Ca dao yeu thuong tinh nghia (1)

CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM HỌC
SINH
Quảng Trạch, ngày 09 tháng 11 năm 2007


Tiết 26,27: Đọc văn

CA DAO THAN THÂN,
YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA


I. Tiểu dẫn.
1. Khái niệm ca dao:
Là lời thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm nhạc khi diễn
xướng → Dân ca.
2. Đặc điểm nội dung và nghệ thuật
a) Nội dung ca dao
- Thể hiện đời sống tâm hồn, tư tưởng, tình cảm của nhân dân trong
các quan hệ lứa đơi, gia đình, q hương, đất nước….
- Chia thành hai loại:
+ Ca dao trữ tình: Là những tiếng hát than thân; những lời ca
yêu thương tình nghĩa.
+ Ca dao hài hước.


b) Nghệ thuật ca dao
- Lời ca ngắn, phần lớn theo thể lục bát hay lục bát biến thể.
- Ngôn ngữ gần với lối nói hằng ngày, giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ.
- Sử dụng lối diễn đạt bằng một số công thức mang đậm sắc thái dân

gian.


II. Đọc hiểu.
1. Đọc diễn cảm.
- Bài 1, 2, 3 : Giọng xót xa, thương cảm.
- Bài 4, 5, 6: Giọng tha thiết lắng sâu

2. Phân tích.
a. Bài ca dao số 1, 2: Tiếng hát than thân.
 Mở đầu.
- Thân em: Lặp lại
→ Mơtíp quen thuộc trong ca dao
→ Xác định: Lời than thân của người phụ nữ.
→ Gợi cảm giác xót xa, ngậm ngùi.


Đó là nỗi đau chung của người phụ nữ trong xã hội cũ.
 Ý nghĩa nội dung:
- Bài ca dao số 1:
+ Nghệ thuật so sánh: Tấm lụa đào
→ Sắc đẹp, tuổi xuân của người phụ nữ
→ Giá trị của bản thân mình mà cơ gái ý thức được.
+ Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai
→ Họ giống như một món hàng để mua bán.
→ Người phụ nữ khơng có quyền quyết định hạnh phúc, cuộc đời của
mình mà phụ thuộc vào người khác.
Bài ca dao thể hiện tâm trạng lo âu của cô gái về tương lai.
(Không biết mình sẽ hạnh phúc hay khổ đau).

Một số bài ca dao khác:
“Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào gác tía, hạt ra ruộng cày.”
“Thân em như giếng giữa đàng
Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.”


-Bài ca dao số 2:
+ Củ ấu gai:
→Xấu xí, thơ kệch.
+ Ruột trong thì trắng, vỏ ngồi thì đen.
Nghệ thuật: đối lập, ẩn dụ.
→ Nhấn mạnh, khẳng định vẻ đẹp tâm hồn- giá trị thực của cô gái..
+ Lời mời mọc:
“Ai ơi, nếm thử mà xem
Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi.”
→ Lời mời mọc: chân thành, da diết.


→ Phải mời mọc như vậy vì giá trị của họ không được ai biết đến.
→ Thể hiện tâm trạng: ngậm ngùi, xót xa vì khơng thể quết định được
số phận của mình.
Mong ước của người phụ nữ về một cuộc sống hạnh phúc.
Hai bài ca dao đã khẳng định vẽ đẹp của người phụ nữ (về
ngoại hình cũng như tâm hồn, tính cách) đồng thời nói lên thân phận
nhỏ bé, phụ thuộc của họ trong xã hội cũ.


b. Bài ca dao số 3.



Mở đầu:

-Trèo lên cây khế nữa ngày:
→ Lối nói đưa đẩy, gợi cảm hứng
→ Cách mở đầu thường gặp trong ca dao.
→ Trò chuyện với cây khế cũng chính là trị chuyện với lịng mình.
- Nghệ thuật:
Nhân hố, chơi chữ

Khế chua
Lịng người chua xót.

→ Nỗi đau xót của nhân vật trữ tình vì bị lỡ duyên.
“Ai”:
Đại từ phiếm chỉ nhưng có ý nghĩa xác định
→ Xã hội phong kiến đã ngăn cách, làm tan nát tình u đơi lứa.


Hai câu tiếp theo:

- Hình ảnh:
Mặt trăng - mặt trời
Sao hơm - sao mai
→ Hình ảnh thiên nhiên vũ trụ tồn lại vĩnh hằng khơng thay đổi như tình
cảm con người bền vững thuỷ chung.
- Nghệ thuật
+ Lặp lại hai lần: “sánh với”
+ Từ láy : “chằng chằng”

→ Khẳng định mạnh mẽ thêm tình cảm của nhân vật trữ tình.
→ Dù xa cách nhau nhưng đôi ta vẫn là một.


 Hai câu thơ cuối:
- Giọng điệu: tha thiết.
- Nghệ thuật:
Câu hỏi tu từ, so sánh, ẩn dụ.
→ Bộc lộ tình cảm nhân vật trữ tình
→ Nỗi nhớ mong chờ đợi mõi mịn trong cơ đơn, vơ vọng.
→ Khẳng định tình nghĩa gắn bó thuỷ chung cho dù tình dun có lỡ
làng.
Bài ca dao là lời tâm sự về sự dỡ dang trong tình dun của một
chàng trai (hay cơ gái). Cho dù tình dun có dỡ dang nhưng tình nghĩa
vẫn gắn bó khơng thể đổi thay.
Đó chính là vẽ đẹp giản dị, chân thành trong tâm hồn của
người bình dân xưa.


Nhận xét chung:
Với nghệ thuật đặc sắc nhưng giản dị, chùm ca dao đã bộc lộ
được nỗi lòng của người bình dân xưa:
+ Thân phận của người phụ nữ: Khổ đau, bất hạnh vì khơng
quyết định được số phận của mình.
+ Sự gắn bó bền vững, thuỷ chung của tình u đơi lứa trong một
xã hội cịn nhiều bất cơng.