĨn kinh tÕ. N¨m 1993
b×nh qu©n ®Çu ngêi ë c¸c níc thu nhËp thÊp nhËn ®ỵc 9,2 USD/ngêi. NÕu kh«ng
kĨ Trung Qc vµ Ên §é lµ hai níc lín th× møc ODA b×nh qu©n ®Çu ngêi cđa
c¸c níc cã thu nhËp thÊp ®¹t tíi 23,7 USD/ngêi, chiÕm tíi 6,4% GNP b×nh qu©n
®Çu ngêi cđa c¸c níc nµy. Trong thêi kú ®Çu cđa ch¬ng tr×nh c«ng nghiƯp ho¸ ë
16
16
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
các nớc NICs, các nớc ASEAN và Trung Quốc, viện trợ nớc ngoài đã có tầm
quan trọng đáng kể. Đài Loan, trong thời kỳ đầu thực hiện công nghiệp hoá, đã
dùng viện trợ và nguồn vốn nớc ngoài để thoả mãn gần 50% tổng khối lợng vốn
đầu t trong nớc. Sau khi nguồn tiết kiệm trong nớc tăng lên, Đài Loan mới giảm
dần sự lệ thuộc vào viện trợ. Từ năm 1950 đến năm 1965 Mỹ đã viện trợ cho

Đài Loan theo kiểu cho vay u đãi và cho không mỗi năm 108 triệu USD (theo
thời giá). Khoản viện trợ này đến năm 1968 mới chấm dứt hẳn. Còn Hàn Quốc,
nhờ có mối quan hệ đặc biệt với Mỹ nên có đợc nguồn viện trợ rất lớn, chiếm
81,2% tổng số viện trợ của nớc này trong những năm 1970-1972. Nhờ đó mà
giảm đợc sự căng thẳng về nhu cầu vốn đầu t và đã có điều kiện thuận lợi để
thực hiện đợc các mục tiêu kinh tế.
Do tính chất u đãi, nguồn vốn ODA thờng dành cho đầu t vào cơ sở hạ tầng
kinh tế-xã hội nh đầu t vào đờng xá, cầu cảng, công trình điện, công trình cấp
thoát nớc và các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hoá, phát triển nguồn nhân lực...
Vào đầu những năm 1970, cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội của các nớc Đông Nam
á sau khi giành đợc độc lập rất nghèo nàn và lạc hậu. Các quốc gia đã sớm
nhận thấy vai trò quan trọng của việc phát triển các hoạt động giao thông vận
tải, thông tin liên lạc và bu chính viễn thông... Theo báo cáo của WB, từ năm
1971 đến năm 1974, tại Philipin vốn chi cho phát triển giao thông vận tải chiếm
tới 50% tổng số vốn dành cho xây dựng cơ bản và 60% tổng vốn vay ODA đợc
chi cho phát triển cơ cở hạ tầng. Kết quả là đến cuối năm 1994, Philipin đã có
811 cảng lớn nhỏ đạt tiêu chuẩn quốc gia, 329 cảng cấp tỉnh và vận tải thuỷ đã
đảm bảo đợc 85% lợng hàng hóa chuyên chở nội địa... tạo điều kiện cho giao lu
kinh tế quốc tế thực hiện nhanh chóng, thuận tiện.
Nhiều công trình hạ tầng kinh tế và xã hội nh sân bay, bến cảng, đờng cao
tốc, trờng học, bệnh viện, trung tâm nghiên cứu khoa học mang tầm cỡ quốc gia
ở Thái Lan, Singapore, Indonesia đã đợc xây dựng bằng nguồn ODA của Nhật
Bản, Mỹ, WB, ADB và một số nhà tài trợ khác. Một số nớc nh Nhật Bản, Hàn
Quốc trớc đây cũng đã dựa vào nguồn vốn ODA của Mỹ, WB, ADB để hiện đại
hoá hệ thống giao thông vận tải của mình.
