Nhung ky niem chua benh dong y

Hồi ký - Những kỷ niệm nghề châm cứu thuốc nam


Thư ngỏ
Gi nhi, nhng mit thi chung sng.
Tp hng k nim ngh châm cu, thuc nam . là k nim cn, kính
trng nhi, nhng mit tôi t thi chung sng.
c bit tin. Min, hay
tt c i thi.
Thi tôi nhiu vt l 
có nhng lúc ni nim tri dy, thúc gic tôi nh n truyn nhi nh, ni
xen vào công vic, nên gc ngn này. Chng m
còn nh c, mong k t, thu ci xá cho tôi.
Cúi xin thành tâm kính cáo.
Hà Ni, ngày xuân 2006.
 - u.
Lời tựa
Tp truyn ngng k nim ngh thuc nam, châm ci ký ca mi vn làm
ngh M thut. Ngh M thut co bài bn, chính quy trong mng danh ting
ng M Thut Vit Nam ( ti hc M Thut Hà Ni
ngày nay ).
Tha còn nh, tôi rt ham mê tp v. T khi có ho s  làng ngh ng,
ông dy ch và dy v cho chúng tôi, lòng ham mê hc v c nhân lên gp bi.
 tuu quân, tôi nhnh mnh ngh Y 
bu dành cho tôi t 
t tr m nhu y. Sau khi hòa bình lp li, tôi vn còn ham mun ngh v
trong lòng. Gi c chng m p lên Hà Ni, thi
ng M Thut Vit Nam.
nh mnh ngh y c lng l bám theo tôi, nó xut hin dn dn, t vic
bn thân tôi mc bnh v cha cho tôi, rn mi nh tôi cha bnh vt cho h. Tôi
va hc ngh M thut, va bnh theo nhng gì hc trong sách.

Tôi tt nghing M Thuc chin tranh chng M  n hi ác lit (1966), tôi tình
nguyn vào công tác  Mip theo là gn tròn 6
 vùng
Cc Nam Trung B. Thy có mt tôi  p tc cán b u vui v vi tôi. Chúng tôi,
khi thì cùng nhau x lý mt bc hi cha, khi thì h ging gii bnh
h vi nhau c ng nghip ca h t i,
chng còn gì là cách bit na.
c lnh tr ra min Bng. Tc kho m phc hi, tôi
v li nghành M thut làm công tác là l uan t chu d ng
ý.
i v làm vic là Cc M thut, chc danh ca tôi là cán sc
ng M Thut, làm gi
tôi t  ng xin ngh  ngh ca tôi lp tc
ng chp thun.
Có ai bic rng, t khi tr v n không
b ngh cha bi ch  tay trái ca tôi.
Mt s t bin mi cc Hc vin Quân y thuc B Quc
n tôi. H m tài cc s ng Quân
s ca Hc vin ph trách. H trao cho tôi làm c vn lý luc, Võ thut và
ng sinh hc c truyn. T nh mnh ngh t khi bàn tay v thn cai qun
ngh thut, nhi tôi vào mi công vic ngh y. Th ri nhng vic sách, làm thc nghim
theo yêu cu c tài, dy lý lun, cha bnh, truyn kinh nghim thc hành cha bu phi
làm xen k nhau, làm liên tc không ngng.
Khi ng ca công vic tôi làm ngày càng rng m, mt yêu cu mt ra cho tôi cn phi tin
hành ngng kin gii riêng trong nghiên cu, nhng bài ging lý lun, nht
cha bnh hiu qu, tôi gom chúng thành t, in thành sách, cho phát hành rng rãi.
Nhn thy,  trong pht kinh nghiy t các b u ghi chép
vào cn thn, khá nhing dn tìm huyt  i tht, tôi luôn nhc v tác dng phi hp
gia huyt này cùng vi mt, hoc nhiu huy có thêm nhiu tác dc
viên d nh nht vn là nhng câu truyn cha bnh c th. Vì th, tôi nnh vit li nhng kinh

nghim ca tôi tin hành cha bnh  
Cha b tay trái ca tôi, vit lách v ngh cha bnh li là bên trái ca 
vn c vit. Bi vì mi ln tôi cha cho mi bnh  mt vùng khác nhau, hoàn cnh sng ca h
khác nhau, tht c u là k nim sng, khó quên ca riêng tôi.
Tôi vit li nhng k nim này va là cho riêng tôi, li còn là nhng ví d c th i tp cha bnh
bng phép châm cu. Cho nên  mi bnh, t chng biu hin, din bin ca chng trn ch
bnh danh, cht, dùng th pháp b hay t, kt qu cha ra sao, tt thu ghi li rt rõ
ràng.
Pht vi ch t không tránh khi li vn, sai lung gì v kinh
nghim cha bnh, tôi tht lòng không dám du ngh mà mô t 
i tâm huyc sách m lòng.
Tác gi

Lời đề dẫn
Sau khi tp hng k nim ngh châm cu, thuc phu, nhân
 cho anh ch t
s bng bn bè.
Nhng ý kin phn hi cho bit, 30 câu truyn là 30 bài kinh nghim cha
bnh rt c th, ri trong ngh.
i cao tui Vit Nam, gi giy mng th 70 tui cho tôi. Tôi cht thy thi gian
còn li  i ca mình rhi ghi li nhc khi tui già có th 
Mong mun nhng k nim ca cá nhân tôi s i mu có ích cho m
lc thêm 34 mu truyn nm cha bnh.
Vi 30 truyn  tc, có thêm 34 truyn  tp này, gp li thành 64
truyi dung ca nhiu mt bnh và phép cha bnh  
các khoa: Nam, ph, lão, u, ngoi cm, n
Có bn hc hn, s c ông cha cho khi bnh, không phi ch có
ng chuyn ông vit lng  con s  li bn ca tôi
rng : Kinh Dch có 64 qu, mi qu gng và quái h. Mi quái li có 3 hào, v chi
mi qu dch có 6 hào. Do v trí c trong mi quái khác nhau, bi

 sc din t mi bin hoá ca vn s, vn vng, nh
có tài bi 8 ca trch. Chúng 
trong tr p mà không tìm thy li ra. Cui cùng, chúng dành chu bó
giáo quy hàng. 64 câu truyn tôi vit li, tuyt phi có
t trong truyc tôi ng  Dch. Mi huyt trong mt
t hào trong qu dch. Mt huyt trong mn tác
dng ch tr khác nhau c dng tính ch ca mi hào, trong mi quái
ca qu D truyn, li là nhng k nim r,  nhiu thi gian và hoàn
cnh sng khác nhau ci tôi.
Trong các truyn k trên, còn mn cha bnh bng châm ct kt qu, phi
chy huy
 i bnh, cn pht lòng tin vào thy thuc và tuân theo nhu
thy thung dng, sinh hot, ngh ng kinh nghit
n các th  th thao tác khác nhau ca tng th pháp khác
nhau. Cho nên  cui tp này, tôi trích thêm ph pháp b, t cm nang
chn tr  Dùng thuc và châm co trn vn mong mun ca tôi.
Bng nghic tp hi ch giáo.
Tôi tht lòng cm t.
Phần thứ nhất
1 - Chữa bệnh mắt vàng
Mt bui ching M thut Hà Ni, theo
 thôn Hnh, xã Quang Minh, huyn Hip Hoà, tnh Hà Bt Bc Giang
c, bng có ông Tô Duy là bn hc cùng khóa, bên khoa hi ho n
tìm tôi, nh tôi sang cha bnh cho con gái ch i ông  nh.
Khi tôi ti, ông Tô Duy gi cô gái chng 13-14 t trong bung st, khi nhìn thy
mt cô ta rt l. Lòng trng mu chm vàng.
Thn ca m n. Tôi hn ra chng này  cô bé t bao
 y mt gi ng h, bi vì mi x y mt cô bé rt bình

Tôi cht tính rng  nh vin huyn trên ph Th s i, tri li sp

ti, cn gp ông ch  nh vin ngay. V v, tôi lin
nói vn ngay mp, chun b
mt cây tre bu  nh vin cho kp th
Trong khi ông ch p, tôi m quyn sách Châm cn mc
t rm du, ý xá, tr mi ly kim, sát
trùng ri châm các huyt k  pháp, l t c sau.
Qua ch nhà và bà con dt v c sn võng, da  c
y, ông Tô Duy reo lên kinh ng mng tr li r là khi tôi châm kim,
ông Tô Duy và
i na ngc mt cô gái, h t ca cô. Nghe ting reo y, tôi
ng d quan sát. Qu nhiên th
th.
Lúc này ông ch và bà con t ngoài sân ùa c vào nhà.Tôi nói vi ông ch mt cách nng, na dè
chng r nh vi p và võng. Hãy
i ti nay tôi sang châm cho em mt ln na, nu sáng mai bnh không tr li thì ta có th yên tâm cha
 nhà. Nu thy bnh tr lnh vip, vì hin gi này thy bnh c
 nhi
nh cho cô gái, thy mt cô trng và thn thì
trong snh. Tuy vy tôi vn châm cho cô gái mt ln na,
t nh khi hn.
Cu ching Min Nam ra, tôi tr l nhà tôi 
nh tôi thi 
chuyi vi mi, cht thy mi tiêu nhy vt qua bng hoa, t sân
t sang cho nhanh. Ông nhìn tôi và hi tôi
u còn nh i tôi tr li, p :
 con bé b bnh ma cho ngày y chng, có con ri . Anh Su
à, sut t n bây gi mt ca cháu không b vàng li n
Ngày nay, vi hc viên, mi khi dn bnh gan, mng k li chuy nhc cho hc
viên bit quý b m ca c 
cha cho bu có hiu qu  c li mt nguyên tc

