(Luận văn thạc sĩ) đánh giá nhận thức về bảo vệ môi trường của học sinh phổ thông tại huyện phú bình tỉnh thái nguyên
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (813.74 KB, 86 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
----------------------------------
NGUYỄN THỊ DIỆU LINH
ĐÁNH GIÁ NHẬN THỨC VỀ BẢO VỆ
MÔI TRUỜNG CỦA HỌC SINH PHỔ THƠNG
TẠI HUYỆN PHÚ BÌNH TỈNH THÁI NGUN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
Thái Nguyên - 2014
n
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
----------------------------------
NGUYỄN THỊ DIỆU LINH
ĐÁNH GIÁ NHẬN THỨC VỀ BẢO VỆ
MÔI TRUỜNG CỦA HỌC SINH PHỔ THƠNG
TẠI HUYỆN PHÚ BÌNH TỈNH THÁI NGUN
Ngành: Khoa học môi trường
Mã số ngành: 60 44 03 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS NGUYỄN KHẮC THÁI SƠN
Thái Nguyên - 2014
n
i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các số
liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được ai cơng bố trong bất
kỳ cơng trình nào khác. Nếu sai tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm.
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2014
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Diệu Linh
n
ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng cám ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Khắc Thái Sơn,
giảng viên khoa quản lí tài nguyên, Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã
trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tơi hồn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, phịng quan lý đào tạo Sau Đại
học, khoa Mơi trường, cùng tồn thể các thầy, cơ giáo Trường Đại học Nơng Lâm
Thái Ngun đã nhiệt tình giảng dạy, truyền đạt cho tơi những kiến thức lý luận
chính trị q báu, tạo điều kiện giúp đỡ tơi trong q trình học tập.
Tôi xin trân trọng cám ơn Ban giám hiệu, các thày cơ giáo của trường
THPT Phú Bình, THCS Bảo Lý, THCS Tân Kim, THCS Hương Sơn, Tiểu học Bảo
Lý đã động viên, tạo điều kiện cho tôi cả về tinh thần và vật chất trong suốt quá
trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Xin trân thành cảm ơn học sinh của các trường nghiên cứu đã nhiệt tình
tham gia trả lời phỏng vấn, điều tra một cách chính xác và khách quan nhất đề luận
văn có được kết quả chính xác nhất.
Cuối cùng, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè và người
thân đã động viên, giúp đỡ tôi trong cuộc sống, học tập và nghiên cứu.
Thái Nguyên, tháng 10 năm 2014
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Diệu Linh
n
iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BVMT
:
Bảo vệ môi trường
BVTV
:
Bảo vệ thực vật
GDBVMT
:
Giáo dục bảo vệ môi trường
GD- ĐT
:
Giáo dục đào tạo
GDMT
:
Giáo dục mơi trường
ONMT
:
Ơ nhiễm mơi trường
THCS
:
Trung học cơ sở
THPT
:
Trung học phổ thông
n
iv
MỤC LỤC
Trang
Trang bìa phụ
Lời cam đoan............................................................................................................i
Lời cảm ơn ............................................................................................................. ii
Danh mục các từ viết tắt ........................................................................................ iii
Mục lục ..................................................................................................................iv
Danh mục các bảng ................................................................................................vi
Danh mục các hình ................................................................................................vii
MỞ ĐẦU ..............................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài...................................................................................1
2. Mục tiêu của đề tài ..........................................................................................2
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU...............................................3
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài .............................................................................3
1.1.1. Cơ sở lí luận của đề tài .............................................................................. 3
1.1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài .......................................................................... 4
1.1.3. Cơ sở pháp lý của đề tài ............................................................................ 5
1.2. Khái quát về môi trường và bảo vệ môi trường.............................................6
1.2.1. Khái niệm về môi trường và bảo vệ môi trường......................................... 6
1.2.2. Các vấn đề môi trường hiện nay của Việt Nam.......................................... 8
1.2.3. Giáo dục môi trường ................................................................................. 9
1.2.4. Khái niệm về truyền thông môi trường .................................................... 15
1.2.5. Các yếu tố cấu thành mơi trường ............................................................. 16