17
17
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
Tuy nhiên cũng vì tính chất u đãi của nguồn vốn ODA mà gánh nặng nợ th-
ờng không thấy rõ ngay. Nhng đó chỉ là nỗi lo sợ đối với các nớc không biết sử

dụng và quản lý ODA. Gánh nặng nợ nần sẽ đợc giảm thiểu rất nhiều nếu biết
quản lý để đem lại hiệu quả sử dụng ODA cao.
2. ODA giúp các nớc nghèo tiếp thu những thành tựu khoa học, công nghệ
hiện đại và phát triển nguồn nhân lực.
Những lợi ích quan trọng mà hỗ trợ phát triển chính thức mang lại cho các n-
ớc nhận tài trợ là công nghệ, kỹ thuật hiện đại, nghiệp vụ chuyên môn và trình
độ quản lý tiên tiến. Các nhà tài trợ còn u tiên đầu t cho phát triển nguồn nhân
lực vì họ tin rằng việc phát triển của một quốc gia quan hệ mật thiết với việc
phát triển nguồn nhân lực. Đây mới chính là những lợi ích căn bản, lâu dài đối
với nớc nhận tài trợ. Có điều là những lợi ích này thật khó có thể lợng hoá đợc.
Vì vậy để hiểu rõ những lợi ích này chúng ta sẽ xem xét loại hình hợp tác kỹ
thuật của Nhật Bản- quốc gia đứng đầu thế giới về cung cấp ODA hiện nay.
Hợp tác kỹ thuật là một bộ phận lớn trong hỗ trợ phát triển chính thức của
Nhật Bản và đợc Chính phủ Nhật Bản đặc biệt coi trọng. Hợp tác kỹ thuật bao
gồm hàng loạt các hoạt động rộng rãi từ việc xuất bản và cung cấp sách, tài liệu
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng. Các chơng trình hợp tác kỹ thuật do Chính phủ
Nhật Bản thực hiện đợc tiến hành dới các hình thức: nhận ngời sang học ở Nhật
Bản; gửi các chuyên gia Nhật và cung cấp các trang thiết bị, vật liệu, cử các
nhân viên tình nguyện từ tổ chức những ngời tình nguyện hợp tác hải ngoại
Nhật Bản (JOCV). Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) đợc thành lập
tháng 8 năm 1974, là tổ chức duy nhất thực hiện các chơng trình hợp tác kỹ
thuật do Chính phủ Nhật bảo trợ.
Việc huấn luyện, đào tạo là một phần của hợp tác kỹ thuật do Chính phủ
Nhật đảm nhận. Dạng hợp tác này nhằm đào tạo chuyên môn để đóng góp vào
sự phát triển kinh tế-xã hội của các nớc có ngời đợc huấn luyện, đào tạo. Bởi vì
việc đào tạo đợc thực hiện ở Nhật Bản, các học viên có cơ hội tìm hiểu về văn
18
18
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
hoá, xã hội và nền kinh tế Nhật Bản. Nhờ đó, họ trở lại đất nớc mình cùng với

những tri thức, kỹ năng thu đợc qua quá trình đào tạo và sự hiểu biết rộng về
Nhật Bản. Nhật Bản còn thực hiện một chơng trình đào tạo gọi là chơng trình
đào tạo ở nớc thứ ba. Chơng trình đào tạo ở nớc thứ ba cơ bản giống với hợp tác
kỹ thuật theo kiểu dự án, việc quản lý do nớc thứ ba đó tiến hành dựa trên việc
ký một văn bản về nghiên cứu và phát triển ... Còn Nhật Bản cung cấp viện trợ
hoặc cử chuyên gia, chịu phí tổn về đào tạo và các phơng tiện khác. Hệ thống
này nhằm thúc đẩy hợp tác kỹ thuật giữa các nớc đang phát triển và chuyển giao
đầy đủ công nghệ. Từ tháng 3/1975 Nhật Bản đã liên tục thực hiện một chơng
trình đào tạo ở nớc thứ ba, từ năm này sang năm khác tại trung tâm nghiên cứu
và đào tạo Korat (Thái Lan) về dâu tằm tơ...