: Mun khai thác giá tr c kinh nghic ht, phi khai thác
t mi du huy
Theo phn Du huyt h các b sách dy châm cu khác nói chung, tác dng
ch tr ca huy. Các tác dc quy vào my m :
1- Tác dng vào bnh tng ph ng vi v trí ca huyt (nu
huyt nm  i, ngc, bng).
2- Tác dng vào bnh ti ch, lân cn và nhng thi tác dn tng
ph s thuc cng k
3- Tác dc hinh  rt xa (gi là tác dng vio), hoc bnh  nhng kinh
khác, không có quan h tng ph, kinh lc biu lý nhau vng kinh s thuc.
4- Có nhng huyt không ni có tác dc hiu l lùng, gi là Kinh
ngoi k huyt.
5- Nhiu sách xut bn gng ch tr ca huyt, còn ghi thêm
tác dng phi hp ca huyt, thc cht là nhn tác dng ca
bn huyt góp vào cùng tác dng ca các huy
V tr liu, ta thy : Mt huyt có tác dng ch tr nhiu loi bnh; mt bnh có th dùng nhiu huy
tr. Do vy, m hiu qu bng là mt tp hp giá tr c hiu ca s huyt
vi b
T i ht tp truyn, mu cùng nhau phân tích theo cách nêu trên.
Bu t t cha bnh mt vàng này.
- Huyt Não h - Cng kim, cm cu. Cng kim vào não là
cht ngay. Phi châm kim luch t i lên. Ch tr : m mt vàng; ,,, -
Huy tr : viêm gan, viêm túi mt, giun chui ng mt vàng da - Huym du - Ch tr
: Viêm gan, viêm túi mt, giun chui ng mtn - Huyt ý xá - Ch tr : bnh gan,
viêm gan, viêm túi mt, mình nóng mt vàng. Tng hp tác dng ch tr ca 4 huy
cho hiu qa cha chng mt vàng rt ti thc, các c n th 
khoa hc ngày nay : Chng mt vàng là do bnh  gan, mt.
2 - Chữa bệnh sốt rét sưng lá lách
 mang ký hiu K.19 c
ng mòn H a phn binh trm 4.

ng l, hàng ngày, khi ti bãi khách, chúng tôi lo n i
c s cao cp, công tác  i hc Y Khoa Hà Ny gi
ng gi nhau bng chí, hoc tui tôi ri, nên tôi gi bng
ông cho phi) ti nói vng chí Su à, tôi va gp mt ông chính u binh tri
a tôi. Ông y b s bi yu lt
mà vn phi vào binh trm  hp. T hôm nay, ông ng vp tôi (
tc ông Hiu ), bic s cao cp chính hiu, l Hà Ni, ông y hi tôi
xem có thuc gì hiu qu ng thung dùng hin nay hay không? Tôi nói vi ông y rng,
s thu là thuc phòng và cha st rét, mc c
Nhìn thy ông y mang bnh nc s mà không có loi
thuc, trong lòng tôi bun lng chí th dùng phép châm c cha giúp ông y,

N lòng ông Hiu, vì ông vn rng
ng hái ly ri ch bt ông giáo dy ngh tn tu
n l ngh ca ông. Ông Hiu ling cho v chính u n ông
này chp nhn cách cha ca tôi. Hu cha bc ph c
phng. T y mi ngày hành quân ti, tôi nh 
i vi tôi, giúp vic thc, thay c phn vic khác c a bnh.
Theo sách Châm cu hc tôi mang theo, trong phn tr liu hc, bnh này phi cu bng mi ngi  ba
huyt :T c t ca hoàn cnh hành quân mang n
li sui c ngày. T tm ngh t, nên tôi thay phép cu
b tn thi gian,  mt 2 mi ngi nhng th g hiu qu
trong mt s ngn ngày, tôi  thêm huy
u k din vi ông chính u u tiên, sang ngày hôm sau, m
ph thy tt dc
c n ôn châm th 
i cn v c ba lô c  a ông tuy chng nng n là
 ni cn v t lên trên cái ba lô vn qúa nng n và cng knh ca
anh.
Ngày th n mt trm mà t  ng v p.Trm này vn

không phc ngh lu cha bnh ci ý
 ban ch huy trm b trí bãi khách, m lng thi, kt hp cha cho ông ln
th ba, th  ti hôm sau na.
Trong ngày ngh li  trm, ông chính u  chin s giao liên ca
trng bào gi ly gà và go np. Ông giao cho trm n
gà, mi ban ch u vào liên hoan vi ông. Ông còn bàn vi trm cung cp
thêm cho c t s m ruu này là mt c ch c bit, ngoi l thông
ng ca binh trm.
Trong cuc chuyn trò, ông chính u không th dc ni vui mng, khi ông k v cm
giác sc kho ca mình. Ông thi t chng nghim vic này, bác s ng
 chc phó bnh ving bnh vin tnh Qu
nn, kim tra lâm sàng vùng gan, lách ông chính ui nhn xét rng :
t là hiu qu. Gan và lách ca chính u  t nhi
n vi bác s  câu truyn trong trm giao liên. Tip theo, tôi
t theo du huyt hc, mu ông hiu thêm v tác dng ca mi huyt trong

Huyt T du - Ch tr : gan,  ng ; tích t i, st rét lâu ngày Huyi
huyt l ngoài kinh)  Ch tr  Ch tr 
Huyt Công tôn
(loi lc huyt ca kinh t, chuyên tr bnh mn tính ca tng ph s thuc)
 Ch tr t rét; st th lnh
Tng hp tác dng ca 4 huyt trên, cha hiu qa nhanh chng bnh sa ông chính
y, mng nghim hôm nay.
n, kinh nghim lúp tôi chc nhiu ca bnh ci st rét,
. Trong sui  c ca min Cc nam
Trung B, kinh nghit keo gn bó tôi vn sau này, khi tr v min
Bc, con gái tôi và hc viên ca cho nhi  phc
viên, nh
 v, nu b mc bnh st rét r
to, h c cha khi sau t bi ngày.

Bnh st rét ru, tôi ghi li chuyi mt
u kim ch ng nghip tham kho th dùng
3 - Chữa bệnh nhiệt nhập tâm bào, người bệnh sốt cao, thấy hình ảnh lạ đe
doạ
Khong gin chuyc, t mt
 ca tnh Bình Thun, v  ca tc, nm  phía nam huy
(thuc tng ngày nay).
Trên tuyng rng này, có mn phng tranh (rng
tranh bng phng, không có cây ln) mt tám gì ng ht c mi cuu
phm già (máy bay do thám) và tu gáo (mt loi tr
lùng sc, có th bay thp len li vào các khe sui, bãi trng nhn quan sát, nu
thy có gì kh nghi là chúng bn r trt cho bc.
ng tranh, ch huy không dám cho gii lao gia chng. Ch c phép tm
dng khi có nhu cu v sinh cá nhân hàng lot. Vì th t trt.
 t trng tranh li tip ni mn dc cao và dài. Ch huy yêu cu chúng tôi
phnh dc, vào sâu trong rng già mc ngh c n p.
ng hành quân mang nng, leo dc mi th p lý
nh u, mc. Và tt nhiên là
tc chân pht vng vàng ri mc. Cng im
lng, thn trng ci ngon nghoèo, di chuyn chm chp lên dc, va có v nng n, mt
mi, li va có v c phòng m bt tr  quân lên tng chng dc,
t xích hu (t n sàng chic, ch còn cách bìa ru trên ca dc ch
chc mét, bt ting hô lng hô ngn gn, dt
phn x thành tho, tt c ng lot nm xung ngay ti ch, tai thì lng nghe mi ting khác l,
mng v phía bt k mi  t nm xu 
Chc lng dp. Vg tôi va nghe thông tin t
n xung rng, có mt chú v binh tr u hàng quân b st cao, tâm thn hong ht.
Khi chú hô xong tin t ng nm xung, và mi via k  trên.
Tht là gp mt phen hú vía.
T , anh Ngh là y s n cho tôi bi st cao mê sng,

