Dương ngọc hiếu 1951040052 010100510201

TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIAO THƠNG VẬN TẢI TP. HỒ CHÍ MINH

KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

Dương Ngọc Hiếu – 1951040052 – 010100510201
TIỂU LUẬN KẾT THÚC HỌC PHẦN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HĨA VÀ Ý NGHĨA CỦA
NÓ ĐỐI VỚI SINH VIÊN

Giảng viên hướng dẫn: Ths. Phan Thị Thanh Lý

Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2021


MỤC LỤC
LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI............................................................................................3
CHƯƠNG 1: NỘI DUNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HĨA...........4
1.1 Quan điểm của Hồ Chí Minh về văn hóa.................................................4
1.1.1 Định nghĩa văn hóa của Hồ Chí Minh....................................................4
1.1.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh về quan hệ giữa văn hóa với các lĩnh vực
khác..................................................................................................................4
1.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của văn hóa..............................5
1.2.1 Văn hóa là mục tiêu, động lực của sự nghiệp cách mạng.......................5
1.2.2 Văn hóa là một mặt trận..........................................................................6
1.2.3 Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân..................................................6
1.3 Quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới và giữ gìn bản
sắc văn hóa và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại......................................7
1.3.1 Quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới........................7
1.3.2 Về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
..........................................................................................................................9
CHƯƠNG 2: VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HĨA ĐỐI

VỚI SINH VIÊN HIỆN NAY................................................................................11
2.1 Tầm quan trọng của văn hóa đối với thệ hệ trẻ đặc biệt là sinh viên..11
2.2 Thực trạng lối sống văn hóa của sinh viên hiện nay.............................12
2.3 Một số biện pháp xây dựng lối sống văn hóa cho sinh viên.................13
KẾT LUẬN..............................................................................................................17
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................18
2


LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhà tư tưởng, nhà lý luận thiên tài đồng thời nhà
văn hóa kiệt xuất của cách mạng Việt Nam. Toàn bộ di sản tư tưởng của Người là
một kho báu văn hóa của dân tộc, hàm chứa nhiều lĩnh vực rộng lớn và phong phú.
Trong toàn bộ hệ thống tư tưởng của Người thì tư tưởng về văn hóa có vai trò quan
trọng trong việc phát huy nhân tố con người trong đời sống xã hội, đặt nền tảng cho
vấn đề xây dựng nhân tố con người trong quá khứ, hiện tại và cả tương lai, thể hiện
sự quan tâm đặc biệt của Hồ Chí Minh đối với con người. Văn hóa của con người
do con người vì con người lấy con người làm hạt nhân sâu chuỗi giá trị phát triển.
coi con người là vốn quý nhất, là nhân tố quyết định mọi thành công; con người vừa
là mục tiêu, vừa là động lực trong sự nghiệp cách mạng và xây dựng đất nước.
Trong bối cảnh tồn cầu hóa, hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay và xây
dựng đất nước theo định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa đã và đang đặt ra yêu cầu là phải
đào tạo nguồn nhân lực trẻ có kiến thức chun mơn cao, có tư tưởng chính trị vững
vàng, có năng lực tư duy độc lập để giải quyết những vấn đề khoa học kĩ thuật, sản
xuất, văn hóa, giáo dục. Xây dựng lối sống văn hóa vững vàng cho sinh viên, Đảng
viên luôn được Đảng, Nhà nước, xã hội quan tâm. Một nguồn nhân lực chủ yếu của
đất nước, đã trở thành một nhiệm vụ cấp bách trong xây dựng xã hội chủ nghĩa ở
nước ta hiện nay. Việc xây dựng lối sống văn hóa cho sinh viên, Đảng viên theo tư
tưởng Hồ Chí Minh chính là tạo ra một lớp người trẻ có lí tưởng cách mạng, đạo
đức, lối sống văn hóa, đồng thời định hướng cho họ hướng tới những giá trị chân,

thiện, mĩ, góp phần xây dựng lối sống sinh hoạt đáp ứng yêu cầu của sự phát triển
con người Việt Nam trong điều kiện mới của đất nước. Từ những tư tưởng cơ bản
của Hồ Chí Minh về văn hóa và việc vận dụng tư tưởng vào thực tiễn sinh viên nên
em quyết định thực hiện đề tài: “Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa và ý nghĩa của
nó đối với sinh viên” để đề cao nhiệm vụ xây dựng văn hóa, nâng cao nhận thức, tư
duy lí luận, rèn luyện tác phong, nâng cao đạo đức cách mạng cho sinh viên, thực
hiện tốt các nhiệm vụ quan trọng của Đảng và nhà nước ta đề ra.

3


CHƯƠNG 1
NỘI DUNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HĨA

1.1 Quan điểm chung của Hồ Chí Minh về văn hóa
1.1.1 Định nghĩa văn hóa của Hồ Chí Minh
Khái niệm văn hóa có nội hàm rất phong phú và ngoại vi rất rộng. Vì vậy
đã có hàng trăm khái niệm khác nhau về văn hóa. Tháng 8 năm 1943 khi còn trong
nhà tù của Tưởng Giới Thạch, lần đầu tiên Hồ Chí Minh đã đưa ra một định nghĩa
của mình về văn hóa. Định nghĩa này của Hồ Chí Minh có rất nhiều điểm gần với
quan niệm hiện đại về văn hóa. Người viết: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của
cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức,
pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt
hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và
phát minh đó tức là văn hóa. Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh
hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những
nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”1. Trên thực tế văn hóa bao gồm toàn
bộ những giá trị vật chất và những giá trị tinh thần mà loài người đã sáng tạo ra
nhằm đáp ứng sự sinh tồn và cũng là mục đích cuộc sống của lồi người.
1.1.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh về quan hệ giữa văn hóa với các lĩnh

