Skkn một số biện pháp dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài:
Xã hội ngày càng phát triển thì việc hình thành các kĩ năng, năng lực để
đáp ứng những yêu cầu phát triển đó càng trở nên quan trọng và cần thiết, nó trở
thành vấn đề đáng quan tâm của toàn xã hội nói chung và trong hệ thống giáo
dục nước nhà nói riêng. Trong định hướng đổi mới chương trình và sách giáo
khoa giáo dục phổ thông sau năm 2018 đã nêu rõ : Một trong những quan điểm
nổi bật là phát triển chương trình theo định hướng năng lực, địi hỏi người giáo
viên phải có những biện pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực.
Dạy học theo hướng phát triển năng lực trước hết cần quan tâm nhiều tới
hứng thú, kinh nghiệm, vốn sống của học sinh. Học sinh cần được tạo cơ hội để
phát triển năng lực, phù hợp với nhu cầu, điều kiện và đặc điểm cá nhân. Dạy
học theo hướng phát triển năng lực được thực hiện trên cơ sở dạy học phân hóa đáp ứng sự khác biệt của học sinh về trình độ,nhịp độ, phong cách. Đối với mỗi
giai đoạn học tập, giáo viên cần chú ý và hướng đến hiệu quả học sâu.
Đối với môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 sẽ hình thành và phát triển ở học
sinh năng lực khoa học, bao gồm các thành phần : nhận thức khoa học, tìm hiểu
mơi trường tự nhiên và xã hội xung quanh, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học.
Là giáo viên chủ nhiệm lớp 1, tôi đã suy nghĩ, trăn trở rất nhiều về những
biện pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực các môn học, đặc biệt là
môn Tự nhiên và Xã hội. Làm sao để các em u thích khám phá, muốn được
tìm hiểu, được chiếm lĩnh kiến thức và biết áp dụng vào cuộc sống hàng ngày?
Làm sao để các em có thể “vừa học, vừa chơi” mà lại ghi nhớ được kiến thức
thật lâu?. Xuất phát từ đó, tơi đã mạnh dạn viết đề tài:
“Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1
theo định hướng phát triển năng lực”
2. Mục đích nghiên cứu:
- Ghi lại những biện pháp mình đã làm để để chọn lọc và đúc kết thành
kinh nghiệm của bản thân, xây dựng biện pháp hiệu quả nhất khi dạy học môn
Tự nhiên và Xã hội lớp 1.

- Nhận được ý kiến trao đổi, chia sẻ từ đồng nghiệp và cán bộ quản lí nhà
trường để tơi phát huy những mặt mạnh; điều chỉnh, khắc phục những hạn chế,
tồn tại cho hoàn thiện hơn.

1/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

3. Đối tượng nghiên cứu:
Hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực môn Tự nhiên và
Xã hội lớp 1 ở trường Tiểu học.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài; thực trạng dạy môn Tự nhiên và Xã
hội ở lớp 1. Đề xuất một số biện pháp dạy học theo định hướng phát triển năng
lực môn Tự nhiên và Xã hội ở lớp 1
5. Phương pháp nghiên cứu:
- Nghiên cứu tài liệu.
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp đàm thoại: Trao đổi với các đồng nghiệp về khó khăn,
thuận lợi khi dạy mơn Tự nhiên và Xã hội lớp 1; Tìm hiểu về những vướng mắc
của các em khi học Tự nhiên và Xã hội lớp 1.
- Dạy thực nghiệm.
6. Phạm vi, thời gian thực hiện:
Nghiên cứu hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực môn
Tự nhiên và Xã hội cho học sinh lớp 1 ở trường Tiểu học Phú Sơn năm 2020 2021
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN
1. Khái niệm cơ bản của đề tài:
- Biện pháp là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể.

- Năng lực là khả năng huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các
thuộc tính tâm lí cá nhân khác nhau như hứng thú, niềm tin, ý chí, để thực hiện
thành cơng một loại công việc trong một bối cảnh nhất định. Năng lực thường
tồn tại dưới hai hình thức: năng lực chung và năng lực chuyên biệt.
2. Cơ sở lí luận:
Giáo dục Tiểu học đặt nền móng cho hệ thống giáo dục phổ thông, tạo
tiền đề để thực hiện chiến lược “nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng
nhân tài”. Cùng với các môn học khác và hoạt động giáo dục ở cấp Tiểu học,
môn Tự nhiên và Xã hội góp phần hình thành và phát triển các phẩm chất chủ
yếu đã quy định trong Chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học
2/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến
thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ
máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để
người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực. Chuyển
từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt
động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ
thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi
mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận
thức đúng về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát
triển năng lực người học và một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng này. Vì vậy, người giáo viên phải có “ một số biện pháp dạy học theo
định hướng phát trên năng lực”, trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt,
độc lập, sáng tạo để học sinh tự mình hồn thành nhiệm vụ nhận thức với sự tổ

