Concentration in the Belgian brewing Industry and the
Breakthrough of Lager in the interwar years
by
Peter VAN DER HALLEN
Economic History
Center for Economic Studies
Discussions Paper Series (DPS) 07.28
October 2007
1
ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱ
ȱȱȱȘȱ
ȱ
ŗǯȱ
ȱ
ȱ
ȱ ȱȱ ȱȱȱ
ŗ
ȱȱȱȱȱ¢ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ
Ř
ȱ ȱ ¡ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ
ȱ ȱȱȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱȱȱ
ȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱǯȱ ȱ ȱȱȱ¡
ř
ǰȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȃȱ Ȭ
Ȭȱ
Ś
ȱȱȱ ȱȱ¡ȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ Ȃȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ
ȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
¢ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ȱ Ȃȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱȱ ȱ ȱȱ ǰȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱ¢ǯȱȱȱȱȱ¢ȱ ȱȱ ȱȱȱȱ
¢ǰȱȱȱȱ¢ȱȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱ ǯȱȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ǰȱ ȱ ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȃȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǰȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ǭ ȱ ǰȱ ȱ
ǯȱ ȱȱȱȱȱ¢ǰȱ ȱȱȱȱ¢ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǰȱ ¢ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ¢ȱ Ȃȱ
ǯȱȱ
* T h e a u th o r g ra te fu lly a c k n o w le d g e s th e fin a n c ia l s u p p o rt o f F W O -F la n d e rs , G e rb e n B a k k e r fo r
p u ttin g h im o n th e rig h t tra c k , a n d th e h e lp fu l re m a rk s o f th e p a rtic ip a n ts o f th e ‘E c o n o m ic h is to ry
w o rk s h o p ’ in L e u v e n 16 .0 4.20 0 7 , in p a rtic u la r E rik B u y s t, P a tric k V a n C a y s e e le , J o S w in n e n a n d
Y v e s S e g e rs .
1
S e e : S U T T O N , J ., Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, A dv ertising , and th e
E v olution of Concentration, C a m b rid g e , 19 9 1 a n d S U T T O N , J ., T ech nolog y and Market Structure,
C a m b rid g e , 19 9 8 .
2
C f in fra , p . 3.
3
B A K K E R , G ., ‘T h e d e c lin e a n d fa ll o f th e E u ro p e a n film in d u s try : s u n k c o s ts , m a rk e t s iz e , a n d
m a rk e t s tru c tu re , 18 9 0 -19 27 ’ E conomic H istory R ev iew , 5 8 -2 (20 0 5 ), p . 310 -35 1.
4
B A IN , J .S ., B arriers to new Competition, C a m b rid g e , 19 5 6 .
2
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱ ȱ
ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱ
ȱȱȱȱȱȱ
ś
ǰȱȱ¡ȱȱȱ¢ȱȱȱȱ
ǯȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ¢ȱȱȱȱ¡ȱȱȱȱȱȱȱ
ǯȱ ȱ ȱȱ ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱ
ȱ ȱ ¡ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱǯȱ
ȱ
ȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱ¢ȱȱȱȱȱ¢ǰȱ
ȱȱȱȱȂȱȱȱǯȱ¢ȱȱȱȱ¢ȱ
ȱȱȱȱ ¢ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȬȱȱȱȱ¢ȱȱ
Ŝ
ǯȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱ
ŝ
ǯȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱ
¢ȱ ¢
Ş
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ǰȱ ȱ ¢ȱ ǰȱ ȱ
ȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ş
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱ¢
ŗŖ
ǯȱȱȱȱ
ŗŗ
ȱǻŗşŞŝǼȱȱ
5
SUTTON, J., Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, Advertising, and the Evolution of
Concentration, Cambridge, 1991.
6
LEFEBVRE, W.; SEGERS, Y., ‘Industrialisering op het platteland. D e coö peratieve zuivelnijverheid
in de Brusselse rand en haar periferie tijdens het interbellum’, Belgisch tijdschrift voor N ieuwste
G eschiedenis, 33-3 (2003), p. 485-486.
7
D EVOS, G., ‘ ‘The first shall be the last’: recent developments in Belgian Business H istory. A first
Introduction’ in: FELD ENKIRCH EN, W.; GOURVISH , T. (eds.), European yearb ook of b usiness
history 2, Ashgate, 1999, p. 20-21.
8
LAND UYT, G., ‘D e Voedingsnijverheid’ in BAETENS, R., Industrië le revoluties in de provincie
Antwerpen, Antwerpen, 1984, p. 87-103.; SAS, B., ‘Aandacht voor een verwaarloosde regionale
nijverheid. D e ontwikkeling van de voedings- en genotsmiddelenindustrie in de provincie Antwerpen
in de 20
ste
eeuw: geschiedenis en geregistreerde bedrijfsarchieven’ Bijdragen tot de geschiedenis, 82,
1999, 95-122.
