ĐIỀU TRA DỊCH CN

ĐIỀU TRA DỊCH
TRỊNH THỊ HOÀNG OANH


Mục tiêu
 Mô tả 10 bước điều tra dịch theo khuyến nghị

của WHO
 Mơ tả vai trị dịch tễ học mơ tả và phân tích
trong điều tra vụ dịch
 Phương pháp ước lượng thời gian ủ bệnh và
phân biệt các loại đường cong dịch
 Phân tích những thách thức DTH trong điều
tra vụ dịch


Lý do xuất hiện một dịch mới
 Thay đổi môi trường (bệnh Lyme)
 Biến động dân số (HIV/AIDS)
 Tăng giao thương du lịch (Tả)
 Sự thích ứng của mầm bệnh (v/k kháng
thuốc)
 Sút giảm hệ thống YTCC (bại liệt)


Lợi ích điều tra dịch

 Nhu cầu triển khai biện pháp kiểm soát,

phòng ngừa

 Mức độ trầm trọng của vấn đề
 Nguy cơ đối với cộng đồng
 Đánh giá chương trình can thiệp
 Cơ hội nghiên cứu và huấn luyện
 Quan hệ cộng đồng và vấn đề pháp lý


Quyết định nên điều tra dịch
 Số mắc bệnh thấy được
 Có những triệu chứng bất thường hay

nặng

 Thiếu hiểu biết về sự bùng phát dịch
 Cung cấp số liệu và giúp chọn biện

pháp kiểm soát

 Mức độ cộng đồng quan tâm
 Đóng góp kiến thức cho y tế


Đội điều tra dịch
(Outbreak Control Team OCT)
OCT được hình thành khi:
 Dịch đặt ra một nguy cơ sức khỏe tức thì cho dân
địa phương;
 Có nhiều ca bệnh;
 Bệnh quan trọng vì mức độ trầm trọng và lan rộng;
 Nhiều ca xảy ra trên diện rộng không thấy nguồn

khởi phát;
 Nhiều ca xảy ra ở nơi nguy cơ cao (trường, trung
tâm chăm sóc, bệnh viện, chế biến thực phẩm,
etc.).



Chức năng của OCT
 Quyết định liệu có một vụ dịch thực sự hay không;
 Quyết định loại điều tra sẽ tiến hành;
 Tìm ca bệnh và phỏng vấn;
 Lập kế hoạch lấy mẫu mơi trường và lâm sàng thích hợp;
 Đảm bảo những nhóm tham gia sử dụng phương pháp cơ bản;
 Thực hiện điều tra môi trường những mẫu nghi ngờ;
 Thực hiện các biện pháp kiểm soát để phòng sự lan rộng của bệnh;
 Làm việc với nhóm y tế địa phương để đưa ra khuyến nghị điều trị và dự phòng;
 Tổ chức các cuộc họp giữa các thành viên OCT để thơng tin về tình hình dịch;
 Sắp xếp liên hệ với truyền thơng;
 Chuẩn bị báo cáo, những bài học rút ra cho lãnh đạo cũng như các bên quan tâm;
 Đưa ra yêu cầu trợ giúp từ các nhóm bên ngồi.


10 BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH
Các bước thường
được tiến hành
cùng lúc

Xác định có dịch xảy ra hay khơng;
Xác minh chẩn đốn;
Các bước bản chất là:

Định nghĩa và đếm ca bệnh;
DTH mô tả
Mơ tả dịch tễ học;
DTH phân tích
Xác định dân số nguy cơ;
Phát triển giả thuyết;
Đánh giá giả thuyết;
Thực hiện những nghiên cứu dịch tễ, môi trường và
labo bổ sung, khi cần thiết;
9. Thực hiện các biện pháp dự phòng và kiểm sốt dịch
10. Viết báo cáo và truyền thơng vụ dịch
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.


CÁC BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH
Bước 1: Xác định đúng là dịch xảy ra
 Quan sát đường cong cơ bản và sự biến thiên
theo mùa
- Có sự gia tăng số mắc trên số ca dự kiến
- So sánh tỷ suất mới mắc với tỷ suất dự kiến
- Những dịch nhỏ: được bệnh viện, bệnh nhân hay
người tổ chức sự kiện
 Sử dụng giám sát dựa vào phịng thí nghiệm

 Thơng tin về vi khuẩn kháng kháng sinh
 Kiểm tra lại các lý do có thể làm tăng giả tạo


CÁC BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH
Bước 1: Xác định đúng là dịch xảy ra (tt)
Những yếu tố cần cân nhắc:







Những thay đổi trong thực hành báo cáo
Quan tâm về bệnh gia tăng
Thay đổi trong định nghĩa ca bệnh
Nhân lực mới
Những thủ tục chẩn đốn của phịng thí nghiệm
được cải thiện




CÁC BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH
Bước 2: Xác minh chẩn đoán
•

Kiểm tra lại các triệu chứng và kết quả xét

•

Tìm những thông tin thêm ở bệnh nhân

•

Với ca không chắc chắn

nghiệm

- nếu ở dân số đóng (trường học), xác định thêm từ
người phơi nhiễm
- nếu ở dân số mở (nhà hàng), thông tin từ y tế địa
phương và nguồn khác


CÁC BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH
Bước 2: Xác minh chẩn đoán (tt)