vn luôn tay ch v mt
ng g Ngh ln gp tôi nói
rng thuc h st, thuc cnh tình vm. Anh t v
lo li còn rt nh, nhà  p Thanh Bình, ngot, tham
gia cách mng t t hai tng tn công Mu Thân, cùng vi my chc thanh niên trong p. Nu không
cha cho cháu khi bnh thì s ng ti tinh thn ca c li nhau, cho
rng, ma rng ng li mt giây lát, y s Ngh dè dt nói vi tôi : u
xem sách th, nu có cách gì thì ch
ng ngày, tôi tuy có bit châm cu và có sách châm c t v
ln sân công vic ca y t  tham gia khi có yêu cu ca các cán b chuyên môn. Ln này
 khi anh Ngh yêu cu, tôi lin m c nhóm huyt cha chng nhit nhp tâm bào,
st cao mê sng, sinh ra o thính, o th, là các huyt Tâm du, Tho, Thiên tnh. Sau khi anh Ngh
dn cháu Thanh ti, lin giúp tôi sát trùng kim và huyt v. Tôi châm c  t : Thn
o rn Tâm du c hai bên, sau cùng là Thiên tnh c hai bên.
C i vê kim kích thích t pháp mt ln. Lâu lâu, khi thy
a, tôi h thy bit kích na
y na 
Tôi nói vi anh Ngh kp nhit k  s ly nhit k ra, kp cn thn
xong chúng tôi cùng ngi v  bnh này theo lý lu
Theo thói quen ngh nghip, anh Ngh  thi gian k thunh mi ly nhit k ra xem. Anh
nói : Gim st ri, ch  C. Tôi h  st ca cháu bao
nhiêu. Anh Ngh  ng khi tôi rút kim thì anh Ngh giúp tôi thu dn
 ngh, sách v y y s Ngh còn l lm vi phép châm cu,
ng ca s huyt hc cho anh Ngh nghe. Tôi nói :
Huyt Tâm du  Ch tr : Tim bn chp mnh, bnh tim do phong thng quá nhanh
bnh thn kinh chng ht; tâm trúng phong, tâm ngc bt rt. Huyt Tho  Ch
tr : bnh nhit; bnh tâm tt, Huyt Thiên tnh  Ch tr : st; tim
ngu ru; Không vui hi hp.
Tng hp lng thn k  y. Anh nói vt
chin tranh, tôi nhnh s c châm cng viên anh Ngh i, chúng

ta còn có th
hc nhiu th, chng riêng gì mt môn châm c
Cho ti gt có th sy ra, tôi và anh Ngh li châm cho cháu
c. Th rt và o th, n
 cháu y na .
- T c tôi s dng cha cho nhiu bnh nhân st cao mê sng, có
o thính, o th. tt c c hiu qu ging nhau.
4 - Chữa bệnh viêm đường bạch mạch và bệnh giun chỉ
Ln này không phi y s Ngh, mà là y s i Nam Bc da trng
tro, b mi, vi chit vàng nép trong khoé mép. Anh nhanh nhn nhy qua my
u chui vào gc. Giang va nói, vu à,
t tên nên tt th) nh anh cha giùm Giang nhé. Cu này b
ng bch m
p bnh này l vui v nhn li. Giang ch i có th, lin chui ra khi g
rng gia nhng lên nhau, không ph t nhy qua
 lm chm, thn tr bên
i mt chú linh cnh v to cao. Chú này chng gy, lò cò tc bng chân ph
u gi co li, bàn chân thõng xung . Tôi ra khi g cho Giang và chú linh ngi xung
mt bng khá ln.  ng nng sáng, lt t khe hai ngn cây chiu xung,
tin xem bnh cho rõ.
Tôi ngi bên ci nghe Giang ging gi
Giang va nói va ch vào m hng, rng chy ly mét, kéo dài t mt cá trong chân
trái, ven theo ci khp gu trong np gp khoeo chân, ri lên thêm mt
n na  cch bch
huyt  i, anh s cho thi nói tic h
hch  c. Nu viêm nng thành m, s làm hng
ng mch, và phi ct b chân. Mun cha, ta phi dùng kháng sinh din rng, liu cao gim dn. Mà
t, túi thuu dc ra cha bnh này, s  sn sàng chiu,
cp cu chi
Nghe Giang nói xong, tôi lin m sách ra xem. Vâng, li sách. Sách va là thy c

c thy nhiu phép l cn t b Nam
sông Bn Hi, vào tt Cc nam Trung B này và luôn  bên tôi. Sách li dy tôi rt
Khí xung, Huyt hi, chng bch mch và hch bch huyt   Vui mi,
tôi vi nói vi Giang chun b cùng tôi châm ngay. Ry, ch chòm sáng mt tri
lt xung y, chúng tôi va vê kim, va nói chuyn vi nhau.
Gn ti ch tôi, cho tôi bit, bm st,
v m màu, chân có th c c chút ít .Tôi nói vi
Giang rnh cp và nng, thì ngày phi châm nhiu
lnh nhân ln na.
Ngày hôm sau, tuy b nhiu, chúng tôi vn châm cho bnh nhân
ba ln, th là bnh khi hn.
 Thnh, làm vic ti khoa Bnh ngh nghip, Bnh vin gp tôi, ông k
rt bnh nhân b bnh giun ch . T u gi và c u và th
mt cây chui (dân gian gi là bi là bn cha
bt chn cách nào cho hay nh ca bnh
nh gii thích rthy, giun ch thng
bch mc t ca giun ch ng bch mch, chân có dng phù

Nh li kinh nghi ching Cc nam Trung B, tôi nói vi ông Th
châm cho h hai huyt Khí xung và Huyt hi, nh  pháp. Hãy theo dõi
k và báo li cho tôi bit kt qu
p li nhau, ông Thnh k t m 
tt, chng 30 phút sau, thy chân có v  u gi, ri
s c lúc châm, tht là quá bt ng, khi thy s c 3 cm. Em châm thêm hai ln na
u châm mi ngày 3 ln. Th là chân rút ht ch  l
Bnh nhân ra vi còn lo lng. Do nhà bnh nhân  ngay th 
bnh nhân yên tâm rng, nu thy bnh tr li, c  tôi cha tin hôm nay (lúc
gp li nhau nàyy bnh nhân tr l
Ông Thnh hc Tây y  c, v c ông li ny ra ham mun hc,
 bài châm cha chng bch mch và hch bch huyt  n

này, do ông Th áp dng thành công, nên ông mun nm ch ca huyt châm, ông mong
a vào du huyt hc, phân tích tác dng ca hai huy-
Huyt Khí Xung- Ch tr : bnh  b máy sinh dng có khí ngh -Huyt Huyt hi 
Ch tr i m a; thp chn; viêm da thnh cp tính v huy
thy, huyt Huyt hi có sc chng d ng mnh. Huyt v li na bch mch.
Huym trên vùng hch bch huyt vùng khp háng. Hai huyt h tr nhau
chng bch mch tt, còn nh  s phi hp cht ch ca khí (Khí xung) và huyt (Huyt
hc mnh thn k  chng nghim va qua Ông Thnh ngi l
Tính cách ông vn th mà.
n, th là ng dng ct chng bch mch, li có th dùng vào cha
bnh chân voi, bi vì chúng cùng m .
5 - Chữa cơn đau quặn gan
Sau mi bn áo ra
vá nhng ch mng, hoc mc phi gai. Rt ít khi chúng tôi dám ng
ngày. Vì kinh nghim ca nh rng nhit, ai quen ng 
mc bnh st rét. Phn na, vì bn bit) ngang rng tp
nh, bt ng tu c ca ta. Chúng gây thit hi chp nhoáng, ri rút trn vào
rng. Cho nên  hu c y p không khí mt trn.
Hôm y  cnh y có cuc hp v y t. Bác s Nguyng ban dân y tnh, và hai
y s va  mt trn ti hp. Hp xong, h c mn gng
v tnh u.
Tht là không may cho các anh, khi cuc gp m c tin hành, thì em Hoàn nh (ch 
ch có em là n nh tui nht nên mi gi th ng
qun qui. Lp tc hai y s  i bác s, hai y s i s u khin ca
bác s ng ban dân y tnh, cùng nhau hp sc l chn tr .
Chng bit các v n là bnh gì và cách chn 13
gi vi bnh
Thn ch n gp bác s m, xin phép tham gia cha cho em Hoàn. Khi
n ch lán em Hoàn , tôi thy bác s i bnh thì nm còng
queo trên tm sp ken bng cành cây nh, có lót lá tranh cho êm. Tôi lên ti

