(Luận Án Tiến Sĩ) Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Quyết Định Chọn Trường Đại Học Công Lập Của Sinh Viên Tại Khu Vực Bắc Trung Bộ.pdf

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ THỊ THANH THỦY

YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH CHỌN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP CỦA SINH VIÊN
TẠI KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HÀ NỘI, NĂM 2023


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ THỊ THANH THỦY

YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH CHỌN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP CỦA SINH VIÊN
TẠI KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 9.34.01.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Trần Minh Tuấn

2. PGS.TS Lê Hoằng Bá Huyền

HÀ NỘI, NĂM 2023


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án này là cơng trình nghiên cứu của tơi. Các nội dung
nghiên cứu và kết quả trong luận án này là trung thực, có tham khảo và kế thừa các
cơ sở lý luận chung và các cơng trình nghiên cứu có liên quan, sử dụng những thông
tin, số liệu từ các tài liệu theo danh mục tham khảo, khơng có sự sao chép ngun
văn từ bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào, các thơng tin trích dẫn đã đƣợc ghi rõ
nguồn gốc.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2023

Tác giả

Lê Thị Thanh Thủy

i


LỜI CẢM ƠN
Trong q trình thực hiện luận án, tơi đã nhận đƣợc sự cộng tác và giúp đỡ
của nhiều tập thể và cá nhân.
Tôi xin chân thành cảm ơn Học viện Khoa học xã hội, Khoa Khoa học quản lý,

Phòng Quản lý đào tạo, các nhà khoa học, các thầy cô giáo đã tạo mọi điều kiện, giúp
đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu
sắc đến hai thầy giáo hƣớng dẫn: PGS.TS Trần Minh Tuấn và PGS.TS Lê Hoằng Bá
Huyền đã hƣớng dẫn tận tình và đầy trách nhiệm để tơi hồn thành luận án này.
Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn đến trƣờng ĐH Hồng Đức và các trƣờng ĐH Khu
vực Bắc Trung Bộ đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tơi hồn thiện luận án.
Mặc dù đã nỗ lực và cố gắng để hoàn thành luận án, tuy nhiên luận án sẽ
không thể tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót nhất định. Kính mong các nhà khoa
học, quý thầy, cô giáo và những ngƣời quan tâm đóng góp ý kiến để luận án có thể
hồn thiện hơn nữa.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2023

Tác giả

Lê Thị Thanh Thủy

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................ iii
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... vii
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. ix
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ........................................................................x

PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
1.Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................1
2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu của luận án ................................4
2.1 Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án .............................................4
2.2 Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................4
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án ...............................................5
3.1 Đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................................5
3.2 Phạm vi nghiên cứu:......................................................................................5
4. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án................................6
4.1 Cách tiếp cận nghiên cứu ..............................................................................6
4.2 Phƣơng pháp nghiên cứu...............................................................................7
5. Đóng góp mới về lý luận và thực tiễn của luận án .........................................9
5.1 Về lý luận ......................................................................................................9
5.2 Về thực tiễn ...................................................................................................9
6. Kết cấu của luận án .........................................................................................11
Chƣơng 1 ..................................................................................................................12
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
LUẬN ÁN .................................................................................................................12
1.1. Tổng quan các quan điểm nghiên cứu về quyết định chọn trƣờng đại học
...............................................................................................................................12
1.2 Tổng quan các cơng trình nghiên cứu yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định
chọn trƣờng đại học ............................................................................................15
1.3. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định
chọn trƣờng đại học công lập .............................................................................22
iii


1.4 Tổng quan các cơng trình nghiên cứu về quyết định chọn trƣờng đại học
vùng/ địa phƣơng .................................................................................................24
1.5. Một số nhận xét về tình hình nghiên cứu liên quan và vấn đề đặt ra cần

nghiên cứu ............................................................................................................28
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1........................................................................................35
Chƣơng 2 ..................................................................................................................36
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUYẾT ĐỊNH CHỌN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ.....................36
2.1 Cơ sở lý luận và các khái niệm liên quan ....................................................36
2.1.1 Đại học và trƣờng đại học ........................................................................36
2.1.2 Đại học cơng lập và vai trị của trƣờng đại học công lập .........................38
2.1.3 Quyết định chọn trƣờng đại học ...............................................................41
2.1.4 Các lý thuyết liên quan .............................................................................43
2.1.5 Quá trình tuyển sinh và chọn trƣờng đại học ở Việt Nam .......................56
2.2 Khu vực Bắc Trung Bộ và quyết định chọn trƣờng đại học công lập khu
vực Bắc Trung Bộ................................................................................................59
2.2.1 Khu vực Bắc Trung Bộ ............................................................................59
2.2.2 Phát triển mơ hình nghiên cứu quyết định chọn trƣờng đại học công lập
khu vực Bắc Trung Bộ ......................................................................................62
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2........................................................................................72
Chƣơng 3 ..................................................................................................................73
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN .............................................73
3.1 Thiết kế nghiên cứu .......................................................................................73
3.2 Nghiên cứu định tính ....................................................................................73
3.3 Nghiên cứu định lƣợng chính thức ..............................................................87
3.3.1 Thang đo...................................................................................................87
3.3.2 Thông tin mẫu nghiên cứu .......................................................................89
3.4 Phƣơng pháp xử lý số liệu ...........................................................................91
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3........................................................................................95
Chƣơng 4 ..................................................................................................................96
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .....................................................96

iv

4.1 Khái quát đặc điểm các trƣờng Đại học công lập khu vực Bắc Trung Bộ
...............................................................................................................................96
4.1.1 Quá trình hình thành và phát triển ...........................................................96
4.1.2 Hoạt động đào tạo và tuyển sinh ............................................................102
4.1.3 Đội ngũ giảng viên ................................................................................108
4.1.4 Cơ sở vật chất .........................................................................................110
4.1.5 Chi phí học tập .......................................................................................112
4.1.6 Đánh giá những thuận lợi và khó khăn của các trƣờng đại học công lập
tại Khu vực Bắc Trung Bộ ..............................................................................115
4.2 Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng đại học công
lập khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên ........................................................116
4.2.1 Thống kê mô tả.......................................................................................116
4.2.2 Kiểm định độ tin cậy của thang đo .......................................................126
4.2.3 Phân tích nhân tố khám phá ...................................................................128
4.2.4 Phân tích nhân tố khẳng định .................................................................129
4.2.5 Mơ hình cấu trúc tuyến tính ...................................................................133
4.2.6 Kiểm định giả thuyết nghiên cứu ...........................................................133
4.2.7 Kết quả kiểm định sự khác biệt của các nhóm yếu tố ............................136
4.3 Tổng hợp kết quả nghiên cứu thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quyết
định chọn trƣờng ĐH công lập của sinh viên tại Khu vực Bắc Trung Bộ ...138
4.4 Thảo luận kết quả nghiên cứu ...................................................................141
4.4.1 Các yếu tố có ảnh hƣởng đến ý định và quyết định chọn trƣờng ĐH của
sinh viên ..........................................................................................................141
4.4.2 Ảnh hƣởng của yếu tố Ý định đến Quyết định chọn trƣờng ĐH ...........147
4.4.3 Ảnh hƣởng của các yếu tố nhân khẩu học .............................................148
4.4.4 Thảo luận các yếu tố không ảnh hƣởng đến ý định chọn trƣờng ĐH ....149
TIỂU KẾT CHƢƠNG 4......................................................................................150
Chƣơng 5 ................................................................................................................151

GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................151
5.1. Bối cảnh đổi mới giáo dục Đại học và xu hƣớng phát triển ...................151

v


5.2 Một số giải pháp góp phần tăng cƣờng thu hút sinh viên của các trƣờng
ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ trong thời gian tới ...............................155
5.2.1 Xác định đối tƣợng khách hàng mục tiêu trong cung cấp dịch vụ giáo dục
và đánh giá nhu cầu của ngƣời học .................................................................155
5.2.2 Lựa chọn chính sách học phí phù hợp trong cung cấp dịch vụ giáo dục
.........................................................................................................................156
5.2.3 Phát triển chƣơng trình và nâng cao chất lƣợng hoạt động đào tạo .......158
5.2.4 Tận dụng các lợi thế của trƣờng ĐH công lập khu vực địa phƣơng/ vùng
.........................................................................................................................161
5.2.5 Quảng bá tuyên truyền tuyển sinh và xây dựng thƣơng hiệu trƣờng ĐH
vững mạnh .......................................................................................................162
5.2.6 Các giải pháp khác .................................................................................165
5.3 Kiến nghị ......................................................................................................169
TIỂU KẾT CHƢƠNG 5......................................................................................171
KẾT LUẬN ............................................................................................................172
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................175
PHỤ LỤC 1. ...........................................................................................................187
DÀN Ý PHỎNG VẤN SÂU ĐỐI VỚI CÁC NHÓM KHẢO SÁT ...................187
PHỤ LỤC 2. ...........................................................................................................190
PHIẾU KHẢO SÁT SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP KHU
VỰC BẮC TRUNG BỘ ........................................................................................190
PHỤ LỤC 3. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH ................................................................195

vi

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1 Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng đại học
...................................................................................................................................30
Bảng 2.1 Tiến trình ra quyết định của khách hàng và sinh viên ...............................53
Bảng 2.2 So sánh quy trình ra quyết định chọn hàng hóa và chọn trƣờng ĐH ........55
Bảng 2.3 Quy trình tuyển sinh ĐH tại Việt Nam năm 2022 .....................................57
Bảng 2.4 Thu nhập bình quân đầu ngƣời các tỉnh khu vực Bắc Trung Bộ ...............59
Bảng 3.1 Bảng thống kê đối tƣợng tham gia phỏng vấn sâu ....................................75
Bảng 3.2 Thang đo nghiên cứu sơ bộ........................................................................81
Bảng 3.3 Đối tƣợng và mục đích phỏng vấn các nhóm khảo sát ..............................83
Bảng 3.4 Số lƣợng các biến quan sát của các thang đo ............................................86
Bảng 3.5 Thang đo khoảng 5 mức độ sử dụng trong nghiên cứu .............................88
Bảng 3.6 Ý nghĩa của từng giá trị trung bình ............................................................88
Bảng 3.7 Bảng phân bổ mẫu khảo sát .......................................................................90
Bảng 4.1 Thống kê các trƣờng ĐH công lập Khu vực Bắc Trung Bộ ......................97
Bảng 4.2 Các CTĐT của các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ năm học
2021 - 2022 .............................................................................................................103
Bảng 4.3 Quy mô đào tạo sinh viên ĐH chính quy của các trƣờng ĐH cơng lập Khu
vực Bắc Trung Bộ ...................................................................................................104
Bảng 4.4 So sánh kế hoạch và thực tiễn tuyển sinh của ĐH Hồng Đức trong 04 năm
2018 – 2021 .............................................................................................................106
Bảng 4.5 Thống kê khoảng điểm trúng tuyển của các trƣờng ĐH khu vực Bắc Trung
Bộ (ngoại trừ một số khối ngành Sƣ phạm, ngành đào tạo Chất lƣợng cao, Y khoa,
Nghệ thuật) ..............................................................................................................107
Bảng 4.6 Thống kê đội ngũ giảng viên theo trình độ của trƣờng ĐH công lập Khu
vực Bắc Trung Bộ đến năm 2021 ...........................................................................109
Bảng 4.7 Thống kê diện tích và số phịng học của một số trƣờng ĐH Khu vực Bắc
Trung Bộ năm 2021 ................................................................................................111

Bảng 4.8 Mức học phí tại các trƣờng ĐH cơng lập Khu vực Bắc Trung Bộ ..........112
Bảng 4.9 Mức học phí tại một số trƣờng ĐH cơng lập trên cả nƣớc ......................113
Bảng 4.10 Thống kê mô tả đặc điểm của mẫu nghiên cứu .....................................117
vii


Bảng 4.11. Tổng hợp thống kê mô tả các thang đo yếu tố ......................................124
Bảng 4.12 Kết quả kiểm định thang đo ...................................................................127
Bảng 4.13 Kết quả kiểm định KMO và Barletts .....................................................128
Bảng 4.14 Kết quả ma trận xoay sau phân tích nhân tố ..........................................129
Bảng 4.15 Bảng các hệ số chuẩn hóa và ý nghĩa thống kê .....................................131
Bảng 4.16 Kết quả kiểm định độ tin cậy tổng hợp và phƣơng sai trích..................132
Bảng 4.17 Kết quả phân tích mơ hình cấu trúc tuyến tính SEM ............................134
Bảng 4.18 Kết quả kiểm định Bootstrap .................................................................135
Bảng 4.19 Tổng hợp kết quả phân tích ANOVA các biến quan sát .......................137
Bảng 4.20 Tổng hợp kết quả kiểm định giả thuyết H8 ...........................................138
Bảng 4.21. Tổng hợp kết quả kiểm định các giả thuyết của mơ hình .....................139