Việc cử chuyên gia là một hình thức hợp tác kỹ thuật đã có lịch sử lâu dài.
Việc này đợc tiến hành theo các ký kết quốc tế giữa Nhật với các nớc đang phát
triển hoặc theo yêu cầu của các tổ chức đa phơng. Việc cử chuyên gia đợc tiến
hành theo các cách khác nhau. Trong mỗi trờng hợp, mục đích chính là chuyển
giao hiểu biết, công nghệ cho các nớc đang phát triển thông qua định hớng, điều
tra và nghiên cứu, góp ý... Việc cải tiến trình độ công nghệ của các nớc đang
phát triển cuối cùng sẽ góp phần vào sự phát triển kinh tế-xã hội của họ. Kể từ
khi Nhật Bản bắt đầu chơng trình hợp tác kỹ thuật sau khi chiến tranh thế giới
thứ II kết thúc, việc cử chuyên gia chủ yếu hớng về các nớc châu á. Tuy nhiên
gần đây các khu vực khác cũng có yêu cầu ngày càng gia tăng. Trong năm tài
chính 1982 châu á nhận đợc 59,5% tổng số chuyên gia Nhật, Trung Cận Đông
6,3%, châu Phi 5,9% và châu Mỹ La-tinh 19,7%. Trong các năm tài chính
1954-1990, tổng số chuyên gia Nhật Bản đợc cử là 32.034 ngời, phân theo khu
vực địa lý nh sau: châu á 18.947, châu Phi 2.564, Trung Cận Đông 2.702, châu
Mỹ La-tinh 5.766, châu Âu 216, châu Đại Dơng 477, những nơi khác 1.362.
Nhật Bản còn thực hiện hợp tác kỹ thuật theo thể loại từng dự án. Các ch-
ơng trình hợp tác kỹ thuật do Chính phủ Nhật giao cho JICA thực hiện gồm 3
loại: đào tạo kỹ thuật tại Nhật, cử chuyên gia sang các nớc, cung cấp thiết bị và
vật liệu. 3 thể loại hợp tác kỹ thuật này có thể đợc thực hiện một cách độc lập,
19

19
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
nhng để có sự phối hợp tốt hơn và có hiệu quả hơn đôi khi 3 thể loại này đợc kết
hợp lại thành một thể loại mới về hợp tác kỹ thuật đợc gọi là hợp tác kỹ thuật
theo thể loại từng dự án. Mục tiêu của hợp tác kỹ thuật theo thể loại từng dự án
là chuyển giao công nghệ cho các kỹ s, kỹ thuật viên, nhân viên y tế... của nớc
nhận viện trợ bằng cách cho họ tham gia vào các dự án phát triển thuộc các lĩnh
vực cụ thể nh nông nghiệp, lâm nghiệp, đánh cá, y tế, nghiên cứu về dân số và
kế hoạch hoá gia đình, dạy nghề và các hoạt động nghiên cứu liên quan đến các
lĩnh vực đó. Việc thực hiện hợp tác kỹ thuật theo thể loại từng dự án đợc tiến
hành một cách có hệ thống và toàn diện trong một số năm liền tại một địa điểm
cụ thể - đợc gọi là cơ sở vận hành - của nớc nhận viện trợ (ví dụ: một trung tâm
thực nghiệm nông nghiệp hoặc một phòng thí nghiệm, một khu vực phát triển
nông nghiệp cụ thể...). Hợp tác kỹ thuật theo thể loại từng dự án đã trực tiếp góp
phần vào việc chuyển giao công nghệ bằng một chuỗi hoạt động tổng hợp tiến
hành trong một thời gian dài và trên một quy mô rộng lớn. Gần đây, các nớc
đang phát triển đã nêu ngày càng nhiều yêu cầu hợp tác theo thể loại này, và
tính chất của các yêu cầu đó có xu hớng trở nên toàn diện hơn, lớn hơn về quy
mô so với trớc đây.
