Tiểu luận cao học môn triết vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để phân tích về nguy cơ xói lở và nạn ô nhiễm ở sông sài gòn và sông đồng nai

PHẦN MỞ ĐẦU
Môi trường đã và đang là vấn đề được nhiều người quan tâm, bảo vệ
môi trường không chr là ý thức và trách nhiệm của riêng ai mà nó là của
tồn xã hội. Xong bên cạnh đó đã có khơng ít những thờ ơ trước vấn đề
bảo vệ môi trường bất chấp tất cả để làm những việc có lợi cho mình kể
cả việc huỷ hoạ đến mơi trường - điều đó đã gây ra những hậu quả vơ
cùng nghiêm trọng. Nói đến mơi trường thì thực sự là một vấn đề lớn cần
quan tâm, vì vậy với tầm hiểu biết còn rất hạn chế của một sinh viên còn
đang học tập và nghiên cứu trong trường em chỉ xin được đề cập tới một
phần nhỏ của vấn đề mơi trường, nói về hiện trạng nguy cơ xói lở mạnh
và nạn ô nhiễm ở hai con sông: sông Sài Gịn và sơng Đơng Nai.
Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng xong vì mới làm quen với hình thức
viết tiểu luận cũng như sự hiểu biết còn rất hạn chế của một sinh viên còn
đang học tập và nghiên cứu trong nhà trường nên bài viết của em khơng
thể tánh được nhiều thiếu xót. Em rất mong sự giúp đỡ, góp ý và dạy bảo
của các thầy cơ cũng như những người quan tâm tới vấn đề này. Qua đây
em cũng xin chân thành cảm ơn thầy Võ Minh Tuấn giáo viên trực tiếp
giảng dạy bộ môn Triết học đã hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành bài
tiểu luận này.
Em xin chân thành cảm ơn!

1


NỘI DUNG CHÍNH
I. Lý luận chung về cặp phạm trù khả năng - hiện thực
1. Khái niệm
Khả năng là những cái chưa xuất hiện, còn đang tồn tại tiềm ẩn
trong sự vật, hiện tượng nhưng khi có điều kiện thích hợp thì sẽ xuất hiện,
sẽ trở thành hiện thực.
Hiện thực là những cải đã xuất hiện, đang tồn tại thực sự trong thực

tế
2. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực
Khả năng và hiện thực luôn tồn tại trong mối quan hệ chặt chẽ với
nhau, không tách rời, ln ln chuyển hố và thúc đẩy lẫn nhau. Hiện
thứch chuẩn bị cho một khả năng mới sẽ xảy ra, cịn khả năng thì có xu
hướng trở thành hiện thực. Trong thực tế cuộc sống của chúng ta, quá
trình phát triển chính là q trình mà trong đó khả năng biến thành hiện
thực, cịn hiện thực thì vì q trình phát triển mà nảy sinh những khả năng
mới. Khả năng và hiện thực luôn song song và phát triển cùng nhau theo
một quy luật nhất định.
VD: Một công ty có sản phẩm với chất lượng tốt mẫu mã đẹp - đáp
ứng nhu cầu của người tiêu dùng thì sản phẩm sẽ được tiêu thụ rất nhanh
chóng trên thị trường.
Bên cạnh đó, cùng trong những điều kiện nhất định ở cùng một sự
vật sẽ có thể tồn tại một số khả năng khác nhau chứ khơng phải chỉ có một
khả năng.
VD: Một sinh viên chăm chỉ học tập thì đi thi sẽ đạt kết quả cao
nhưng có thể vì một lí do nào đó mà lại bị kết quả thấp - điều đó có thể
xảy ra.
2


Ngồi một số khả năng vốn sẵn có sự vật trong những điều kiện đã
có nào đó, khi có thêm những điều kiện mới bổ sung thì sự vật sẽ xuất
hiện thêm những khả năng mới. Với những sự bổ sung điều kiện mới về
thực chất, một hiện thực mới phức tạp hơn xuất hiện được sự tác động qua
lại của hiện thực cũ với điều kiện vừa mới được bổ sung. Bên cạnh đó
thực chất ngay bản thân mỗi khả năng cũng không phải là không thay đổi
nhưng tăng hoặc giảm đi là tuỳ thuộc vào sự biến đổi của sự vật trong
những điều kiện cu thể. Để một khả năng nào đó biến thành hiện thực thì

