(Luận văn thạc sĩ) Giáo dục pháp luật từ thực tiễn trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THANH HẢI

GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TỪ THỰC TIỄN TRẠI GIAM
THANH PHONG, TỈNH THANH HÓA

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI, 2021


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THANH HẢI

GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TỪ THỰC TIỄN TRẠI GIAM
THANH PHONG, TỈNH THANH HÓA
Chuyên ngành:Luật Hiến pháp và hành chính
Mã số: 8.38.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN: Tiến sỹ Võ Khánh Minh

HÀ NỘI, 2021


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tơi. Các kết
quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các
số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung
thực.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

NGUYỄN THANH HẢI


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT
CHO PHẠM NHÂN……………………....……………............................…………..8
1.1. Khái

niệm và đặc điểm giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại

giam……………………………………………………............………………………8

1.1.1. Khái quát về giáo dục pháp luật...................................................................... 8
1.1.2. Khái quát về phạm nhân trong trại giam ............................................................ 9
1.1.3.Khái niệm và đặc điểm của giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam
....................................................................................................................................... 12
1.2.Vai trị, mục đích giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam..............15
1.2.1. Vai trò giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam.................................15
1.2.2. Mục đích giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam..............................17
1.3. Hệ thống văn bản pháp luật hiện hành điều chỉnh hoạt động giáo dục pháp luật
cho phạm nhân trong trại giam…………………………………………….………19
1.4.Một số nội dung cơ bản về giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam.22

1.4.1.Các nguyên tắc giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam.........................22
1.4.2.Nội dung, hình thức , phương pháp giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại
giam...................................................................................................................................25
1.5. Vấn đề hiệu quả giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam.................27
1.5.1. Các yếu tố tác động đến hiệu quả giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại
giam .............................................................................................................................. ....27

1.5.2.Các tiêu chí đánh giá hiệu quả giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại
giam…………………….………………………………..................…………………....31
Kết luận chương 1....................................................................................................... ....33
Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO
PHẠM NHÂN TẠI TRẠI GIAM THANH PHONG, TỈNH THANH HÓA .........34
2.1 Khái quát trại giam Thanh Phong tỉnh Thanh Hóa……………………...........34
2.2. Nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cho phạm nhân trại


giam Thanh Phong tỉnh Thanh Hóa………………………….................................41
2.2.1. Nội dung giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại Trại giam Thanh Phong, tỉnh
Thanh Hóa ..................................................................................................................... ...41
2.2.2. Hình thức giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại Trại giam Thanh Phong, tỉnh
Thanh Hóa ..................................................................................................................... ...44
2.2.3. Phương pháp giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại trại giam Thanh Phong,
tỉnh Thanh Hóa............................................................................................................. 49
2.3. Thực trạng hiệu quả giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại trại giam Thanh
Phong, tỉnh Thanh Hóa……………………………………..........................……….54
2.4. Đánh giá thực tiễn công tác giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại trại giam
Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa ……………………………….........………………56
2.4.1. Những kết quả đạt được…………………………………..............…………56
2.4.2. Những hạn chế…………………………………………………...............…

58

2.4.3. Nguyên nhân của những thành tựu, hạn chế………….......……………

60

Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 63
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC GIÁO
DỤC PHÁP LUẬT CHO PHẠM NHÂN TẠI TRẠI GIAM THANH PHONG,
TỈNH THANH HĨA .................................................................................................. 65
3.1.Hồn thiện các văn bản pháp luật về giáo dục pháp luật cho phạm
nhân………………………………………………………………..........…..………..65
3.2. Nâng cao trách nhiệm, kỹ năng, trình độ cho đội ngũ cán bộ làm công tác giáo dục
pháp luật cho phạm nhân………………………………….......................….......……66
3.3. Tiếp tục xây dựng và tăng cường cơ chế phối hợp tổ chức giáo dục pháp luật cho
phạm nhân giữa Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa và các cơ quan hữu quan, gia
đình phạm nhân…………………………….............................................……………67
3.4. Đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cho phạm
nhân………………………………………………………..........……………...…….69

3.5.Tăng cường đầu tư kinh phí, cơ sở vật chất phục vụ công tác giáo dục pháp luật
cho phạm nhân………………………………………………......................…….........70


3.6.Tăng cường và gắn trách nhiệm chính của Giám thị trại giam Thanh Phong với
hiệu quả công tác giáo dục pháp luật cho phạm nhân………......................…….........71

3.7.Xây dựng môi trường học tập pháp luật cho phạm nhân trong Trại giam Thanh
Phong, tỉnh Thanh Hóa………………………………………............………..............72
Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 73

KẾT LUẬN……………………………………………………..........……………....74
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

Bảng 2.1.