Việc cử các đoàn khảo sát về phát triển sang các nớc đang phát triển cũng
là một phần của sự hợp tác kỹ thuật của Nhật Bản. Khảo sát và phát triển đợc sử
dụng để cung cấp cho Chính phủ một nớc đang phát triển các dữ kiện cơ bản và
thông tin cần thiết để đi tới những quyết định quan trọng về chính sách. Các
chuyên đề nghiên cứu khả thi chiếm một phần lớn các khảo sát về phát triển và
đợc tiến hành nhằm kiểm tra lại khả năng thành công của các dự án từ khía
cạnh kỹ thuật, kinh tế và tài chính. Khảo sát về phát triển cũng góp phần vào
việc cải tiến trình độ công nghệ của các nớc đang phát triển. Chuyển giao công
nghệ đợc thực hiện thông qua các cuộc khảo sát với sự hợp tác của các kỹ s nớc
sở tại, hoặc đa các kỹ s đó sang Nhật để huấn luyện về phân tích dữ kiện và
thông tin thu đợc trong khảo sát. ở đây, chuyển giao công nghệ không có nghĩa

là chuyển giao từng mục, từng phần công nghệ mà là chuyển giao toàn bộ tri
20
20
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
thức về các mặt kinh tế, kỹ thuật, tài chính và xã hội để chuẩn bị cho một dự án
phát triển có thể thành công đợc.
3. ODA giuựp hoaứn thieọn cụ caỏu kinh teỏ.
Do dân số tăng nhanh, sản xuất chậm và cung cách quản lý kinh tế, tài chính
kém hiệu quả, các nớc đang phát triển đặc biệt là các nớc châu Phi, đang vấp
phải nhiều khó khăn kinh tế nh nợ nớc ngoài và thâm hụt cán cân thanh toán
quốc tế ngày càng gia tăng. Để giải quyết các vấn đề này, các quốc gia đang cố
gắng hoàn thiện cơ cấu kinh tế bằng cách phối hợp với WB, IMF và các tổ chức
quốc tế khác tiến hành chính sách điều chỉnh cơ cấu. Chính sách này dự định
chuyển chính sách kinh tế Nhà nớc đóng vai trò trung tâm sang chính sách
khuyến khích nền kinh tế phát triển theo định hớng phát triển khu vực kinh tế t
nhân.
Thế giới đã thừa nhận sự cần thiết của loại hình viện trợ này đối với các nớc
đang phát triển. Hiện nay Nhật Bản - quốc gia đứng đầu về cung cấp ODA cũng
rất chú trọng tới loại hình này. Từ năm 1988 đến năm 1990, Nhật Bản đã dành
khoảng 52.000 triệu Yên để cấp viện trợ không hoàn lại dới dạng đồng tài trợ
với các tổ chức quốc tế. Nhật Bản cũng đã cấp viện trợ không hoàn lại nhằm hỗ
trợ cho việc hoàn thiện cơ cấu kinh tế ở châu Phi và các nớc khác. Trong 3 năm
từ 1987 đến 1989, Nhật đã cấp 61.700 triệu Yên để hỗ trợ hoàn thiện cơ cấu
kinh tế cho 26 nớc châu Phi, từ năm 1990 đến năm 1992 đã cấp 600 triệu USD
cho Mông Cổ, Pêru và các nớc khác ở châu á, Trung và Nam Mỹ. Trong giai
đoạn 3 năm từ 1993 đến 1995 Nhật Bản đã dành một khoản viện trợ tổng cộng
khoảng gần 700 triệu USD để hỗ trợ điều chỉnh cơ cấu kinh tế ở các nớc đang
phát triển.