viii


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1 Mơ hình hành vi hoạch định (TPB) ...........................................................47
Hình 2.1 Mơ tả tiến trình ra quyết định chọn trƣờng ĐH .........................................56
Hình 2.2. Mơ hình tổng hợp cơ sở lý thuyết và cơng trình nghiên cứu ....................62
Hình 2.3 Mơ hình nghiên cứu đề xuất.......................................................................67
Hình 4.1 Thống kê mơ tả khoảng điểm xét tuyển vào ĐH của đáp viên ................120
Hình 4.2 Biểu đồ tỷ lệ xếp loại tốt nghiệp của sinh viên tham gia khảo sát ...........120
Hình 4.3. Kết quả phân tích nhân tố khẳng định.....................................................130
Hình 4.4 Kết quả phân tích mơ hình cấu trúc tuyến tính ........................................133

ix


DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
CĐ

Cao đẳng

CFA

Phân tích nhân tố khẳng định

CLC

Chất lƣợng cao

CTĐT

Chƣơng trình đào tạo

DN

Doanh nghiệp

ĐH

Đại học

EFA

Phân tích nhân tố khám phá

GD & ĐT

Giáo dục và đào tạo

GDĐH

Giáo dục đại học

SEM

Mơ hình cấu trúc tuyến tính

GTTB

Giá trị trung bình

THPT

Trung học phổ thơng

TN

Tốt nghiệp

TP HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

TS

Tuyển sinh

TVTS

Tƣ vấn tuyển sinh

UBND

Ủy ban nhân dân

x


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Giáo dục ĐH có vai trị quan trọng trong việc đào tạo và cung cấp nguồn
nhân lực chất lƣợng cao phục vụ q trình triển của đất nƣớc, thêm vào đó là vai trị
đóng góp vào tri thức nhân loại [5]. Trƣờng ĐH khơng cịn là nơi độc quyền cung
cấp tri thức nữa mà giờ đây phải thực hiện nhiệm vụ nhƣ một tổ chức kinh tế, đó là
thu hút khách hàng và xây dựng hình ảnh để ngƣời học có đƣợc nhận thức tốt về
thƣơng hiệu và danh tiếng của trƣờng, cũng nhƣ quyết định lựa chọn sử dụng sản
phẩm là chƣơng trình giáo dục của trƣờng ĐH đó và hài lịng với quyết định đã lựa
chọn [11]. Do đó, việc nâng cao chất lƣợng dịch vụ giáo dục đào tạo, thu hút ngƣời
học và các hoạt động marketing khác nhằm “chăm sóc” sinh viên nhƣ chăm sóc
khách hàng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Tuyển sinh khó khăn là một thực trạng chung của hầu hết các các trƣờng ĐH
Việt Nam hiện nay, đặc biệt là trong bối cảnh sắp tới các trƣờng thực hiện cơ chế tự

chủ theo Nghị định số 99/2019/NÐ-CP ngày 30/12/2019 của Chính phủ quy định
chi tiết và hƣớng dẫn thi hành một số điều của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều
của Luật giáo dục ĐH. Theo kết quả tổng hợp trên hệ thống tuyển sinh năm 2022
của Vụ Giáo dục ĐH cho thấy, cả nƣớc có 941.759 thí sinh đăng ký dự thi, số lƣợng
thí sinh đăng ký xét tuyển trên hệ thống là 642.270, số thí sinh ban đầu có đăng ký
xét tuyển nhƣng sau đó khơng đăng ký nguyện vọng trên hệ thống là trên 321.200
em1. Nhƣ vậy, có khoảng hơn 34% học sinh đã tốt nghiệp trung học phổ thông,
nhƣng không đăng ký vào học các trƣờng ĐH, cao đẳng. Chƣa kể những em đã tốt
nghiệp của những năm trƣớc. Điều này đã cho thấy rằng xu hƣớng học ĐH của học
sinh đã thay đổi so với trƣớc đây dẫn đến nhiều trƣờng ĐH không tuyển đủ chỉ tiêu.
Chọn một trƣờng ĐH phù hợp để nộp đơn là một quyết định quan trọng của bất kỳ
học sinh nào. Nó không chỉ ảnh hƣởng đến định hƣớng nghề nghiệp tƣơng lai của
học sinh mà còn ảnh hƣởng đến động lực học tập, cam kết và tƣơng tác với trƣờng
ĐH của họ. Trên thực tế, những sự lựa chọn không hợp lý đã dẫn đến sinh viên gặp
nhiều khó khăn trong duy trì động lực học tập, đạt thành tích, kết quả học tập cao và
nhận đƣợc một công việc đáng mơ ƣớc. Khám phá các yếu tố thúc đẩy học sinh lựa
1

Website vụ giáo dục đại học - />
1


chọn các trƣờng ĐH do đó là cần thiết để có những chiến lƣợc tham vấn giúp họ có
quyết định chọn đúng trƣờng và học đúng ngành, giúp cho tƣơng lai các em khi ra
trƣờng sẽ khơng gặp phải tình trạng sau 4 năm ĐH phải làm trái ngành mình học
hay phải đào tạo lại từ đầu.
Bắc Trung Bộ là khu vực phía bắc của Trung bộ Việt Nam, là một trong 07
vùng kinh tế đƣợc lập quy hoạch tổng thể kinh tế xã hội. Về mặt hành chính, vùng
Bắc Trung Bộ hiện nay bao gồm 6 tỉnh với diện tích khoảng 5,15 triệu ha, bao gồm:
Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. Tiềm

