Phân Tích Nhân Vật Bá Kiến Trong Truyện Ngắn Chí Phèo Của Nhà Văn Nam Cao.pdf

Đề bài: Phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao
Dàn ý
A/ Mở bài: Giới thiệu nhà văn Nam Cao và truyện ngắn Chí Phèo
B/ Thân bài
– Nam Cao phác họa chân dung của giai cấp bóc lột một cách đầy đủ nhất so với các nhà văn
đương thời. Bá Kiến được đặt vào một vị trí trang trọng trong xã hội, khi nhà văn phác họa
nên lai lịch của một kẻ già đời trong nghề bóc lột: gia đình bốn đời làm tổng lý, bản thân Bá
Kiến từng là lý trưởng, chánh tổng; cha truyền con nối trong thủ đoạn đè đầu cưỡi cổ người
khác. Uy quyền của Bá Kiến khơng phải chỉ bó hẹp trong phạm vi của một làng, mà “cụ Bá”
là “bá hộ, tiên chỉ, chánh hội đồng kì hào, huyện hào, Bắc Kì nhân dân đại biểu” – đại biểu
cho cả một bộ máy thống trị tay sai thực dân. Một nhân vật như thế, không thể là một kẻ
hợm hĩnh và ngu dốt như Nghị Quế (“Tắt đèn” – Ngơ Tất Tố) hay chỉ có tàn bạo và tham
lam như Nghị Lai (“Bước đường cùng” – Nguyễn Công Hoan).
– Nam Cao đã phác họa bản chất Bá Kiến bằng những chi tiết khó qn từ bên ngồi đến bên
trong:
+ Cụ Bá có tiếng quát “rất sạng” để “nắn gân người khác”, có kiểu cười Tào Tháo giịn giã
và “bản thân cụ cũng tự hào hơn đời ở cái tiếng ấy”.
+ Bên trong vẻ sang trọng là một con quỷ dâm ơ, có tới bốn bà vợ mà cịn đi cướp vợ người
– khi cịn làm lý trưởng đã khơng bỏ lỡ cơ hội ve vãn vợ Binh Chức.
+ Nhưng điều nguy hiểm nhất ở Bá Kiến là tội ác đã được hắn nâng lên thành một nghệ thuật
cai trị kẻ khác: “mềm nắn, rắn bng”, “dùng thằng đầu bị trị thằng đầu bị”, “nắm lấy đứa
có tóc”, đặc biệt là những thủ đoạn rất nham hiểm: “Hãy vứt người ta xuống sơng rồi hãy vớt
nó lên để nó đền ơn, hãy đập bàn đập ghế đòi cho được năm đồng, nhưng được rồi hãy vất
trả lại năm hào vì “thương anh túng quá”.
+ Với tất cả các thủ thuật trị người ấy, Bá Kiến quả là một kẻ “khôn róc đời” và đã phá tan
cơ nghiệp của biết bao gia đình, đập nát hạnh phúc của bao người. Đáng sợ nhất là chính
những nạn nhân của Bá Kiến lại bị hắn biến thành những công cụ đắc lực của tội ác: Năm
Thọ, Binh Chức – với bản tính lưu manh và đỉnh điểm là Chí Phèo – đã thành con quỷ dữ
của làng Vũ Đại.
– Để Chí Phèo đến nhà Bá Kiến vào chính giờ phút “cụ Bá” đan ghen với lũ trai trẻ vì “bà
Tư phốp pháp, hai má hây hây…” và cụ đang có ý định “bỏ tù hết mấy thằng trai trẻ”, đoạn