Thống kê cơ cấu phạm nhân theo dân tộc

Bảng 2.2.

Thống kê cơ cấu phạm nhân theo độ tuổi

Bảng 2.3.

Thống kê cơ cấu phạm nhân theo mức án

Bảng 2.4.

Thống kê cơ cấu phạm nhân theo tiền án

Bảng 2.5.

Thống kê phạm nhân theo trình độ học vấn hệ 12/12

Bảng 2.6.

Thống kê phạm nhân theo trình độ học vấn hệ 10/10

Bảng 2.7.

Bảng thống kê phạm nhân biết đọc, viết và khơng biết chữ

Bảng 2.8.

Thống kê trình độ cán bộ làm công tác giáo dục pháp luật

Bảng 2.1. Thống kê cơ cấu phạm nhân theo dân tộc - năm 2020
Dân tộc

Giới tính

1

Kinh

Nam, Nữ

2.273

2

Mường

Nam, Nữ

27

3

Tày

Nam, Nữ

24

4

Sán dìu

Nam, Nữ

16

5

Hoa

Nam, Nữ

8

6

Thái

Nam

6

7

Sán chỉ (Sơn tử)

Nam, Nữ

8

STT

Số Phạm nhân

8

Nùng

Nam

5

9

Hơ Mông

Nam

4

10

Dao

Nam

2

11

Mông

Nam

2

12

Hán

Nam

1

13

Khơ Me

Nam

1


14

Cao Lan

Nam

1

15

Hoa Hán

Nam

1

16

Giấy

Nam

1

Tổng số

2380

(Nguồn: Theo số liệu thống kê ngày 26 tháng 05 năm 2020 của Đội giáo dục
– hồ sơ, Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa).
Bảng 2.2. Thống kê cơ cấu phạm nhân theo độ tuổi - Năm 2020
Độ tuổi Phạm nhân

TT

Số Phạm nhân

1

Từ 14 đến dưới 16

0

2

Từ 16 đến dưới 18

13

3

Từ 18 đến dưới 30

1252

4

Từ 30 đến dưới 45

885

5

Từ 45 đến dưới 60

216

6

Từ 60 đến dưới 70

12

7

Từ trên 70

2

Tổng số:

2.380

(Nguồn: Theo số liệu thống kê ngày 26 tháng 05 năm 2020 của Đội giáo dục,
hồ sơ, Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa).

Bảng 2.3. Thống kê cơ cấu phạm nhân theo mức án - Năm 2020
STT

Mức

Số Phạm nhân

1

Tù Chung thân

24

2

Từ 15 – 30 năm

128

3

Từ 7 – 15 năm

852

4

Trên 3 - 7 năm

684

5

Từ 3 năm trở xuống

692
Tổng số: 2380

(Nguồn: Theo số liệu thống kê ngày 26 tháng 05 năm 2020 của Đội giáo dục
hồ sơ, Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa).


Bảng 2.4. Thống kê cơ cấu phạm nhân theo tiền án - Năm 2020
STT

Số tiền án

Số Phạm nhân

1

0 tiền án

1635

2

1 tiền án

427

3

2 tiền án

224

4

3 tiền án

69

5

4 tiền án

17

6

5 tiền án

3

7

6 tiền án

4

8

7 tiền án

1

Tổng số:

2380

(Nguồn: Theo số liệu thống kê ngày 26 tháng 05 năm 2020 của Đội giáo dục
hồ sơ, Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa).
Bảng 2.5. Thống kê phạm nhân theo trình độ học vấn hệ 12/12 - Năm 2020
STT

Lớp

Số phạm nhân

1

Lớp 12/12

628

2

Lớp 11/12

123

3

Lớp 10/12

163

4

Lớp 9/12

490

5

Lớp 8/12

109

6

Lớp 7/12

180

7

Lớp 6/12

129

8

Lớp 5/12

89

9

Lớp 4/12

62

10

Lớp 3/12

50

11

Lớp 2/12

45

12

Lớp 1/12

43
Tổng số: 2111

(Nguồn: Theo số liệu thống kê ngày 26 tháng 05 năm 2020 của Đội giáo dục
hồ sơ, Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa).