vực khác
Quan hệ giữa văn hóa với chính trị, Hồ Chí Minh cho rằng trong đời sống
xã hội có bốn vấn đề phải được coi là quan trọng ngang nhau và có sự tác động qua
lại lẫn nhau, đó là chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Hồ Chí Minh cho rằng, chính
trị có được giải phóng thì văn hóa mới được giải phóng. Chính trị giải phóng sẽ mở
đường cho văn hóa phát triển. Cách mạng giải phóng dân tộc phải được tiến hành
trước hết. Tuy vậy, văn hóa khơng thể đứng ngồi mà phải ở trong chính trị, tức là
văn hóa phải phục vụ nhiệm vụ chính trị.

1

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, t.3, tr.458

4


Trong mối quan hệ văn hóa với kinh tế, Hồ Chí Minh chỉ rõ kinh tế thuộc
về cơ sở hạ tầng, là nền tảng của việc xây dựng văn hóa. Văn hóa là kiến trúc
thượng tầng nhưng cơ sở hạ tầng của xã hội có kiến thiết rồi, văn hóa mới kiến thiết
được và có đủ điều kiện phát triển. Tuy nhiên, văn hóa cũng khơng thể đứng ngoài
mà phải đứng trong kinh tế, nghĩa là văn hóa khơng hoàn toàn phụ thuộc vào kinh
tế, mà có vai trò tác động tích cực trở lại kinh tế. Tóm lại, sự phát triển của chính
trị, kinh tế, xã hội, sẽ thúc đẩy văn hóa phát triển. Ngược lại, mỗi bước phát triển
của kinh tế, chính trị, xã hội đều có sự khai sáng của văn hóa
Quan hệ giữa văn hóa với xã hội, giải phóng chính trị đồng nghĩa với giải
phóng xã hội, từ đó văn hóa mới có điều kiện phát triển. Xã hội thế nào văn hóa thế
ấy. Trong xã hội thực dân phong kiến, thì văn nghệ cũng bị nô lệ, bị tồi tàn không
thể phát triển được. Vì vậy phải thực hiện cách mạng giải phóng dân tộc, giành
chính quyền về tay nhân dân, giải phóng chính trị, giải phóng xã hội, thì mới giải
phóng được văn hóa.

1.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của văn hóa
1.2.1 Văn hóa là mục tiêu, động lực của sự nghiệp cách mạng
Văn hóa là mục tiêu. Mục tiêu là là những giá trị mà con người cần phải
hướng tới. Mục tiêu của cách mạng Việt Nam là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã
hội, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Như vậy, cùng với chính trị, kinh
tế, xã hội, văn hóa nằm trong mục tiêu chung của toàn bộ tiến trình cách mạng. Văn
hóa là mục tiêu - nhìn một cách tổng quát là khát vọng của nhân dân về các giá trị
chân, thiện, mỹ. Đó là một xã hội mà đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân
luôn luôn được quan tâm và không ngừng nâng cao, con người có điều kiện phát
triển toàn diện.
Văn hóa là động lực. Động lực là cái thúc đẩy làm cho phát triển. Tất cả
đều quy tụ ở con người và có thể được xem xét dưới góc độ văn hóa. Tuy nhiên,
nếu tiếp cận các lĩnh vực văn hóa cụ thể trong tư tưởng Hồ Chí Minh, động lực có
thể nhận thức ở các phương chủ yếu diện sau.

5


Văn hóa chính trị là một trong những động lực có ý nghĩa soi đường cho
quốc dân đi, lãnh đạo quốc dân để thể hiện độc lập, tự chủ, tự cường.
Văn hóa văn nghệ: góp phần nâng cao lịng u nước, lý tưởng, tình cảm
cách mạng, sự lạc quan, ý chí, quyết tâm và niềm tin vào thắng lợi cuối cùng của
cách mạng.
Văn hóa giáo dục: diệt giặc dốt, xóa mù chữ, giúp con người hiểu biết quy
luật phát triển của xã hội. đào tạo con người mới, cán bộ mới nguồn nhân lực chất
lượng cao cho sự nghiệp cách mạng.
Văn hóa đạo đức, lối sống: nâng cao phẩm giá, phong cách lành mạnh cho
con người hướng đến cái chân, thiện, mỹ.
1.2.2 Văn hóa là một mặt trận
Hồ Chí Minh khẳng định văn hóa là một mặt trận, tức khẳng định vai trò, vị