chức, hướng dẫn của giáo viên.
CHƯƠNG II: MÔ TẢ THỰC TRẠNG
CỦA VIỆC DẠY VÀ HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 1
Là giáo viên chủ nhiệm và trực tiếp giảng dạy lớp 1, tôi nhận thấy các con
lớp mình là lứa tuổi mà mức độ tập trung và nhận thức chưa cao. Độ tuổi của
các con còn quá nhỏ và non nớt cũng chưa vững vàng như các anh chị lớp 3, 4,
5. Nhiều đồng nghiệp của tôi đã chia sẻ dạy lớp 1 là dễ. Tuy nhiên đối với tôi,
bên cạnh những thuận lợi vẫn có khơng ít khó khăn. Điển hình đó là khả năng
nhận thức, kiến thức thực tế cũng như vốn sống của các em còn nhiều hạn chế.
Trong các tiết học Tự nhiên và Xã hội, giáo viên chủ yếu giảng dạy theo hình
thức thuyết trình và hỏi - đáp, có liên hệ thực tế nhưng chỉ nói mà không được
thực hành, không được trải nghiệm dẫn đến khả năng tiếp thu, ghi nhớ của học
sinh gặp nhiều khó khăn. Nhiều giáo viên chưa khai thác hết vốn sống, vốn hiểu
biết của học sinh để kiểm chứng, chưa định hướng cho học sinh phần chuẩn bị ở
nhà cần phải làm gì? Cần chuẩn bị những gì? Trong thời gian bao lâu?... Phần
lớn giáo viên chỉ sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa khi nó khơng phù hợp
với thực tế hiện nay mà không biết khai thác các tư liệu xung quanh cuộc sống
hay trên các kênh thông tin hiện đại. Giáo viên yêu cầu, dặn dò học sinh trả lời
câu hỏi trong sách giáo khoa, một số học sinh chuẩn bị bằng cách làm vở bài tập
tương ứng. Các em có thể mang tới lớp một cái cây, một loại quả hay một loài
hoa,được bố mẹ mua cho mà khơng biết q trình hình thành, phát triển của nó
như thế nào? Các em có thể mang rất nhiều tranh, ảnh, thông tin được bố mẹ in
3/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

ấn mà không biết chọn lọc, lựa chọn thông tin nào cần thiết. Khi giáo viên hỏi,
học sinh thụ động đọc lại nội dung đó một cách máy móc. Bên cạnh đó, vấn đề
học Tốn, Tiếng Việt trong nhà trường Tiểu học vẫn được coi trọng. Các em có

thể tính toán rất nhanh, học Tiếng anh rất giỏi, nhưng khi lồng ghép kiến thức
thực tế vào thì lại lúng túng. Vậy kiến thức thực tế đó có ở đâu? Nó có tất cả các
mơn học, có trong cuộc sống hàng ngày. Và đặc biệt nó có rất nhiều trong mơn
Tự nhiên và Xã hội. Qua những bài học, qua cách hướng dẫn theo định hướng
phát triển năng lực của giáo viên trong mỗi tiết Tự nhiên và Xã hội, tôi tin người
giáo viên đã trang bị cho học sinh rất nhiều kiến thức, trải nghiệm bổ ích gắn
liền với thực tế mà xã hội con người hiện nay đã, đang và sẽ luôn cần.
CHƯƠNG III: MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
Sau đây, tơi xin trình bày một số kinh nghiệm dạy học theo định hướng
phát triển năng lực môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1.
* Biện pháp 1: Phát huy tính tích cực của học sinh thơng qua hình
thức tổ chức dạy và học:
- Mục tiêu của biện pháp :
+ Giúp các con tự giác, chủ động tìm tịi, khám phá kiến thức, độc lập
trong suy nghĩ.
+ Các con mạnh dạn, tự tin bày tỏ ý kiến, suy nghĩ của mình; u thích
khám phá, bước đầu biết định hướng nghề nghiệp cho bản thân,…
+ Biết lắng nghe người khác; biết giúp đỡ, chia sẻ với thầy cô, với bạn bè.
a) Nêu vấn đề để học sinh tự giải quyết, tranh luận:
- Giải pháp cũ: Giáo viên đưa câu hỏi, học sinh thảo luận nhóm hoặc trả
lời cá nhân theo gợi ý tranh, ảnh trong sách giáo khoa. Sau đó, giáo viên nhận
xét, chốt đáp án đúng. Hình thức này được lặp đi lặp lại trong mỗi tiết học.
- Giải pháp mới: Trong mỗi tiết Tự nhiên và Xã hội, tôi đều đưa vấn đề,
câu hỏi liên quan đến nội dung bài học theo nhiều hình thức khác nhau như lựa
chọn tranh ảnh, thông tin phù hợp với yêu cầu; điền từ còn thiếu; xem các hoạt
cảnh, liên hệ thực tế cá nhân,… để học sinh giải quyết, tranh luận. Vấn đề đó,
câu hỏi đó có thể được giao nhiệm vụ từ trước hoặc trực tiếp đưa vào trong tiết
dạy. Tôi chỉ là trọng tài phân định đúng – sai. Qua cách làm này, tôi nhận thấy
học sinh lớp tôi thảo luận rất sôi nổi, các con mạnh dạn, tự tin nêu ý kiến của
mình trong nhóm.