9
f.e.: PATROONS, W., Alles over Belgisch b ier., Antwerpen, 1984; VAN UYTVEN, R., ‘Brouwers en
drinkers’ in: VAN ERM EN, E. (ed.), W aar is de tijd? 20 0 0 jaar L euven en O ost-Brab ant., Z wolle,
2000, p. 35-54.
10
BAETENS, R., ‘Bierbrouwerijen en stokerijen’ in: BAETENS, R. (ed.), Industrië le revoluties in de
provincie Antwerpen, Antwerpen, 1984, p. 105-119.; VLASSENBROEK, W.; D E SM ET, L., ‘ D e
lokalisering der brouwerijen en aanverwante bedrijven in Belgie’ in: D e Aardrijkskunde, Brussel, 1969.
and D E JONGH , G., ‘Een nationale drank, een nationale industrie: de ontwikkeling van de
biernijverheid’ in: VAN D ER H ERTEN, B., ORIS, M ., ROEGIERS, J., N ijver België : het industrië le
landschap omstreeks 1 8 5 0 , Antwerpen, 1995, p. 277-283.
11
JANSEN, A.C.M ., Bier in Nederland en België : een geografie van de smaak., Utrecht, 1987.
3
ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ
¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ
ŗŘ
ȱ
ǻŗşŞŗǼȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ
ŗř
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ ȱȱȱȱ ȱ ȱȱȱȱȱȱ
ȱȱǯȱ
ȱ
ȱ¡ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ¡ȱ Ȃȱ
¢ȱȱȱǯȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱǯȱȱȱ¢ȱȱ¢ȱȱ
ȱǯȱȱȱȱȱ¢ȱȬȱǯȱȱȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȬȱǰȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ȱȬȱ¢ȱȱǯȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱ¢ǯȱ¢ȱ
ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱ ȱȱ¢ȱ ȱȱ ȱ
ȱȱȱȱǯȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
12
BROUWER, M., ‘The European Beer industry; Concentration and competition’ in: DE JONG, H.W.
(ed.), The Structure of European Industry, The Hague, 1981, p.39-57.
13
LINTSEN, H.W. (ed.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne
samenleving, 1800-1890., Zutphen, 1993.; GREER, D., ‘Product Differentiation and Concentration in
the Brewing Industry’, The Journal of Industrial Economics, 19-3 (1971), p. 201-219.; HOELEN, H.,
De economische problematiek van de biermarkt, in het bijzonder in Nederland, Amsterdam, 1961.;
STACK, M., ‘Local and regional brewers in America’s brewing industry, 1865-1920’ Business History
review, 74-3 (2000), p. 435-463; HOROWITZ, I.; HOROWITZ, A.R.; ‘Firms in a Declining Market:
The Brewing Case’ The Journal of Industrial Economics, 13-2 (1965), p.129-153.; DONNACHIE, I., A
history of the brewing industry in Scotland, Edingburgh, 1979.
4
ŘǯȱȂȱȱȱȱȱ
ȱ
Ȃȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ǯȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ££ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢
ŗŚ
ǯȱ ȱ ȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ
ŗś
ȱ
ȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ¢ȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ȱȱǯȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱ¡ȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȬȱǰȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ£ǯȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ¢ȱ
ȱȃȬȬȄȱȱȱ ǰȱȱȱ¡ȱ ȱ ȱ
¡ǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱ¡ȱȱȱȱȱǯȱȱ
ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¡ȱȱ¡ȱȱȱ¢ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱǯȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱǯȱȱ¢ȱȱ¢ȱ£ȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱ
ŗŜ
ǯȱ
ȱ
ȂȱȱǰȱȱȱȱȱȱȬȱǰȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȁ¡ȱ¢ȱȂȱȱ¢ȱȁȂȱ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǭȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱǰȱȱȱȱ¢ȱ
ȱ¡¢ȱȱǯȱȱȱȱȱ¡ȱȱȱȱȱ
¢ȱ Ȃȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ
ȱǯȱ
ǰȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ȱȱ¡¢ȱȱ¢ȱǯȱȱȱȱȱȱȱȱ
14
SUTTON, J., Technology and Market Structure, Cambridge, 1998, p. 490.
15
Cf infra p. 3.
16
BRESNAHAN, T.F., ‘Sutton’s Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, Advertising,
and the Evolution of Concentration, The Rand J ournal of Economics, 23-1 (1992), 140.