nh ca tôi. Ông bt tay tôi và hi mt cách ngn gnh cha bng bi li
ông r châm ci, ri nói tip mt cách rt là t
  y, châm cu vô thng, vô ph
nói th, trong lòng rt ly làm khó chn ông vi lch lãm, thn trng, nên ý
t trong câu ca ông va nói, có l là do ông nhn thc rng, châm cu không có tác dng ph. Không
ng bài thun toái. Ngành y t ng phi x lý
hu qu do nh tránh s  c ông
bác s v vic t n cha b t v cu th, tôi  xin ông cho bit cha
ông v chng bi tôi rt kín k n
c hii bn loi thuc gim
, ti gi vy trong tay tôi cm quyn sách ch
Hán c, ông li nói v y nói v cách chng do gan hay
 cha theo ch
Tôi bu châm, bnh nhân trong tình trng thn kéo dài.
 t mng h ra xem.
Ba huyt tôi châm là : Khí hi, Thái xung, N pháp, lt
và liên tc. Chng khong gn hai chc phút sau, khi thy b
th  u, tôi quay sang ông bác s, có ý ch la ông v hin tri bnh. Ông
t li mng h. Lát sau vic bt mng lên nói vi tôi :
t lm ri, khi bu châm, mp 120 ln / phút, bây gi còn 90 l 
gim nhi
 kim ra xong, tôi và ông bác s ngi li, chúng tôi va chuyn
trò, v theo dõi thêm bnh nhân .
Lúc này, nhìn li bnh nhân, tôi thy c khong chnh nhân tr mình mt l
t chút, rn hình chng do gan. Tôi cht nh li, theo sách Bnh hc
Ni khoa mô t chng trn gan, thc chi bùn trong
ng dn m h n phng bng, xui mé bên phi h
chu, chân phi dui thng thi chc v 
t ln.
Tôi t m trong ý rn kéo dài, tng

rut vn còn. Tôi ly kim châm thêm hai huyt Thiên khu và Túc tam lý, nhm nhanh chóng nh nhu
ng rut.
Qu nhiên t nh nhân nm yên, th u, chìm sâu vào gic ng bù sau
n kéo dài va dt.
ng lên chào ông bác s ra v, trong lòng mng vui vì s thành công ca cuc trình din châm kim
cha bnh, có s chng kin ca bác s ng ban dân y tc S y t hin
nay), và còn mng vui vì câu nói cy anh làm vic châm cu là tôi
ng ngay, vì anh có sách ch Hán c ca các c
 c câu nói ca ông bác s lúc chia tay tôi hôm y, chính là nh kt qa vic tôi
dùng kim châm, cn gan cho b ng nghip ca
ông dùng thuc 
không làm a thi tôi, ý t hàm ch là vì
hoàn ca ching, mi th thuu thiu th th, cuc tham gia
u tr ca tôi không thành công, h coi nhng cun sách ch Hán c tôi mang theo y,
ông s coi nó chng có ích gì. May mn thay, cuc châm cht. T  công
c sách ca mình. Không nha bnh, tôi lng s
ng ca ông. Tôi vng riêng gì vic làm ca tôi, mà bt c ai, làm bt c vic gì 
i, nu có công hc hành cn th mt cách bài bn, h thng, chc ch i
 c kt qu có ích.
Nay nói v kinh nghim ch u mà ngày
gp ông bác s m y, tôi  u kin nói v ng hp thành t
mi huyt v t Khí hi  Ch tr : sán khí  bi; các loi bnh khí lâu
ngày không khi; by th sán khí  ting, bàng quang, thn, âm chng co dch hoàn; Huyt Thái
xung  Ch tr : hai dch hoàn co lên; ting sán khí; Huyt N Ch tr ng; dau sa
rut; Huyt Thiên khu  Ch tr ng bng; sôi rut, a chy, l, táo bón, lit rui
ting sán; Huyt Túc tam lý  Ch tr :Bng rung, l, tiêu hoá kém; a chy; táo
bón;
Tng hp tác dng ca s huyt k trên, có th cn gan nhanh chóng. Th
bác s  nói vc là tôi) có sách ch Hán c ca các c
6. Chữa bệnh đau liên sườn cấp tính

c tp ca chúng tôi nhn nhim v làm giúp làng Nam Ngn, phía
b nam cu Hàm Rng, Thanh Hoá mn chin th c n chiu
chng M c
Ti bui ti khác, thanh niên dân quân Nam Ngn
ng tp trung sinh hot tinh thn  sân chùa làng, g ,
 sn sàng nhn la các tra, dn dp hu qu n, sau mt ngày chiu ác
lit v  a sinh viên vi thanh niên
c mi nht trong vùng. Khi hi còi báo yên ca mt cuc tp kích bng máy
bay M va dt, mi t n lt tr li. Tôi th làng Nam Ng
ti, bà lên ting hi mt cô dân q y o Tuyn   
ch, ch Tuyn va dn hai tii vào th  làm nhim v r
Lúc này bà Huê  nhìn th gi tôi:
 rõ tên anh, nên xin c  n
này) là  ng dân quân  n làm cán b trên ti. Chiu nay anh tranh th v qua
 t mi v con. Chng may, anh li va b bng
ln, nói vi hn b nh vi
p ngng mt lát ri nói vnh c
ri góp ý cho tôi cách gii quy
Khi tôi và bà Huê va leo qua bc thc ca gian
gia nhà, tôi  nh i bn cp. Anh nm dt
  i. Thy chúng tôi vào, anh có v mun ngi d chào hi,
 nào dc. Mng go. Tôi ngi xung gh  t si
mt vnh hu cho chc chi vàng nói ngay, nói tng ting mt
 lm anh  c n và nga mình
n nhanh quá chng. Mic bo l
anh n anh t t ngi phía tôi. Tôi kéo áo may ô ba l lên, n vào huyt Chí
 th phn ng. Anh v
Ki  , tôi ly kim ra, sát trùng kim và các huyt. Tôi bu châm theo th t : Chí
m du  t tip theo là : Thi bao, tôi phi di chuyn v
hai bên c châm. K t : Chiên trung, K môn, Nht nguyt, rn Chi

n. Tôi châm huyt nào thì làm th pháp t  châm sang huyt
i chin mà, ai dám cm hàng loi bnh, l
ng, làm sao kp rút ht s kim, kp cho bnh nhân chy xung hn.
Công vic tôi làm va xong, v  c 
mt thì gp gn g ngay ngn vào lòng mt tráng men. Tt c c by  ngoài hiên. Ch
mi tôi ra r vào uc da, ch va cht da t ng và bày sn
trên bàn. Tôi ngi vào uc và nhìn v phía anh, th i, th 
c, phía sau. Anh nói v ri anh , tôi th i tuy còn
 di n
 kp thi phc v chiu và công tác, tôi hn vi anh sáng mai s
sang sm, châm thêm cho anh.
Sm hôm sau, tôi sang nhà anh lúc tri va hng sáng, con ln ca anh ra ci sân
 th i  nh d có th ngi
xoay các phía cho tôi châm.
y, khi tôi va ngng viy thch
cao trn  b khô lnh v  ra tay chân, cht nghe tia con nh ca anh ti
g cháu sai cháu sang mn ngay, xem cho b cháu. B u
qua ri, m cháu s l  p ra, chp ly h
th, tôi t thy anh ngng k  gian gia, trên mt
y li nói vm,
tôi phi dn cháu sang nói di v, anh mn ngay. Xin mi anh theo cháu ra b c ra
tay, rt mi. Chng có gì là by v i, ch có tht vt và
bánh cun thôi, l   anh 
Chuy lm, tôi làm sao có th c. Li càng không th quên tác
dng ca tng huyt theo du huyt hc, khi tôi pht trong các bài ging sau này.
N Ch tr : viêm gan; viêm túi m
n; Huyt Can du  Ch tr : các bnh  tng can; viêm gan cp, mn; viêm túi mn kinh liên
n; Huym du  Ch tr n ngc; viêm túi mt; Huyt Thu  Ch tr :
n ngi bao  Ch tr n; Huyt Chiên trung 
Ch tr c; dau thn; cách khí; trong ngc; Huyt K môn  Ch tr : dau

thc lng ngc ( lá thành màng phi ); viêm túi mt;
ng; Huyt Nht nguyt  Ch tr n; viêm gan cp, mn tính; viêm túi mt; co tht
ành; Huyt Chi câu  Ch tr n ngc; viêm mc lng ngn, nách ct
n  Ch tr n; viêm gan; viêm túi mn;.
Tng hp lc co huyt v u hit c cho tin tuy
thi chin chng M  có th mà bnh nhân  ráng chu nn, khi b châm ngn