năng về phát triển kinh tế của các tỉnh khu vực này đồng nghĩa với số lƣợng và cơ
cấu lực lƣợng lao động cũng phải có sự dịch chuyển tƣơng ứng để đáp ứng nhu cầu
phát triển. Tuy nhiên, tại khu vực này, nhân lực cũng chính là một trong những
“điểm nghẽn” cản trở phát triển vùng kinh tế miền Trung. Theo Bộ trƣởng Bộ kế
hoạch đầu tƣ Nguyễn Chí Dũng (2019) “Chất lƣợng nguồn nhân lực khu vực còn
thấp, lao động qua đào tạo có cấp chứng chỉ mới đạt 22 - 23%, thuộc vùng có tỷ lệ
thấp của cả nƣớc”2. Đại hội XIII của Đảng cũng đã nhận định: “Đào tạo nguồn nhân
lực chất lƣợng cao chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội” 3 .Chất
lƣợng nguồn nhân lực của vùng Bắc Trung Bộ trong những năm qua đã đƣợc cải
thiện nhƣng vẫn còn chậm trƣớc thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Tỉ
lệ lao động thất nghiệp của vùng vẫn ở mức cao so với cả nƣớc. Chất lƣợng nguồn
nhân lực, năng suất lao động còn thấp. Đây cũng là vùng chịu ảnh hƣởng nhiều bởi
thiên tai, bão lũ, dịch bệnh diễn biến phức tạp cùng với điều kiện thời tiết khắc
nghiệt, sự cố môi trƣờng. Để giải quyết những thách thức đặt ra đối với phát triển
kinh tế xã hội, phát triển con ngƣời của địa phƣơng, vùng trong bối cảnh mới, cần
sự chung tay của không chỉ của các nhà xây dựng, thực hiện chính sách của Chính
phủ, các bộ ngành, địa phƣơng mà cần cả sự góp sức các trƣờng ĐH, các nhà khoa
học trong công tác đào tạo và nghiên cứu để đƣa ra luận cứ khoa học cho việc xây
dựng và thực thi chính sách phát triển. Vì vậy, các trƣờng ĐH cơng lập tại khu vực
Bắc Trung Bộ có vai trị quan trọng trong đào tạo định hƣớng nghề nghiệp, cung
cấp nhân lực tại chỗ và nghiên cứu ứng dụng đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã
hội khu vực địa phƣơng.
2
3

Cổng thông tin điện tử, Bộ KH&ĐT ( />Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII

2

Tuy nhiên, trong khi các nghiên cứu về vai trò của giáo dục ĐH, phát triển
trƣờng ĐH, chất lƣợng dịch vụ giáo dục ĐH và sự hài lòng của sinh viên trên thế
giới và trong nƣớc rất phong phú thì các nghiên cứu về chọn trƣờng ĐH tại nhóm
các trƣờng ĐH công lập ở khu vực các địa phƣơng, vùng, đặc biệt ở địa bàn khu
vực Bắc Trung Bộ là chƣa có. Các cơng trình mới chỉ tập trung vào một số khía
cạnh trong q trình hình thành và phát triển của một số trƣờng đƣợc lựa chọn. Các
nghiên cứu về yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng chủ yếu sử dụng các số
liệu cụ thể của từng trƣờng liên quan đến vấn đề nghiên cứu, từ đó tổng hợp, phân
tích và đƣa ra các nhận định [8][94]. Vì vậy, cần thiết phải có những nghiên cứu
một cách khái quát việc lựa chọn trƣờng đại học của sinh viên cũng nhƣ nghiên cứu
tại một nhóm các trƣờng ĐH theo khu vực địa phƣơng, các vùng miền hoặc các
tỉnh. Điều này sẽ bổ sung về mặt lý luận cho các nghiên cứu ứng dụng, mặt khác là
cơ sở để đƣa ra đề xuất giải pháp có thể áp dụng cho một nhóm các trƣờng ĐH ở
một quy mơ nghiên cứu mang tính khái qt hơn.
Thêm vào đó, từ năm 2015, khi Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện đổi mới
phƣơng thức tuyển sinh ĐH, cao đẳng và cho phép các trƣờng trên cả nƣớc đƣợc tự
chủ trong xây dựng phƣơng án tuyển sinh, các trƣờng ĐH nói chung và các trƣờng
ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ nói riêng gặp rất nhiều khó khăn khi tuyển sinh
khơng đủ chỉ tiêu dẫn đến nguồn thu khơng có, trong khi ngân sách nhà nƣớc có
hạn. Tâm lý và hành vi của học sinh khi chọn trƣờng ĐH cũng thay đổi rất nhiều
dƣới sự tác động của các quy chế tuyển sinh mới này. Các vấn đề nhƣ kỳ vọng và
sự lựa chọn của ngƣời học là đặc trƣng hành vi của ngƣời tiêu dùng trong cung cấp
dịch vụ giáo dục. Xét trên quan điểm Marketing, việc xác định đúng đối tƣợng
khách hàng, tìm hiểu nhu cầu của khách hàng trong cung cấp dịch vụ giáo dục, qua
đó tìm cách đáp ứng những nhu cầu luôn biến đổi của khách hàng trong bối cảnh
cạnh tranh gay gắt hiện nay là một nhiệm vụ hàng đầu của các trƣờng ĐH công lập
hiện nay. Hiểu đƣợc lý do chọn trƣờng ĐH và các khóa học của ngƣời học là rất
quan trọng để phát triển định vị tổ chức [94]. Việc các trƣờng ĐH cơng lập ở khu
vực Bắc Trung Bộ có tồn tại và phát triển đƣợc hay không phụ thuộc rất lớn vào
nâng cao khả năng thu hút sinh viên hàng năm. Vì vậy, nghiên cứu “Yếu tố ảnh

hưởng đến quyết định chọn trường ĐH công lập của sinh viên tại khu vực Bắc
Trung Bộ” cần thiết đƣợc thực hiện. Nghiên cứu sẽ góp phần trả lời các câu hỏi về

3


yếu tố nào thúc đẩy quan trọng đến quyết định chọn trƣờng của sinh viên và là cơ sở
để các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ đƣa ra các định hƣớng giải pháp
tăng cƣờng thu hút sinh viên tiềm năng trong thời gian tới.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu của luận án
2.1 Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
Luận án hƣớng đến mục tiêu: Đánh giá yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định
chọn trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên nhằm đề xuất các
giải pháp và khuyến nghị để các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ tăng
cƣờng thu hút ngƣời học đến năm 2030.
Để thực hiện đƣợc mục tiêu đã đề ra, luận án cần thực hiện đƣợc bốn nhiệm
vụ nghiên cứu cụ thể sau:
Thứ nhất, hệ thống hóa các quan điểm, các cơng trình nghiên cứu về yếu tố
ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng ĐH, quyết định chọn trƣờng ĐH công lập và
quyết định chọn trƣờng ĐH khu vực vùng/địa phƣơng; từ đó xây dựng đƣợc khung
lý thuyết và mơ hình nghiên cứu cho luận án.
Thứ hai, khái quát các đặc điểm đặc trƣng của Khu vực Bắc Trung Bộ, ngƣời
học và trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ.
Thứ ba, đánh giá thực trạng lựa chọn trƣờng đại học cơng lập của sinh viên,
phân tích và đánh giá sự tác động của các yếu tố đến quyết định chọn trƣờng ĐH
công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên.
Thứ tư, xác định đƣợc bối cảnh phát triển GDĐH, từ đó đề xuất các giải pháp
và khuyến nghị nhằm góp phần tăng cƣờng thu hút ngƣời học của các trƣờng ĐH
công lập khu vực Bắc Trung Bộ trong thời gian tới.
2.2 Câu hỏi nghiên cứu

Với mục tiêu và bốn nhiệm vụ nghiên cứu mà luận án đặt ra, quá trình thực
hiện nghiên cứu cần trả lời đƣợc các câu hỏi nghiên cứu nhƣ sau:
(1) Khung nghiên cứu và lý thuyết nào phù hợp để đánh giá sự tác động
của các yếu tố đến quyết định chọn trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ
của sinh viên?
(2) Khu vực Bắc Trung Bộ, ngƣời học và các trƣờng ĐH công lập tại khu
vực Bắc Trung Bộ có những đặc trƣng nhƣ thế nào?