1.2.6. Ơ nhiễm môi trường ................................................................................ 17
1.2.7. Rác thải ................................................................................................... 17
1.2.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng môi trường ................................... 18
1.3. Những nghiên cứu về nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường ........19
1.3.1 Những nghiên cứu về nhận thức của người dân và học sinh về bảo vệ
môi trường trên thế giới .......................................................................... 19
n
v
1.3.2. Những nghiên cứu về nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường ở
Việt Nam ................................................................................................ 22
1.3.3. Những nghiên cứu về tuyên truyền và nhận thức của học sinh về bảo vệ
môi trường.............................................................................................. 26
1.4. Nguồn kiến thức giáo dục môi trường ở các cấp .........................................27
1.4.1. Giáo dục bảo vệ môi trường ở bậc tiểu học.............................................. 28
1.4.2. Giáo dục bảo vệ môi trường ở bậc trung học ........................................... 29
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...32
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...............................................................32
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................. 32
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................. 32
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu...............................................................32
2.2.1. Thời gian nghiên cứu............................................................................... 32
2.2.2. Địa điểm nghiên cứu ............................................................................... 32
2.3. Nội dung nghiên cứu ..................................................................................33
2.4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................33
2.4.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp ...................................................... 33
2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp........................................................ 34
2.4.3. Phương pháp xử lí và phân tích số liệu .................................................... 34
2.4.4. Phương pháp biểu đạt kết quả.................................................................. 34
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐẠT ĐƯỢC ...............................................35
3.1. Khái quát về học sinh tại huyện phú bình ảnh hưởng đến nhận thức bảo vệ
môi trường.................................................................................................35
3.1.1. Nhận xét chung về các trường phổ thông nghiên cứu tại Phú Bình ảnh
hưởng như thế nào đến nhận thức về bảo vệ môi trường của học sinh..... 35
3.1.2. Ý thức tham gia bảo vệ môi trường của học sinh phổ thông tại huyện
Phú Bình................................................................................................. 38
3.2. Đánh giá nhận thức về bảo vệ môi trường của học sinh phổ thông tại
huyện Phú Bình. ........................................................................................40
n
vi
3.2.1. Đánh giá nhận thức của học sinh về bảo vệ môi trường theo vùng
nghiên cứu .............................................................................................. 40
3.2.2. Đánh giá nhận thức của học sinh về bảo vệ môi trường theo khối lớp...... 44
3.2.3. Đánh giá nhận thức của học sinh về bảo vệ môi trường theo học lực ....... 48
3.2.4. Đánh giá nhận thức của học sinh về bảo vệ môi trường theo hạnh kiểm .. 52
3.2.5. Đánh giá nhận thức của học sinh về bảo vệ môi trường theo giới tính ..... 55
3.2.6. Đánh giá nhận thức của học sinh về bảo vệ môi trường theo dân tộc ....... 58
3.3. Các giải pháp nhằm nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường của học
sinh phổ thông. ..........................................................................................61
3.3.1. Nâng cao hiệu quả của việc tích hợp các nội dung bảo vệ môi trường
thông qua các tiết học của các môn Văn, Sử, Địa, Sinh, Kỹ thuật và đặc
biệt là môn Giáo dục công dân................................................................ 61
3.3.2 Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh thông qua các hoạt
động ngoại khóa, sinh hoạt đầu tuần, tham quan, lao động và các cuộc
thi tìm hiểu về mơi trường ...................................................................... 62
3.3.3. Tăng cường đầu tư cho công tác giảng dạy và học tập ............................. 62
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..........................................................................................64