Ví dụ 1: Bài 9: Hoạt động và nghỉ ngơi
4/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

Ở hoạt động 3: Tơi sẽ đưa hình ảnh về các hoạt động vui chơi, giải trí, thể
dục thể thao có trong sách giáo khoa và một số hình ảnh ngoài sách giáo khoa để
học sinh thảo luận. Các con sẽ lựa chọn hình ảnh về hoạt động nào có lợi cho
sức khỏe thì sẽ cắm vào chiếc cốc có hình mặt cười. Qua quan sát, tơi thấy các
nhóm rất hào hứng, bàn luận sôi nổi, bạn nào cũng muốn được nêu ý kiến. Các
con còn biết tranh luận để bảo vệ ý kiến của mình và cuối cùng biết thống nhất
để đưa ra kết quả chung của nhóm. Ở hoạt động này, tơi đã khéo léo bổ sung
hình ảnh một số hoạt động của chính học sinh lớp mình nhằm mục đích thay đổi
thói quen khơng vận động tập thể dục thể thao của học sinh. Sau tiết học, tơi đã
nhận được thơng tin phản hồi tích cực từ phía bố mẹ các con khi về nhà các con
đã có những chuyển biến tích cực.
Ví dụ 2: Bài 11: Gia đình
Ở hoạt động 2 + 3: Tơi cho học sinh xem một hoạt cảnh bạn Minh giới
thiệu về các thành viên và các thế hệ trong gia đình mình. Sau đó, tơi u cầu
học sinh thảo luận nhóm 4 các câu hỏi gợi ý như trong sách giáo khoa. Cuối
cùng, tơi tổ chức cho học sinh chơi trị chơi “ Mời bạn đến thăm gia đình tơi”.
Từng học sinh trong nhóm sẽ lấy ảnh chụp hoặc tranh vẽ các thành viên của gia
đình để giới thiệu với các bạn về các thế hệ trong gia đình mình. Tơi quan sát
thấy trong mỗi nhóm, bạn nào cũng muốn được trình bày, muốn được nêu ý
kiến. Không những thế, một số bạn trong lớp tơi cịn biết giúp đỡ, tư vấn cho
bạn còn lúng túng khi xác định các thế hệ trong gia đình mình. Bên cạnh việc
nắm được kiến thức, các con đã biết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, tình bạn giữa
các con càng ngày càng gắn bó, thân thiết. Tôi cảm thấy rất vui!
b) Hướng dẫn học sinh cách tự học:

- Giải pháp cũ: Giáo viên dặn học sinh chuẩn bị bài ở nhà thường là trả
lời các câu hỏi trong sách giáo khoa hoặc làm vở bài tập tương ứng.
- Giải pháp mới: Giáo viên yêu cầu cá nhân hoặc phân nhóm chuẩn bị
lượng kiến thức của hoạt động, của bài hay chủ điểm có định hướng, hướng dẫn
cụ thể theo nhiều hình thức khác nhau. Ví dụ có nội dung tơi u cầu học sinh
điều tra, điền thơng tin vào phiếu, có bài tơi u cầu học sinh trải nghiệm, quan
sát và ghi lại; đôi khi, tơi u cầu học sinh tìm ra cách giải quyết hoặc lí giải về
một hiện tượng nào đó. Trong khoảng thời gian đầu năm học, tôi sẽ hướng dẫn
các em cách chuẩn bị bài mới vào cuối tiết học; gặp gỡ, giúp đỡ từng nhóm
chuẩn bị bài vào cuối buổi học. Ngồi ra, tơi chủ động chuẩn bị thêm một số
thông tin liên quan tới bài học, tới chủ đề treo ở bảng dạ cuối lớp để học sinh
tham khảo vì tơi biết khơng phải em nào cũng có điều kiện để chuẩn bị. Với việc
5/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