khơng chỉ cần một điều kiện mà cũng cần có tập hợp những điều kiện nhất
định và cần thiết.
3. Vai trò của các điều kiện khách quan, chủ quan của sự chuyển
biến khả năng - hiện thực.
Trong giới tự nhiên, quan hệ khả năng - hiện thực chủ yếu là quá
trình khách quan. Ta có thể phân ra thành 3 trường hợp cụ thể.
Thứ nhất: Loại khả năng mà điều kiện để biến chúng thành hiện
thực chỉ có thể là bằng con đường tự nhiên.
Thứ hai: Loại khả năng có thể biến thành hiện thực bằng con đường
tự nhiên nhưng nhờ sự tác động của con người.
Thứ ba: Loại khả năng mà trong điều kiện này nếu khơng có sự
tham gia tác động của con người thì khơng thể trở thành hiện thực.
Trong các lĩnh vực xã hội, bên cạnh các điều kiện khách quan, khả
năng - hiện thực cũng cần có những điều kiện chủ quan đó là hoạt động
thực tiễn của con người. Khả năng khơng thể tự nó trở thành hiện thực
nếu khơng có sự tác động của ngoại cảnh - con người. Trong đời sống xã
hội, hoạt động có ý thức của con người đóng vai trị vơ cùng to lớn và
quan trọng trong việc biến khả năng thành hiện thực. Nó có thể đẩy
nhanh, khơng làm hãm q trình biến khả năng thành hiện thực, có thể
3


điều khiển khả năng phát triển theo chiều hướng nhất định bằng cách tạo
ra những điều kiện tương ứng.
Trong cuộc sống của chúng ta, hiện thực và khả năng luôn luôn đi
đôi, song hành và tồn tại cùng nhau. Mặc dù thế các điều kiện khách quan,
chủ quan cũng đóng vai trò quan trọng và tác động trực tiếp tới sự biến
đổi của khả năng và hiện thực. Vai trò của điều kiện khách quan, chủ quan
là không thể thiếu nếu như muốn thúc đẩy và tồn tại của khả năng và hiện
thực.

II. Vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để phân tích về nguy
cơ xói lở và nạn ơ nhiễm ở sơng Sài Gịn và sơng Đồng Nai.
1. Hiện trạng của 2 con sơng
Sơng Sài Gịn và sơng Đồng Nai đang đứng trước nguy cơ xói lở
mạnh.
Như chúng ta đã biết, trên tất cả các con sông từ Bắc vào Nam ở
nước ta hiện nay đang có nguy cơ bị khai thác bừa bãi gây ra hiện trạng
của 2 con sơng Sài Gịn và sơng Đồng Nai ở ngoại thành thành phố Hồ
Chí Minh . Chính vì bị khai thác mạnh mẽ về nguồn nước, nguồn cát nên
hai con sông đã bị sụt lở và ô nhiễm nghiêm trọng. Như chúng ta đã biết
nguồn nước đã bị ơ nhiễm thì khó lịng cứu chữa được vì nước là tài sản
vơ giá.
Trên hạ lưu của sơng Sài Gịn hiện đã có khaỏng 33km bị xói lở
mạnh kéo dài xã Vĩnh Phú (huyện Thuận An tỉnh Bình Dương) đến mũi
Đèn Đỏ thuộc huyện Nhà Bè thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó đoạn từ
tỉnh Vĩnh Phú đến chân cầu Sài Gịn dài khoảng 20km đang bị xói lở rất
nghiêm trọng kéo dài liên tục trong 3 năm từ 2000 - 2002. Những điểm
nóng về xói lở trên đoạn này là địa phận huyện Thuận An (Bình Dương),

4


khu bán đảo Bình Quới - Thanh Đa quận Thủ Đức, quận 2 và quận 12.
Theo khảo sát của tiến sĩ Nguyễn Bá Hoằng thuộc Liên đoàn địa chất thuỷ
văn - địa chất cơng trình Việt Nam thì cách cầu Bình Phước 1,5km về
phía thượng lưu bờ trái, từ năm 2000 đến nay đã xói lở dài khoảng 300m,
sâu vào bờ 15m. Người dân ở đây hết sức bàng hoảng khi một đoạn bờ dài
100m, sâu vào bờ 15m tại Hiệp Phước (quận 12) bỗng nhiên sụp xuống
sông mang theo một dãy nhà kho chứa vôi Tấn Phát hồi tháng 5-2001.
Hay vụ xói lở làm mất khu đất rộng gần 200m 2 cùng dãy nhà của nhà