1. Kết luận.........................................................................................................64
2. Kiến nghị.......................................................................................................65
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................66
PHỤ LỤC
n
vi
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 3.1: Tổng kết học lực của học sinh trường THPT Phú Bình .......................... 38
Bảng 3.2: Kết quả xếp loại về học lực của học sinh THCS Bảo Lý ........................ 38
Bảng 3.3: Kết quả xếp loại về học lực của học sinh Tiểu học Bảo Lý .................... 38
Bảng 3.4: Trường học thường xuyên tổ chức các hoạt động, cuộc thi, tuyên truyền
về chủ đề môi trường........................................................................... 40
Bảng 3.5: Đánh giá ý nghĩa của việc bảo vệ môi trường của học sinh theo vùng.... 41
Bảng 3.6: Đánh giá sự hiểu biết của học sinh về nguyên nhân mà người dân hay học
sinh bỏ rác không đúng nơi quy định ................................................... 42
Bảng 3.7: So sánh sự phụ thuộc của nhận thức về bảo vệ môi trường .................... 43
Bảng 3.8: Ý nghĩa của việc bảo vệ môi trường theo khối lớp................................. 44
Bảng 3.9: Phản ứng của học sinh khi thấy học sinh khác vứt rác vào bể nước....... 47
Bảng 3.10: Hiểu biết của học sinh về nguồn nước sạch đang khan hiếm trên thế giới
theo học lực......................................................................................... 49
Bảng 3.11: Đánh giá của học sinh về vấn đề thuốc bảo vệ thực vật gây ảnh hưởng
tới môi trường theo học lực ................................................................. 50
Bảng 3.12. So sánh sự phụ thuộc của nhận thức bảo vệ môi trường với học lực..... 51
Bảng 3.13: Hành động của học sinh vứt rác ở đâu trong lớp theo hạnh kiểm?........ 52
Bảng 3.14: Đánh giá hiểu biết của học sinh về việc bảo vệ nguồn nước theo hạnh kiểm..... 54
Bảng 3.15: So sánh sự ảnh hưởng của hạnh kiểm đối với nhận thức bảo vệ môi
trường.................................................................................................. 55
Bảng 3.16: Thái độ của học sinh khi thấy bạn lấy nước q nhiều tràn ra cả xơ theo
giới tính............................................................................................... 56
Bảng 3.17: Đánh giá việc phân loại rác đem lại hiệu quả trong việc bảo vệ môi
trường của học sinh theo giới tính........................................................ 57
Bảng 3.18: Đánh giá nguồn nước xung quanh nơi học sinh sinh sống.................... 59
Bảng 3.19: Nguồn cung cấp thông tin về môi trường của học sinh theo dân tộc..... 60
n
vii
DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 3.1: Thi biểu diễn thời trang chủ đề mơi trường. ............................................. 8
Hình 3.2: Tổ chức cuộc thi với chủ đề mơi trường................................................... 9
Hình 3.3: Tun truyền về vấn đề môi trường trong 15 phút đấu giờ ....................... 9
Hình 3.4: Các khẩu hiệu, băng rơn được treo nhiều nơi trong trường học ................ 9
n
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Mơi trường ln đóng vai trị rất quan trọng trong đời sống con người. Nó
đảm nhận 3 chức năng chính: Cung cấp tài nguyên, cung cấp không gian sống và
là nơi chứa đựng rác thải. Môi trường xanh sạch không chỉ đơn thuần tạo nên vẻ
mỹ quan cho xã hội mà còn ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe của con người. Tuy
nhiên, trong hoạt động sống thường ngày con người đã thải ra môi trường một
khối lượng rác rất lớn và ngày càng nhiều. Điều này đã làm cho môi trường bị ô
nhiễm nghiêm trọng.
Ngày nay với sự phát triển vượt bậc của khoa học kĩ thuật, đời sống con
người đã làm ảnh hưởng rất lớn tới môi trường. Môi trường sống đang ngày càng
suy thối và ơ nhiễm. khí hậu thì biến đổi, thiên tai sảy ra khắp mọi nơi. Vậy nên
bảo vệ môi trường là vấn đề cấp bách hiện nay và là của toàn xã hội.
Mặt khác, ta thấy rằng lứa tuổi học sinh phổ thông được đánh giá là lứa tuổi
có nhiều đột phá, biến chuyển tâm sinh lý khá mạnh mẽ, biểu hiện một cách tập
trung nhất là nhận thức của học sinh về xã hội còn chưa nhiều đây là thời kỳ phát
triển phong phú, đa dạng, phức tạp nhưng vô cùng quan trọng trong quá trình phát
triển, hình thành nhân cách và trí tuệ của mỗi cá nhân. Đây là độ tuổi chịu sự tác
động mạnh của xã hội, gia đình và nhà trường.
Trong giáo dục đạo đức cho lứa tuổi thiếu niên càng trở nên khó khăn và cấp
thiết vì đầy là lứa tuổi đang phát triển về tất cả mọi mặt: thể chất, tinh thần, nhận
thức. Vì thế cần có cách nhìn tồn diện về việc đánh giá nhân thức của lứa tuổi học
trò để việc giáo dục được tốt hơn.
Vậy nên, muốn bảo vệ mơi trường được tốt hơn, thì tại sao chúng ta không
giáo dục và đào tạo những lớp măng non của đất nước ngay từ khi đang ngồi trên
ghế nhà trường. Để từ đó học sinh có nhận thức đúng đắn hơn về bảo vệ mơi trường
chính là bảo vệ chúng ta.
