C8 damlay

CHƯƠNG

8

THỦY VĂN
ĐẦM LẦY

6.1 SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
ĐẦM LẦY.
Thủy văn đầm lầy là một trong những chương quan
trọng của thuỷ văn đất liền, nghiên cứu về sự trao
đổi độ ẩm, về quy luật vật lý của quá trình
chuyển động của nước trong vùng có độä ẩm rất
cao, và được bao phủ bởi lớp sình lầy lắng đọng.
Đầm lầy là một dạng tạo ra từ thiên nhiên, trong
đó bề mặt được bao phủ bởi những khoáng sản
thiên nhiên ngậm nước- sình lầy , mà bề dày của
lớp sình lầy này không được nhỏ hơn 30cm, và trên
đó có sự sinh tồn của những thực vật đặc trưng cho
vùng đầm lầy. Còn khu vực đất có lớp sình lầy
nhỏ hơn 30cm thì được gọi là vùng đất bị sình lầy.
Sình lầy được hình thành từ một số điều kiện nhất
định , là kết quả của sự chết từ từ hàng năm
của thực vật một cách không hoàn toàn , tạo ra
những đặc tính lý hoá riêng biệt đặc trưng cho
vùng đầm lầy. Quá trình hình thành đầm lầy có
thể xảy ra trong điều kiện khí hậu lạnh hoặc ấm ,
trên vùng cao hoặc đồng bằng ; tuy nhiên tốc
độ hình thành trong những điều kiện khác nhau về
khí hậu phụ thuộc vào hai điều kiện cơ bản sau: độ
ẩm lớn trong khu vực và dòng nhiệt lượng vào khu

vực.


Nguyên nhân chính cho việc tích lũy dần của các
vật chất trên bề mặt đất là sự luôn luôn dư thừa
hơi ẩm trong đất và trên bề mặt đất trong điều
kiện dòng chảy qua khu vực này rất yếu, và sự trao
đổi nước xảy ra chậm. Sự dư thừa hơi ẩm trong đất
và trên bề mặt đất làm cho trao đổi oxy không đủ,
khiến cho không khí khó khăn vào đến các chỗ
rỗng của các hạt vật chất, làm cho các thực vật
bị chết không được phân huỷ hoàn toàn, dần dần
tạo nên sình lầy, có khả năng ngậm nước rất cao.
Các nghiên cứu cho thấy, bùn ở dạng thiên nhiên
chứa từ 88% đến 97% thể tích là nước.

6.2
QUY LUẬT CHUNG CỦA SỰ HÌNH
THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN ĐẦM LẦY
Các bước hình thành đầm lầy trong một khu vực có
liên quan trực tiếp đến các thành phần của cân
bằng nước (ngưng tụ (mưa), bốc hơi, và dòg chảy),
đến dòng nhiệt vào và cơ cấu của độ ẩm thừa
trong mạng sông. Tất cả những yếu tố này tổ hợp
với nhau tạo nên chế độ nhiệt và nước khác nhau
trên từng điểm trên trái đất, tạo hoặc không tạo
điều kiện thuận lợi cho sự phát triển đần lầy. Với
điều kiện khí hậu cho trước, khí hậu được tạo thành
chủ yếu từ lượng dòng chảy , tốc độ và các
bước hình thành đầm lầy phụ thuộc vào địa hình

của khu vực, vào mạng sông ngòi, vào khả năng
thấm của đất. Hãy xem một ví dụ đơn giản, là
trường hợp hình thành đầm lầy giữa các sông:


đường bão
hoà

địa hình của
A-A

A

A
1

2

đầm
lầy

Hình 6.1: Sự hình thành đầm lầy
giữa hai nhánh sông

Nếu biểu diễn sơ đồ bố trí sông như hình 6.1, gồm
một sông chính và hai sông nhánh cấp một bố trí
song song, đối với một mặt bất kỳ A-A qua và
vuông góc với nhánh sông phụ, cách sông chính
một đoạn , ta có đường nước bão hoà (ngầm), nằm
phía trên tầng không thấm như hình vẽ. Nếu địa hình