văn quả có thể làm chúng ta bật cười vì sự ghen tng của một ơng lão đã ngồi sáu mươi,
nhưng ta bỗng giật mình vì chứng tích của sự ghen tuông đáng buồn cười ấy bỗng hiện ra:
một thằng điên, một thằng say, một con quỷ dữ của làng Vũ Đại, sẵn sàng đâm chém bất cứ
ai – ngày xưa nó cũng là một thằng trai trẻ…
C/ Kết bài
Tình huống tất yếu phải xảy đến đã được Nam Cao dày cơng chuẩn bị cho nhân vật của mình.
Khi sự thâm hiểm và tàn bạo đã bị bóc trần, khi những tiếng cười và tiếng quát rất sang của
cụ Bá khơng cịn nắn gân người khác như mọi khi được nữa, đó cũng là khoảnh khắc thức
tỉnh lương tri của một con người. Chí Phèo trong cơn say có những hành động thật đáng sở.
Nhưng có một điều, tiếng nói vang lên “dõng dạc” lại là của một con người hồn tồn tỉnh
táo, của một anh Chí đang địi lại quyền “làm người lương thiện” đã bị bọn cường hào như
Bá Kiến tước đoạt. Sự thật được nói lên khiến Bá Kiến phải run sợ, “dịu dọng” để lảng tránh.
Mặt nạ rơi xuống, Bá Kiến hiện nguyên hình là con quỷ dữ nham hiểu và hèn nhát đang cố
trốn chạy sự trừng phạt của lương tri thức tỉnh. Nam Cao đã để cho Chí trong giờ phút ấy cất
lên những lời đau đớn: “Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào để mất những vết mảnh chai
trên mặt này?”. Đó là nỗi đau đớn của một người đã bị chặn mất nẻo về với thế giới thân
thuộc của Con Người, bởi những định kiến khắt khe của xã hội. Muốn trở về, Chí “chỉ cịn
một cách” là giết chết con quỷ dữ trong chính anh. Giờ phút Chí vung dao lên kết liễu đời Bá
Kiến là hành động tất yếu phải xảy ra, sau đó chính anh phải tự sát đã là một câu trả lời của
Nam Cao giải đáp rõ nguyên nhân bi kịch của người nông dân nghèo trong xã cũ – sự bế tắc,
quẩn quanh vẫn đè nặng lên cuộc sống của họ.
Bài làm
Nhà văn Nam Cao có phần đã dựa vào những người thật việc thật ở q hương mình để xây
dựng truyện ngắn Chí Phèo. Đại diện cho giai cấp thống trị ở làng Vũ Đại chính là Bá Kiến.
Qua nhân vật này, bộ mặt xấu xa tàn bạo của bọn cường hào, địa chủ bị phơi bày rất rõ nét.
Không giống một số nhân vật địa chủ trong những tác phẩm khác của Nam Cao, ở Chí Phèo,
Bá Kiến hiện lên với tư cách là một nhân vật điển hình hồn chỉnh. Khi xây dựng nhân vật
địa chủ nghị Quế keo kiệt, thô lỗ; Ngô Tất Tố đã miêu tả khá tỉ mỉ gia cảnh, rồi kể đến

những hành động và ngôn ngữ của hắn trong Tắt đèn. Nhưng đối với Bá Kiến, nhà văn Nam
Cao khơng hề tả diện mạo, chỉ nói đến tiếng quát “rất sang” và “cái cười Tào Tháo” mà y
vẫn tự phụ hơn đời.