5
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ŗŝ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱ
ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȬȬȱ
ȱȱǯȱȱ
¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
Ȃȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱǯȱȱȱȱ
¢ȱȱȱȱ ȱ ȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ¢ȱǯȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱ¡ȱȱȱȱȱ
ŗŞ
ǯȱȱȱ¢ȱȱȱ
ȱȱȱǯȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȁȱȱȱȂȱȱȱ
ȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ
ǯȱ
ȱ
ȱȂȱȱȱȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
¢ȱ ȱ ȱȱȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱȱ ¢ȱ ȱ ¢ȱ
ǯȱȱ ȱȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱȱ ȱȱ ȱ ȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ Ȭȱ
ŗş
ǯȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ǵȱ ȱ ȁ¢Ȃȱ ȱ ¢ȱ ǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱ ȱ Ȃȱ ȬȬ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ŘŖ
ǯȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱǰȱ
ȱǰȱȱȱȱ¢ȱȱȱǯȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ǯȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
17
A Nash eq uilibrium is one of the basic concepts of game theory whereas a balance between strategies
forms if none of the players has an incentive (no gains will be made) to change his strategy unilaterally.
When this condition is met a stable situation, which is called an eq uilibrium, arises. This is a
configuration that allows no profitable deviation.
18
BAKKER, G., ‘The decline and fall of the European film industry: sunk costs, market size, and
market structure, 1890-1927’ Economic History Review, 58-2 (2005), p. 319.
19
SUTTON, J., Technology and Market Structure, Cambridge, 1998, p. 10.
20
SUTTON, J., Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, Advertising, and the Evolution of
Concentration, Cambridge, 1991, p. 45
6
ȱ¢ȱȱȱȱȱ¢ȱȁȂȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
ǯȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȃȱ
ȱȱȱȂȱȬȬ¢ȱȱȱȱȱȱ¡ȱ¢ȱȱ
ȱȱȱ¡ȱǰȱȱȱ¢ȱȱȱȱǰȱ
ȱȱȱȱ
Řŗ
ǯȱȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱȁȱȂȱ¢ȱ¢ȱǰȱȱȱ
¢ȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȂȱȬȬ
¢ȱ ȱ ȱ Ȃȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ǰȱ ȱ ¢ȱ
ȱȱ ȱ ȱ ȱǯȱ ȱ ȱȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱǯȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱ
ǰȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȬȱ¢ǯȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ £ȱ ȱ
ǰȱȱȱ ȱ ¢ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ŘŘ
ǯȱ ȱ
ȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ
ȱ ȱ ¢ȱȱ ȱ ȱ ȱǯȱȱ ȱ ȱ ȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
Řř
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱ
ŘŚ
ǯȱ Ȭ
Ȭȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱ¡ǰȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱȱǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
21
SUTTON, J., Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, Advertising, and the Evolution of
Concentration, Cambridge, 1991, p. 47.
22
SUTTON, J., Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, Advertising, and the Evolution of
Concentration, Cambridge, 1991, p. 308.
23
VAN CAYSEELE, P.J.G., ‘Market structure and innovation: A survey of the last twenty years’ De
Economist, 146 (1998), p. 408.
24
BAKKER, G., ‘The decline and fall of the European film industry: sunk costs, market size, and
market structure, 1890-1927’ Economic History Review, 58-2 (2005), p. 319.
7
ǯȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
¢ȱ ǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ¡ȱ
ǯȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ
ȱ ȱ ȱȱȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱǯȱȱ
ȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱǯȱȱȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
¢ȱȱȱȱ¢
Řś
ǯȱȱǰȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱ ȱ ȱ ȱȱȱ¢ȱ ȱ ȱ¢ȱ
ȱȱȱȱȱǯȱȱȱ¢ȱȱ
ȱȱǯȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
¢ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ¢ȱ£ǰȱȱ
ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢
ŘŜ
ǯȱ
ȱǰȱȂȱȱȂȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱȱȱȂȱȁȱȱȱȂǯȱȱȱ¡ȱȱ
ǯȱ ǯȱ ȱ ǻŘŖŖśǼȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȂȱ
Řŝ
ǯȱ
ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǯȱ ǰȱ ȱ
ȱȱȱ¡ȱȱȱǰȱȱ¢ȱȱȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱǯȱ
ȱ
ȱ
ȱ
25
SUTTON, J., Technology and Market Structure, Cambridge, 1998, p. 17.
26
SUTTON, J., Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, Advertising, and the Evolution of
Concentration, Cambridge, 1991, p. 309.
27
BAKKER, G., ‘The decline and fall of the European film industry: sunk costs, market size, and
market structure, 1890-1927’ Economic History Review, 58-2 (2005), p. 310-351.