4


(3) Yếu tố nào tác động đến quyết định chọn trƣờng ĐH công lập tại khu
vực Bắc Trung Bộ của sinh viên? Mối quan hệ và mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố
này nhƣ thế nào?
(4) Những giải pháp nào góp phần tăng cƣờng thu hút sinh viên của các
trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ trong thời gian tới?
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Các yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng
ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên.
Đối tượng phỏng vấn, điều tra, khảo sát:
- Phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm đối với 06 nhóm đối tƣợng: (1) các nhà
khoa học về quản trị và marketing, (2) nhà quản lý trƣờng ĐH, (3) nhà quản lý
doanh nghiệp, (4) sinh viên (bao gồm sinh viên đang theo học trong khu vực, cựu
sinh viên, sinh viên không theo học tại các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung
Bộ), (5) học sinh phổ thông trung học, (6) phụ huynh học sinh.
- Khảo sát bằng bảng hỏi điều tra xã hội học đối với sinh viên ĐH hệ chính
quy đang theo học tại các trƣờng ĐH cơng lập tại khu vực Bắc Trung Bộ (đối tƣợng
nghiên cứu chính).
3.2 Phạm vi nghiên cứu

3.2.1 Phạm vi nội dung
- Luận án tập trung phân tích mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố chính có khả
năng ảnh hƣởng trực tiếp đến quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên hệ ĐH
chính quy tập trung của 08 trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ, những đối
tƣợng nghiên cứu và khảo sát đã trải qua đầy đủ các giai đoạn trong tiến trình ra
quyết định bao gồm từ khi xuất hiện nhu cầu, tìm kiếm thơng tin, lựa chọn, ra quyết
định và đánh giá quyết định sau lựa chọn theo học ĐH công lập tại khu vực Bắc
Trung Bộ. Theo Gallifa (2009), sinh viên đã nhập học đã trải qua và có kiến thức
tồn diện hơn về trƣờng ĐH và q trình chọn trƣờng so với học sinh phổ thơng,
những đối tƣợng chƣa thực sự đƣa ra quyết định chọn trƣờng ĐH. Ngồi ra, trƣờng
ĐH có thể thu đƣợc lợi ích từ việc biết đƣợc sự phát triển trong quá trình ra quyết
định từ chính sinh viên của mình [63]. Sinh viên đƣợc nghiên cứu là sinh viên của

5


các trƣờng ĐH cơng lập Bắc Trung Bộ, có thể đến từ chính địa bàn khu vực, vùng
lân cận hoặc là ngƣời nơi khác đến theo học tại các trƣờng ĐH này.
- Luận án không xét đến quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên các hệ
đào tạo khác đang theo học tại các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ (nhƣ
hệ vừa làm vừa học, hệ đào tạo sau ĐH…) và không nghiên cứu quyết định của sinh
viên các ngành đào tạo chất lƣợng cao, liên kết quốc tế, năng khiếu, y khoa và nghệ
thuật. Luận án khơng tập trung tìm hiểu yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn
trƣờng ĐH của sinh viên các trƣờng ĐH ngồi khu vực Bắc Trung Bộ.
3.2.2 Phạm vi khơng gian
- Luận án đƣợc tiến hành tại 08 trƣờng ĐH công lập tại Khu vực Bắc Trung
Bộ gồm: (1) Trƣờng ĐH Hồng Đức (Thanh Hóa), (2) Trƣờng ĐH Văn hóa thể thao
du lịch (Thanh Hóa); (3) Trƣờng ĐH Vinh (Nghệ An), (4) trƣờng ĐH Sƣ phạm kỹ
thuật Vinh (Nghệ An), (5) trƣờng ĐH Kinh tế Nghệ An (Nghệ An); (6) trƣờng ĐH
Hà Tĩnh (Hà Tĩnh); (7) trƣờng ĐH Quảng Bình (Quảng Bình); (8) ĐH Huế (Thừa

Thiên Huế).
- Nghiên cứu khơng đƣợc thực hiện đối với phạm vi các trƣờng ĐH về nghệ
thuật và y khoa, trƣờng ĐH ngồi cơng lập hoặc các Học viện, phân hiệu của các
trƣờng ĐH ở khu vực khác đóng trên địa bàn các tỉnh thuộc Khu vực Bắc Trung Bộ.
3.2.3 Phạm vi thời gian
- Số liệu thứ cấp phân tích chủ yếu của giai đoạn từ năm 2018-2021
- Khảo sát đƣợc tiến hành từ tháng 11/2021 đến tháng 4/2022.
- Đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao khả năng thu hút sinh viên của
các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ đến năm 2030.
4. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án
4.1 Cách tiếp cận nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng cách tiếp cận về hành vi, vận dụng có điều chỉnh lý
thuyết Hành vi hoạch định (Theory of Planned Behavior – TPB) vào xây dựng mơ
hình nghiên cứu. Theo thuyết hành vi hoạch định, Ajzen (1991) cho rằng ý định
thực hiện hành vi sẽ chịu ảnh hƣởng bởi ba nhân tố nhƣ (1) thái độ đối với hành
vi, (2) tiêu chuẩn chủ quan và (3) nhận thức kiểm soát hành vi [23]. Khi học sinh
có thái độ tích cực đối với hành vi học và chọn trƣờng ĐH, họ sẽ có niềm tin về
khả năng thực hiện đƣợc nó. Thêm vào đó những ngƣời quan trọng của họ (nhƣ
6


gia đình, bạn bè, ngƣời quen...) cũng mong đợi họ thực hiện hành vi (tức là nhân
tố tiêu chuẩn chủ quan), thì kết quả là họ có mức độ ý định hành vi cao hơn (có
nhiều động lực hơn) và nhiều khả năng sẽ hành động (thực hiện ý định). Ứng viên
nhận thức về việc dễ dàng hay khó khăn khi thực hiện hành vi, điều này phụ thuộc
vào các điều kiện, các yếu tố tác động bên ngoài để thực hiện hành vi, đƣợc gọi là
các nhận thức kiểm soát hành vi. Ứng dụng trong luận án, sinh viên đã hình thành
“ý định hành vi” từ trƣớc khi quyết định lựa chọn, vì vậy cần thiết nghiên cứu
cơng cụ phán đoán hành vi quyết định chọn là ý định chọn. Luận án đã luận giải
và áp dụng có điều chỉnh mơ hình này phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa bàn