hàng Hoàng Ty ở Thanh Đa quận Bình Thạnh hồi tháng 7-2001. Và gần
hơn nữa là 7-2002, vụ sụt lở một đoạn bờ sông dài trên 200m tại phường
25, quận Bình Thạnhkhiến cơng ty than Miền Nam thiệt hại mất trên 4000
tấn than… Chỉ trong vịng có hơn 1 năm mà đã có 3 vụ sụt lở nghiêm
trọng, làm thiệt hại rất nhiều về của cải vật chất. Đó là chưa kể tới những
đoạn sụt lở nhỏ.
Trong khi đó, hiện trạng sụt lở ở sơng Đồng Nai cũng đang trong
tình trạng báo động. Đoạn từ cầu Đồng Nai tới mũi Nhà Bè những năm
gần đây theo báo cáo của Tiến sĩ Hoằng - bờ bị lở mỗi năm trên 2m. Đoạn
từ đập Trị An đến cầu Đồng Nai có nhiều cơng trình xây dựng và hoạt
động kinh tế diễn ra khá mạnh, đặc biệt là nạn khai thác cát bừa bãi khiến
q trình xói lở trong thời gian qua ngày càng trở nên phức tạp và nghiêm
trọng. Khu vực cù Lao Rùa Hiệp Hoà, Bà Xê, Bà Xang, Thiện Tân, Hoà
An, Biên Hoà, Tây Uyên cũng đang bị xói lở với tốc độ rất lớn - trên
10m/năm.
Ngoài vấn đề sụt lở mạnh ở 2 con sơng trên thì vấn đề ơ nhiễm
nguồn nước hiện cũng đang là mối đe doạ lớn đối với 2 con sông. Trong
một số năm trở lại đây, nguồn nước của con sơng đã khơng cịn sạch như
xưa mà nó đang ngày một ô nhiễm nặng. Việc sụt lở bờ đã ảnh hưởng khá
5


mạnh tới vấn đề ô nhiễm của nguồn nước như thêm vào đó con người đã
khơng có ý thức bảo vệ mà cịn làm cho vấn đề ơ nhiễm ngày càng trầm
trọng. Lượng nước thải và phế thải của những nhà dân đã lấy của 2 con
sông này làm nơi chứa, cộng thêm nguồn nước thải của một số nhà máy,
một số cơng trình lớn đã dẫn tới việc làm ô nhiễm nguồn nước. Vấn đề
này cần được các cấp các ngành quan tâm nhiều hơn nữa bởi vấn đề ô
nhiễm nguồn nước sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống của người dan
vùng này.

2. Những thách thức mà 2 con sông đang phải đối mặt
Nguyên lý cân bằng của dịng sơng là lượng bổ cập bùn cát phải cân
bằng với lượng lấy ra. Sơng Sài Gịn - Đồng Nai có lượng phù sa lớn
nhưng lượng phù sa này đã bị giữ lại một phần lớn trong các lòng hồ như
Dầu Tiếng, Trị An, Thác Mơ, Hàm Thuận, Đa Mi… thế nên lượng phù sa
được bồi đắp cho 2 con sơng này là khơng đáng kể. Trong khi đó việc
khai thác cát bừa bãi thì ngày càng tăng dẫn đến việc xói lở bờ càng tăng
là khơng thể tránh khỏi. Vì ngun lý cân bằng lượng bùn cát sơng - mà
lại không được bồi đắp nên sông đã phải "chiếm đoạt" đất cát của bờ dẫn
đến tình trạng xói lở ngày một tăng. Theo kết quả của nhiều nhà nghiên
cứu cho thấy những khu vực bị xói lở ở sơng Sài Gịn - Đồng có cấu trúc
mơi trường địa chất bất lợi: trên cùng là lớp đất sét dẻo, dày chưa tới 2m,
đoạn bờ trái là bùn sét có độ bền rất thấp. Thêm vào nữa là vấn đề ô
nhiễm nguồn nước tại những nơi bị xói lở mạnh cũng nghiêm trọng hơn.
Trên sơng Sài Gịn, đoạn bờ trải dài khoảng 250m, cách cầu Bình
Phước khoảng 100m về phía thượng lưu và đoạn bờ trái dài khoảng 300m
cách cầu Bình Phước về phía thượng lưu có nguy cơ sụt lở mạnh. Cùng đó
là đoạn bờ dài trên 1km trên bán đảo Bình Quới Thanh Đa thuộc phường
27, 28 quận Bình Thạnh là nơi tiềm ẩn nguy cơ xói lở nghiêm trọng.
6