Giúp cảI thiện thể chế và chính sách kinh tế
CảI thiện thể chế và chính sách kinh tế ở những nớc đang phát triển là chìa khóa

để tạo nên những bớc nhảy vọt về lợng trong thúc đẩy tăng trởng, tức là góp
phần làm giảm đói nghèo. Mặt khác viện trợ có thể nuôI dỡng cảI cách. Khi các
nớc mong muốn cảI cách thì viện trợ nớc ngoàI có thể đóng góp những nỗ lực
21
21
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
cần thiết nh hỗ trợ thử nghiệm cảI cách, trình diễn thí nghiệm, tạo đà và phổ
biến các bàI học kinh nghiệm. Những nớc mà ở đó chính phủ thực hiện chính
sách vững chắc, phân bổ hợp lý các khoản chi tiêu và cung cấp các dịch vụ có
hiệu quả cao thì hiệu quả chung của viện trợ là lớn. Ngợc lại, ở những nớc mà
nhà tàI trợ và chính phủ không đồng nhất quan điểm trong việc chi tiêu, hiệu
quả lại thấp thì nhà tàI trợ cho rằng cách tốt nhất là giảm viện trợ và tăng cờng
việc hỗ trợ cho việc hoạch định chính sách và xây dựng thể chế cho đến khi các
nhà tàI trợ thấy rằng viện trợ của họ sẽ đóng góp cho sự phát triển. Qua đây ta
cũng nhận thấy rằng, giá trị thực của các dự án là ở chỗ các thể chế và chính
sách đợc củng cố, cảI thiện việc cung cấp dịch vụ xã hội. Việc tạo ra đợc kiến
thức với sự trợ giúp của viện trợ sẽ dẫn tới sự cảI thiện trong một số nghành cụ
thể trong khi một phần tàI chính của viện trợ sẽ mở rộng các dịch vụ nói chung.
Tóm lại, viện trợ đã và đang có hiệu quả. Tuy nhiên nguồn vốn ODA chỉ
phát huy hêt vai trò của nó khi có một cơ chế quản lý tốt, một thể chế lành
mạnh và một môI trờng chính trị hoàn thiện. Nếu không ODA chẳng những
không phát huy vai trò của nó mà còn đem lại gánh nặng nợ nần cho đất nớc.
Việt Nam là một đất nớc đang phát triển, hiện đang mong muốn nhân đ-
ợc nhiều ODA và quản lý sử dụng ODA thật hiệu quả phục vụ cho phát triển đất
nớc. Việt Nam cần nhận thức rõ đợc vai trò của ODA, các điều kiện để ODA
phát huy vai trò của nó để từng bớc hoàn thiện công tác thu hút quản lý và sử
dụng ODA
4. ODA tăng khả năng thu hút FDI và tạo điều kiện để mở rộng đầu t
phát triển trong nớc
Các nhà đầu t trực tiếp nớc ngoài khi quyết định bỏ vốn vào một nớc luôn

quan tâm tới khả năng sinh lợi của vốn đầu t tại nớc đó. Họ cảnh giác với những
nguy cơ làm tăng các phí tổn của đầu t. Một cơ sở hạ tầng yếu kém nh hệ thống
giao thông cha hoàn chỉnh, phơng tiện thông tin liên lạc thiếu thốn và lạc hậu,
hệ thống cung cấp năng lợng (điện, nhiên liệu) không đủ cho nhu cầu sẽ làm
22
22
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
nản lòng các nhà đầu t, bởi vì những phí tổn mà họ phải trả cho việc sử dụng
những tiện nghi hạ tầng sẽ lên cao, cha kể đến thiệt hại nh hoạt động của nhà
máy, xí nghiệp phải dừng vì mất điện, công trình xây dựng bỏ dở vì không có n-
ớc. Một hệ thống ngân hàng lạc hậu cũng là lý do làm cho các nhà đầu t e ngại
vì những chậm trễ, ách tắc trong hệ thống thanh toán và sự thiếu thốn các dịch
vụ ngân hàng hỗ trợ cho đầu t sẽ làm phí tổn đầu t gia tăng, dẫn tới hiệu quả
đầu t giảm sút. Nh vậy, đầu t của Nhà nớc vào việc nâng cấp , cải thiện và xây
dựng mới các cơ sở hạ tầng, hệ thống tài chính ngân hàng đều hết sức cần thiết
nhằm làm cho môi trờng đầu t trở nên hấp dẫn hơn. Vốn đầu t cho việc xây
dựng cơ sở hạ tầng rất lớn, trong nhiều trờng hợp các nớc đang phát triển cần
phải dựa vào nguồn vốn ODA để bổ sung cho vốn đầu t hạn hẹp từ ngân sách
của nhà nớc. Một khi môi trờng đầu t đợc cải thiện sẽ tăng sức hút dòng vốn
đầu t trực tiếp nớc ngoài. Mặt khác, việc sử dụng vốn ODA để đầu t cải thiện cơ
sở hạ tầng sẽ tạo điều kiện cho các nhà đầu t trong nớc tập trung đầu t vào các
công trình sản xuất kinh doanh có khả năng mang lại lợi nhuận.