làm này, tất cả học sinh lớp tôi đều tự tin và hào hứng với tiết học vì bạn nào,
nhóm nào cũng có “vốn” để được trình bày.
* Với hình thức điều tra, điền thơng tin vào phiếu, tơi có thể áp dụng cho
bài 6 chủ đề Con người và Sức khỏe; bài 14, 17, 20 chủ đề Xã hội; bài 22, 23,
24, 30,… chủ đề Tự nhiên của sách Tự nhiên và Xã hội lớp 1.
Ví dụ 1: Bài “Hoạt động và nghỉ ngơi”
Tiết học trước, tôi yêu cầu học sinh trải nghiệm và ghi lại cảm nhận theo
nhiệm vụ học tập sau: Con hãy ngồi học liên tục 3 tiếng mà khơng nghỉ ngơi hay
giải trí Con cảm thấy thế nào khi thực hiện việc làm đó? Vì sao con cảm thấy
như vậy?
Tôi thấy học sinh lớp tôi đều nhận ra rằng khi làm việc và học tập liên tục
mà khơng được nghỉ ngơi thì cơ thể sẽ bị mệt, có hại cho sức khỏe. Từ đó, học
sinh rút ra được một số hoạt động và hình thức nghỉ ngơi phù hợp để bảo vệ sức

khỏe. Đặc biệt, một số bạn nam hiếu động lớp tơi cịn liên hệ được với bản thân
từ giờ không chạy nhảy, nô đùa quá nhiều trong giờ ra chơi để bảo vệ sức khỏe.
Ví dụ 2: “Cây hoa”
Trước khi học bài này, tôi dặn học sinh quan sát và mang tới lớp một số
loại cây hoa ( tùy vào khả năng của mỗi học sinh), thảo luận trong nhóm 4 theo
các câu hỏi hỏi gợi ý sau:
- Quan sát nêu các bộ phận của cây hoa?
- Ngửi xem hoa có mùi như thế nào?
- Nêu được lợi ích của các loại hoa?
Học sinh lớp tôi mang tới lớp đa dạng các loại cây hoa. Các con rất hào
hứng trải nghiệm, khám phá để tìm ra sự khác nhau của mỗi loại hoa, tìm ra các
bộ phận thường có của một cây hoa. Tôi nhận thấy tiết học vui vẻ hơn, hiệu quả
hơn. Điều đáng mừng là các con trong lớp tôi đã tự tìm ra được kiến thức; u
thích, hào hứng với môn học, mong muốn hôm nào cũng được học như vậy!
c) Hướng dẫn học sinh vẽ sơ đồ tư duy : Tơi áp dụng hình thức này với
bắt đầu học kì 1 trong mơn Tự nhiên và Xã hội lớp 1.
Thời gian đầu năm học, tôi hướng dẫn học sinh vẽ sơ đồ tư duy một cách
đơn giản vào cuối mỗi tiết học để ghi nhớ kiến thức. Ví dụ, sau khi học xong bài
14 chủ đề Xã hội, tôi hướng dẫn học sinh cách vẽ sơ đồ tư duy những việc nên
làm để phòng tránh bị cháy, bỏng khi ở nhà:
Tôi trao đổi với học sinh đây chỉ là một gợi ý và khuyến khích học sinh
thỏa sức sáng tạo để thể hiện được nội dung kiến thức trọng tâm của bài. Nhiều
6/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

bạn nam lớp tơi vẽ hình siêu nhân, thẻ bài trịn Pikachu, sau đó chia thành từng
mảng để điền các thơng tin của bài học; các bạn nữ thì đa dạng hình khối với
bơng hoa 5, 6 cánh thậm chí đến cả 9, 10 cánh đáng yêu để viết các bộ phận của