Chỉ đơn sơ vài chi tiết nhưng ơng đã

tạo cho Bá Kiến một bề ngồi


khá độc đáo, khiến người đọc khó quên. Tuy vậy, nhân vật này trở thành sống động cơ bản
còn do tài miêu tả nội tâm sắc sảo, chân thật của tác giả.
Nam Cao để cho Bá Kiến xuất hiện lần đầu tiên trước độc giả đúng lúc Chí Phèo say rượu,
đến cổng nhà hắn rạch mặt, kêu làng ăn vạ. Cảnh tượng thật huyên náo, hỗn loạn. Vừa thấy
Chí Phèo “nằm dài, khơng nhúc nhích rên khẽ như gần chết”, “thống nhìn qua", lão “đã
hiểu cơ sự”; lão nhanh chóng tìm ra được kế sách thích hợp nhất để ứng phó. Với sự từng
trải, lão biết rõ tác hại của đám đông này. Bố con lão thêm mất mặt, nếu để dân làng chứng
kiến hành động thơ tục của Chí Phèo. Lão cũng thừa biết tâm lý của thằng “đầu bị”, đám
đơng kia chính là hậu thuẫn kích thích để nó hung hăng hơn. Và, cũng cần phải có ít nhiều
thời gian để Chí Phèo giã rượu, đỡ táo tợn. Vả lại, trước đám đơng người, Bá Kiến khó có
thể diễn thành cơng mánh khóe, mua chuộc, dụ dỗ. Muốn dụ dỗ, ắt phải nhún nhường.
Đường đường là một cụ Bá hét ra lửa, mà để đám dân đen chứng kiến cảnh phải ngọt nhạt
với một thằng cùng đinh thì cịn ra thể thống gì? Bởi vậy, việc đầu tiên, Bá Kiến tìm cách
giải tán đám đơng. Trước hết, lão “quát mấy bà vợ”, và đuổi họ vào nhà. Chắc những người
“tuôn đến xem” nghe tiếng quát “rất sang” này đủ hiểu: cụ Bá mn đuổi khéo mình. Tiếp
theo “quay sang bọn người làng”, Bá Kiến dịu giọng hơn một chút “cả các ông các bà nữa,
về đi thôi chứ! Có gì mà xúm lại thế này?”. Đến đây, tất nhiên, “khơng ai nói gì, người ta
lảng dần di”. Cho dù vừa tò mò, vừa hả hê, nhưng họ vẫn nể, vẫn sợ cụ Bá. Vả lại, ngay vợ
của cụ cũng phải giở giọng đường mật, gọi đầy tớ cũ của mình, nay như đã biến thành con
vật gớm ghiếc bằng “anh”, vồn vã mời Chí Phèo “vào nhà uống nước”. Chưa đủ, cụ “tiên chỉ
làng Vũ Đại”, “khét tiếng trong hàng huyện”, cịn nhận có họ hàng với anh cùng đinh này

“rồi giết gà mua rượu cho hắn uống, xong lại đãi thêm đồng bạc để về uống thuốc..”. Chỉ cần
Chí Phèo ngồi lên, Bá Kiến biết là đã thắng. Tuy vậy, cụ vẫn quát mắng lí Cường, sau khi đã
“đưa mắt nháy con một cái”.
Với cách cư xử của lão, chứng tỏ bá Kiến đã đi guốc vào bụng dạ Chí Phèo lúc này: ưa phỉnh
nịnh, ham cái lợi trước mắt… Rốt cuộc, Bá Kiến “khơn róc đời” đã đạt được cả hai mục đích:
vừa tạm dập tắt ngọn lửa hờn căm trong con người Chí Phèo, vừa chuẩn bị biến Chí Phèo
thành tay sai lợi hại. Trong mọi

tình huống tên cường hào này đều hiện rõ cái bản chất xảo

quyệt lọc lõi , nó được thể hiện một cách rất sinh động. Già đời đục khoét, đè đầu cưỡi cổ
nông dân, cụ Bá đã đúc rút được nhiều kinh nghiệm phong phú, trong “cái nghề làm việc
quan”. Phải biết “thế nào là mềm nắn rắn buông”. Hãy ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông,


nhưng rồi lại dắt nó lên để nó đền ơn. Hãy đập bàn đập ghế đòi cho được năm đồng, nhưng
được rồi thì vứt trả lại năm hào, “vi thương anh túng q!”. Cụ có khơng ít thủ đoạn thâm
hiểm “trị khơng được thì cụ dùng”. “Cụ nghĩ bụng: cũng phải có những thằng đầu bị chứ?
Khơng có những thằng đầu bị. thì lấy ai trị những thằng đầu bị?”. Cái nham hiểm ghê tởm
của nhân vật này là ở chỗ tìm cách cho lũ đàn em, hoặc đám dân làng “sinh chuyện”- tức là
đốt phá, chém giết lẫn nhau, để lão “có dịp mà ăn!”
Bá Kiến đã vận dụng triệt để những kinh nghiệm đó để biến Chí Phèo – một thanh niên chất
phác, tự trọng và khỏe mạnh thành “con quỷ dữ làng Vũ Đại”, sẵn sàng theo lệnh hắn để đi
đâm chém, rồi phải kết liễu cuộc đời mình một cách thảm khốc. Rõ ràng, bi kịch của Chí
Phèo đã góp phần quan trọng hồn thiện chân dung gian hùng của Bá Kiến.
Bên cạnh việc khắc họa sinh động sâu sắc bản chất lọc lõi, xảo quyệt. Nhà văn Nam Cao đã
vạch trần nhân cách bỉ ổi của “tiên chỉ làng Vũ Đại” trong những mối quan hệ kín đáo. Và
tác giả tài năng là ở chỗ: khi cần đặc tả sự lợi dụng đê tiện và thói dâm ơ vơ độ của tên cường
hào này, ơng đã bỏ qua nhiều chi tiết rất phong phú, rất cụ thể và sinh động của nguyên mẫu.
Lý Bính ở làng Đại Hoàng. Ngay cái việc gỡ gạc của cụ lý đối với người đàn bà vắng chồng