8
řǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱǯȱȱȱȱǰȱȱǰȱ¢ȱȱ
¡ȱ¡ȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ
¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¡¢
ŘŞ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
¢ȱȱȱǰȱȱȱ¡ȱ¡ȱȱȱȱ
Řş
ǯȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȬȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱȬ
řŖ
ǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ǯȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ
řŗ
ǯȱȱȱȱ ȱȱȱ ȱ ȱ¢ȱȱ
ȱȱȱȱȱ
řŘ
ǯȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱ ŗşŗřǰȱ ȱ ȱ ȱ £ȱ ȱ ŘŘřȱ ȱ ȱ
řř
ǯȱ ¢ȱ
ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱǯȱǰȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ¢ǯȱ
28
CORBIAU, J.; VAN CAUWENBERGHE, P., ‘Dé veloppement de la brasserie belge depuis son
dé but jusqu’à nos jours’ in: Centenaire de l’Association des Ingénieurs sortis de l’Ecole de Liè ge.
Congres. Section Alimentation, p. 14.
29
HOELEN, H., De economische problematiek van de biermarkt, in het bijz onder in Nederland,
Amsterdam, 1961, p.36.
30
PEUMANS, H., ‘de Evolutie der Belgische Brouwindustrie’, Economische Tijdingen van de
K redietbank, 3 (1938), p. 97.
31
For the composition of ex penditures on beverages in Belgium: SEGERS, Y., Economische groei en
levensstandaard, Leuven, 2003, p. 240.
32
Law ‘Van de Velde’ JANSEN, A.C.M., Bier in Nederland en België: een geografie van de smaak.,
Utrecht, 1987, p. 63.
33
CBB.
9
Graph 1: Beer production and Breweries (1900-1940)
0
2 000
4 000
6 000
8 000
1 0000
1 2 000
1 4 000
1 6 000
1 8 000
2 0000
1 9 00
1 9 05
1 9 1 0
1 9 1 5
1 9 2 0
1 9 2 5
1 9 3 0
1 9 3 5
Beer production/100 hL
0
5 00
1 000
1 5 00
2 000
2 5 00
3 000
3 5 00
4 000
Breweries
B e e r
p ro d u c tio n
B re w e rie s
ȱ
ȱǻȱŗDZȱDZȱ
řŚ
Ǽȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱǰȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱǰȱ¢ȱȱȱȱ£ǯȱȱŗşŖŝǰȱȱȱȱȱȱǰȱřřŞŝȱ
ȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱŗŜȱŘŞřȱŖŖŖȱ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ŗŞŝŖȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱŗŞŚŖȱȱŗŞŝŖȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
řś
ǯȱȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱ£ȱȱȱȱ¢ȱǰȱȱȱ¢ȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȁȬȱ
¢Ȃǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ǯȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱȱȱȱȱȱ ȱȱȱǰȱȱ
ȱȱȱǯȱȱȱǰȱȱȱȬ¢ȱǰȱ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ
34
Confederation of Belgian breweries
35
MOMMENS, T., De Belgische voedingsnijverheid tijdens de negentiende eeuw. 1. De bier- en
jeneverindustrie (1810-19 13 ). 2. De margarineindustrie (189 0-19 13 ), unpublished paper CES, Leuven,
1993, p. 4. and BAETENS, R., ‘Bierbrouwerijen en stokerijen’ in: Industriële revoluties in de
provincie Antwerpen, Antwerpen, 1984, p. 105.
10
ȱȱȱȱȱǯȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
řŜ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱǯȱȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ
ȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
řŝ
ǯȱ
ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱřŚƖ ȱȱřŘŗŚȱȱŗşŗřȱȱŘŗŖşȱȱ
ŗşŗşǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ¢ȱ ȱ ¢ȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱǯȱǰȱȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȬȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
ŗşŘŖǰȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱ¢ȱȱǯȱ¢ȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȬȱǯȱ
36
HOROWITZ, I.; HOROWITZ, A.R.; ‘Firms in a Declining Market: The Brewing Case’ The Journal
of Industrial Economics, 13-2 (1965), p.133.
37
PATROONS, W., Alles over Belgisch bier., Antwerpen, 1984, p. 15.