cơ thể, hay những việc nên làm để bảo vệ tai, mắt, răng. Hầu hết, các con lớp tơi
đã ghi nhớ được kiến thức ngày hơm đó ngay trên lớp học. Nhiều học sinh lớp
tơi cịn vận dụng vẽ sơ đồ tư duy ngay cả trong phần chuẩn bị bài ở nhà không
chỉ ở môn Tự nhiên và Xã hội mà cịn ở nhiều mơn học khác nữa.
* Biện pháp 2: Tổ chức cho học sinh thực hành luôn trong tiết học :
- Mục tiêu của biện pháp :
+ Giúp học sinh biến kiến thức vừa học thành các kĩ năng trong cuộc
sống.
+ Vận dụng kiến thức vào cuộc sống hàng ngày,…
- Giải pháp cũ: Cuối các tiết học giáo viên cho các con nhắc lại kiến thức
theo kiểu đọc hay hỏi đáp mà các con có khi cũng không hiểu và đặc biệt không
biết vận dụng vào cuộc sống.
Giải pháp mới: Nhận thấy hạn chế đó tơi đã đổi mới phương pháp dạy
học biến các kiến thức các con vừa lĩnh hội được thành các kĩ năng cho các con.
Có nghĩa là các con học lí thuyết đi đôi với thực hành.
Thông qua những việc làm, hành động cụ thể, mà học sinh lớp tơi có các
kĩ năng mới được hình thành thơng qua các tiết học. Điều đó được phụ huynh
ghi nhận qua các hoạt động ở nhà.
Ví dụ: bài 13: Cơng việc ở nhà:
Ở cách dạy cũ thầy cô yêu cầu học sinh nêu những công việc ở nhà các
em thường làm nhưng khi sử dụng phương pháp mới tôi cho các con thực hành
luôn cách gấp quần áo, qt nhà, lau bàn ghế…vơ hình tuy khơng nói nhiều
nhưng các con đã nắm và thực hiện được các cơng việc đó rất tốt và nắm bài rất
nhẹ nhàng.
Sau khi các con tự khám phá ra cách xử lí khi bị đứt tay hay bỏng thì cuối
tiết học tôi cho học sinh thực hành cách dán băng gâu vào vết thương và tôi thấy
kiến thức mà các con lĩnh hội được khơng cịn là những dịng chữ trên sách vở
mà nó đã phục vụ vào cuộc sống . Khi sử dụng phương pháp này trong tiết dự
thi giáo viên dạy giỏi cấp Huyện tiết dạy đã được đánh giá rất tốt .
Biện pháp 3: Mạnh dạn thay các tư liệu khơng cịn phù hợp và sử

dụng các máy móc thiết bị sẵn có một cách sáng tạo:
- Mục tiêu của biện pháp:
7/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

+ Giúp giáo viên sử dụng triệt để các trang thiết bị hiện đại, sáng tạo hơn
trong dạy học..
+ Các con mạnh dạn, tự tin bày tỏ ý kiến, suy nghĩ của mình; u thích
khám phá
+ Biết lắng nghe người khác; biết giúp đỡ, chia sẻ với thầy cô, với bạn bè.
- Giải pháp cũ: Giáo viên đưa các tranh, ảnh trong sách giáo khoa khi nó
đã q lâu khơng còn phù hợp với thực tế cuộc sống ngày nay nữa. Hay sử dụng
cách dạy chay giảng giải thuyết trình mà không cần biết các con hiểu được bao
nhiêu. Sau đó, giáo viên nhận xét, chốt đáp án đúng. Hình thức này được lặp đi
lặp lại trong mỗi tiết học một cách rất nhàm chán.
Giải pháp mới: Trong mỗi tiết Tự nhiên và Xã hội, tôi đều lựa chọn tranh
ảnh, thông tin phù hợp với yêu cầu; xem các hoạt cảnh, các đoạn phim hoạt
hình. Sử dụng một cách linh hoạt các loại thiết bị mới như bảng tương tác, máy
chiếu vật thể,… để có thể thực hiện được các hoạt động dạy học phù hợp và
sáng tạo nhất. Qua cách làm này, tôi nhận thấy học sinh lớp tôi thảo luận rất sôi
nổi, các con mạnh dạn, tự tin rất hứng thú với tiết học.
Ví dụ: Bài 14: An toàn khi ở nhà:
Bức tranh về chiếc đèn dầu và bếp củi đã quá lâu và không phù hợp với
điều kiện sống của các con nên tôi đã mạnh dạn thay bằng bếp ga. Ngoài ra
trong tiết dự thi giáo viên dạy giỏi cấp Huyện thay vì chỉ sử dụng máy chiếu tơi
đã sử dụng cả máy soi để có thể soi được phiếu bé các vật dụng nhỏ rất hiệu quả.
Hay sử dụng bảng tương tác để tổ chức cho học sinh cách học rất hứng thú lĩnh
hội kiến thức nhanh.