và có tiền, lẫn máu ghen tuông của hắn cũng chỉ được lướt qua. Tác giả để có mấy dịng tả ý
nghĩ cụ Bá về người vợ trẻ và đẹp… nhưng vẫn đủ sức khắc sâu trong người đọc một nhân
cách bỉ ổi và thảm hại.
Như vậy, Bá Kiến vừa mang bản chất chung của giai cấp địa chủ cường hào, vừa có những
nét riêng biệt sinh động khơng giống bất kì một tên địa chủ nào trong văn học. Điều đó giải
thích vì sao hắn ln được chúng ta nhắc đến, khi cần ám chỉ một kẻ có quyền lực, gian hùng
và nham hiểm.
Bằng nhân vật Bá Kiến, nhà văn Nam Cao đã ghi nhận những thành công mới mẻ trong việc
xây dựng nhân vật. Điều này chứng tỏ sự tiến bộ đáng kể của ơng nói riêng, phương pháp
sáng tác hiện thực ở giai đoạn 1939 – 1945 nói chung.


Báo cáo giải pháp công tác quản lý Mầm non
tài liệu mầm non mẫu giáo
Kỹ năng sống cho trẻ mầm non
sáng kiến kinh nghiệm
thư viện kiến thức tổng hợp về mầm non mẫu giáo này để chăm sóc và ni dạy con của mình ngày một tốt hơn.


Báo cáo giải pháp công tác quản lý Mầm non
tài liệu mầm non mẫu giáo
Kỹ năng sống cho trẻ mầm non
sáng kiến kinh nghiệm
thư viện kiến thức tổng hợp về mầm non mẫu giáo này để chăm sóc và ni dạy con của mình ngày một tốt hơn.


Báo cáo giải pháp công tác quản lý Mầm non
tài liệu mầm non mẫu giáo
Kỹ năng sống cho trẻ mầm non
sáng kiến kinh nghiệm

thư viện kiến thức tổng hợp về mầm non mẫu giáo này để chăm sóc và ni dạy con của mình ngày một tốt hơn.


Báo cáo giải pháp công tác quản lý Mầm non
tài liệu mầm non mẫu giáo
Kỹ năng sống cho trẻ mầm non
sáng kiến kinh nghiệm
thư viện kiến thức tổng hợp về mầm non mẫu giáo này để chăm sóc và ni dạy con của mình ngày một tốt hơn.


Báo cáo giải pháp công tác quản lý Mầm non
tài liệu mầm non mẫu giáo
Kỹ năng sống cho trẻ mầm non
sáng kiến kinh nghiệm
thư viện kiến thức tổng hợp về mầm non mẫu giáo này để chăm sóc và ni dạy con của mình ngày một tốt hơn.


Báo cáo giải pháp công tác quản lý Mầm non
tài liệu mầm non mẫu giáo
Kỹ năng sống cho trẻ mầm non
sáng kiến kinh nghiệm
thư viện kiến thức tổng hợp về mầm non mẫu giáo này để chăm sóc và ni dạy con của mình ngày một tốt hơn.


Báo cáo giải pháp công tác quản lý Mầm non
tài liệu mầm non mẫu giáo
Kỹ năng sống cho trẻ mầm non
sáng kiến kinh nghiệm
thư viện kiến thức tổng hợp về mầm non mẫu giáo này để chăm sóc và ni dạy con của mình ngày một tốt hơn.

Báo cáo giải pháp công tác quản lý Mầm non
tài liệu mầm non mẫu giáo
Kỹ năng sống cho trẻ mầm non
sáng kiến kinh nghiệm
thư viện kiến thức tổng hợp về mầm non mẫu giáo này để chăm sóc và ni dạy con của mình ngày một tốt hơn.