Đó chính là lí do học sinh chọn đề tài “Đánh giá nhận thức về bảo vệ môi
trường của học sinh phổ thơng tại huyện Phú Bình”. Với đề tài này sẽ giúp chúng
n
2
ta có cái nhìn đúng đắn nhất về nhận thức và thái độ của học sinh phổ thông về bảo
vệ mơi trường. Từ đó đưa ra những biện pháp nhằm nâng cao nhận thức của học
sinh về bảo vệ môi trường.
2. Mục tiêu của đề tài
2.1. Mục tiêu tổng quát
Nghiên cứu nhằm đánh giá được sự hiểu biết và thái độ của học sinh phổ
thông về các vấn đề môi trường, từ đó thấy được vai trị của các cơ quan chức năng,
cơ quan truyền thông trong việc quản lý môi trường.
2.2 Mục tiêu cụ thể
- Đánh giá được những nét chung về học sinh phổ thông tại huyện Phú Bình
và các trường nghiên cứu ảnh hưởng gì đến nhận thức về bảo vệ môi trường.
- Đánh giá được sự khác nhau về nhận thức bảo vệ môi trường của học sinh
phổ thơng tại huyện Phú Bình theo 3 vùng nghiên cứu: Thị trấn, xã miền núi, xã
đồng bằng. Theo 10 lớp học: Lớp 3 đến lớp 12. Theo 4 nhóm học lực: Giỏi, khá,
trung bình, yếu. Theo các nhóm hạnh kiểm: Tốt, khá, trung bình, yếu. Theo 2 nhóm
dân tộc: Dân tộc Kinh và các dân tộc khác. Theo 2 giới tính: Nam và nữ.
2.3. Ý nghĩa của đề tài
Đề tài nghiên cứu thành cơng có ý nghĩa vơ cùng quan trọng về cả mặt lí
luận và thực tiễn
Tìm hiểu đánh giá nhận thức về bảo vệ môi trường và các vấn đề lên quan
tới môi trường hiện nay. Đánh giá theo các chỉ tiêu khác nhau để từ đó có cách nhìn
chính xác và khách quan hơn đối với nhận thức của học sinh phổ thông hiện nay tại
huyện Phú Bình nói riêng hay học sinh phổ thơng nói chung.
Đưa ra những biện pháp nhằm góp phần nhằm nâng cao nhận thức của học
sinh đối với các vấn đề môi trường hiện nay.
n
3
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
1.1.1. Cơ sở lí luận của đề tài
Bảo vệ môi trường hơn bao giờ hết đã trở thành nhiệm vụ cấp bách không
của riêng ai. Nhưng điều đáng nhấn mạnh trước hết là việc giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường trong khu dân cư hay trong nhà trường chưa được chú trọng đúng mức.
Ý thức bảo vệ mơi trường vì thế chưa hình thành rõ nét trong tầng lớp nhân dân nói
chung và học sinh nói riêng
Tình trạng trường học ít cây xanh hoặc khơng có cây xanh vẫn còn phổ biếi;
học sinh, sinh viên vứt rác bừa bãi, hút thuốc lá khi đến trường vẫn còn diễn ra hàng
ngày. Ngay bên trong một số trường học, dù đã có những thùng đựng rác lớn nhưng
rác vẫn được vứt chỏng chơ. Những điểm công cộng ở gần các trường học: nhà ga,
bến xe, chợ…hiện tượng xả rác bừa bãi là khá phổ biến. Tình trạng sử dụng điện,
nước lãng phí cũng đã trở nên “quen thuộc” trong các nhà trường. Dường như tâm lý
“dùng của chùa’ vẫn còn tồn tại nên ở nhiều nhà trường, ở các phòng học và phòng
làm việc, quạt, các thiết bị chiếu sáng được sử dụng “vơ tư”.
Nhưng tình trạng trên xuất phát từ ý thức của học sinh. Học sinh chưa ý thức
được rằng ô nhiễm môi trường ảnh hưởng như thế nào? Từ nhận thức không đúng
dẫn tới hành động khơng có ý thức, vứt rác bừa bãi, khơng tiết kiệm nguồn nước,
điện…
1.1.1.1. Nhận thức
Theo từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê nhà xuất bản Đà Nẵng:
Nhận thức:
(danh từ): Quá trình và kết quả phản ánh và tái hiện hiện thực vào trong tư duy,
quá trình con người nhận biết, hiểu biết thế giới khách quan hoặc kết quả của q
trình đó[14]
(động từ): Nhận ra và biết được.