trí của văn hóa trong sự nghiệp cách mạng, coi mặt trận văn hóa cũng có tầm quan
trọng như mặt trận quân sự, kinh tế, chính trị.
Hồ Chí Minh coi mặt trận văn hóa như cuộc chiến khổng lồ giữa chính và
tà, giữa cách mạng và phản cách mạng. Cuộc chiến đó rất quyết liệt, rất lâu dài,
song cũng rất vẻ vang. Trong cuộc chiến đó người nghệ sĩ là chiến sĩ, tác phẩm văn
nghệ là vũ khí đấu tranh. Trước khi giành lấy chính quyền văn nghệ có nhiệm vụ
thức tỉnh quần chúng, tập hợp lực lượng, cổ vũ cho thắng lợi tất yếu của cách mạng.
Sau khi có chính quyền, văn nghệ phải tham gia vào công cuộc bảo vệ và xây dựng
chế độ mới, xây dựng con người mới. Mặt trận văn nghệ lúc này còn gay go hơn,
quyết liệt hơn, bởi thắng đế quốc thực dân đã khó, thắng nghèo nàn, lạc hậu còn khó
hơn nhiều.
Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang đó, Hồ Chí Minh yêu cầu “chiến sĩ nghệ
thuật cần phải có lập trường vững vàng, tư tưởng đúng…Đặt lợi ích của kháng
chiến, của tổ quốc, của nhân dân lên trên hết, trước hết”. Phải ngòi bút là vũ khí
sắc bén trong sự nghiệp “phò chính trừ tà”. Phải bám sát cuộc sống thực tiễn, đi sâu
vào quần chúng, để phê bình nghiêm khắc những thói xấu như tham ơ, lười biếng,
lãng phí, quan liêu, và ca tụng chân thật những người tốt việc tốt để làm gương mẫu
6


cho chúng ta ngày nay và giáo dục con cháu đời sau. Đó chính là “chất thép” của
văn nghệ theo tinh thần “kháng chiến hóa văn hóa, văn hóa hóa kháng chiến”.
1.2.3 Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân
Mục tiêu của văn hóa là phục vụ quần chúng. Do vậy, mọi hoạt động văn
hóa phải trở về với cuộc sống thực tại của quần chúng, phản ánh được tư tưởng và
khát vọng của quần chúng.
Tại Đại hội văn nghệ toàn quốc lần thứ III (ngày 1-12-1962) Hồ Chí Minh
nói với văn nghệ sĩ: “Quần chúng đang chờ đợi những tác phẩm văn nghệ xứng
đáng với thời đại vẻ vang của chúng ta”. Tác phẩm xứng đáng với thời đại phải là
những tác phẩm vừa hay, vừa chân thật. Người nói: “quần chúng mong muốn

những tác phẩm có nội dung chân thật và phong phú, có hình thức sáng tạo và vui
tươi. Khi chưa xem thì muốn xem, xem rồi thì bổ ích”. Đó là một tác phẩm hay. Một
tác phẩm hay là tác phẩm diễn đạt vừa đủ điều muốn nói, ai đọc cũng hiểu được và
khi đọc xong phải suy ngẫm. Tác phẩm đó phải kế thừa tinh hoa văn hóa dân tộc,
mang hơi thở của thời đại, phản ánh chân thật những gì đã có trong đời sống, vừa
phê phán cái dở, cái xấu, cái sai, hướng nhân dân đến cái chân, cái thiện, cái mĩ.
Muốn như vậy, phải trả lời được các câu hỏi: Viết cho ai? Mục đích viết? Lấy tài
liệu đâu mà viết? Cách viết như thế nào? Viết phải thiết thực, tránh cái lối viết rau
muống mà ham dùng chữ. Nói cũng vậy. Nói ít, nhưng nói cho thấm thía, nói cho
chắc chắn, thì quần chúng thích hơn. Tóm lại “từ trong quần chúng ra, về sâu trong
quần chúng”. Trên cơ sở đó để định hướng giá trị cho quần chúng. Chiến sĩ văn hóa
phải hiểu và đánh giá đúng quần chúng. Quần chúng là những người sáng tác rất
hay. Họ cũng cung cấp cho những nhà hoạt động văn hóa những tư liệu quý. Và
chính họ là những người thẩm định khách quan, trung thực, chính xác các sản phẩm
văn nghệ. Văn hóa văn nghệ là một mặt trận, nghệ sĩ là chiến sĩ, tác phẩm Văn hóa
Nghệ thuật là vũ khí sắc bén trong đấu tranh cách mạng2.

2

ThS Ngô Thị Thu Hoài, ThS Phan Thị Thanh Lý, ThS Đỗ Thị Ngọc Lệ; Tập bài giảng
Tư tưởng Hồ Chí Minh (Tài liệu dành cho sinh viên hệ đại học không chuyên ngành lý
luận chính trị) 2020, trang 70

7


1.3 Quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới và giữ gìn bản
sắc văn hóa và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.
1.3.1 Quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới
Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Tháng 8-1943, cùng với việc đưa

ra quan niệm về ý nghĩa của văn hóa, Hồ Chí Minh quan tâm đến việc xây dựng nền
văn hóa dân tộc với năm nội dung lớn định hướng cho việc xây dựng một nền văn
hóa dân tộc:
Một là Xây dựng tâm lý, tinh thần độc lập tự cường. Đóng vai trị quan
trọng nhất và là điểm xuất phát trong xây dựng nền văn hóa mới, nó quyết định
hành động, thái độ của ta trong quá trình xây dựng. Bởi vì có xây dựng tâm lý,xây
dựng tinh thần độc lập tự cường, thì chúng ta mới có thể xây dựng được các yếu tố
tiếp theo. Để xây dựng được điều này, Đảng ta phải thường xuyên giáo dục làm cho
mỗi công dân ý thức được nghĩa vụ, trách nhiệm của mình đối với vận mệnh của đất
nước: dám nghĩ, dám làm, có niềm tin vào sức mạnh của dân tộc và tương lai tươi
sáng của đất nước. Có thể nói, đây là biểu hiện cao nhất của văn hóa và cũng là định
hướng cốt lõi nhất trong xây dựng nền văn hóa dân tộc trong tư tưởng Hồ Chí Minh.
Hai là Xây dựng luân lý (luân thường đạo lý), biết hy sinh mình, làm lợi
cho quần chúng. Với Hồ Chí Minh đây là một trong những nội dung quan trọng
nhất trong những chuẩn mực đạo đức xã hội mà mọi người Việt Nam cần hướng tới.
Để đạt được chuẩn mực này trước hết mỗi cán bộ, đảng viên phải thật sự “cần,
kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư” để làm mực thước cho hân dân noi theo. xây dựng
luân lý trong tư tưởng Hồ Chí Minh là xây dựng văn hóa lối sống, cách cư xử của
từng con người trong xã hội mới nhất là đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên của
Đảng. Điều này, thể hiện cả nghĩa vụ lẫn trách nhiệm của từng cá nhân đối với Tổ
quốc, dân tộc.
Ba là Xây dựng xã hội, mọi sự nghiệp liên quan đến phúc lợi của nhân dân
trong xã hội. Mọi sự nghiệp liên quan đến phúc lợi của nhân dân trong xã hội. Xuất
phát từ quan điểm lấy dân làm gốc, Hồ Chí Minh xác định ngay từ đầu sự nghiệp
của cách mạng phải xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân.
8