11
Graph 2: Concentration ratio (1/N) 1850-1980
0,0001
0,001
0,01
0,1
1
1850
1860
187 0
1880
1890
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
197 0
1980
1/N
ȱ
ȱǻDZȱǼȱ
ȱ
ȱŘȱȱŗȦȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ŗȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ŗŞŝŖȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ǰȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ǯȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱ¢ǯȱȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ŚǯȱȱȱȱȬȱ
ȱ
ȱȱȱȱŗŞŚŘȱȱȱ£ȱȱ£ȱȱȱȱ
ȱ Ȭȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ǯȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱ
ǰȱȱȱȱȱȱǰȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱȱȬ
ȱǯȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȁȂǯȱ
12
ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱ
¢ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ
ȱ ǰȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ǯȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱǯȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱȬȱȱȬȱ¢ȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ǰȱȱ¢ȱȱȬȱȱȱȱ¢ȱȱ¢ǯȱȱ
ȱ ȱȱ ȱȱȱ ¢ȱ ȱ ȱǯȱȬ
ȱ¢ȱȱȱȱ
řŞ
ǰȱȱȱȱȱȱȱȱ
ǯȱȱȱȱȱ¢
řş
ȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱǰȱȱŗŚŖŖǰȱ
ȱȱȱȱȱȱ¢ǯȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ¢ǰȱ
¢ȱȱȱȱǯȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ£ȱȱȱȱ£ȱ¢ȱȱȱȱȬ¢ȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ǯȱȱȱȱȱȱ
¢ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ¢ȱȱǰȱǰȱȱȱ¢ȱ¡¢ȱǯȱȱ
ȱȱ¢ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱǯȱ
ȱ
ȱȱȱǰȱȱȱȬȱ¢ȱȱȱȱȱ
ȱȱ¡¢ȱȱȱǰȱȱŗśǚȱȱŘśǚȱǯȱȱ
ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȬȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ŚŖ
ǯȱ ȱ
ȱ ȱ ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ǯȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ǯȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱǯȱȱȱȱ
ȱǰȱȱȱȱȱ¢ȱȱǯȱ
Ȭȱ¢ȱȱȱȱȱȱǰȱȱŜǚȱȱşǚȱǰȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
38
Saccharromyces Cerevisae
39
Saccharomyces Uvarum
40
VERHELST, L., ‘Fermentation haute et fermentation basse.’, Bulletin trimestriel de l’Association
des anciens élèves de l’Ecole supérieure de brasserie de l’ université de Louvain, 24-2 (1924), p. 68.
13
¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ǰȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱŗŞŞŖȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱ
Śŗ
ǯȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¢ǯȱ ȱ
ǰȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱ¢ȱȱȱȱȬ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ
ǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ¢ȱȱǯȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱŖǚȱǯȱǰȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ
ŚŘ
ǰȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ
ȱȱǯȱȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ
ȱȱȱȱȱȬȱȱȱȱȱ¢ǰȱȱȱȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱ¢ǯȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
Śř
ǯȱȱȱȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱ
ȱȱȱŗŞŞŖȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱ ȱ ¢ȱ ȱ Ȭǰȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǰȱ ǯȱ ȱ
ȱȱȱȱŗşŝŖȱȱȱȬȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱ
ŚŚ
ǯȱ
ȱ
ȱ ȱ
ȱ
ȱ
41
SCHIPPERS, H., ‘Bier’ in: LINTSEN, H.W. (ed.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De
wording van een moderne samenleving, 1800-1890., Zutphen, 1993, p. 198-199.
42
JANSEN, A.C.M., Bier in Nederland en België: een geografie van de smaak., Utrecht, 1987, p. 20.
43
JANSEN, A.C.M., Bier in Nederland en België: een geografie van de smaak., Utrecht, 1987, p. 33-
34. and SIGSWORTH, E.M., ‘Science and the Brewing Industry, 1850-1900’, The economic History
review, 17-3 (1965), p. 542.
44
SUTTON, J., Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, Advertising, and the Evolution of
Concentration, Cambridge, 1991, p. 519.
14
śǯȱȱȱȱȬȱȱȱ
ȱ
ǰȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
Ȭǰȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱȱȱȬȱ¢ȱȬȱȱ¢ȱȱȱȱ
ȱȱȱȱŗŞŞŚǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ŗŞşŘȱȱȱȱȱȱȱȬȱȱȱȱȱ
ȱȱ¢
Śś
ǯȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȬ
ȱȱȱŗşŖŘǰȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǰȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
ȱǯȱȱ¢ȱǰȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱ
ȱȱŗşŘŖȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱ
ȱ ¡ȱ ǰȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ
ŚŜ
ǯȱ
ǰȱȱȱȱȱȬȱȱȬȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱ¢ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱ¢ȱǯȱȱ¢ȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ¡ȱȱ¢ȱȱȱȱ¢ȱȱȱǯȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱ
ȱ
ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ¢ȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȬ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȱȬȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱ¢ǯȱȱȱȱȱȱ¡ǰȱȱȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȬȱȱȱ¢ȱȱ
ǯȱȱȱȱȱȱȱȬȱ ȱ
45
VAN UYTVEN, R., ‘Brouwers en drinkers’ in: VAN ERMEN, E. (ed.), Waar is de tijd? 2000 jaar
Leuven en Oost-Brabant., Zwolle, 2000, p. 45.
46
HET BROUWERSBLAD, 33 (1925), p. 314.