(cao độ) của A-A nằm cao hơn chiều cao của đường
bão hoà, thì khu vực A-A sẽ không tạo thành đươc
đầm lầy.
Trong trường hợp trên A-A có một số nơi có cao độ
thấp hơn đường bão hoà, tại các nơi này, mực nước
ngầm xuất lộ, đồng thời đất ở đây bị ẩm ướt
quanh năm, cộng với sự chênh lệch giữa mưa và
bốc hơi trong khu vực, sẽ tạo ra sự dư thừa về hơi ẩm
trong khu vực rất nhiều. Đây là cơ hội thuận lợi cho
sự phát triển đầm lầy.
Đầm lầy có thể hình thành ngay cả ở những vùng
đất thấm nhiều, vùng có địa hình lồi lên (nước
mặt dễ chảy về hai phía ngược lại), nếu tại nơi này,
cao độ thấp hơn cao độ của đường bão hoà. Còn
thậm chí những nơi thấm ít, nhưng đường bão hoà
thấp hơn địa hình khu vực thì cũng không thể hình
thành được đầm lầy.

6.3 ĐỊA THẾ CỦA ĐẦM LẦY:


Địa thế của đầm lầy và sự hình thành các sinh vật
trên bề mặt được thể hiện qua sự thay đổi các
điều kiện nhiệt độ và địa hình trong không gian. Vì
yếu tố tạo nên đầm lầy là quá trình tích tụ các
vật chất hữu cơ từ các thực vật chết hàng năm
và sự phát triển các vi sinh vật sống, nên đầm lầy
được đặc trưng bởi 4 dấu hiệu quan trọng sau đây:
1. Dấu hiệu địa hình
2. Thể loại thực vật, vi sinh vật trong vùng đầm

lầy.
3. Sình lầy.
4. Mức độ bao phủ sình lầy hay mức độ đầm lầy
hoá của khu vực.
6.1.3. Các hoạt động con người và nền kinh tế
quốc dân ảnh hưởng đến
quá trình hình
thành đầm lầy:
Sự hình thành và phát triển đầm lầy có thể bị
ảnh hưởng bởi các hoạt động của con người và
kinh tế quốc dân dưới nhiều dạng khác nhau:
1. Việc xây dựng các đập tràn trên các sông để
làm tăng mực nước, xây các hồ chứa nước ở
các nhà máy thủy điện làm tăng mực nước
ngầm ở các vùng lân cận, làm tăng độ ẩm
trong đất.
2. Việc chặt phá rừng bừa bãi quy mô lớn, trên
các khu vực có địa hình tương đối phẳng làm
giảm khả năng chuyển tải và bốc hơi của
các hơi ẩm, làm yếu đi khả năng thấm nước
của đất , và đây cũng có thể là nguyên
nhân khởi đầu của hình thành đầm lầy trên
bề mặt khu vực.
3. Tương tự, hậu quả của nạn cháy rừng trên
một phạm vi rộng lớn, các thực vật bị cháy
tạo ra những lớp thuận lợi cho sự hình thành


bùn lầy cộng với độ ẩm thừa sẽ là nguyên
nhân tốt giúp quá trình đầm lầy hoá tiến

triển.
4. Quá trình đô thị hoá, các con đường và nhà
máy, đã tạo ra một mảng rộng lớn bê tông,
làm giảm di khả năng thấm nước của đất,
nước tập trung thành dòng nước mặt chảy về
những nơi thấp, gây ra hiện tượng ngập ứ. Đây
cũng là hạt nhân thúc đẩy quá trình đầm lầy
hoá.
5. Nước thải ra các con kênh, được xây dựng từ ở
các khu vực thấp, ẩm, mà đáy không được lát
bê tông, htường làm cho nước thấm vào đất
làm tăng mực nước ngầm trong khu vực lân
cận, cũng là nguyên nhân đầm lầy háo khu
vực này.
Tuy nhiên, ảnh hưởng đến quá trình đầm lầy hoá
khu vực, thì vai trò của hoạt động con người và quốc
dân ngày nay không nhiều so với các nhân tố
thiên nhiên.

6.4 DÒNG CHẢY TRONG ĐẦM LẦY.
Dòng chảy trong đầm lầy là dòng 3 pha:
1. Pha rắn là những chất hữu cơ, từ các thực vật
chết không hoàn toàn.
2. Pha lỏng là nước hoà tan các chất hữu cơ kết
hợp với khoáng chất.
3. Pha khí là không khí và gaz hình thành từ các
lớp bùn lầy trong quá trình phân hoá.