th ca mình. Ch c v  công tác cùng vi
anh em.
7 - Chữa cơn đau tim choáng ngất
T t khong thi gian khá dài, tôi ra ti
cùng vi võ trang tuyên truyn ca huyn Ly p va gii
phóng, cách thành ph t không xa lm. Chính quy ca ngy  
công tác xây d cách mng trong các p i rút lên rng thông quanh
 bm an toàn. Công ving tinh thn, làm cho sc kho ca tôi sút kém. Tôi 
c Tnh u cho phép tm ngh, v trm xá hu hu c, giáp vi tnh Bình Thu
u tr bng.
Mi ngay mu  trm xá, chúng tôi  phi dm nhiu ln, vì nhng trn càn quy mô
ln ca quân bit kích M, có kt hp vi bit kích ngi ln di chuy
th rt vt v, nng
n. Ting là bnh xá huy ch có mt bác s, mng. Còn có khong 4- 5 y tá
o cp tc   ca tnh tr v. Cùng vi h t  l
din, nên   tránh b ng thi giúp trc v nh
binh.
Mt hôm, vào bui chiu, sau khi cùng m trng
Minh bng nt, bt tnh nhân s. Hai bàn tay anh nm cht, ngón tay cái nm gn trong bn
ngón tay còn li  qup cht ly nó, nó ch u ngón cùng vu móng tay ra,  t
gc ca ngón gia và ngón nhn. C tay thì cong li, n tay. Hai cánh tay thì ôm cht ly
ngc. Nét mt anh trông th ng sc.
ng nhìn anh, nhìn thy tt c s khn b cp cu ca các y tá, h làm theo lnh ca

bác s ng trc tiêm thuc chi bnh có my ln on mình, th
ng r 
c tình th nguy cp, tôi li ngh vi bác s ng trm cho phép
tôi gii quyt tip ng ý ngay.
Tôi ly ra mt cây kim, y tá thì chun b , lau cn cây kim giúp tôi. Phi khéo
léo lm, c gng lm, tôi cùng vi y tá mc bnh nhân nm nga hn lên, cc my cái
c ngc ca anng kim vào huyt C khuyt. Khi kim  sâu chng 2 phn 3
thc ching h. Sc vê kim nhanh và mnh, vê liên tc cht
n, bng thy trong vùng bng trên ci bi ngc, có ting kêu sôi lên c c,
gia mt qu bóng b c. K  ming, t i b
phát ra mt ting xì c rt mng thi, mt anh t t m
ng, bi, chng tay ngi dy.
Lúc này tôi quay sang phía bác s, hi ông mt cách thân mnh thy th 
i mt cách tho thuc ca t mi có tác dc
gc sn lòng t ái, chc chn rng sau câu nói ca bác s Mnh, s là mt cuc
tranh lun gay gt gi không làm th. Bi vì tôi cho r tc lòng
tin  h, nu kin, phi cung cp tài li h n cha bnh bng châm cu.
nh  c y rt khó. Ch còn mt cách là, ph cho h thy hiu qu c th,
và thy rt nhiu ln.
Khong chng mt tun sau, trm xá lc lnh di chuya
m mi. Qua sut mt ngày vt v, y tá ng Minh lt vùng tim, vi triu chng ging
hc. Tôi ti hing, nhìn thy y tá, bác s   dng c và thuc cp cu  
Tôi nói ngay vi ông bác s  tôi châm kim, không dùng thuc 
bác s i lu chng có bm kt qu ng thi,
tôi sát trùng huyc. Hiu qu c.
n cp cu này  không phn thuc.
Khi bnh nhân  ngi dc, tôi hi ông bác s n này không dùng thuc ca ông, ch vi mt
cây kim ca tôi, ông thy th 
i có mt ln, sao    c nhn xét, kt
lu

Tôi bng nh li, hi bác s n là ch
nhim Khoa ngoi bnh vin Phú Th. Do ông có lòng yêu mng ging gii bnh hc Tây
y cho tôi vào nhng lúc rnh ri, ngh ng câu chuyn ông  nói vi tôi, có ln ông nhc
ti kt qu ca mu tr, mung tiêu chun k thut,
kinh t ra, s ln lp li cùng mt kt qu ph N ln. N ln càng lc coi
trng.
Th i nhn ra rng ông bác s Mnh va nói th ng có gì là l c. Tôi bng thy nh
ông bác s Chính da dit. N bên, tôi s nói chuyn thoi mái vi ông v huyt C khuyt,
vì sao nó có tác dng l ay, hn trong  hu nhng
 Mnh n. Vì vy, tôi xin li ông M c nói v huyt C khuyt
vi mi. Theo du huyt hc, huyt C khuyc gi là Tâm m. Theo gii phu hc hin
i, huyt v này  a bng trên. Ch tr ca huyc;
tim cc tc mà ngu lo t; châm C khuyt, h kim
i ta tnh ngay, không bt rt.
Qa thc, nh có tri nghim, tôi mi hic câu nói ca ngu cu, tam dng
t châm, không bit thuc, không pht thuc, không bit
châm, càng không ph
8 - Chữa chứng chân tay run rẩy do sốt rét kéo dài
i trm xá huyng này, vào mt bui chiu, tôi thy hai anh quân gii phóng
 p ca trm. M c ngc, cái  
Trên vai anh khoác mt khu súng A.K. Anh kia hai tay chng hai gc chân chm chp, dáng
i gy yu, xanh xao.
i sau khi giao, nhn bn g xem cuc khám chp vin ca bác s
Mnh. Khi thy ông ngng tay, tôi hi ông v kt qu khám va ri. Ông nói vu Kim này là
quân  huyn nhà, do b sc mà b y
Tôi li hi ông v u trng gii cho tôi ru tr bng thuc chng st
ng thi, tiêm thuc tr sc, bng bi lt lát, ông li bùi ngùi
nói v
ông biy, thuc chng st rét, ta ch có Ki na c  sc, b gân, cn có B1, Sít t rích
nin. Nhng th này  nh binh nng, s o

trn. Thc phm ch yu bây gi ch có mm, mui, bt ngt và rau rng. Lâu lâu, khi có
hàng hoá ca ban kinh tài cp, anh ch i gà, ln v n. Sc kho ca bnh binh
c hi phc nhanh hay chm, nh  dt nhanh hay chm, nh  kh  hi phc
ca chính b
 ngh vnh st rét thì các ông c
cha theo Tây y, tôi xin tr giúp phn cy bng châm cc ông bác s Mng ý,
mi ngày tôi châm cho bnh binh Kim mt ln, châm vào hai huyt Hp cc, Thái xung. Tôi châm c
hai bên, vê kim theo phép b
Tht là không ng, kt qu l. Ch sau 4 ngày, bnh binh  b gy chng, t 
dt tc. Ki t  na. Ngày mi nhp vin
ba, phc bát.
Tác dng ca hai huyt chính là cng nhau, hai huyt li dùng c hai bên, thành bn huyt, nên có
 quan huyt Hp cc, tuy tác dng ch yu nhm vào các bnh  u
mt,bnh d ng, bi bt hn lên vng v thn kinh. Huyt Thái
xung, tuy tác dng ch yu là cha các bnh ca gan, ca huy quên
c tác dng ca nó ti nhng quan khiu, nhng th cht do gan ch qu cân =
gân).
Cng nht là, sau khi bác s Mnh ging gii bnh tình ca Kim, ông nói qua v ti
ca trm cho tôi nghe, mt s y. H là nh
bnh binh nh  xut vin. Anh em  bàn nhau, hàng ngày h ra sui b
v. H cùng nhau ch bi giành phm. Tình
i  ching vi nhau t nhiên vn th.
i mt ý, có khi chính tình c quyn vào cây kim ca tôi, góp ph
thêm sc k diu ca T quan huyt mà tôi   cha thành công ca bnh k trên.
9- Chữa chứng viêm cơ sâu
Cháu bé trai khong 5 - 6 tui, con m c v  trm
xá. Mt hôm, pháo tm xa cch t  c Trng bng, cháu b  phn
mm bp chân.
Sau khi vc làm sp thi, bác s Mnh ra y lnh tiêm thuc kháng sinh cho
cháu. Thi i ta rt coi trng thuc Pê ni xi nin, cháu  c các cô y tá tiêm thu b

bên trái.
Chng hiu vì lý do gì, mà ngay t 
  dt cao, gi u, không có lúc nào gim st.
Cháu lc ch nh tiêm tip thuc kháng sinh  ên phi.
Nào ng và to dn, s
bng bng, tinh thn không tnh táo.
Trong tình th gay go, b tc c bác s Mnh cho phép, tôi  tham
gia cha chng châm cu.
Theo sách ghi : Mn nht  thân mình, chích nn máu hai huyt: Thân trt  u mt và
chi trên, châm t huyt Hp cc ; nht  i, chích máu huyt U trung. Tôi  dùng tng hp c 4
huyi ln cha. Mt ngày châm, chích hai ln. Ngay u tiên, cháu
 gim st. Ngày hôm sau cháu tu gim rt nhiu, cháu  
c. Sau ba ngày châm, chích, các biu hi mt hn và dt st. Cháu ch 
 và vn mà thôi.
Mi rt m i nhà cháu, chính là bác s Mnh và các cô y tá  trc
tip tiêm cho cháu.
Thy mi bu tin  châm cu nhiu v châm cn trng
ng, bn rn, tôi không th i nói k v tác dng k diu ca châm
c anh ch em cùng nghe. Th rc lnh cùng my anh em  a
tc cha bnh và nhn công tác. T p gp li anh ch em  bnh xá huyn
y. Có th trong s h, nay  c ht, vi nhng hc v cao,
chuyên ngành sâu c v n ghi l khuyt cho hoàn
cnh lúc by gi c. Ni dung ch tr ca các huy
huyt hc nói rng : Huyt Thân tr, phn ch tr, có rt nhiu tác dn nh
Huy tr n nhuyt Hp cc, ngoài vic ch tr n nh tr
t y trung, ngoài tác dng ch tr  tr n nhng hp tác
dng
ca 4 huyt trong mu qu là không có gì phi bàn thêm.
Tôi làm vi làm cho lòng mình thanh thn, khi tr c món n tinh thn vi qúa kh.
Nu trong s anh ch  n là mt may mn cho tôi.