Biện pháp 4: Tích hợp trong các giờ học khác:
- Mục tiêu của biện pháp:
+ Tạo hứng thú, niềm say mê nghiên cứu khoa học, khám phá công nghệ
thông tin, tự giác, tự tin tìm hiểu kiến thức.
+ Khơi gợi niềm yêu thích đọc sách, biết bảo vệ của công, yêu thiên
nhiên, bảo vệ môi trường,…
- Giải pháp cũ: Khi tới tiết đọc sách, giáo viên chủ nhiệm thường bàn
giao học sinh với nhân viên thư viện. Hết tiết, giáo viên chủ nhiệm đón các con
về lớp nên khơng biết học sinh đã được đọc, được nghe những cuốn sách, những
tài liệu gì.

8/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

Trong các buổi hoạt động ngoại khóa, giáo viên chủ nhiệm sẽ phát thơng
báo của nhà trường, sau đó lấy số lượng học sinh đăng kí mà khơng có những tư
vấn, khuyến khích, động viên để học sinh cả lớp cùng tham gia, trải nghiệm.
- Giải pháp mới: Nội dung chương trình sách giáo khoa Tự nhiên và Xã
hội lớp 1 được chia thành 3 chủ đề với các bài học tương ứng 3 chủ đề đó. Vì
vậy, ngay từ đầu năm học, tôi đã phối hợp với nhân viên thư viện, bên cạnh việc
giới thiệu cuốn sách theo chủ điểm tháng thì lập kế hoạch hướng dẫn, định
hướng học sinh những đọc cuốn sách liên quan tới các chủ điểm của môn Tự
nhiên và Xã hội. Bản thân tôi cũng tìm đọc để làm gương, để thêm kiến thức
trao đổi, chia sẻ với học sinh. Cụ thể, tôi cùng nhân viên thư viện đã giới thiệu
với các con một số cuốn sách liên quan tới nội dung kiến thức một số chủ đề
như sau:
Nội dung

Tên sách

Nhà xuất bản

Bách khoa cơ thể người

NXB Dân trí

Cuốn sách khổng lồ về cơ thể người

NXB Thanh niên

Tớ tư duy như một nhà giải phẫu
học tất tần tật về cơ thể người,…

NXB Dân trí

Thực vật - những điều kì thú

NXB Dân trí

Chủ đề:

Khám phá bí ẩn Thế giới tự nhiên

NXB Mỹ thuật

Tự nhiên

Tìm hiểu các hiện tượng thiên

nhiên,…

NXB Phụ nữ

Chủ đề:
Con người và
sức khỏe

Bên cạnh đó, trong buổi học ngoại khóa của trường, tơi ln động viên,
khích lệ các con tham gia bởi các con sẽ được tiếp xúc với thực tiễn cuộc sống
phong phú, được trải nghiệm các hoạt động mà không bị gị bó trong khơng gian
lớp học. Các con được hịa mình vào thiên nhiên, được “ học mà chơi, chơi mà
học”, được tự mình khám phá, cảm nhận và chiếm lĩnh kiến thức một cách tự
nhiên nhất. Trong buổi hoạt động ngoại khóa diễn ra vào cuối tháng 1 năm 2019
ở Thiên Đường Bảo sơn, 100% học sinh lớp tôi tham gia. Tơi u cầu các con
quan sát, tìm hiểu các loại cây, các con vật ở đó làm tài liệu để học chủ đề Tự
nhiên các bài cây và con vật theo câu hỏi gợi ý sau:
+ Nêu tên cây hoặc tên con vật quan sát được.
+ Cây có đặc điểm gì?
+ Các bộ phận bên ngồi của con vật quan sát được?
+ Nêu lợi ích của cây hoặc con vật đó?
9/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

Các con trong lớp tơi say mê tìm hiểu, khám phá, ghi chép thông tin, phát
hiện và chụp được rất nhiều hình ảnh phục vụ cho bài học. Học sinh của tơi hào
hứng khoe, kể với tơi những gì mình thu hoạch được sau chuyến đi. Tôi thực sự
rất vui!