 Nếu dịch không được phát hiện từ labo, hãy cố

gắng xác định chẩn đoán bằng labo

- Đảm bảo các ca bệnh khác có bệnh cảnh lâm

sàng giống nhau

- Có liên hệ về mặt dịch tễ với những ca được labo

xác định

 Đừng bao giờ đợi có kết quả labo mới bắt đầu

điều tra


CÁC BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH
Bước 3: Định nghóa và phát hiện/đếm ca bệnh

• Định nghóa ca bệnh gồm 4 yếu tố

Đặc tính lâm sàng
Đặc tính về người
Thông tin về nơi chốn
Thông tin về thời gian


CÁC BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH
Bước 3: Định nghóa và phát hiện/đếm ca bệnh (tt)
• Phân loại:

Ca xác định ( confirmed case): có KQ cận lâm sàng,
tính đặc hiệu cao
Ca có khả năng (probable case): có đặc trưng lâm sàng
điển hình nhưng thiếu bằng chứng labo
Ca nghi ngờ, ca có thể (suspect case, possible
case): có một số đặc điểm lâm sàng khơng điển hình; có độ
nhạy cao
Trong quá trình điều tra, xem lại định nghóa ca để
phân loại theo độ đăc hiệu tăng dần

Ví dụ định nghĩa ca bệnh trong điều tra dịch bùng phát do
Escherichia coli O157

Một trường hợp bệnh được xác định là bệnh dạ dày
ruột ở khu vực A trong vòng 5 ngày tham dự hội chợ
khu vực A vào tháng 6/2003. Những trường hợp
bệnh có thể phân ra như sau:
 Ca xác định (confirmed case): bệnh dạ dày-ruột
với xét nghiệm vi trùng xác định do E.coli O157
 Ca có khả năng (probable case): Hội chúng tiêu
chảy có máu hay tiểu máu không xác định vi
khuNn học
 Ca nghi ngờ (possible case): Tiêu chảy khơng có
máu và khơng có xác định vi khuNn học.


Bước 3: Định nghóa và phát hiện ca bệnh (tt)
 Sử dụng một định nghóa ca bệnh nhạy và đặc hiệu
 Xác định lại số ca bệnh, tránh bỏ sót
 Thu thập các thông tin cơ bản:

thông tin nhận diện
dân số học
lâm sàng
các yếu tố nguy cơ


CÁC BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH

Bước 4: Mô tả dữ liệu:
Con người – thời gian – khơng gian
1) Thu thập đặc điểm về con người (DS nguy cơ)
•

Đặc điểm dân số học và xã hội

•

Thông tin về yếu tố tiếp xúc

•

Đặc điểm lâm sàng của bệnh


CÁC BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH
Bước 4: Mô tả dữ liệu
1) Thu thập đặc điểm về con người (tt)

Đặc điểm lâm sàng của bệnh: trình bày
tỷ lệ các dấu hiệu, triệu chứng theo trình tự
giảm dần.
 Giúp xác định bệnh này có phải do nhiễm
độc, nhiễm trùng, hay bệnh thơng thường.
Ngồi ra cũng giúp định nghĩa lại ca bệnh


Tần suất dấu hiệu và triệu

chứng trong nhóm bệnh (n=296)
Dấu hiệu/triệu chứng
Tiêu chảy
Đau bụng
Sốt
Buồn nôn
Nhức đầu
Đau cơ
Nôn

n
260
122
118
105
68
56
42

%
88
41
39
35
23
19
14


CÁC BƯỚC ĐIỀU TRA DỊCH

Bước 4: Mô tả dữ liệu
1) Thu thập đặc điểm về con người (tt)
Tính tỷ suất tân công (AR%)
Nếu chưa rõ phạm vi dịch, tính AR dựa vào đặc điểm dân số
Nếu rõ phạm vi dịch , tính AR theo nhóm có nguy cơ
Ca chỉ điểm (Index case): ca gây sự chú ý, nhận biết của y tế
Ca tiên phát: người mắc bệnh từ một nguồn tiếp xúc (AR)
Ca thứ phát: người mắc bệnh do tiếp xúc với ca tiên phát (SAR)
Tỷ suất chết mắc (CFR) : đo hậu quả của bệnh, chịu ảnh
hưởng của điều trò


Tính AR%

n

Không ăn

Bệnh (+)

Bệnh (-)

Tổng

AR%

Bệnh (+)

Bệnh (-)

Tổng

AR%

10

3

13

76

7

4

11

64

AR%: đánh giá nguy cơ mắc bệnh theo từng nhóm dân số
để xác định nguồn tiếp xúc
AR% = (bệnh / tổng) x 100 nguồn gốc dịch
AR% ăn = (10 / 13 ) x 100 = 76%
AR% không ăn = (7 / 11) x100 = 64%
RR = 1,2


Tính SAR%

Dân số

Ca bệnh

Tuổi

Tổng

Số cảm nhiễm ban đầu

Tiên phát

Thứ phát

2-4
5-9
10-19

300
450
152

250
420
84

100
204
25

50
87
15

•

SAR%: đánh giá sự lan tràn của bệnh trong từng nhóm dân số

•

Số đo

khả năng lây nhiễm của tác nhân
biện pháp phòng ngừa

•

SAR% của nhóm 2-4 tuổi

•

(50)x100 / (250-100) = 33%