10 - Chữa chứng sót nhau
Khoc lnh v huyn L  ca Tnh u  rng
sâu huyc Trng (nay vùng này thuc huyn Lâm Hà, tng), tôi theo giao liên trèo qua
ng chén Nht Bn quc l o Lc, ri sang vùng
tam giác L
n u Lc ngh l nh
cung cp cá nhân, và ch chuy n
l   phía tây huyn Bác ái ca tnh Ninh Thun.
n là buôn Con ú,   i Kinh tên là Ái, mng gi ông là ông Ái
già. Ông công tác   ngày mi thành lp Mt trn Dân tc Gii phóng Min nam Vit Nam. Ông
quê  Qu ting dân tc K Ho rt gii. Cùng công tác  i ông, có cô y s
i n Lt tr, là ch c trong m
by em nng, chc m vng
bào, vng bào gi v sinh, phòng bnh. Cô không  m ng qua các
buôn l  làm nhim v.
Mi dân tc t buôn Y, cách xa buôn tôi  chng mt gi ng núi, h n cho
cô Minh vi v mt sn ph va sinh con, b sót nhau. Cô mn giúp cô x
lý. Tôi vi vàng
i di gc cây trong
rng già. Cô Minh mi tôi ngi xong, cô lôi  góc sàn ra mt gói lá, bên cnh cô là chic võng sn ph
ni sn ph p chi gói lá ra, tay cô ch vào bánh
n nhau b rách còn sót  trong, có l dài ch
y lá li, ý ch i ph, cô mp.
Tôi lp tc ly ngi nhung trong túi ba lô ra, n i. Tôi
t mt mi ngi vào huyc âm  np gi gm ngón th hai, chân phi ca sn ph. Tôi
t la lt tng mi, khi la cháy ht hai phn ba chiu cao mi ngi thì b  i
xong, tôi và cô y s Minh ngi nói chuyn và ch i. Chi sn ph tr u
n ngay vi sn ph
i sn ph, ly ra mt vi sàn, m t vi cô gi tôi li
   ri anh , l 

t tng tn công th c tin cô Minh  
ch chic mi y s tr, cô mi theo cách m
tn ty vng bào dân tc K Ho ca tnh nhà. Cô u ngày thng nhc mà cô còn
c, cô s c bit thêm nhiu v môn cha bnh bng cách châm cu, không ch bit riêng
mt huyc âm cha ch
 khi tôi ri buôn Con ú, tr v tnh công tác, và cho ti ngày nay,
c tin tc gì v  i cán b già y. Ông 
  ng ngày gian kh và ác lit
u Thân không th nào quên.
 n m Tiên, cha Pham, ông bà là dân trong buôn. H ng Mt trn, nghe
theo li cán b mt trn, h cm chông, làm by, chng gi cho
b  cán b hoàn thành nhim v ca mình, trong s c dân buôn làng giúp
 nhi.
11 - Chữa chứng co thắt cơ tròn gây ra bí đại, tiểu tiện
Thi gian tôi công tác   huyc mp cu cho bác s Dân. Ông
là hio to y s cp tng này do hai tnh Bình Thuc (nay là tnh
ng) cùng t chc. Ông b chng bí tiu tii là chng long bí, hoc chng niu tr

ng ct  mt vùng rng le (le là mt loi tre trúc, cây
nh và thp, ma hai tnh giáp nhau. Khí ht nóng nc và hic. Sau
khong thi gian hai gi ng h ng rng, tôi ty chng 13 gi.
Phn vì vng mt và nóng, phn na, khung cnh ti ch càng làm m giác oi , khó chu.
Bu tri thì xanh ngt, không gt thì nh 
nh và so xi mng cây le  c buc
thân g nh, dài và thng, làm thành dàn che lán ng tng ni lông
lp mái  c gp gn, x bng ba cây cc buc chéo chân nhau.
i di gp ông bác s hing, ông hii bp tôi
trong m c bit ca bng tr bng chân phu gi chân trái. Bàn
 gác lên mt chic gh c ghép bng bn thân cây nh và thng. Bên cnh là mt cái
bàn có khung bng thân cây g. Mc ghép bng nhng thanh tre ch  vót cnh, buc ken

bng nhng si dây mây. Bàn khá chp mt cành
cây buc ngang (thi ng gông buông thõng xung,
i. Ông nói vi tôi bng ging khn khou cu tôi vi!. Tôi b co
thu tin t p vp :
 sy hai hôm  t khó chu. Tôi cho anh em y s tiêm thuc
  c. Hôm nay mc chng này, tôi lu qu
Tôi tin hành châm cho ông ngay, châm nhng bài cha chng long bí. C sau
không thy hiu qu, tôi li thay bài khác. L, tôi  dùng ht các bài trong s sách tôi
u tic. Tôi có nói vi ông bác s v vic dùng ng cao su
 thông, ông nói, hin nay   không có. Thy tôi bu lúng túng, ông
li nói vu kh c g 
chuyn sang m sách Du huyt h tìm, hy vng  tác dng ti ch, lân cn, và tng ph bên trong
ng ca các huyt l vùng bng dn sách nói v huyt Khúc ct, thy sách ghi
rt, Hi âm, cha chi, tiu ting l
i ông. Tôi ch lng lng châm mt kim vào huyt Khúc ctôi ngi xung,
nh mt y sinh c mông ông bác s tôi d châm vào huyt Hi âm. Châm xong
kim, hai tay tôi, mt trên, mi, vê xoay c hai kim cùng lúc. Chng vài phút sau, bng nghe ông
bác s hô lên mt tit ngn gi m xem tôi
châm và vê kim, k  tiu tic.
Tôi cht nh u cn nhi bnh, mc dù ông  là bác si trong cuc,
s ông vui mi mà quên mi gi li mc tiu,
c
tè hi bng t
Ri ông quay sang nói vu nên nh u này, sau khi bí tiu, bàng quan
n i bnh cho ra hc tiu, s p. Có khi v 
tiu ra máu ngay, gii quyt hu qu y phin toái l
Nn này, lc nhìn thy nét mt ông bác s mng r  nào, mi có th thy
ht giá tr a phép cha bnh bng Châm ct cách tht lòng.
 rng, chính chuyp cu gian kh y  cho tôi mt vn ngh không d c.
Nh nó mà sau này tôi  cha cho nhii mc cht c ông là anh h

bác s Phan. Ông bác s này làm vic  khoa phi bnh vin Bch Mai. C già b n tin lit mà
bí tiu tin. Rn mt sn ph b rách tng sinh môn, phi khâu nhi viêm ch rách, 
tròn b kích thích, gây co tht mà bí tiu tin. Tt c c thông tiu, sau khi tôi tin hành châm cha