Bảng 2.6. Thống kê phạm nhân theo trình độ học vấn hệ 10/10 - Năm 2020
STT

Lớp

Số phạm nhân

1

Lớp 10/10

38

2

Lớp 9/10

11

3

Lớp 8/10

8

4

Lớp 7/10

111

5

Lớp 6/10

12

6

Lớp 5/10

14

7

Lớp 4/10

8

8

Lớp 3/10

16

9

Lớp 2/10

5

10

Lớp 1/10

3
Tổng số: 226

(Nguồn: Theo số liệu thống kê ngày 26 tháng 05 năm 2020 của Đội giáo
dục hồ sơ, Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa).
Bảng 2.7. Bảng thống kê phạm nhân biết đọc, viết và không biết chữ - Năm 2020
STT

Phân loại

Số phạm nhân

1

Biết đọc, viết

26

2

Không biết chữ

17
Tổng số: 43

3

(Nguồn: Theo số liệu thống kê ngày 26 tháng 05 năm 2020 của Đội giáo dục hồ sơ,
Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa).
Bảng 2.8. Thống kê trình độ cán bộ làm cơng tác giáo dục - pháp luật
Năm 2020
STT

1
2
3

Phân loại
Đại học
Đang học đại học
Trung cấp

Số phạm nhân
3
4
1

(Nguồn: Theo số liệu thống kê ngày 26 tháng 05 năm 2020 của Đội giáo dục hồ

sơ, Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa).


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết
Trước u cầu đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vi nhân dân,
công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ và nhân dân cần được tăng cường
thường xuyên, liên tục và ở tầm cao hơn nhằm tạo sự chuyển biến căn bản về ý
thức tôn trọng pháp luật và nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật của cán bộ và nhân
dân. Xác định rõ phổ biến, giáo dục pháp luật là một bộ phận của công tác giáo dục
chính trị, tư tưởng, là nhiệm vụ của tồn bộ hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo
của Đảng.
Trong các hoạt động giáo dục pháp luật thì hoạt động giáo dục pháp luật có
tính chất khó khăn, gian khổ, phức tạp nhất và cũng là hoạt động có ý nghĩa quan
trọng về chính trị, pháp lý, kinh tế, xã hội và mang tính nhân văn sâu sắc nhất thể
hiện bản chất truyền thống của nhà nước Việt Nam đó chính là hoạt động giáo dục
pháp luật cho phạm nhân. Giáo dục pháp luật cho phạm nhân vừa có ý nghĩa quan
trọng trong việc phịng ngừa, giáo dục phạm nhân sau khi chấp hành án xong không
tái phạm tội, vi phạm pháp luật, trở thành con người lương thiện, có ích cho xã hội
và giúp đỡ họ tái hòa nhập cộng đồng. Giáo dục pháp luật cho phạm nhân còn là
hoạt động để bảo đảm thực hiện các quyền con người, quyền công dân; trách nhiệm
của Nhà nước và công dân.
Hiện nay, theo báo cáo tổng kết của Trại giam Thanh Phong những năm gần
đây, số lượng phạm nhân vào trại giam chấp hành án trong các trại giam ngày càng
gia tăng về cả số lượng, cũng như tính chất, mức độ nguy hiểm gây ra nhiều khó
khăn trong công tác quản lý, giam giữ.
Đặc biệt là công tác giáo dục pháp luật cho phạm nhân. Công tác giáo dục
pháp luật cho phạm nhân trong các trại giam ở Việt Nam trong những năm qua đã

đạt được những kết quả quan trọng, giúp phạm nhân nhận thức được lỗi lầm, tính
chất, mức độ, hậu quả của hành vi phạm tội mà mình gây ra và hình thành, củng cố
ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật trong và sau khi chấp hành án phạt tù trở về
với xã hội. Tuy nhiên, công tác giáo dục pháp luật cho phạm nhân cũng còn bộc lộ
1


những hạn chế, khó khăn, vướng mắc nhất định, như vẫn còn hiện tượng phạm nhân
trốn trại; phạm nhân vi phạm nội quy, quy chế trại giam; phạm nhân thực hiện hành
vi phạm tội trong trại giam; vẫn còn nhiều phạm nhân phạm tội mới sau khi mãn
hạn chấp hành án phạt tù.
Từ những lý do trên, em cho rằng việc nghiên cứu hoạt động giáo dục pháp
luật cho phạm nhân và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động
giáo dục pháp luật cho phạm nhân là một địi hỏi cấp thiết, có ý nghĩa về lý luận,
thực tiễn và chính trị, nhân đạo sâu sắc.
Vì vậy, trong khn khổ của một luận văn, em đã chọn đề tài: "Giáo dục
pháp luật từ thực tiễn trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa" để làm luận văn
thạc sĩ luật học.