Thêm nữa là những nguy cơ xói lở trong thời gian tới ở khu vực đối diện
nhà máy xi măng Hà Tiên, nhà máy Fatumi, bán đảo Bình Quới - Thanh
Đa thuộc phường 25 - 26 quận Bình Thạnh, kênh Vân Thuật, ngã ba sông
Nhà Bè, Phú Xuân.
Hai con sông Sài Gòn - Đồng Nai đang đứng trước những nguy cơ
thử thách vô cùng to lớn nhưng việc khai thác cát bừa bãi, việc làm ô
nhiễm nguồn nước lại chưa được ngăn chặn triệt để. Với những thách thức
như hiện nay thì nhà nước cũng như các cấp, ngành cần quan trâm và có

những giải pháp cụ thể nhằm cứu vãn tình trạng hiện thời của 2 con sơng
Sài Gịn - Đồng Nai.
3. Các giải pháp để tránh nguy cơ xói lở và ơ nhiễm cho 2 con
sơng Sài Gịn - Đồng Nai
Trước tình hình hiện nay của 2 con sơng thì cần có những giải pháp
cụ thể như sau:
Một là (chủ động) tác động trực tiếp vào dòng chảy, làm thay đổi
hướng dòng chảy, giảm cường độ dòng chảy tác động vào lòng dẫn như
kè bờ…
Hai là (bị động), tác động vào lòng dẫn làm tăng khả năng bảo vệ
của lịng dẫn, trong đó gia cố lịng dẫn như kè áp mái hộ bờ bằng đá xây,
lồng đá, rọ đá, bê tông. Trồng cây để giữ bờ, giảm tác động lên bờ bằng
cách di dời các cơng trình, các cơ sở kinh doanh, cơ sowr sản xuất ra xa
bờ sơng.
Ba là, làm thay đổi dịng chảy của sơng để đưa lượng phù sa về sông
nhiều hơn nhằm bồi đắp cho sông.
Mặc dù thế, điều cần làm trước tiên và cấp thiết nhất hiện nay là hạn
chế tới mức tối đa việc khai thác cát và lượng nước thải ra sơng. Có làm
tốt hai việc này thì những biện pháp trên mới có thể thực hiện được nhằm
7


cứu vãn một phần nào đó cho 2 con sơng, để tránh những thiệt hại đáng
tiếc xảy ra về người và của.

8


KẾT LUẬN
Trên đây là một số khái quát về sự sụt lở và ô nhiễm nguồn nước ở 2

con sông Sài Gòn - Đồng Nai ở nước ta hiện nay. Tuy nhiên đây mới chỉ
là 2 trong số rất nhiều con sông cũng đã và đang bị sụt lở và ô nhiễm
nghiêm trọng. Nhà nước ta cũng đã và đang đối mặt với nhiều hậu quả do
hiện tượng sụt lở và ơ nhiễm dịng nước của những con sơng để lại mà
khơng có cách nào cứu chữa. Chính vì thế nhà nước ta cần có những biện
pháp cụ thể và kiên quyết với những vấn đề đang xảy ra nhằm khắc phục
kịp thời khi còn chưa quá muộn tránh những hậu quả đáng tiếc khơng nên
có. Thêm vào đó, mỗi người nói chung và những người dân ở gần khu vực
những con sơng đang có nguy cơ sụt lở và ô nhiễm nói riêng cần phải có ý
thức và trách nhiệm nhằm tránh tình trạng đáng tiếc xảy ra cho mình và
cho tồn xã hội.

9


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia năm
1999.
2. Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia năm
2001.
3. Giáo trình Triết học Mác - Lênin - Trường Đại học Quản lý và kinh
doanh Hà Nội.
4. Thời báo kinh tế Sài Gòn - số 3 ra ngày 9/1/2003.

10


MỤC LỤC

Phần mở đầu..............................................................................................1

Nội dung chính...........................................................................................2
I. Lý luận chung về cặp phạm trù khả năng - hiện thực..........................2
1. Khái niệm.........................................................................................2
2. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực......................2
3. Vai trò của các điều kiện khách quan, chủ quan của sự chuyển biến
khả năng - hiện thực.............................................................................3
II. Vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để phân tích về nguy cơ
xói lở và nạn ơ nhiễm ở sơng Sài Gịn và sơng Đồng Nai.......................3
1. Hiện trạng của 2 con sông...............................................................3
2. Những thách thức mà 2 con sông đang phải đối mặt.......................5
3. Các giải pháp để tránh nguy cơ xói lở và ơ nhiễm cho 2 con sơng
Sài Gòn - Đồng Nai............................................................................. 6
Kết luận......................................................................................................7
Tài liệu tham khảo.................................................................................... 8
L

11


LỜI CAM ĐOAN CỦA SINH VIÊN
- Bài tiểu luận này là do chính bản thân em tự tìm tài liệu, suy nghĩ và
viết ra, không sao chép và không nhờ viết hộ.
- Ở bài này chỉ có một phần nhỏ là phần sáng tạo và ý kiến riêng của cá
nhân em là ở các giải pháp để tránh nguy cơ thiệt hại cho 2 con sơng.
Em hy vọng rằng đó cũng chính là ý kiến chung của tất cả mọi nưgời
và cũng là mong ước và quyết tâm của toàn xã hội.

12