Biện pháp 5: Phối hợp với cha mẹ học sinh:
- Mục tiêu của biện pháp:
+ Giúp học sinh tự giác, chủ động tìm kiếm thơng tin; tích cực tham gia,
giúp đỡ ông bà, bố mẹ những việc làm theo khả năng và vừa sức với mình.
+ Học sinh thêm yêu quý gia đình, biết lắng nghe, chia sẻ, tun truyền
những thơng tin bổ ích tới ơng bà, bố mẹ,…
- Giải pháp cũ: Giáo viên thường dặn học sinh vào cuối tiết học để học
sinh thông báo tới bố mẹ hay trao đổi với phụ huynh từ ngày hôm trước qua điện
thoại với nội dung tin nhắn ngắn gọn. Nhiều bố mẹ khơng hiểu hết nội dung tin
nhắn đến vì khơng có dấu hoặc gấp quá mà không chuẩn bị được cho con.
- Giải pháp mới: Vào mỗi buổi họp phụ huynh đầu năm học, tôi đều đưa
ra những quy định, những tư vấn để bố mẹ các con có thể nắm rõ và cùng con
thực hiện. Mỗi tuần, các con có 1 tiết Tự nhiên và Xã hội và đều cần có sự
chuẩn bị. Tơi cung cấp tới phụ huynh các hình thức như tìm kiếm tài liệu, thu
thập thơng tin, tranh ảnh, số liệu thực tế… để phụ huynh phần nào nắm được và
chủ động cùng con hồn thành. Tơi quy định phần giao việc này sẽ gửi bằng
thông báo văn bản vào cuối mỗi tuần học để bố mẹ cùng con có thời gian chuẩn
bị. Bên cạnh đó, tơi đa dạng các hình thức thơng báo như sử dụng phần mềm Sổ
liên lạc điện tử Pino, tin nhắn zalo, facebook,… để gửi tới phụ huynh. Thời gian
đầu, phụ huynh lớp tơi khá bỡ ngỡ nhưng tới cuối học kì I, bố mẹ các con đều
rất phấn khởi, giúp đỡ vả ủng hộ nhiệt tình cách làm của tơi. Các con biết tự học,
chủ động tìm kiếm thơng tin, biết thay đổi một số thói quen khơng tốt,... Nhiều
em cịn biết nhắc nhở các thành viên trong gia đình giữ gìn vệ sinh, tun truyền
an tồn khi tham gia giao thông, đố những câu đố lên quan tới nội dung bài, chia
sẻ về sơ đồ tư duy, về những điều thú vị mình đã học được. Nhiều bố mẹ thường
xuyên gửi ảnh qua zalo, facebook về một số hoạt động của con và sự tiến bộ của
con hàng ngày.

10/14

Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

CHƯƠNG IV:
KẾT QUẢ THỰC HIỆN
Sau quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài, kết quả đạt được lại rất khả
quan. Tơi thấy các con đã u thích mơn học, thích khám phá, tìm tịi. Các con
chờ đợi tới tiết Tự nhiên và Xã hội để được trình bày, tranh luận, để được “phơ”
sản phẩm của mình, được thực hành ln cái mình được học… Qua mỗi tiết học,
tình cảm thầy trị, bạn bè càng gắn bó và thân thiện hơn. Điều làm tơi tâm đắc
nhất đó là khi vận dụng những biện pháp này vào quá trình dạy học đặc biệt là
trong tiết dạy tham dự Hội thi giáo viên giỏi huyện Ba Vì được ban giám khảo
đánh giá cao và tơi đã đạt giải Nhì trong hội thi đó.
Trong khi thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, tôi luôn quan sát, ghi
chép rút kinh nghiệm cuối mỗi giờ để điều chỉnh cho hợp lí. Đầu năm học trước
khi chưa sử dụng đầy đủ các biện pháp dạy học nêu trên, tơi có đối chiếu, so
sánh với kết quả sau khi vận dụng nó thể hiện trong các bảng thống kê sau:
Đầu năm học 2020-2021:
1. Đánh giá mức độ tích cực trong việc học tập mơn Tự nhiên và Xã hội:
Rất tích cực
2/40

Tích cực

Bình thường

Khơng tích cực

8/40

20/40

10/40

2. Đánh giá sự u thích mơn học:
Rất thích

Thích

Bình thường

Khơng thích

4/40

13/40

15/40

8/40

* Cuối năm học 2020 – 2021:
1. Đánh giá mức độ tích cực trong việc học tập môn Tự nhiên và Xã hội:
Rất tích cực

Tích cực

Bình thường

Khơng tích cực

25/40

13/40

2/40

0/40

2. Đánh giá sự u thích mơn học:
Rất thích

Thích

Bình thường

Khơng thích

27/40

12/40

1/40

0/40

Đánh giá chung về mức độ hồn thành mục tiêu mơn học Tự nhiên và xã
hội ở lớp 1C do tôi chủ nhiệm so với 3 lớp cịn lại trong nhà trường như sau:
Lớp

Tổng

Hồn thành tốt

11/14

Hoàn thành

Chưa hoàn thành


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

số
học
sinh

Số
lượng

Tỉ lệ

Số
lượng

Tỉ lệ

Số lượng

Tỉ lệ

1C

40

25

62,5%

15

37,5%

0

0

Các lớp
còn lại

132

64

48,4%

68

52,6%

0

0

Như vậy, với việc đổi mới nội dung phương pháp dạy học theo định
hướng phát triển năng lực môn Tự nhiên và Xã hội ở lớp 1 nói riêng và các mơn
học nói chung, trong các tiết học, học sinh lớp tôi đều rất hứng thú học tập. Các
em mạnh dạn, tự tin và cởi mở trong giao tiếp. Kết quả như trên đã khẳng định
được tính đúng đắn trong q trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.