Rõ ràng là hỗ trợ phát triển chính thức ngoài việc bản thân nó là một nguồn
vốn bổ sung quan trọng cho các nớc đang và chậm phát triển nó còn có tác dụng
tăng khả năng thu hút vốn từ nguồn đầu t trực tiếp và tạo điều kiện để mở rộng
đầu t phát triển trong nớc cho các nớc này.
Nh vậy có thể khẳng định rằng nguồn vốn ODA giữ một vai trò quan trọng
trong chiến lợc phát triển kinh tế của các nớc đang và chậm phát triển. Cùng với
các nguồn vốn trong và ngoài nớc khác nhau, nguồn vốn ODA giúp các nớc này
giải quyết đợc những vấn đề về vốn, công nghệ, kỹ thuật và cả về trình độ của

đội ngũ lao động. Việc nhận thức đúng vai trò của nguồn vốn ODA cũng nh
mối liên hệ giữa nguồn vốn ODA với các nguồn vốn khác sẽ giúp các nớc đang
và chậm phát triển sử dụng có hiệu quả nguồn vốn này.
Viện trợ thúc đẩy đầu t
Các nớc đang phát triển là những nớc đang rất cần vốn cho đầu t phát
triển và viện trợ chính là một hình thức bổ xung cho nguồn vốn trong nớc. Vốn
đầu t có thể thu hút các nguồn ODA, FDI hoặc nguồn vốn tích lũy từ nội bộ nền
23
23
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
kinh tế. Trong điều kiện nguồn vốn trong nớc còn hạn hẹp thì nguồn vốn nớc
ngoàI có tầm quan trọng đặc biệt. Nguồn vốn ODA thờng đợc các nớc phát
triển đầu t cảI thiện cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội, xây dựng đờng giao thông,
phát triển năng lợng ....vì đây là những nghành cần phảI đầu t lớn thu hồi vốn
chậm nên t nhân không có khả năng đầu t
Viện trợ còn thúc đẩy thu hút đầu t trực tiếp nớc ngoàI FDI và phát triển
nguồn nhân lực. Nhờ có viện trợ mà nớc nhận tàI trợ có cơ chế quản lý tốt sẽ tạo
ra đợc cơ sở kinh tế xã hội vững chắc, giao thông thuận tiện, hệ thống pháp luật
ổn định, viện trợ là sự chuẩn bị cho vốn đầu t trực tiếp đợc thu hút vào là điều
kiện cho FDI đợc sử dụng một cách hiệu quả. Mặt khác viện trợ còn giúp những
nớc đang phát triển tiếp thu những thành tựu khoa học hiện đại, trình độ quản lý
tiên tiến, kỹ năng chuyên môn cao. Đây chính là lợi ích căn bản, lâu dàI của
quốc gia nhận tàI trợ
Viện trợ thúc đẩy đầu t t nhân. ở những nớc có cơ chế quảnlý tốt thì viện
trợ nớc ngoàI không thay thế cho đầu t t nhân mà đóng vai trò nh là nam châm
hút đầu t t nhân theo tỷ lệ sấp xỉ 2 USD trên 1 USD viện trợ.Đối với các nớc
quản lý tốt thì viện trợ góp phần củng cố niểm tin cho khu vực t nhân và hỗ trợ
các dịch vụ công cộng
iii- Xu hớng vận động của oda trên thế giới
Sau đại chiến thế giới lần thứ II, trớc thảm cảnh của chiến tranh và sự suy

sụp về kinh tế của các nớc bại trận cũng nh các nớc thuộc địa ở thế giới thứ ba,