1.1.1.2. Thái độ
Theo từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê nhà xuất bản Đà Nẵng:
n
4
Thái độ: (danh từ)
- Tổng thể nói chung những biểu hiện ra bên ngoài (bằng nét mặt, cử chỉ,
hành động, lời nói) của ý nghĩ, tình cảm của người nói đối với người hoặc việc.
- Cách nghĩ, cách nhìn và cách hành động theo một hướng nào đó trước một
vấn đề, một tình hình [14]
1.1.1.3. Ý thức
Theo từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê nhà xuất bản Đà Nẵng:
Ý thức:
- Là khả năng của con người phản ánh và tái hiện hiện thực vào trong tư duy.
- Sự nhận thức trực tiếp, nhất thời về hoạt động tâm lý của bản thân mình, sự
hiểu biết trực tiếp về những việc bản thân mình làm
- Sự nhận thức đúng đắn, biểu hiện bằng thái độ, hành động cần phải có [14]
1.1.1.4. Hành vi
Theo từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê nhà xuất bản Đà Nẵng:
Hành vy (danh từ): Tồn bộ nói chung những phản ứng, cách ứng xử, biểu
hiện ra ngoài của một người trong cuộc sống [14]
Qua đó, ta thấy rằng, trong nhận thức của mỗi con người chúng ta hiểu, nhận
thức đúng đắn thì từ đó hành động, việc làm của chúng ta mới đúng đắn được. Về
các vấn đề môi trường và bảo vệ môi trường cũng vậy, chúng ta hiểu biết được tầm
quan trọng của việc bảo vệ môi trường, việc bảo vệ môi trường ảnh hưởng tới cuộc
sống của chúng ta thì từ đó những hành động, việc làm của chúng ta mới đúng đắn
và có ý thức bảo vệ môi trường hơn nữa.
Nhưng làm thế nào để nâng cao nhận thức của chúng ta về bảo vệ mơi
trường? Đó là một câu hỏi lớn được đặt ra và cần phải được giải quyết. Thiết nghĩ
chúng ta nên tuyên truyền giáo dục tới học sinh ngay từ khi học sinh đang ngồi trên
nghế nhà trường để học sinh hiểu, nhận thức đúng và hành động đúng.
1.1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài
- Môi trường và bảo vệ mơi trường đang là vấn để nóng trên tồn cầu. Nên
việc bảo vệ mơi trường khơng phải là việc làm của một cá nhân nào mà là của tồn
xã hội. Vậy muốn có những hành động bảo vệ môi trường ta nên giáo dục từ trong
n
5
nhận thức của mỗi cá nhân. Giáo dục truyền thông mơi trường có ý nghĩa quan
trọng tác động lên ý thức của ta.
- Chúng ta thấy rằng giáo dục truyền thông môi trường là biện pháp nâng cao
nhận thức của chúng ta có hiệu quả nhất về tất cả các vấn đề. Có thể ti vi, đài báo
suốt ngày tuyên truyền nhưng cũng không làm cho chúng ta hiểu hay chúng ta
khơng hay để ý đến nó. Nhưng một buổi giáo dục truyền thông, một vở kịch truyền
thông sẽ để lại dấu ấn sâu sắc đối với chúng ta. Từ đó nhận thức tăng lên.
- Đề tài đi sâu vào nghiên cứu nhận thức và thái độ của học sinh tác động đến
môi trường như thế nào?
- Thấy rõ được vai trị của thế hệ học trong ngày hơm nay sẽ ảnh hưởng rất
nhiều đến môi trường và xã hội ngày mai.
- Vậy nên việc tìm hiểu, đánh giá được nhận thức của học sinh tới bảo vệ
môi trường. Và từ đó đưa ra nhưng biện pháp kiến nghị nhằm nâng cao nhận thức
của học sinh.
- Giáo dục truyền thông về môi trường đơn giản, dễ hiểu làm cho học sinh
ngay từ cấp tiểu học cũng có thể nhận biết và hiểu được. Từ đó ảnh hưởng tới hành
động của học sinh về bảo vệ môi trường tốt hơn.