12/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ:
1. Kết luận
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ mà tôi đã và đang vận dụng thành
công trong công tác giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực các môn học,
đặc biệt là môn Tự nhiên và Xã hội.
Qua q trình nghiên cứu, tơi nhận thấy: ngồi sự nỗ lực của thầy và trị
chúng tơi trong việc đổi mới phương pháp dạy học cịn có sự chỉ đạo đúng
hướng về đổi mới dạy học của Bộ giáo dục, Sở giáo dục, Phòng giáo dục, Ban
giám hiệu nhà trường. Bên cạnh đó, bản thân tơi rút ra được bài học, muốn dạy
tốt môn Tự nhiên và Xã hội theo định hướng phát triển năng lực, bản thân người
giáo viên phải:
- Có lịng say mê nghề nghiệp, cách tổ chức tốt, ln tìm tịi sáng tạo
trong các giờ dạy.
- Ln tìm hiểu thói quen tồn tại, vướng mắc của từng học sinh để có biện
pháp giúp đỡ, định hướng các em cách học ngay từ đầu năm học.

- Lựa chọn phương pháp, hình thức dạy học phù hợp với đối tượng học
sinh. Lấy học sinh làm trung tâm của mọi hoạt động, nêu vấn đề để học sinh giải
quyết, tranh luận, yêu cầu học sinh vận dụng vốn hiểu biết để tự tìm tịi, khám
phá tri thức; giúp đỡ, gợi ý học sinh sử dụng nhiều hình thức khác nhau để tìm
tài liệu tham khảo,…
- Giáo viên phải tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ qua việc đọc sách
báo, đọc tài liệu tham khảo, học hỏi đồng nghiệp để nâng cao tay nghề.
- Kết hợp chặt chẽ với gia đình, nhà trường và xã hội.
Với một số biện pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực môn
Tự nhiên và Xã hội lớp 1 mà tơi vừa trình bày, tơi hi vọng rằng các đồng nghiệp
có thể vận dụng tốt vào cơng tác giảng dạy tại lớp mình, tạo được mơi trường
học tập thân thiện, tích cực, chủ động, giúp các em có hứng thú khi đến trường,
khi tham gia các hoạt động học tập cũng như sinh hoạt ngoại khóa, đồng thời
giúp các em có kĩ năng sống tốt hơn trong các tình huống bất thường có thể xảy
ra.
2. Một số khuyến nghị, đề xuất
Chúng ta đang hướng tới Chương trình giáo dục phổ thơng mới mà mục tiêu
chính của Chương trình là phát triển năng lực cho học sinh, giúp học sinh làm
chủ kiến thức, biết vận dụng hiệu quả kiến thức vào đời sống và tự học suốt đời;
có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp; biết xây dựng và phát triển hài
13/14


Một số biện pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 theo định hướng phát triển năng lực

hịa các mối quan hệ xã hội; có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong
phú; nhờ đó có được cuộc sống ý nghĩa, đóng góp tích cực vào sự phát triển của
đất nước và nhân loại. Để giáo viên dạy tốt môn Tự nhiên và Xã hội cũng như
các môn học khác, tôi xin mạnh dạn đề xuất:
- Hơn lúc nào hết, người giáo viên cần phải thay đổi để có cách nhìn, cách

dạy mới hơn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội.
- Để giúp giáo viên thực hiện tốt đổi mới phương pháp dạy học, các nhà
trường cần tích cực tổ chức các chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học, phổ
biến các sáng kiến kinh nghiệm mang lại hiệu quả cao.
- Phòng giáo dục cần tổ chức nhiều hơn nữa các chuyên đề ở tất cả các
môn học theo định hướng phát triển năng lực để chúng tôi học tập.
- Tôi mong muốn được Nhà nước trang bị thêm nhiều trang thiết bị đồ
dùng hiện đại, tranh ảnh, băng đĩa hình để giáo viên có điều kiện giảng dạy tốt
hơn.
Tuy tơi đã có rất nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài nhưng
khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Rất mong nhận được sự góp ý
chân thành của các đồng nghiệp để tơi hồn thành tốt hơn nữa nhiệm vụ của
mình!
Tơi xin chân thành cảm ơn!
* Lời cam đoan: Đề tài này do tôi tự làm, không sao chép của ai. Nếu sai,
tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm.

14/14