nghiên cứu và trong lĩnh vực giáo dục đại học. Mơ hình nghiên cứu bên cạnh kiểm
định sự tác động các yếu tố độc lập đến ý định hành vi còn kiểm định sự tác động
đến quyết định hành vi vì trên thực tế theo quy chế tuyển sinh, ý định chọn trƣờng
khơng hồn tồn nhất qn với quyết định chọn trƣờng cuối cùng vì sinh viên cịn
có thể thay đổi, điều chỉnh nguyện vọng trong q trình làm hồ sơ và sau kỳ thi tốt
nghiệp THPT khi có kết quả điểm thi. Mơ hình TPB đƣợc xem nhƣ là căn cứ
tƣơng đối phù hợp để bổ sung nhân tố “ý định chọn trƣờng đại học” vào mơ hình
nghiên cứu.
Thêm vào đó, nghiên cứu đứng trên góc độ của trƣờng ĐH để đánh giá quyết
định chọn trƣờng ĐH của sinh viên theo quan điểm của nguyên lý tiếp thị ĐH vào
lĩnh vực giáo dục ĐH; nghĩa là, cơ sở giáo dục ĐH thông qua nghiên cứu hành vi
“khách hàng” sẽ xác định rõ nhu cầu của họ, đánh giá đặc điểm và khả năng cung
ứng của chính mình để xác định đối tƣợng khách hàng mục tiêu, từ đó có chiến lƣợc
và giải pháp phù hợp để thu hút ngày càng nhiều “khách hàng” tiềm năng, cũng nhƣ
giúp “khách hàng hiện tại” hài lòng với quyết định đã lựa chọn của chính mình.
Đứng trên góc nhìn của quan điểm tiếp thị, rõ ràng là một khi trƣờng ĐH công lập
Bắc Trung Bộ xác định đƣợc nhu cầu và mong muốn của ngƣời học, nhiệm vụ thỏa
mãn những nhu cầu và mong muốn của họ sẽ trở nên khả thi hơn [53].
4.2 Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập thông tin, số liệu:
Nghiên cứu tiến hành tổng hợp lý thuyết, phân loại hệ thống lý thuyết, từ đó
phân tích rút ra các kết luận khoa học là cơ sở xây dựng mơ hình nghiên cứu cho đề
tài từ các nguồn tài liệu, dữ liệu, số liệu thứ cấp đã đƣợc công bố. Số liệu sơ cấp của

7


luận án đƣợc thu thập thông qua khảo sát bằng bảng hỏi đƣợc thiết kế sẵn đối với
từng đối tƣợng khảo sát với các mục đích khác nhau trong quá trình phân tích.
+ Phƣơng pháp chun gia: Tiến hành phỏng vấn chuyên gia qua dàn ý đã

chuẩn bị trƣớc đối với từng đối tƣợng để thu thập thông tin xoay quanh chủ đề
quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên và trƣờng ĐH Khu vực Bắc Trung Bộ, từ
đó làm căn cứ mô tả thực trạng và xây dựng mô hình nghiên cứu và phát triển thang
đo cho nghiên cứu.
+ Phƣơng pháp thảo luận nhóm tập trung: đƣợc thực hiện đối với một số
nhóm đối tƣợng hữu quan của trƣờng đại học. Mục đích của bƣớc nghiên cứu này là
nhằm đánh giá đa chiều ý kiến của các đối tƣợng khảo sát và kết quả thu thập đƣợc
từ buổi thảo luận nhóm tiếp tục đƣợc dùng để xây dựng mơ hình, thiết kế và hiệu
chỉnh thang đo cho mơ hình nghiên cứu và luận giải kết quả nghiên cứu.
+ Phƣơng pháp điều tra xã hội học: Bảng câu hỏi phục vụ khảo sát đƣợc
thiết kế dựa theo mơ hình nghiên cứu của đề tài và ý kiến khảo sát chuyên gia, kết
quả thảo luận nhóm và khảo sát sơ bộ nhằm thu thập thơng tin để phân tích và kiểm
định các giả thuyết nghiên cứu dành cho các đối tƣợng khảo sát chính là sinh viên
hệ ĐH chính quy tập trung tại các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ.
- Phương pháp phân tích số liệu:
Thống kê mơ tả đƣợc sử dụng đối với số liệu thứ cấp về đặc điểm các trƣờng
ĐH và các nhận định của đối tƣợng khảo sát.
So sánh tƣơng quan giữa các năm và so sánh giá trị tƣơng quan giữa các
trƣờng ĐH trong khu vực với nhau cũng nhƣ so sánh với số liệu của một số trƣờng
ĐH khác nói chung trong cả nƣớc thông qua các bảng biểu, đồ thị minh họa.
Phƣơng pháp quy nạp, diễn dịch đƣợc sử dụng để tổng hợp số liệu, trình bày,
diễn giải, làm sáng tỏ vấn đề cần nghiên cứu
Phƣơng pháp xử lý và phân tích số liệu sơ cấp qua khảo sát đƣợc thực hiện
với các kỹ thuật phân tích độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích
nhân tố khẳng định (CFA), phân tích mơ hình cấu trúc tuyến tính (SEM), phân tích
sự khác biệt về giá trị trung bình giữa các nhóm đối tƣợng (t-test và Anova). Phần
mềm đƣợc sử dụng để xử lý số liệu là Microsoft Excel, SPSS 22 và AMOS 22.
Nội dung chi tiết của các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc trình bày cụ thể tại
Chƣơng 3 của luận án.