1.1.3. Cơ sở pháp lý của đề tài
Đề tài căn cứ vào các văn bản qui phạm pháp luật sau:
- Hiến pháp Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 đã được
sửa đổi, bổ sung theo Nghị quyết số 51/2001/QH10 ngày 25 tháng 12 năm 2001 của
Quốc hội khoá X, kỳ họp thứ 10;
- Luật Tổ chức Chính phủ ngày 25 tháng 12 năm 2001;
- Luật Bảo vệ môi trường ngày 29 tháng 11 năm 2005;
- Nghị định số 80/2006/NĐ-CP ngày 09 tháng 08 năm 2006 của Chính
phủ về việc quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo vệ
môi trường;
- Nghị định số 81/2006/NĐ-CP ngày 09 tháng 08 năm 2006 của Chính phủ
về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường;
n
6
- Công văn số 2554/BGDĐT-CTHSSV của Bộ giáo dục và Đào tạo ngày 02
tháng 5 năm 2012 về việc triển khai “ Tuần lễ quốc gia Nước sạch và vệ sinh Môi
trường” năm 2012.
- Công văn số 2535/BGDĐT-KHCNMT, ngày 27 tháng 4 năm 2012 về việc
tổ chức các hoạt động hưởng ứng ngày môi trường thế giới 5/6/2012.
- Quyết định số 366/QĐ-TTg của thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt
chương trình mục tiêu quốc gia nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn giai
đoạn 2012-2015.
- Quyết định số 1363 QĐ-TTg của thủ tướng chính phủ. Quyết định phê
duyệt đề án "Đưa các nội dung bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo dục quốc dân.
- Nghị quyết số 32/2011/NQ-HĐND ngày 12 tháng 12 năm 2011 của HĐND
tỉnh Thái Ngun Khố XII về việc thơng qua “Đề án bảo vệ môi trường tỉnh Thái
Nguyên giai đoạn 2011 - 2015”.
1.2. Khái quát về môi trường và bảo vệ môi trường
1.2.1. Khái niệm về môi trường và bảo vệ môi trường
1.2.1.1. Khái niệm về môi trường
“Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ
mật thiết với nhau. Bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống sản xuất, sự
tồn tại và phát triển của con người và thiên nhiên”[1]
Môi trường sống của con người theo chức năng được chia thành các loại:
* Môi trường tự nhiên bao gồm các nhân tố thiên nhiên như vật lý, hoá học,
sinh học, tồn tại ngồi ý muốn của con người, nhưng cũng ít nhiều chịu tác động
của con người. Đó là ánh sáng mặt trời, núi sơng, biển cả, khơng khí, động, thực
vật, đất, nước... Mơi trường tự nhiên cho ta khơng khí để thở, đất để xây dựng nhà
cửa, trồng cấy, chăn nuôi, cung cấp cho con người các loại tài nguyên khoáng sản
cần cho sản xuất, tiêu thụ và là nơi chứa đựng các chất thải, cung cấp cho ta cảnh
đẹp để giải trí, làm cho cuộc sống con người thêm phong phú.
* Ngồi ra, người ta cịn phân biệt khái niệm môi trường nhân tạo, bao gồm
tất cả các nhân tố do con người tạo nên, làm thành những tiện nghi trong cuộc sống,
như ôtô, máy bay, nhà ở, công sở, các khu vực đô thị, công viên nhân tạo.
n
7
Khái niệm khác:
Môi trường theo nghĩa rộng là tất cả các nhân tố tự nhiên và xã hội cần thiết
cho sự sinh sống, sản xuất của con người, như tài ngun thiên nhiên, khơng khí
đất, nước, ánh sáng, mơi trường xã hội …
1.2.1.2. Khái niệm về bảo vệ môi trường
“Bảo vệ môi trường là những họat động giữ cho môi trường trong lành sạch
đẹp, cải thiện môi trường, đảm bảo cân bằng sinh thái ngăn chặn, khôi phục các hậu
quả xấu do con người và thiên nhiên gây ra cho môi trường do khai thác, sử dụng
hợp lý và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên”[2]
Trách nhiệm đối với bảo vệ môi trường
Bảo vệ môi trường là những hoạt động giữ cho môi trường trong lành, sạch
đẹp, cải thiện môi trường, đảm bảo cân bằng sinh thái, ngăn chặn, khắc phục các
hậu quả xấu do con người và thiên nhiên gây ra cho môi trường, khai thác, sử dụng
hợp lý và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên.