Có mt anh bác s tr, sau khi hn bài này, gp bu qu ngay.
ng v nhà, anh  vào quán t c phép ung mt cc bia.
Khi anh k li vi tôi, tôi thy nét ma
mi sy vui lây.
a môn châm cu, mun cho phép cha bnh bng châm cu phát trin trong  hi,
phi da vào l tr n, tôi   anh hiu sâu
 i dch ra tu
t Khúc ct, Hu nm trên mch Nhâm. Huyt Khúc ct, v trí  i ca bng
i. Bên trong bng vi huyt là ph bàng quang. Trong tác dng ch tr ca huyt , có ghi
t Hi âm, v trí  gia tin âm và hu âm, gia hai b
máy bài tic tiu. Trong tác dng ch tr o, viêm ni
vt ; viêm tuyn tin lit ; mi th bnh trong âm b; tin âm, hu âm cùng d i, tiu
tic ; c
Tôi nói tip vn du huyng dùng do tôi son, da trên pht  sách
Châm ci thành, có b sung thêm
nhiu ch tr  nhiu sách khác, các lp hc  u  . Các anh nên
tranh th c k, khi cn, bit ch mà tra c c g
12- Chữa chứng thiên đầu thống
Mt l i huya ti
bìa rng, tôi cht thy chú lính tr t i chy xu 
i. Ti ch, mà ngay t khi còn cách xa tôi  nhìn thy, có chng quanh
mt cái võng buc gia hai gc cây, trên võng là mi nm.
ng quanh võng tn ra, h ng ch cho tôi.
Chú ch huy vng li v rt hiu bit, chú nói vu, nhc
vào mc mt chu thng. Nu là  ngoài B
t tr, b sung v  u xuân Mu Thân), chúng tôi s phnh

vin mt ngay, hy vng còn cc con mt. Bây gi  ng bit làm cách nào khác, ngoài vic
ng quanh nhau, an i nhau cho 
Tôi xem k li chú ch huy vng nguyên, ba lô và khu súng ca bin
 bao nh  y ra hp kim nh chú ch huy
 trên
tay. Tip theo, tôi m hp, ly kim ra sát trùng và châm vào các huyu duy, Khúc mn, Chi câu,
bên phía mt vê tng kim theo t  t, ht vòng thì tr li.
c chi bnh nói rng, mt  
nhc. Ti chú ch huy ra lnh cho mi v v trí ca mình, còn tôi và chú  li.
Thnh thong tôi li vê kim mt. Khong na ting h i bnh hn. Tôi
i bnh  nhm dn là ngi trên võng, ging, nói li c
 n lúc giao liên nhc tôi cn php, tôi mi sc nh ra, t i gi, không thy ai
là quân y cnh s bàn giao cho quân y, yêu cu ngày hôm sau vn
tip tc châm cng c cho nh hn. Chú ch huy nói vi tôi lý do quân y s vng mt, và chú nhn
my cây kim t tôi trao cho, ha s ch l trí huyt mà tôi  châm. Chú còn cn thn ghi
tên,v v trí my huyn s tay ca mình.
V sau này, anh ch em hc viên ca tôi, gi bnh mang ch u có th châm ct
nhanh, và cha tip theo na thì bc nh c. Trong s n t kinh
nghim trong
ng, bnh nhân sau khi nh, cn pht chim b câu mt thi gian dài. Bi vì, 
có bc anh cha kht chim b câu, bnh lin phát tr li. Anh phi cha
ln na, và không quên nhi bnh cn chú ý gi gìn.
Trong khi truyn th t c th là : Theo du huyt
hc, huyu duy, trên kinh v, hi c trí  góc trán, phía bên
u, gng ch tr
t Khúc mn (Khúc phát ), ch tr
: hai góc  n vào làm cht mu là chn hình ca
bu thng. Huyt Chi câu, trên kinh tam tiêu, loi huy
là kinh, hành ho gn k m. Hai
u là Thi thi

túc thiu thng là bm ho m  có huyt Khúc
mn, va có tác dng vào kinh gc s thuc, va có tác dng ti ch và lân cn. Huyu duy, tuy trên
kinh v
hi ca hai kinh v m, li  u. Nó va có tác dung liên thông vm, li có tác dng
ti ch và lân cn. Huyu tác dng sang phm vi bao quát ca

n ngn nách ct Chi câu cùng vi hai huyc
mnh tr bnh c  tính chng khí thim và tam tiêu. Nh
nhng phân tích này, hc viên ca tôi khi v , rt t tin khi tin hành chn trc
nhiu thành công.
13 - Chữa chứng đau tuyến tụy cấp tính
Vào khoc 1990 thì phi, có mt hôm, anh lut gia Ng. V. T., con trai nhà nghiên
cuHà Ni Ng. V. P., ti a bnh cho m anh. C  ng d di.
i lm, chúng tôi còn có th 
chuyn vi nhau. Anh k rng, m anh b ng khong mt tun l ri. Ch gái và anh r ca anh là
bác s o v ni khoa, nên anh ch  mi các chuyên gia, bn bè
ca anh ch n cha cho c v  mt thy
châm cu có tin quen bit ca c, ông thy này  ti cha cho c bà. Kt qu vn không
n.
Khi tôi và anh T. ti nhà, tôi thy mt mình bà c ngi nn g ph phc.
C qu gu gi, hai bàn chân duu c cúi sp xung, hai tay c   vùng
bng trên  ép tí mc g u ci bnh, kt hp
vi câu chuyi nhà bnh nhân  k, bnh có liên quan tng. Bng,
sau hai ngày  h va có gi ln, tiy cp, vì thy
nguyên nhân và triu chng phù hp vi mô t  bnh hc trong sách Ni Khoa.
Tôi xin phép bà c  c châm ngay. C gng ý.
Tôi châm kim vào các huyg, trong khi c vn gi  t nhiên cnh. Các
huyy du, T du, ý xá. Tôi châm tng huyt, vê kim theo phép t tng h s 108 ln thì
rút kim ngay. Châm xong s huyt k trên, bà c  thy gim bn. Tip theo, tôi yêu cu c
nm nga xu châm  vùng bng. Các huyt tôi châm là : Trung qu

châm tip các huyt  tay, chân là : Ni quan, Túc tam lý, Thái bch.
Châm lt va xong huyt cui cùng c
 c c dt. C nói v quá ! Hin gi tôi cm thi nh bng
n. Thú tht vi thng m n mé
 n ni ng ch chng thêm
c n
Tuy thy hiu qu tc thn, k n ti châm cho c mi ngày mt
l cng c hiu qu lâu dài, tôi yêu cu c ung Quy t thang trong thi gian hai tun l tip
ng thi, nhc c cn phi gim chng vt trong bng ngày.
 ph bin cho hc viên các khoá. Anh ch em v, khi ng d
này, h c kt qu n. Ta y cùng nhau xem lu c
thy ht giá tr ca nó. Huyt Ty du, còn có tên là V qun h du, Bát du. C nhân xp huyt này vào
loi kinh ngoi k huyi ta  xi du huyt trên kinh bàng quang,
 tác dc hiu cnh tuyn ty. Theo du huyt hc, huyt Ty du ch tr : Bnh
ng, bnh d dy Huyt T du là loi huyt bi du trên kinh bàng quang, ch tr : Tiêu hoá kém;
nôn ma; a chng b dày; thinh tt xut huyt
mn tính; chi th mi mt không có sc; c ng; tích t u mà mình gy; st rét lâu
ngày; Ty và T là hai khái nim c tuyn và hii cùng ch v Tc hii ch 
danh hình thái tng t là tuyn ty (lá lách), y hc c truyn coi t là tng hp cha lá lách và
chn chuyn cht l. T còn cùng vi Thn nm gi nhim v u ting
i. Huyt ý xá (ngôi nhà chung c ng
ng này bu t huyt Ph phân  n 11-12 là huyt. Nó cùng
n vi huyt T du, cùng tin th trách tha t (t
ch qu tr mt s chng bnh ca tng bi
ti; tiêu khát; Huyt Trung qun, ngoài ch huyt ca ph v (d dày), ch tr
nhng bnh  d dày, nó còn ch tr mt s bnh ca tng bng; tiêu chy; sa d
dày; tiêu hóa không t; st rét ôn di tin ra không t bi tng
ph biu lý nhau gi v và t. Huya ca cây cu) nm trên kinh v, li  gn huyt v
m (Trung qun). Huyt này có  c hai bên. Bên trái, trong  bng vi v trí ca huyt là
tng t n ty), thông qua tác dng ch tr tng ph ng mà dùng vào