8


5. Đóng góp mới về lý luận và thực tiễn của luận án
5.1 Về lý luận
Luận án đã hệ thống hóa đƣợc các quan điểm nghiên cứu, các lý thuyết,
cơng trình nghiên cứu có liên quan đến quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên,
phát triển lý luận và mô hình yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng ĐH
công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ.
Lý thuyết hành vi hoạch định TBP đƣợc lựa chọn làm căn cứ áp dụng trong
lĩnh vực giáo dục ĐH tại Việt Nam đối với nhóm đối tƣợng nghiên cứu tại các
trƣờng ĐH cơng lập tại một khu vực có tính vùng/địa phƣơng, thể hiện tính mới của
luận án. Trong mơ hình nghiên cứu đề xuất, có hai nhân tố đƣợc coi là mới hơn so
với các nghiên cứu trƣớc: một là yếu tố Nhận thức về lợi thế địa phương đƣợc đề
xuất do nghiên cứu tập trung vào đối tƣợng có tính chất vùng lãnh thổ, thể hiện tính
đặc thù của đối tƣợng nghiên cứu; hai là 03 nhóm yếu tố: Yếu tố cá nhân sinh viên
(niềm tin), Nhóm tham khảo (chuẩn chủ quan) và nhóm yếu tố Nhận thức về trường
ĐH bên cạnh ảnh hƣởng trực tiếp đến Quyết định chọn trường ĐH cũng đƣợc giả
định ảnh hƣởng tích cực đến yếu tố trung gian Ý định chọn trường ĐH để đánh giá
sự tác động của các yếu tố trong các giai đoạn trƣớc và sau quyết định chọn trƣờng
ĐH là có thống nhất. Mơ hình TPB đƣợc luận giải là tƣơng đối phù hợp với thực
tiễn tuyển sinh và chọn trƣờng ĐH của sinh viên tại Việt Nam giai đoạn hiện nay.
5.2 Về thực tiễn
Luận án đã chỉ ra những đặc trƣng cơ bản của khu vực Bắc Trung Bộ, ngƣời
học và các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ. Luận án đã tổng hợp,
phân tích, đánh giá thực trạng phát triển, tuyển sinh và một số đặc điểm của các
trƣờng ĐH công lập thuộc 06 tỉnh Bắc Trung Bộ hiện nay, từ đó rút ra những thuận
lợi và những hạn chế trong thu hút tuyển sinh của các trƣờng ĐH. Đối với các
trƣờng ĐH, kết quả nghiên cứu cho thấy việc tận dụng các thuận lợi và thế mạnh
của một trƣờng ĐH trực thuộc khu vực vùng/địa phƣơng làm tăng khả năng thu hút

các em học sinh lựa chọn trƣờng ĐH trong khu vực xét trên lợi thế về mặt chi phí,
khơng gian vị trí địa lý và môi trƣờng sống. Đối với các em học sinh và các bậc phụ
huynh, nghiên cứu đã cung cấp nhiều thông tin giá trị về các đặc điểm của trƣờng
ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ, vấn đề lựa chọn trƣờng ĐH và yếu tố thúc đẩy

9


để có thể giúp các em có nhiều sự lựa chọn và cơ hội đƣợc hài lịng với ngơi trƣờng
mà mình lựa chọn.
Luận án đã phân tích thành cơng và tìm ra yếu tố ảnh hƣởng đến ý định và
quyết định chọn trƣờng ĐH công lập trên địa bàn các tỉnh Bắc Trung Bộ của sinh
viên và mối quan hệ của các yếu tố. Phát hiện mới của luận án là đã chỉ ra 03 yếu tố
độc lập (theo mô hình lý thuyết hành vi hoạch định): Yếu tố cá nhân sinh viên,
Nhóm tham khảo và nhóm yếu tố Nhận thức về trường ĐH (bao gồm các yếu tố
Nhận thức về CTĐT và hoạt động hỗ trợ, Nhận thức về chi phí học tập, Nhận thức
về chất lƣợng và danh tiếng, Nhận thức về lợi thế địa phƣơng) góp phần giải thích
hành vi quyết định chọn trƣờng ĐH cơng lập khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên.
Tuy nhiên, trong giai đoạn ý định hành vi, nghiên cứu đã chỉ ra sinh viên chủ yếu bị
ảnh hƣởng quan trọng nhất bởi 03 yếu tố: Yếu tố cá nhân sinh viên, Nhận thức về
chi phí học tập và Nhận thức về chất lƣợng và danh tiếng. Điều này sẽ góp phần chỉ
ra những nhân tố góp phần ảnh hƣởng quan trọng và ổn định trong giai đoạn trƣớc
và sau chọn trƣờng ĐH và những nhân tố nào ảnh hƣởng quan trọng và trực tiếp
đến giai đoạn ra quyết định cuối cùng của ngƣời học, từ đó định hƣớng các giải
pháp trong mỗi q trình thu hút ngƣời học. Nghiên cứu cịn chỉ ra sự tác động của
các yếu tố nhân khẩu học nhƣ giới tính, sinh hoạt phí và khu vực sinh sống đến
quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên.
Luận án đã đề xuất 06 giải pháp chính nhằm góp phần nâng cao khả năng thu
hút sinh viên của trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ, đặc biệt chú trọng
vào giải pháp có tính mới nhƣ: (1) Xác định đối tƣợng khách hàng mục tiêu trong

cung cấp dịch vụ giáo dục và đánh giá nhu cầu của ngƣời học; (2) nghiên cứu, xác
định mức học phí phù hợp và quảng bá lợi thế chi phí học tập đến cho sinh viên;
nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và cơ
chế “đặt hàng đào tạo”, từ đó nâng cao các nguồn tuyển sinh đầu vào chất lƣợng cao
và nguồn thu của trƣờng ĐH; (3) tập trung xây dựng CTĐT theo hƣớng đa dạng hóa
thích ứng với xu thế phát triển, mang đặc thù của vùng/địa phƣơng; tuyển sinh gắn
với nhu cầu của thị trƣờng lao động, đồng thời nâng cao chất lƣợng, hiệu quả của
hoạt động đào tạo; (4) khai thác tối đa lợi thế của trƣờng ĐH trực thuộc vùng, ĐH
trực thuộc UBND tỉnh quản lý với mối quan hệ tƣơng hỗ với nhiều bên liên quan;
(5) Quảng bá tuyên truyền tuyển sinh, xây dựng thƣơng hiệu trƣờng ĐH vững mạnh

10


và (6) Các giải pháp khác. Các giải pháp khi đƣợc áp dụng sẽ có giá trị thực tiễn cao
đối với các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ và là hàm ý chính sách
đối với các nhà quản lý giáo dục và quyết định chính sách của địa phƣơng và trung
ƣơng.
6. Kết cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm
5 chƣơng:
Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án
Chƣơng 2. Những vấn đề lý luận và thực tiễn về quyết định chọn trƣờng ĐH
Khu vực Bắc Trung Bộ
Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu của luận án
Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Chƣơng 5: Giải pháp và kiến nghị.