Nhà nước bảo vệ lợi ích quốc gia về tài ngun và mơi trường, thống nhất
quản lý bảo vệ môi trường trong cả nước, có chính sách đầu tư, bảo vệ mơi trường,
có trách nhiệm tổ chức thực hiện việc giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học và
công nghệ, phổ biến kiến thức khoa học và pháp luật về bảo vệ môi trường. Luật
Bảo vệ Môi trường của Việt Nam ghi rõ trong Điều 6: "Bảo vệ môi trường là sự
nghiệp của tồn dân. Tổ chức, cá nhân phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường, thi
hành pháp luật về bảo vệ mơi trường, có quyền và có trách nhiệm phát hiện, tố cáo
hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường"[2]
Để bảo vệ môi trường, Luật Bảo vệ Môi trường của Việt Nam nghiêm cấm
các hành vi sau đây:
- Đốt phá rừng, khai thác khoáng sản một cách bừa bãi, gây huỷ hoại môi
trường, làm mất cân bằng sinh thái
- Thải khói, bụi, khí độc, mùi hơi thối gây hại vào khơng khí; phát phóng xạ,
bức xạ q giới hạn cho phép vào môi trường xung quanh
n
8
- Thải dầu, mỡ, hố chất độc hại, chất phóng xạ quá giới hạn cho phép, các
chất thải, xác động vật, thực vật, vi khuẩn, siêu vi khuẩn độc hại và gây dịch bệnh
vào nguồn nước
- Chôn vùi, thải vào đất các chất độc hại quá giới hạn cho phép.
- Khai thác, kinh doanh các loại thực vật, động vật quý hiếm trong danh mục
quy định của Chính phủ.
- Nhập khẩu công nghệ, thiết bị không đáp ứng tiêu chuẩn môi trường, nhập
khẩu, xuất khẩu chất thải.
- Sử dụng các phương pháp, phương tiện, công cụ huỷ diệt hàng loạt trong
khai thác, đánh bắt các nguồn động vật, thực vật.
1.2.2. Các vấn đề mơi trường hiện nay của Việt Nam.
Chính phủ Việt Nam được sự giúp đỡ của các tổ chức Quốc tế đã xác định 8
vấn đề môi trường bức bách nhất cần được ưu tiên giải quyết là:
Nguy cơ mất rừng và tài nguyên rừng đang đe doạ cả nước, và trong thực tế
tai hoạ mất rừng và cạn kiệt tài nguyên rừng đã xảy ra ở nhiều vùng, mất rừng là
một thảm họa quốc gia.
Sự suy thoái nhanh của chất lượng đất và diện tích đất canh tác theo đầu
người, việc sử dụng lãng phí tài nguyên đất đang tiếp diễn[8]
Tài nguyên biển, đặc biệt là tài nguyên sinh vật biển ở ven bờ đã bị suy giảm
đáng kể, môi trường biển bắt đầu bị ô nhiễm, trước hết do dầu mỏ.
Tài nguyên khoáng sản, tài nguyên nước, tài nguyên sinh vật, các hệ sinh thái
v.v... đang được sử dụng không hợp lý, dẫn đến sự cạn kiệt và làm nghèo tài ngun
thiên nhiên.
Ơ nhiễm mơi trường, trước hết là mơi trường nước, khơng khí và đất đã xuất
hiện ở nhiều nơi, nhiều lúc đến mức trầm trọng, nhiều vấn đề về vệ sinh môi trường
phức tạp đã phát sinh ở các khu vực thành thị, nông thơn.
Tác hại của chiến tranh, đặc biệt là các hố chất độc hại đã và đang gây ra
những hậu quả cực kỳ nghiêm trọng đối với môi trường thiên nhiên và con người
Việt Nam.
n
9
Việc gia tăng quá nhanh dân số cả nước, sự phân bố không đồng đều và
không hợp lý lực lượng lao động giữa các vùng và các ngành khai thác tài nguyên là
những vấn đề phức tạp nhất trong quan hệ dân số và môi trường.
Thiếu nhiều cơ sở vật chất - kỹ thuật, cán bộ, luật pháp để giải quyết các vấn đề
môi trường, trong khi nhu cầu sử dụng hợp lý tài nguyên không ngừng tăng lên, yêu
cầu về cải thiện môi trường và chống ô nhiễm môi trường ngày một lớn và phức tạp.