t na, tt là ca cái c n b
chuyn sang các b phn lân cn. Huyt Ni quan trên kinh tâm bào l tr bnh 
bn tng, bnh  nh tr bnh  tt c tng ph 
ca tên huyt là có quan h ti ni tng, nt tên cho huyt theo cách này, ta còn
thy  huyt
Ngoi quan. Huyt  trên kinh tam tiêu, có v i chii huyt Ni chiu
ch tr. Nó ch qun v nhng bnh chng có quan h vi ngoi tà, ngoi cm-Ngoi quan). Huyt Túc
tam lý trên kinh Vt, nó là loi hp, hành th. Ngoài tác dung ch tr nhiu chng
bng tiêu hoá, nó còn ch tr : viêm ty cp, mn tính; Huyt Thái bch, nm trên kinh t,c?nh
 1; là loi du, hành th. Ngoài nhng ch tr bnh  ng tiêu hoá, ta cò thy
nhng chng rt riêng ca t :  ch; ng chân but l 
Nh mi quan h ca tin s y khoa Nguyn T?n Phong, vii bnh vin
Tng cn, nh-c dp ti kho sát s liu t  kinh lc
ca Khoa y hc c truyi chiu vi kt qa ni soi cu thy rt rõ :
Bênh viêm loét tá tràng và bnh phù n d dy có quan h hi s i nhi  kinh t.
Bnh viêm tu cp, mn, tính, bnh thai chy rn hình trong s  ca kinh t,
ng vi bii men ty trong kt qa xét nghim huyt hc. Qua kt qa
 nhi chng này, tôi  t châm cu, bài thuc
ung trong phù hp vi nhng chng bnh k i hiu qa cha bnh cho nhiht
là mt dp may mng tìm kim s kt hp có ích gia hai nn y hc mà tôi  p  t lâu.
14 - Chữa chứng đảm nhiệt hẹp môn vị
n nay tôi không nh rõ câu truyn này s
chc chn là thuc v thB ng B y t.
Mt hôm, ông Ng. Kh. Â. (lúc y là thii), cán b thuc B tn gt
v nh tôi cha b  mt chng
bnh l. Tôi nhn li mu kit tun l tôi ch 
t châm cu, còn vic thc hành châm chi s phi tin hành. Bi
vì, ông Â.  c tôi truyn cho k thut ca ngh, ông li là b công tác vi con r ca
b
nh nhân lu tiên, có tôi, ông Â. và bng liêu vi ông (con r ca bà c)

ng. Ti thiu làm quen, ông Â. ch cho tôi mt cng là, t ch
ng bnh nhân nm cho ti bt ri rác sáu cái ng lon s làm ng nh. Vì bnh
nhân luôn phi khm và nh c bt vt.
Chng ca bnh nhân là mi tá pháo binh  ngh t tm danh thip
 tên, chc va ch ct sau ca tm danh thip, là ni dung mt bt tay
ca ch nhân danh thip g tôi  mt có v, khi nào khn cp chuyn
n anh, anh gii quyi tá nói vng
thuc ca Hp. C khot ln, Hi li bt
m thua nhi gói. Bà nhà tôi  ung mt
thuc mà bn  ng bnh ra mt bc thuc, kéo t giy
c  phía trên b ng
Bán h ch  c gia lên bi phn.
Tôi l hi tnh huyt cng kinh  i bnh. Ông Â. ghi s và
tính toán. Kt qu c là mô hình bnh Thm ho  ca
m + rt cao  cu này làm cho chúng tôi rt mng, vì kt qu  tnh huyt, phù
hp vi np vi hình và chng  bnh
, v chiu thân nhi C.
Nhn thy bài thuc mà b ung không phù hp, bi vì ch dùng Bán
h ch ng nhic, nên tôi  yêu cu bnh nhân ngng dùng thuc.
a bnh này, tôi ly t m ho ng, gia b âm là chính. Tôi nói
vi ông Â. châm các huyt :  ht nguyn,
m nang huyt. Các huyt k u châm t. Các huyt : Túc tam lý, Tam âm giao, châm b.
Huyt Thái xung, châm tn châm, ông Â. có th tu chng mà gia gim
thêm.
Bi, các chng  gic nhii bnh  tt
tun l châm, chng nh bt vt  dt hn, m 
nh kn ngày, Hi c n bt mch và cp thui nhà
bnh nhân n tm thi sc thuc cho uy mi chng  i bnh
 tr lu tr, tôi rt bun.
i con r bnh nhân gp tôi, anh c gng gii thích vi tôi ni kh tâm ci thân

ca B ng mn tc có
n ti tr tii cp
ngng mt lát, v con r bnh nhân   ngh vi tôi và ông Â. m
c  ng thuc ca Hi cp, và nh các anh theo dõi giúp s tin trin tt, xu ca b
i nhà bnh nhân r
làm mt vic mà khi mình  nhìn thy kt qu không tt. Np tc cho ung thuc thì
ng nh .
Sau bui cùng y khong mt tun l, con r ca bn gp tôi,
khn khon yêu cu tôi nhn khám l ông Â. tha
 m
v ung nhng m thuc vô hiu y na. Ông Â., mt phía là bn vi con r bnh nhân, mt mt li
n trc tic th nghim cha mt bi ý ca bn
mình. Thy thng ý nhn li bnh, sau khi ngng dùng thuc bn ngày 
khám li. Và ln này phi bn nhà tôi. Tôi s i bnh na, vì tôi
 thi gian làm vic y.
T n, mt tun hai li nhà  ch bà ch rut ông B ng B y t n
i tàn ca tôi trong khu  tp th U ban Thng nht, thung Ô Ch
D t, bàn giao cho ông Â. thu tr tip tc.
Chng hai tun l sau ln khám cha li chng l lùng ci bnh  h  
Vic bi dng hu bnh, tôi giao l lo.
 bày t lòng cm t tôi v kt qu cha khi bnh cho v i tá v ng ca bnh
nhân  n tng quà cho tôi (không phi là tr công). Không hi  hoàn c
 và làm vic ca tôi, ông  n món quà tng tôi rt hp cnh. Ông m gói gi
bn viên pin Con ó (có l  qua s dng ri cháu  Mi
ng l tôi l bán dn mà nghe tin tt, ông
li m gói th t túi kc ngoài, ý ch dành  c
tc tng quà này. Khi ông ra khi nhà, tôi xem k li quà tng : Qu pin thì 
mm v, túi ko thì  b chut khoét thng, ko  t.
Tôi ghi li chuy làm làm bài hc v mt loi bnh khó, mt phép cha b
ghi li bài hc quan h gi i vi  mt thi ra  h cn thit

i mi vào ngh châm cu, lu ct cn làm rõ ra, vic
tip thu, ng dng mi tht hiu qa.
c l tác dng ch tr ca s huyt
 hm du, tôi  trích
dn du huyt hc v ni dung ch tr cu cha bnh  gan, mt. Xin xem li  bài s 1-
Cha bnh mt vàng. Huyng ngoài ca kinh bàng quang, trên khe liên
n 10-11,cách ct sng 3 thn cùng tin thn kinh ct sng vi huym du. Ch tr ca huyt
này  vit : vàng da; viêm gan; viêm túi mt ; Huyt Nht nguyt  m, nn
7- 8, thu vú xung vi v trí huyt bên phi, phía trong lng ngc là ph m. Tác
dng ch tr : viêm gan cp, mn tính ; viêm túi mt; hay nh bt; Huyn nm trên
u gu trên ci hp, hành th. Tác dng ch tr : viêm gan;
viêm túi mng trong hng;
Huym nang là kinh ngoi k huyt. V trí,  i huy
tuyn t 1- 2 thn. Ch tr : Bnh tt  túi mt
Vi tác dng ch tr ca các huyu tp trung vào bnh túi m, bnh  túi mt
phi lùi là kt qa tt nhiên, không th c.
15 - Chữa chứng chân tay co quắp do rối loạn can xi huyết
Mt bui s thôn Hnh,  Quang Minh, huyn Hing M
thut ct pha si rt giá lnh. Tuy tr
c quanh nhà.
Chúng tôi va mi ng dn v p ra m n
gp cu. Khi nhìn ra cng tôi thy mt sinh viên n  i ra tay
chân, súc ming qua loa, vi l châm c nh.
ng nh, ti om. Trong ánh sáng l m ca
ngu ho, kiu Hoa K, làm bng st tây v  hp ph thi, tôi nhìn thy khong ch
sáu ch ng vây quanh mi bnh. H ng tay  co cng, bàn tay
i bênh thì nm cht. Mùi du cao con h sc nc khy tôi vào, ch em xung quanh
i bnh  tn ra. Lúc này tôi mi bnh là ch  nht khoa hi
ho. Mt ch nói v Thanh  gn ph Thng, chiu th by nào ch  u
ch nht ch li tng. Ti hôm qua nhà ch có vic cn, ch   li. Th là, sáng nay ch pht

s n kp bui hc. Ch ng b lnh, li phi gng sp xe leo dc, v b co
qu này. Chúng em  thay nhau bôi du, xoa nn và kéo g, li b
phòng y t ng mi y sn ngay, nh 
Tôi va nghe k, va ly kim ra chun b châm, va d 
huyu tiên tôi châm bát tà  hai tay, châm bát phong  hai chân, t vê kích thích t
pháp. Vê hc  gii, tôi lp tc rút hi
sang dùng t quan huyt, châm  hai Hp cc, hai Thái xung. Tôi dùng c hai tay, va vê, va nâng n
liên tc, chm s nc chy phút, tôi thnh
nhân t i thu gi thng cng, bng nhiên mm ra, co
u gi li. C chân, bàn chân, ngón chân tr lng thi khuu tay du
buông lng ra, không nm cht na. Tôi rút kim và nói vi ch em xoa bóp tay chân cho b
mi, bp b co rút kéo dài gây ra.
V c sách tôi mi bit rng chng co qui