11

Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CĨ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI LUẬN ÁN
1.1. Tổng quan các quan điểm nghiên cứu về quyết định chọn trƣờng đại học
Cho đến nay, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra tác động của các yếu tố đến quyết
định chọn trƣờng ĐH của sinh viên. Các mơ hình lý thuyết đƣợc các học giả lựa
chọn khi nghiên cứu về việc lựa chọn trƣờng ĐH chủ yếu lấy căn cứ từ 04 quan
điểm quan điểm kinh tế học, quan điểm về vốn con ngƣời, quan điểm xã hội học về
địa vị và quan điểm marketing.
Thứ nhất, quan điểm kinh tế học dựa trên một giả định rằng một học sinh
muốn tối đa hóa tiện ích của mình và giảm thiểu những rủi ro. Theo đó, học sinh
hành động hợp lý bằng cách đánh giá tất cả các thơng tin có sẵn cho họ theo sở
thích của họ tại thời điểm quyết định [49]. Theo Fernandez (2010), các cá nhân
hành động hợp lý trong những cách tối đa hóa tiện ích, dựa trên sở thích cá nhân
của họ [58]. Nghiên cứu của ông chỉ ra rằng các cá nhân sẽ chọn một cơ sở giáo dục
ĐH nếu lợi ích của việc theo học nó lớn hơn những lợi ích đƣợc nhận thức của việc
theo học các tổ chức giáo dục ĐH khác. Học sinh nhận ra các lựa chọn khả thi của
mình và đánh giá chúng bằng cách xác định xem một nền giáo dục ĐH có giá trị
hay khơng khi so sánh lợi ích mong đợi với chi phí liên quan đến đầu tƣ vào giáo
dục ĐH [104]. Do đó, học sinh phải chọn trƣờng ĐH với tiện ích cao nhất về lợi ích
rịng mong đợi [49]. Hạn chế của các quan điểm kinh tế học là chỉ tập trung vào
“tính hợp lý” của ngƣời học ảnh hƣởng tới sự lựa chọn trƣờng ĐH mà bỏ qua khả
năng ảnh hƣởng của các yếu tố khác.
Thứ hai, quan điểm lý thuyết vốn con ngƣời cho rằng sự gia tăng năng suất
đƣợc đền đáp bằng thu nhập cao hơn [29][105] và sự khác biệt về năng suất là do sự
khác biệt trong các khoản đầu tƣ mà các cá nhân thực hiện trong quá trình phát triển
cá nhân của họ, chẳng hạn nhƣ số lƣợng và chất lƣợng bằng cấp và trình độ học
vấn, khả năng di chuyển theo địa lý, sức khỏe tinh thần và thể chất của họ. Trong
khi các loại hình đầu tƣ khác cũng cải thiện nguồn vốn con ngƣời, thì khoản đầu tƣ

đáng giá nhất vào nguồn vốn con ngƣời là giáo dục và đào tạo [29]. Lý thuyết vốn
con ngƣời giả định rằng việc chọn ĐH sẽ nâng cao năng suất và thu nhập chủ yếu
12


bằng cách cung cấp kiến thức, kỹ năng và cách phân tích vấn đề. Ngồi sự gia tăng
thu nhập, các cá nhân nhận ra những lợi ích lâu dài khác bao gồm môi trƣờng làm
việc đầy đủ hơn, sức khỏe tốt hơn, tuổi thọ cao hơn, mua hàng có thơng tin hơn và
khả năng thất nghiệp thấp hơn. Các cá nhân học ĐH cũng nhận ra lợi ích tiêu dùng
ngắn hạn khi tận hƣởng trải nghiệm học tập, tham gia các hoạt động ngoại khóa,
tham gia các sự kiện xã hội và văn hóa, và nâng cao địa vị xã hội [28]. Chi phí đầu
tƣ vào một chƣơng trình giáo dục ĐH bao gồm chi phí trực tiếp đi học (ví dụ: học
phí, lệ phí, tiền ăn ở, sách vở và vật dụng), chi phí cơ hội của thu nhập bị bỏ qua và
thời gian giải trí. Tỷ lệ ghi danh vào ĐH cũng đƣợc kỳ vọng sẽ cao hơn đối với
những cá nhân có sự chuẩn bị và thành tích học tập tốt hơn, vì họ có nhiều khả năng
hồn thành tốt chƣơng trình giáo dục và có đƣợc một công việc mang lại thu nhập
cao trong tƣơng lai.
Các nghiên cứu dựa trên quan điểm vốn con ngƣời tập trung vào giai đoạn
thứ ba của quá trình xem xét quyết định ghi danh và lựa chọn một cơ sở cụ thể để
theo học [27][91]. Đóng góp chính của phƣơng pháp tiếp cận vốn con ngƣời đối với
sự lựa chọn trƣờng ĐH là sự tập trung vào tác động của “tài chính”, bao gồm thu
nhập của gia đình, học phí và hỗ trợ tài chính đối với việc ghi danh [121]. Ellwood
và Kane (2000) đã sử dụng cách tiếp cận theo quan điểm đầu tƣ vốn con ngƣời để
phân tích hồi quy đa biến về mối quan hệ giữa thu nhập gia đình và việc đăng ký
vào ĐH sau khi kiểm soát các thƣớc đo về khả năng học tập và thành tích, học phí,
hỗ trợ tài chính, và thị hiếu (đo lƣờng bằng giáo dục của cha mẹ) [55]. Mặc dù quan
điểm đầu tƣ vốn con ngƣời đã làm sáng tỏ những hiệu quả của các biến số nhƣ thu
nhập gia đình và khả năng học tập đối với các quyết định liên quan đến ĐH, cách
tiếp cận này hạn chế trong việc tìm hiểu các khác biệt trong lựa chọn ĐH giữa một
số nhóm bởi vì ngay cả khi lợi ích và chi phí mong đợi là nhƣ nhau, hai cá nhân có

thể đƣa ra các lựa chọn ĐH khác nhau do sự khác biệt về sở thích, khả năng chấp
nhận rủi ro [49]. Quan điểm vốn con ngƣời khơng cho rằng các cá nhân có thơng tin
hồn hảo và đầy đủ mà đánh giá các lựa chọn ĐH dựa trên thơng tin về các lợi ích
và chi phí. Sinh viên tiềm năng khơng chỉ thiếu thơng tin về các cơ hội ĐH mà cịn
có khả năng tiếp cận thông tin khác biệt. Không giống nhƣ nhiều các cơng ty hoạt
động vì mục tiêu lợi nhuận trong các ngành có tính cạnh tranh, ngƣời mua giáo dục
ĐH khơng thể có đƣợc thơng tin đầy đủ về “sản phẩm” cho đến khi họ đƣợc “trải

13