15
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱ
¢ȱȱȱǯȱ
ȱ
¢ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ Ȭȱ ȱ
ȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱ
ȱ¢ȱ¢ȱȱȱ ȱȱȱǰȱȱȱ ȱ ¢ȱȱ¢ȱ
ȱǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
ȱȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ¢ǰȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǯȱ
¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱ ȱ ¢ȱ ȱǯȱ Ȭȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ
ȱ¢ǰȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
¡
Śŝ
ǯȱ ǰȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¡ȱ ȱ ŗşŘŝDZȱ ȃȬȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȬȱDzȱȱȱȱ ȱȱȱȱDzȱȱȱȬȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ ¢ǵȱ
ȱȬȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱǰȱȱȱǰȱȱȱǰȱȱȱ ȱȱDzȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ
ŚŞ
ǯȄȱ
ȱ
¢ǰȱȱȱȱȱȱȱȱȬȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱ ȱ ȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
ǯȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱǰȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱǯȱȱȬȱ ȱ ȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ȱ
Śş
ǰȱȱȱȱȱȱ¢ȱ
śŖ
ǯȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
ȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱǯȱȱ¢ȱȱȱȱȬȱȱȱȱ¢Ȭȱ
47
SCHIPPERS, H., ‘Bier’ in: LINTSEN, H.W. (ed.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De
wording van een moderne samenleving, 1800-1890., Zutphen, 1993, p. 192.
48
HET BROUWERSBLAD, 35 (1927), p.1043.
“ la biè re de fermentation haute, quand elle est bien à point n’est nullement inférieure à la basse; tous
les amateurs de bonne biè re s’accordent sur ce point; et cependant la haute recule de plus en plus
devant la basse dans presque tous les pays. Pourquoi? Parce que la basse est un produit plus régulier et
par conséquent plus commerç able. Q uand le client demande un bock, soit à Namur soit à Bruges; soit
en mars soit en septembre; il sait ce qu’il recevra.”
49
HET BROUWERSBLAD, 34 (1926), p. 892.
50
SCHIPPERS, H., ‘Bier’ in: LINTSEN, H.W. (ed.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De
wording van een moderne samenleving, 1800-1890., Zutphen, 1993, p 192.
16
ȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ŘŞȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȬȱȱȱȱ¢ȱȱǰȱȱ
ȱ¢ȱȱǰȱȱȱȬȱȱȱȱǯȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȬ¢ȱȱȱȱȬȱȱȱȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȬȱǯȱ
ȱ
ȱ
ŜǯȱȬȱȱȬȱȱ
ȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ Ȃȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ Ȭȱ
ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ǯȱ ȱ ¢ȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȬȱǰȱȱȱ¢ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱ¢ȱȱȱȱǰȱȱ
ȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȬȱ¢ǯȱȱȱ
ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ȬȬ¢ȱ ȱȱ ȱ ȱ
ȱȱȬȱǯȱ
ȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱǰȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
¢ȱȱȱȱ¢ȱȱȱǯȱȱ
ȱ ȱ ǰȱ ȱ ǰȱ ¢ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ Ȭȱ ǯȱ ȱ ŗşŘśȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ŘŚȱ ȱ
ǰȱȱȱ
śŗ
ǯȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱŗşŘŖǯȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
Ȭȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
Ȭȱȱȱȱȱ¢
śŘ
ǯȱȱȱȱ¢ȱ
ȱȱȱȱ ǰȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱ
51
HET BROUWERSBLAD, 101 (1993), p.30.
52
HET BROUWERSBLAD, 35 (1927), p. 82-83.
17
Ȭȱ ǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȬȱ¢ǯȱȱ
ȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
ǯȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȬȱȱ
¢ȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ
ȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ǰȱȱȱ¢ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ǰȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ
¢ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ
ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱȱ
śř
ǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ¢ȱ ǰȱ ȱ Ȭȱ
ȱȱ¢ȱȱ ȱȱȱȱǯȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ ȱ ȱ ȱ¢ȱȱŗşŘř
śŚ
ǯȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ Ȭȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ǰȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ ȱȱǯȱ¢ȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȬȱȱȱ
ȱ ŝŖŖȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
śś
ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ
¡ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ Ȭ
ȱ ǯȱ ¢ȱ ȱ ŗşŘŞȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ¡ȱȱǰȱȱ¢ȱǯȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱ ȱ Ȭȱȱǰȱȱȱȱȱ ȱȱ
ǯȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱ¡ȱ
śŜ
ǯȱȱȱȱ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ¢ȱ
53
MERTENS, A., ‘Où en sommes nous? L’évolution économique et technique de la brasserie belge’
Bulletin trimestriel de l’Association des anciens élèves de l’Ecole supérieure de brasserie de l’
université de Louvain, 26-3 (1926), p.159.
54
HET BROUWERSBLAD, 36 (1928), p. 334.
55
HET BROUWERSBLAD, 36 (1928), p. 334
56
HET BROUWERSBLAD, 35 (1927), p. 1170.