Suốt đời chiến đấu vì lý tưởng cao cả là giành lại độc lập cho Tổ quốc, hạnh phúc
cho nhân dân.

Bốn là Xây dựng chính trị, dân quyền. Hồ Chí Minh định hướng xây dựng
một nền chính trị tiến bộ cho đất nước phải thể hiện được bản chất của chế độ mới
thật sự của dân, do dân và vì dân. Theo người, dân quyền là quyền của người dân
trong các lĩnh vực đời sống xã hội và các quyền của nhân dân phải được bảo vệ và
được ghi nhận bằng Hiến pháp, pháp luật.
Năm là Xây dựng kinh tế, phát triển. Hồ Chí Minh coi mục tiêu xây dựng
kinh tế, cũng vì sự phát triển văn hóa. Đồng thời, văn hóa cũng là nội lực mạnh mẽ
để xây dựng, phát triển nền kinh tế của đất nước. Với Người, nền kinh tế đất nước
chỉ phát triển tốt đẹp, bền vững khi nó được xây dựng trên nền tảng những giá trị
văn hóa tốt đẹp. Và để phát triển sức sản xuất của đất nước Hồ Chí Minh cho rằng,
chúng ta phải tận dụng mọi nguồn lực để phát triển kinh tế.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp. Khi cả dân tộc bước vào cuộc
kháng chiến trường kỳ, gian khổ, Hồ Chí Minh khẳng định lại quan điểm của Đảng
ta từ năm 1943 trong Đề cương văn hóa Việt Nam về phương châm xây dựng nền
văn hóa mới. Đó là một nền văn hóa có tính chất dân tộc, khoa học và đại chúng.
Trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong thời kỳ nhân dân miền Bắc
quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Hồ Chí Minh chủ trương xây dựng nền văn hóa có nội
dung xã hội chủ nghĩa và tính chất dân tộc.
Tóm lại, quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới Việt
Nam, đó là là một nền văn hóa toàn diện, giữ gìn được cốt cách văn hóa dân tộc,
bảo đảm tính khoa học, tiến bộ và nhân văn.
1.3.2 Về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân
loại
Bản sắc văn hóa dân tộc là những giá trị văn hóa bền vững của cộng đồng
các dân tộc VN, là thành quả của quá trình lao động, sản xuất, chiến đấu và giao lưu
của con người VN. Bản sắc văn hóa dân tộc được nhìn nhận qua hai lớp quan hệ.
Về nội dung, đó là lòng yêu nước, thương nòi; tinh thần độc lập, tự cường, tự tôn
9

dân tộc...Về hình thức, cốt cách văn hóa dân tộc biểu hiện ở ngôn ngữ, phong tục,
tập quán, lễ hội, truyền thống, cách cảm và nghĩ...
Bản sắc văn hóa dân tộc chứa đựng giá trị lớn và có ý nghĩa quan trọng đối
với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Nó phản ánh những nét độc đáo, đặc tính
dân tộc. Nó là ngọn nguồn đi tới chủ nghĩa Mác-Lênin. Người nhấn mạnh, “những
người cộng sản chúng ta rất quý trọng cổ điển. Có nhiều dòng suối tiến bộ chảy từ
những ngọn nguồn cổ điển đó”. Vì vậy, trách nhiệm của con người Việt Nam là
phải trân trọng, khai thác, giữ gìn, phát huy, phát triển những giá trị của văn hóa dân
tộc, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng của từng giai đoạn lịch sử. Theo Người,
“dân ta phải biết sử ta, cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”; “càng thấm nhuần
chủ nghĩa Mác-Lênin càng phải coi trọng những truyền thống tốt đẹp của cha ông”.
“Mỗi dân tộc cần phải chăm lo đặc tính dân tộc mình trong nghệ thuật”. Chăm lo
cốt cách dân tộc, đồng thời cần triệt để tẩy trừ mọi di hại thuộc địa và ảnh hưởng nơ
dịch của văn hóa đế quốc, tơn trọng phong tục tập qn, văn hóa của các dân tộc ít
người.
Tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, Theo Hồ Chí Minh, “văn hóa Việt
Nam ảnh hưởng lẫn nhau của văn hóa Đơng phương và Tây phương chung đúc
lại... Tây phương hay Đơng phương có cái gì tốt ta học lấy để tạo ra một nền văn
hóa Việt Nam”. Hồ Chí Minh chú trọng chắt lọc tinh hoa văn hóa nhân loại để làm
giàu cho văn hóa Việt Nam, xây dựng văn hóa Việt Nam hợp với tinh thần dân chủ,
một nhà báo Mỹ viết: “Cụ Hồ không phải là một người dân tộc chủ nghĩa hẹp hòi,
mà cụ là một người yêu mến văn hóa Pháp trong khi chống thực dân Pháp, một con
người biết coi trọng những truyền thống cách mạng Mỹ trong khi Mỹ phá hoại đất
nước Cụ”3 . Hồ Chí Minh tiếp thu nội dung văn hóa là toàn diện bao gồm Đơng,
Tây, kim, cổ, tất cả các mặt, các khía cạnh, tiếp thu cái gì hay, cái gì tốt thì học lấy.
Mối quan hệ giữa giữ gìn cốt cách văn hóa dân tộc và tiếp thu văn hóa nhân loại là
phải lấy văn hóa dân tộc làm gốc, đó là điều kiện, cơ sở để tiếp thu văn hóa nhân
loại.