một phơng thức nhằm vực dậy nền kinh tế thế giới đã đợc các quốc gia thông
qua: thành lập các tổ chức tài chính quốc tế nhằm mục đích sử dụng nguồn vốn
chung trong tiến trình điều hoà nền kinh tế thế giới nói chung và của các nớc có
nền kinh tế bị tàn phá hay chậm phát triển nói riêng. Tháng 7/1944 tại Bretton
Woods (thuộc bang Hamsphire- Mỹ) trong Hội nghị quốc tế về Tài chính - tiền
24
24
Khoá luận tốt nghiệp Nguyen Manh Ha A2CN9
tệ các tổ chức quốc tế nh Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF)
đã đợc thành lập. Tại hội nghị này, các nớc công nghiệp phát triển đã thoả thuận
về sự giúp đỡ dới dạng viện trợ không hoàn lại hoặc cho vay với điều kiện u đãi
cho các nớc chậm phát triển. Nh vậy một hình thức cung cấp vốn mới đã đợc
hình thành với tên gọi hỗ trợ phát triển chính thức (ODA). Tiếp đó ngày
14/12/1960 tại Paris Tổ chức Hợp tác kinh tế và phát triển (OECD) đã đợc
thành lập. Tổ chức này bao gồm 20 nớc thành viên ban đầu đã đóng một vai trò
quan trọng trong việc cung cấp ODA trực tiếp Chính phủ cho Chính phủ (song
phơng) và gián tiếp từ các tổ chức quốc tế cho các Chính phủ (đa phơng).
ODA là nguồn vốn bổ sung quan trọng đối với các quốc gia đang và chậm
phát triển. ODA đã hỗ trợ cho các quốc gia này tiếp thu những thành tựu khoa
học kỹ thuật, công nghệ tiên tiến, phát triển nguồn nhân lực; hoàn thiện cơ cấu
kinh tế; tăng khả năng thu hút vốn đầu t trực tiếp nớc ngoài và tạo điều kiện mở
rộng đầu t trong nớc. Trong thời đại ngày nay, nguồn vốn này đang chuyển biến
với nhiều sắc thái mới:

1. Bảo vệ môi trờng sinh thái là trọng tâm của nhiều nhà tài trợ
Một thực tế rất rõ ràng là ngày càng có sự nhất trí cao giữa nhà tài trợ và nớc
nhận viện trợ về vấn đề bảo vệ môi trờng. Vào tháng 10/1989 Quỹ Hợp tác
Kinh tế Hải ngoại (The Overseas Economic Cooperation Fund, Japan - OECF)
đã công bố nhiều tài liệu hớng dẫn liên quan tới vấn đề bảo vệ môi trờng. OECF

đã có những cuộc trao đổi về chính sách với những nớc đang phát triển cả trong
lĩnh vực tìm kiếm, xác lập lẫn thực hiện những dự án có chất lợng vì mục đích
gìn giữ môi trờng và tăng cờng sự hiểu biết chung về tầm quan trọng của việc
xem xét các vấn đề về môi trờng.
Nhật Bản đã coi vấn đề môi trờng là một khu vực u tiên trong chính sách
viện trợ của mình. Chẳng hạn, tại Hội nghị thợng đỉnh Arche năm 1989, Nhật
Bản đã công bố một chơng trình viện trợ cho bảo vệ môi trờng dự kiến trong 3
năm (năm tài khoá 1989-1991) với chỉ tiêu là 300 tỷ Yên. Nhng kết quả thực
hiện đã đạt con số 400 tỷ Yên - Nhật Bản sẵn sàng chi vợt dự kiến 100 tỷ Yên.
25
25