18
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ Ȭȱ
ȱ¢ȱȱ¡ȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱǯȱȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱDzȱȱǰȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱ
Ȭȱǯȱ¢ȱȱ¢ȱȱ¢ȱȱȱȱȱ
ȱȬȱǯȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
ȱȱ¢ȱȱ¢ȱȱȱ
śŝ
ǯȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȬȱ¢ǰȱȱ¢ȱȬȱ
śŞ
ǯȱȱ
¢ǰȱȬȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ǰȱ¢ȱȱ
ǰȱȱȱ¢ȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ǰȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱ
śş
ǯȱȱǰȱȱȱǰȱȱȱȱ
ȱȱȱ¢ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȬǰȱȱȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ£ǯȱȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ
ǰȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱǯȱȱȱȱ
¢ȱȱȱȱ¢ȱȱ¢ȱȱȱȬȱǰȱ¢ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ¢ȱȱ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȬȱ
ŜŖ
ǯȱȱȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
Ȭȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱǯȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱ¡ȱ
ȱ ȱ ȱȱȱȱ ȱ ȱȱ¢ȱ ȱ ȱȱ ȱ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ Ȭȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ¢ȱȱȱȱȬǯȱ
¢ȱȱȱȬȱȱȱȱȱ¡ȱ¢ǯȱȱ
57
MERTENS, A., ‘Où en sommes nous? L’évolution économique et technique de la brasserie belge’
Bulletin trimestriel de l’Association des anciens élèves de l’Ecole supérieure de brasserie de l’
université de Louvain, 26-3 (1926), p.167-173.
58
VERHELST, L., ‘Fermentation haute et fermentation basse.’, Bulletin trimestriel de l’Association des
anciens élèves de l’Ecole supérieure de brasserie de l’ université de Louvain, 24-2 (1924), p.68.
59
HET BROUWERSBLAD, 34 (1926), p. 260, 312.
60
HET BROUWERSBLAD, 35 (1927), p. 1720.
19
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ¡ǯȱȱȱ
ȱ
ǰȱȱȱȱȱȱȬȱȱȱȱȱ
ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱŗşřŖȱ¢ȱ
Ŝŗ
ǯȱ
ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
ŜŘ
ǯȱ ¢ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ǯȱ
ȱ
ȱ
ŝǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱ ȱ ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢
Ŝř
ǯȱ ȱ ȱ
£ȱȱȱȱ¢ȱȱ¡ȱȱȱȱȱǯȱȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱǰȱȱȱȱ
ȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ǻǯǯǯǼǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱ
ǰȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȂȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ¢ȱ ¡ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ ȱ ȱ
61
VAN CRIEKINGE, H., ‘Les industries alimentaires belges et le tabac en 1936’ Bulletin trimestriel
de l’Association des anciens élèves de l’Ecole supérieure de brasserie de l’ université de Louvain, 37-2
(1937), p.97.
62
HET BROUWERSBLAD, 33 (1925), p. 314.
63
HOROWITZ, I.; HOROWITZ, A.R.; ‘Firms in a Declining Market: The Brewing Case’ The Journal
of Industrial Economics, 13-2 (1965), p.129-153.; BROUWER, M., ‘The European Beer industry;
Concentration and competition’ in: DE JONG, H.W.(ed.), The Structure of European Industry, The
Hague, 1981, p.39-57.
20
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱǯȱȱ
ȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ
ȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȬȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǰȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¡ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ¢ǯȱȬȱȱǰȱȱȱȱȱȱ
¢¢ȱ ȱȱȱ ȱ ȱ ǯȱȬȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱȱ ǯȱ ȱ
¢ȱȱȱȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱ
ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱǯȱ
ȱȱȱ¢ǰȱȱȱȱ¡ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱ
Ȭȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¡ȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ
ȱ
ŜŚ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ
Ŝś
ǯȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ¢ȱ Ȃȱ ȱ ȱ
ȱ¡ǯȱȱȱȱ¡ȱȱȱȱȱȱȱȱǯǯǯȱ
¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
64
GREER, D., ‘Product Differentiation and Concentration in the Brewing Industry’, The Journal of
Industrial Economics, 19-3 (1971), p. 206.; PELES, Y., ‘Economies of scale in advertising beer and
cigarettes’, The Journal of Business, 44-1 (1971), p. 32.
65
JANSEN, A.C.M., Bier in Nederland en België: een geografie van de smaak., Utrecht, 1987, p.215-
216.