Trần Văn Giàu (1993), Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam, Nxb. Thành

phố Hồ Chí Minh, tr.331.
3

10


CHƯƠNG 2
VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA ĐỐI VỚI SINH
VIÊN HIỆN NAY
2.1 Tầm quan trọng của văn hóa đối với thệ hệ trẻ đặc biệt là sinh viên
Ngay từ rất sớm Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi trọng việc giáo dục thế hệ trẻ
thành những con người vừa “hồng” vừa “chuyên” để phục vụ cho sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc. Người quan niệm “Thanh niên là rường cột của nước nhà,
chủ nhân tương lai của đất nước, một trong những nhân tố quan trọng quyết định
tương lai, vận mệnh dân tộc, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội”. Thanh
niên hay sinh viên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy
nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát triển thanh niên vừa là mục tiêu, vừa
là động lực bảo đảm cho ổn định và phát triển vững bền của đất nước”; và “Công
tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc”4. Thể hiện sự quan tâm đặc biệt của
Người việc giáo dục, bồi dưỡng con người. Trong đó, giáo dục văn hóa, bồi dưỡng
thế hệ thanh niên đặc biệt là sinh viên chiếm một vị trí quan trọng trong xã hội Việt
Nam hiện nay.
Sự phát triển của xã hội phần lớn phụ thuộc vào thanh niên. Hồ Chí Minh đã
viết “Người ta thường nói: Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật
vậy nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên.
Thanh niên muốn là người chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn
ThS. Phạm Văn Quốc (26/08/2016), Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác giáo dục thanh
niên, [Truy cập ngày 07/09/2021]

4

11


luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải ra sức làm việc để chuẩn bị cho cái
tương lai đó”. Trong quan niệm của Hồ Chí Minh thì tuổi trẻ là mùa xuân của xã
hội, của dân tộc. Hồ Chí Minh chỉ rõ tuổi trẻ không những là người kế tục các thế
hệ trước, mà còn là tương lai của đất nước, của dân tộc. Người đã ví tuổi trẻ như
mùa xuân, bắt đầu của một năm. Thanh thiếu niên đặc biệt là sinh viên có vai trị
đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của xã hội. Vì vậy sinh viên cần phải vận
dụng sáng tạo tư tưởng của Bác vào thực tiễn của thời đại và nhận thức rõ tầm quan
trọng mà mình đang gánh vác.
2.2 Thực trạng lối sống văn hóa của sinh viên hiện nay
Ngày nay, tồn cầu hóa khơng cịn là hiện tượng mới mẽ; nó là một xu thế
khách quan mà mọi dân tộc, dù muốn hay không cũng đều chịu sự tác động của nó.
Tồn cầu hóa đang đưa lối sống Phương Tây vào nước ta. Lối sống ấy, một mặt, tác
động tích cực đến việc làm thay đổi lối sống khép kín, cam chịu, phụ thuộc, ỷ lại
vốn có của người Việt Nam sang một lối sống cởi mở, năng động, tự lập, dám chịu
trách nhiệm, phù hợp với xu thế thời đại.
Tuy nhiên, cũng chính việc tiếp thu lối sống đó một cách thiếu định hướng mà
dẫn đến việc xa rời lối sống theo chuẩn mực đạo đức dân tộc, bùng phát lối sống
thực dụng dẫn đến những tiêu cực trong xã hội có dấu hiệu gia tăng. Nhiều cơng
nghệ thông tin hiện đại đang truyền bá khắp thế giới lối sống sùng bái vật chất, cá
nhân, thực dụng, đua địi, ăn chơi xa hoa, lãng phí, sống trụy lạc, thác loạn, ưa dùng
bạo lực… Tư tưởng sùng ngoại vô hình trung dẫn đến thái độ tự coi thường những
giá trị của bản thân, của dân tộc. Những lối sống đó đang tác động mạnh mẽ về tâm
tư, tình cảm, lối sống của thanh thiếu niên mà đặc biệt là sinh viên. Dẫn đến một bộ
phận sinh viên phai nhạt niềm tin, lí tưởng, chạy theo lối sống thực dụng, sống dựa
dẫm, thiếu trách nhiệm, thờ ơ với gia đình và xã hội, sa vào nghiện ngập, nhiều sinh

viên bỏ học, ký nợ để “sống chung” với games; 2/4 sinh viên đã vào các trang phim
người lớn, thiếu trung thực, gian lận trong thi cử và hiện tượng “sống thử” cũng
đang tồn tại khá phổ biến trong đời sống sinh viên. Đáng lo ngại hơn, nhiều sinh
viên cho rằng đó là chuyện bình thường, họ tự nguyện đến với nhau như một kiểu