1.2.3. Giáo dục môi trường
"Giáo dục mơi trường là một q trình thơng qua các hoạt động giáo dục
chính quy và khơng chính quy nhằm giúp con người có được sự hiểu biết, kỹ năng
và giá trị tạo điều kiện cho họ tham gia vào phát triển một xã hội bền vững về sinh
thái"[4]
Mục đích của Giáo dục mơi trường nhằm vận dụng những kiến thức và kỹ
năng vào gìn giữ, bảo tồn, sử dụng môi trường theo cách thức bền vững cho cả thế
hệ hiện tại và tương lai. Nó cũng bao hàm cả việc học tập cách sử dụng những công
nghệ mới nhằm tăng sản lượng và tránh những thảm hoạ môi trường, xố đói giảm
nghèo, tận dụng các cơ hội và đưa ra những quyết định khôn khéo trong sử dụng tài
nguyên. Hơn nữa, nó bao hàm cả việc đạt được những kỹ năng, có những động lực
và cam kết hành động, dù với tư cách cá nhân hay tập thể để giải quyết những vấn
đề môi trường hiện tại và phịng ngừa những vấn đề mới nảy sinh.
Giáo dục mơi trường là quá trình tạo dựng cho con người những nhận thức
và mối quan tâm đối với môi trường và các vấn đề mơi trường sao cho mỗi người
đều có đầy đủ kiến thức, thái độ, ý thức và kỹ năng để có thể hoạt động một cách
độc lập hoặc phối hợp nhằm tìm ra giải pháp cho vấn đề môi trường của hiện tại và
ngăn chặn những vấn đề nảy sinh trong tương lai.
Giáo dục môi trường tập trung vào 5 mục tiêu chính như sau:
Về kiến thức: Cung cấp cho các cá nhân và cộng đồng những kiến thức cũng
như sự hiểu biết cơ bản về môi trường và mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau giữa con
người với môi trường.
Về nhận thức: Thúc đẩy các cá nhân, cộng đồng và xã hội tạo dựng nhận
thức và sự nhạy cảm đối với vấn đề môi trường cũng như các vấn đề môi trường.
n
10
Về thái độ: Khuyến khích các cá nhân, cộng đồng xã hội tôn trọng và quan
tâm tới tầm quan trọng của mơi trường, thúc giục họ tham gia tích cực vào việc cải
thiện và bảo vệ môi trường.
Về kỹ năng: Cung cấp các kỹ năng trong việc xác định, dự đốn, ngăn ngừa
và giải quyết các vấn đề mơi trường.
Về sự tham gia: Cung cấp cho các cá nhân và cộng đồng xã hội cơ hội tham
gia tích cực trong việc giải quyết các vấn đề môi trường cũng như đưa ra cách giải
quyết các vấn đề môi trường cũng như đưa ra các quyết định môi trường.
Đối với học sinh phổ thơng thì việc giáo dục mơi trường cho học sinh là vấn
đề mang tính chất thời sự và cần thiết.
Với đối tượng này thì việc giáo dục có thể thông qua các môn học, các hoạt
động trong nhà trường nhằm để trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản về:
yếu tố mơi trường, vai trị của môi trường đối với con người và tác động ngược lại
con người đối với môi trường, phát triển kỹ năng bảo vệ và gìn giữ mơi trường nơi
học sinh đang học tập và sinh sống tại gia đình. Đây là những việc làm góp phần
nâng cao ý thức bảo vệ môi trường học sinh nhằm giúp học sinh nhận thấy được sự
cần thiết phải có trách nhiệm giữ gìn vệ sinh trường lớp, tôn tạo cảnh quan trường
thật sự xanh - sạch - đẹp được chú trọng, xây dựng môi trường giáo dục an toàn,
lành mạnh và mọi người được hít thở khơng khí trong lành.
1.2.3.1 Giáo dục ý thức bảo vệ mơi trường
Q trình tồn tại và phát triển của con người ln gắn bó mật thiết với thiên
nhiên, từ ăn, ở mặc, đi lại, phát triển…tất cả đều thông qua hoạt động lao động và
sử dụng công cụ lao động tác động vào tự nhiên, biến đổi các yếu tố của tự nhiên để
phục vụ lại cho chính cuộc sống của con người. Nhờ vào q trình đó, cuộc sống
của con người ngày càng được nâng lên. Tuy nhiên, song song với q trình đó, con
người đã vi phạm các quy luật của tự nhiên làm cho quy luật của tự nhiên mất dần
sự cân bằng, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của con người. Môi trường đất, nước,
khí quyển…đều bị ơ nhiễm nặng nề. Các nguồn tài nguyên có nguy cơ cạn kiệt do
khai thác bừa bãi, thời tiết, khí hậu thất thường, băng tan, lũ lụt hạn hán…
n