21
ȱȱ ǰȱ¢ȱ ȱ ȱȱ ȱ ȱ ȱȱ ȱ ¢ȱ
ȱȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ǯȱ
ȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱ ȱ ȱ¡ȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ¡ȱȱ¢ȱȱ¢ǯȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ¡ȱȱ
ȱȱȱȱȱ¡ȱȱ
ŜŜ
ǯȱȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱ
ȱȱǰȱ¢ȱȱȱȱ¢ȱȱǯȱȱ
ȱ ŗşřřȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ ȱ
Ŝŝ
ȱȱ ǯȱȱȱȱ ǰȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ǯȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ǯȱ ȱ
¡ȱ ȱ ǰȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱȱǯȱ¢ȱȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱ
ŜŞ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱ¢ǯȱȱȱȱȱȱǰȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱ
ȱǯȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ Ȭȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ
ȱǯȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱ¢ȱȱȬȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ Ȃȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱȱ
¢ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¡ȱȱȱǯȱȱ
66
SUTTON, J., Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, Advertising, and the Evolution of
Concentration, Cambridge, 1991, p. 285-304.
67
STACK, M., ‘Local and regional brewers in America’s brewing industry, 1865-1920’ Business
History review, 74-3 (2000), p. 435-463.
68
SUTTON, J., Sunk Costs and Market Structure: Price Competition, Advertising, and the Evolution of
Concentration, Cambridge, 1991, p. 22-23.
22
ȱȱȱȱ¡ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱ¢ȱ¢ȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
¢ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ǰȱ
ȱȱȱȱȱ¡ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
Ȭȱȱ¢ǯȱȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
ǰȱȱ ȱ ȱ¡¢ȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ
ȱȱȱȱǯȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱ
ȱ ǯȱȱ ȱȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱȱ ȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱǯȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱ¢ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȬȱȱ
ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱǯȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱǯȱȱȱ£ȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱ
Ŝş
ǯȱ
69
VAN OTTERLOO, A.H., ‘Prelude op de consumptiemaatschappij in voor-en tegenspoed 1920-
1960’ in: LINTSEN, H.W. (ed.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een
moderne samenleving, 1800-1890., Zutphen, 1993, p. 269.
23
ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡¢ǯȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ ȱ¢ȱ ȱȱȱȱȱ
ȱǰȱȱ¢ȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ£ȱȱǯȱ
ǰȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ
Ȭȱ ǯȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¢ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ
ȱǯȱ
ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱǯȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ǯȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ Ȭ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ǯȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱŗśƖȱȱȱ ȱȱȱ
ȱȱȱȱȱ¢ȱȱśśƖȱȱŗşŘŞǯȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱ£ȱȱȱȱȱ
ŝŖ
ǯȱ¢ǰȱȱȱȱȱȱŝŖƖȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ǯȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ¢ȱ
ȱȱȱǰȱȱ¢ȱ¢ȱȱ¢ȱȱȬȱ
ǯȱǰȱȱȱȱ ȱȱȱȱȱȱȬ
ȱ ǰȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱ¡ȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱǯȱȱȱȱȱȱȱȱ
ŝŗ
ǯȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ȱǰȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱǯȱȱ
¢ȱȬȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱǰȱȱȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱ
ŝŘ
ǯȱ¢ǰȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭȱ ȱ ȱ
ȱȱȱǯȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱ
70
CORBIAU, J.; VAN CAUWENBERGHE, P., ‘Développement de la brasserie belge depuis son
début jusqu’à nos jours’ in: Centenaire de l’Association des Ingénieurs sortis de l’Ecole de Liège.
Congres. Section Alimentation, p.8. and BROUWERSBLAD, 38 (1929), p 834.
71
GREGOIRE, J.M., Autosnelwegen in België: ontstaan en verwezenlijking, Brussel, 1985.
72
HET BROUWERSBLAD, 38 (1929), p. 834.
24
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
ȱȱȱȱȱȱǯȱȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱȱȱǯȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ǰȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȬȱ¢ǯȱ
ȱȱȱ¡ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱǯǯǯȱȱȱȱ
ȱȱȬȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ
¡ȱȱȱ¡ȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱ
ȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱȬȱ¢ȱȱ¢ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱǯȱȱȱǰȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ¢ǰȱȱȱȱȱȱȱȱǯȱȱ
ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱǯȱȱ£ȱȱȱǰȱȱ
¢ȱȱȱȱȱǰȱȱȱȱȱȱǰȱ
ȱȱȱȱȱȱ£ȱ
ŝř
ǯȱȱȱȱ£ȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱǯȱȱ ȱȱȱȱȱȱȱ ȱȱ
ȱ ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ǯȱ ȱ ¡ǰȱ
ȱ ǻŗşşŚǼȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱŗŖƖȱȱȱŗşŘŖȱȱŗśƖȱȱȱŗşřŖ
ŝŚ
ǯȱ
ȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ǰȱ ¢ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ
¢ǯȱȱ¢ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȱȱ
73
HET BROUWERSBLAD, 34 (1926), p. 652.
74
SCHROEVEN, C., Consumer expenditure in interwar Belgium 1920-1939: The reconstruction of a
database., Leuven, 1994, p.93.