12


“góp gạo thổi cơm chung”, trong khi hậu quả là nhiều sự việc đáng tiếc, thậm chí là
những kết cục bi thảm đã xảy ra.
Những biểu hiện trong lối sống nêu trên là biểu hiện của sự xuống cấp về lối
sống văn hóa của một bộ phận sinh viên, thanh niên Việt Nam, là biểu hiện của
quan niệm “lệch chuẩn” đối lập, hồn tồn khơng phù hợp với quan niệm văn hóa
truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam.
Vấn đề này, Chỉ thị số 42-CT/TW của Ban Bí thư đã nhấn mạnh: “Một bộ
phận giới trẻ giảm sút niềm tin, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, sống thực dụng,
thiếu lí tưởng, xa rời truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Một số ít thanh niên
bị các thế lực thù địch lơi kéo, kích động chống phá sự nghiệp cách mạng của Đảng
và dân tộc ta. Tình trạng tội phạm và tệ nạn xã hội trong giới trẻ diễn biến phức
tạp”.5 Vì thế, hơn lúc nào hết, các giá trị văn hóa Hồ Chí Minh, truyền thống tốt đẹp
của dân tộc sẽ trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc, khơi dậy ở thanh niên hay
sinh viên lòng tự hào, tự tơn dân tộc, ý chí kiên cường khơng chịu khuất phục, tình
u Tổ quốc, dẫn dắt sinh viên vượt qua những thách thức, có ý chí vươn lên làm
chủ cuộc sống, xây dựng và giữ gìn lối sống tốt đẹp của con người Việt Nam trong
thời đại mới. Những giá trị văn hóa nói chung, văn hóa lối sống nói riêng trong tư
tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng để tạo ra đội ngũ trí thức tương lai, đồng thời góp
phần phát huy nguồn lực con người.
2.3 Một số biện pháp xây dựng lối sống văn hóa cho sinh viên
Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa từ xưa đến nay đã trở thành kim chỉ nam
của Đảng trong sự nghiệp xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Trong tình trạng đáng báo động về lối sống lệch lạc của thanh niên, sinh viên hiện
nay; toàn xã hội mà đặc biệt là nhà trường, Đoàn thanh niên, Hội sinh viên cấp thiết
cần phải chú trọng quan tâm nhiều hơn về tư tưởng Hồ Chí Minh để vận dụng và
đưa ra các giải pháp nhằm xây dựng lối sống văn hóa cho sinh viên. Cụ thể:
Trung Tâm (16/06/2015), Tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với công tác giáo dục lý
tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ, [Truy cập ngày 07/09/2021]
5

13


- Đẩy mạnh cơng tác giáo dục chính trị tư tưởng trong sinh viên. Nâng cao
nhận thức chính trị, hiểu biết xã hội của sinh viên, tin tưởng vào công cuộc đổi mới
hiện nay, vào con đường đi lên CNXH ở Việt Nam, tránh được âm mưu lôi kéo của
kẻ thù, hình thành nhân cách, hồi bão tốt đẹp. Phải nâng cao chất lượng giảng dạy
bộ môn Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về
Đảng và Bác Hồ, đồng thời phải có hình thức tun truyền sâu rộng làm cho sinh
viên hiểu rõ việc sinh hoạt chính trị vừa là quyền lợi, vừa là nghĩa vụ của bản thân.
Sinh viên phải là những người đi tiên phong trong việc giữ gìn, phát huy các
giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, giá trị văn hóa Hồ Chí Minh, đẩy
mạnh cơng tác giáo dục truyền thống. Các loại hình tổ chức giáo dục truyền thống
cho sinh viên phải đa dạng, phù hợp với tâm lý tuổi trẻ như: sinh hoạt văn hóa, văn
nghệ, đêm thơ, các buổi tọa đàm, gặp mặt giữa các thế hệ… vào các dịp lễ lớn của
dân tộc, ngày truyền thống học sinh sinh viên, ngày thành lập Đoàn thanh niên,
ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Đẩy mạnh các hoạt động hướng về cội
nguồn bằng hình thức tham quan các di tích lịch sử, nhà bảo tàng, đặc biệt là những
địa danh gắn liền với quá trình hoạt động cứu nước của Hồ Chí Minh để sinh viên
hiểu thêm về truyền thống vẻ vang của dân tộc, phát huy truyền thống đó trong điều
kiện mới; để sống, chiến đấu, lao động và học tập theo tấm gương Bác Hồ vĩ đại.
Theo Hồ Chí Minh trước hết là lí tưởng sống cao đẹp, trong đó tinh thần yêu

nước là lẽ sống cao đẹp nhất, là lí tưởng của thanh niên, sinh viên. Tinh thần yêu
nước của sinh viên hiện nay phải gắn với yêu chủ nghĩa xã hội. Người căn dặn:
“Yêu Tổ quốc, yêu nhân dân phải gắn liền với yêu chủ nghĩa xã hội, vì có tiến lên
chủ nghĩa xã hội thì nhân dân mình mỗi ngày một no ấm thêm, Tổ quốc mỗi ngày
một giàu mạnh thêm”6. Yêu nước phải trở thành ý thức thường trực và sâu sắc trong
đời sống của sinh viên, chủ nghĩa yêu nước phải kết hợp với lập trường quan điểm
của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời sinh viên phải làm
cho tinh thần yêu nước ấy biến thành những hành động cụ thể trong đời sống hàng
ngày. Trong bài nói chuyện tại Đại hội sinh viên Việt Nam lần thứ II, Người căn
dặn: “Yêu Tổ quốc: Yêu như thế nào? Yêu là phải làm sao cho Tổ quốc ta giàu
6

Sách Hồ Chủ tịch bàn về giáo dục, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1962, tr.192-194.

14


mạnh. Muốn cho Tổ quốc giàu mạnh thì phải ra sức lao động, ra sức tăng gia sản
xuất, thực hành tiết kiệm”.
- Giáo dục lối sống văn hóa cho sinh viên thơng qua việc xây dựng đời sống
văn hóa tinh thần phong phú lành mạnh. Trước hết, phải đấu tranh chống lại những
cái lạc hậu, lỗi thời, bài trừ các tệ nạn xã hội, những thói quen cũ trong xây dựng lối
sống văn hóa. Tổ chức các buổi hội thảo, tuyên truyền về phòng chống các tệ nạn xã
hội. Tổ chức cho sinh viên đăng ký, cam kết không mua bán, tàng trữ sử dụng chất
ma túy và sa vào các tệ nạn xã hội. Tích cực đấu tranh chống các hình thức mê tín
dị đoan, sử dụng văn hóa phẩm độc hại trong sinh viên. Bằng cách tổ chức, cổ vũ
sinh viên tham gia thực hiện cuộc vận động “Tuổi trẻ sống đẹp”, “Sống và làm việc
theo pháp luật”; xây dựng chế độ tự quản trong sinh viên, thực hiện các quy chế về
nếp sống văn hóa trong nhà trường, trong ký túc xá, trong khu vực mà sinh viên
đang cư trú. Bên cạnh đó, sinh viên cần chủ động tham gia hội nhập và giao lưu văn

hóa với sinh viên nước ngoài để xây dựng những giá trị văn hóa mới. Tuy nhiên,
trong q trình hội nhập và giao lưu văn hóa cần cảnh giác, ngăn chặn âm mưu lợi
dụng giao lưu văn hóa để thực hiện “diễn biến hịa bình” của các thế lực thù địch.
Lợi dụng các phương tiện truyền thông như internet, mạng xã hội... nhằm lôi kéo
sinh chạy theo những tệ nạn xã hội để từng bước hủy hoại nhân cách, làm cho thế
hệ trẻ, đặc biệt là sinh viên ngày càng xa rời lối sống tốt đẹp của dân tộc. Vì vậy,
phải ra sức đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh với các phong trào “Sinh viên 5 tốt”, “Sinh viên tình nguyện”, “Sống và học
tập theo tấm gương của Bác”, làm cho các phong trào thi đua ấy thật sự trở thành
động lực mạnh mẽ thúc đẩy việc xây dựng lối sống văn hóa trong sinh viên. Các chi
đoàn cần tiến hành sinh hoạt đọc báo, sinh hoạt lớp thường xuyên, các bài báo của
chi đồn cần được đóng thành tập lưu trữ qua nhiều năm.
-Sinh viên hiện nay phải biết lấy những phẩm chất văn hóa đạo đức của Bác
làm mục tiêu phấn đấu. Thực hành chuẩn mực đạo đức cần, kiệm, liêm, chính đối
với sinh viên là rất cần thiết. Phải cần cù, siêng năng; lao động có kế hoạch, sáng
tạo, khơng lười biếng, không ỷ lại hay dựa dẫm; biết tiết kiệm sức lao động, tiết
kiệm thời gian; không xa xỉ, khơng hoang phí, khơng bừa bãi, khơng phơ trương.
15


Phải trong sạch, không tham lam; không tự cao, tự đại, ln chịu khó, khơng ngừng
học tập cầu tiến bộ, luôn tự kiểm điểm bản thân để phát triển điều hay, sửa đổi điều
dở của bản thân mình. Rèn luyện đạo đức, lối sống cao đẹp là quá trình gian khổ,
vừa phải thấm nhuần đạo đức, vừa đấu tranh để tự xóa bỏ lối sống khơng lành mạnh
trong chính bản thân mình. Đấu tranh vượt lên chính mình là đấu tranh khó khăn
nhất, bền bỉ nhất. Mỗi sinh viên thường xuyên chăm lo tu dưỡng văn hóa đạo đức
như việc rửa mặt hàng ngày, đấy cũng là công việc phải làm kiên trì bền bỉ suốt đời.
- Để hình thành lối sống văn hóa cao đẹp trong sinh viên, tránh xa những suy
nghĩ và hành vi sai trái, lệch lạc theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, việc trau dồi tri thức là
rất quan trọng. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với nước ta trong việc đẩy mạnh sự

nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Muốn tiếp thu
được những thành tựu khoa học, giá trị văn hóa của thời đại, trở thành người tài
năng, đóng góp nhiều cho xã hội thì trước hết sinh viên phải trang bị vốn tri thức
phong phú trên nhiều lĩnh vực.
Giáo dục lối sống văn hóa cho sinh viên thơng qua việc đẩy mạnh chương
trình học tập, nghiên cứu khoa học và phát triển tài năng trẻ. Q trình học tập,
nghiên cứu khoa học nghiêm túc địi hỏi nhiều mặt ở sinh viên như: phương pháp tư
duy sáng tạo, ý chí, nghị lực vượt khó, bản lĩnh, trung thực, khiêm tốn, ý thức trách
nhiệm cá nhân, hoài bão, ước mơ. Qua đó, rèn luyện cho sinh viên một tác phong
làm việc khoa học và một lối sống lành mạnh. Nhà trường phải tạo môi trường và
điều kiện cho sinh viên học tập, phát huy các phong trào vượt khó học tốt, phát triển
mạnh mẽ các loại hình hoạt động hỗ trợ học tập, câu lạc bộ ngành học, mơn học.
- Xây dựng lối sống văn hóa cho sinh viên thông qua các hoạt động xã hội từ
thiện và tình nguyện. Hoạt động từ thiện xã hội của sinh viên cần tập trung vào việc
giúp đỡ gia đình thương binh liệt sĩ, những người tàn tật khó khăn, ủng hộ đồng bào
lũ lụt và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội góp phần phát triển kinh tế văn hóa
vùng sâu, vùng xa, qua đó giáo dục truyền thống cách mạng, lòng nhân ái, thương
yêu đùm bọc lẫn nhau, ý thức chung sống trong cộng đồng của người sinh viên. Để
hoạt động này trở thành phong trào sâu rộng, có hiệu quả cần đẩy mạnh cơng tác
tuyên truyền, tổ chức vào thời điểm phù hợp. Hình thức tổ chức là phối hợp chặt
16


chẽ liên quan giữa các ngành để tổ chức gây dựng chiến dịch “Ánh sáng văn hóa”,
“Xóa nạn mù chữ”...và các đợt lao động tình nguyện làm đường, cầu, cống, nhà trẻ
như “Mái ấm tình thương, lon sữa yêu thương”, “Tết đoàn viên”, “Mùa hè xanh”…
ở các địa phương, nhất là vùng sâu, vùng xa, nơi căn cứ cách mạng. Cách cư xử, đối
với đồng bào thì thân ái, ln trong tư thế sẵn sàng giúp đỡ.
KẾT LUẬN
Ngày nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của đời sống kinh tế, văn hóa và

những địi hỏi của q trình hội nhập quốc tế, những tư tưởng của Hồ Chí Minh về
văn hóa nói chung, văn hóa lối sống nói riêng vẫn cịn giữ ngun giá trị thời sự,
những tư tưởng đó đã và đang là “kim chỉ nam” hướng dẫn chúng ta xây dựng một
lối sống văn hóa cao đẹp. Sinh viên Việt Nam là những tri thức của đất nước, họ sẽ
là những người đóng vai trị chủ chốt trong công cuộc xây dựng đất nước. Thế kỷ
21 là thời đại của văn minh trí tuệ, của sự phát triển khoa học kĩ thuật vượt bậc, nên
rất cần có những con người trẻ tuổi, có trình độ, năng lực sáng tạo cao và tư tưởng
vững vàng, có khả năng tiếp nhận cái mới nhanh và thích nghi kịp thời linh hoạt với
sự thay đổi nhanh chóng của xã hội hiện đại, đại diện cho một thế hệ tiên tiến mới.
Thì phải chú trọng cơng tác giáo dục văn hóa đời sống, đặc biệt là giáo dục văn hóa
cho sinh viên, giúp cho họ biết vươn lên làm chủ một cách đúng đắn tri thức hiện
đại, trở thành những con người đủ đức đủ tài, thực sự là những công dân vừa
“hồng”, vừa “chuyên”, góp sức xây dựng đất nước ta “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”
như mong ước của Bác Hồ và cũng chính là mong ước của tất cả những người dân
Việt Nam chúng ta.
Quy chung lại, mỗi sinh viên chuẩn bị hành trang vào đời thì ngồi việc tích
lũy những kiến thức khoa học, cơng nghệ, ngoại ngữ... thơi thì chưa đủ. Phải nên
quan tâm qn triệt việc giáo dục, rèn luyện đạo đức tác phong, lối sống sinh hoạt
cho mình. Để tránh dẫn tới hình thành lối sống, tư tưởng lệch lạc, phiến diện, khơng
chính chắn, thiếu hụt những giá trị nhân văn trong quá trình hình thành và phát triển
nhân cách. Nếu lơ qua và không quan tâm việc rèn luyện nhân cách thì dễ dẫn đến
nguy cơ làm suy thối, thậm chí biến dạng q trình phát triển của nhân cách của
sinh viên thời đại mới. Hơn lúc nào hết, cùng với việc đẩy nhanh tốc độ phát triển
17


kinh tế đất nước và hội nhập quốc tế, việc xây dựng lối sống văn hóa địi hỏi phải
qn triệt sâu sắc tư tưởng văn hóa lối sống của Người, vận dụng sáng tạo phù hợp
với thực tiễn thời đại. Điều đó sẽ giúp Sinh Viên tự hồn thiện bản thân mình, góp
phần xây dựng q hương, đất nước ngày một trong sạch và giàu mạnh.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, t.3, tr.458
2. ThS Ngơ Thị Thu Hồi, ThS Phan Thị Thanh Lý, ThS Đỗ Thị Ngọc Lệ;
Tập bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh (Tài liệu dành cho sinh viên hệ đại học khơng
chun ngành lý luận chính trị) 2020, trang 70
3. Trần Văn Giàu (1993), Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam,
Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh, tr.331.
4. ThS. Phạm Văn Quốc (26/08/2016), Tư tưởng Hồ Chí Minh về cơng tác
giáo dục thanh niên, [Truy cập ngày 07/09/2021]
5. Trung Tâm (16/06/2015), Tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với công
tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ,
[Truy cập ngày 07/09/2021]
6. Sách Hồ Chủ tịch bàn về giáo dục, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1962, tr.192194.

18