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Giáo dục pháp luật là một trong những nội dung quan trọng của khoa học Lý
luận và Lịch sử Nhà nước và Pháp luật, đã được nhiều nhà khoa học, tác giả quan
tâm nghiên cứu thể hiện ở những đề tài khoa học, các sách chuyên khảo, giáo trình,
các bài báo khoa học đã được công bố; đồng thời là đề tài nghiên cứu của rất nhiều
Luận án tiến sĩ, Luận văn thạc sĩ luật học. Căn cứ vào tên đề tài và nội dung của các
cơng trình, bài viết liên quan đến vấn đề giáo dục pháp luật có thể phân loại các tài
liệu đó thành các nhóm vấn đề sau: Nhóm nghiên cứu giáo dục pháp luật cho một
nhóm đối tượng xã hội cụ thể như: Giáo dục pháp luật cho Phụ nữ; Thanh thiếu
niên; Cán bộ, công chức; Người dân tộc thiểu số; Người khuyết tật, nhóm người yếu
thế; Sinh viên, học sinh... v.v;

Nhóm nghiên cứu giáo dục pháp luật trên một phạm vi, địa điểm nghiên cứu
như: Trên địa bàn cấp chính quyền một Tỉnh, một huyện; Trong một cơ quan của bộ
máy nhà nước; Trong một hay nhiều trường Đại học, Cao Đẳng, Trung cấp, Trung
học phổ thơng, Trung học cơ sở...v.v;
Nhóm nghiên cứu giáo dục pháp luật kết hợp giữa nhóm đối tượng và phạm
vi, địa điểm cụ thể như: Giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức trên địa bàn
thành phố Hà Nội; Phổ biến, giáo dục pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số trên
địa bàn tỉnh Nghệ An… v.v. Những cơng trình nghiên cứu lý luận về chủ đề giáo
dục pháp luật cho từng nhóm đối tượng xã hội cụ thể và tại từng khu vực, địa bàn
2


nhất định ở nước ta cũng đã được triển khai nghiên cứu tương đối đa dạng, phong
phú bởi nhiều tác giả, nhà khoa học khác nhau.
Nhóm nghiên cứu lý luận chung về giáo dục pháp luật: Nội dung, phương
pháp, hình thức giáo dục pháp luật; Vai trò của giáo dục pháp luật; Giáo dục pháp
luật về một ngành, lĩnh vực pháp luật cụ thể.
Nhóm nghiên cứu giáo dục pháp luật về vấn đề một số giải pháp nâng cao
hiệu quả giáo dục pháp luật như: Nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật; Một số giải
pháp nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật; Tăng cường phối hợp giữa Ngành Tư
pháp và giáo dục trong việc nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật v.v.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây trên các diễn đàn khoa học pháp lý hiện
nay, hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân (đối tượng đặc thù) trong các trại
giam ở Việt Nam – hoạt động có ý nghĩa chính trị, kinh tế xã hội và mang tính nhân
văn sâu sắc – là vấn đề cịn ít được quan tâm cả trên phương diện nghiên cứu lý luận
và đánh giá thực tiễn. Theo sự cập nhật thơng tin của tác giả luận văn, có thể liệt kê
một số cơng trình, bài viết có liên quan đến chủ đề này trong một vài năm gần đây
như sau:

1. Dương Văn Đại (2012), “Tác động của công tác giáo dục pháp luật đối

với phạm nhân đang chấp hành án phạt tù tại trại giam”, Hội thảo quốc tế Chia sẻ
kinh nghiệm quốc tế về công tác xã hội và an sinh xã hội, NXB. Đại học Quốc gia,
Hà Nội, tr. 650-660.

2. Dương Văn Đại (2014), “Vai trò công tác giáo dục pháp luật đối với
phạm nhân đang chấp hành án phạt tù tại các trại giam”, Tạp chí Khoa học Quản
lý và giáo dục tội phạm (13), tr. 37-39.

3. Dương Văn Đại (2014), "Vai trò giáo dục pháp luật đối với phạm nhân
đang chấp hành án tại các trại giam thuộc Bộ Công an" (Nghiên cứu trường hợp
trại giam Nam Hà), Luận án Tiến sĩ Xã hội học.

4. Nguyễn Văn Sơn (2012), Hoạt động giáo dục phạm nhân đang chấp
hành hình phạt tù tại các trại giam phía Nam thuộc Bộ Cơng an – Thực trạng và
giải pháp, Đề tài khoa học cấp Bộ, Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2012.

5. Nguyễn Văn Sơn (2011), "Phịng ngừa tội phạm về ma túy do phạm nhân
thực hiện tại các trại giam thuộc Bộ Cơng an", Tạp chí khoa học giáo dục CSND,
3


(số 16 (9/2011)).

6. Nguyễn Văn Sơn (2011), "Một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả
giáo dục phạm nhân tại các trại giam thuộc Bộ Cơng an", Tạp chí Khoa học giáo
dục CSND, (số 12 (01/2011)).

7. Ngô Văn Trù (2013), “Tăng cường giáo dục pháp luật cho phạm nhân
trong các trại giam”, Tạp chí Cơng an nhân dân, (1), tr.79-83.

8. Ngô Văn Trù (2013), Giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong các trại
giam ở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam (Sách chun khảo), Nxb Cơng an
nhân dân, Hà Nội.

9.

Ngô Văn Trù (2014), “Một số ý kiến qua nghiên cứu các yếu tố ảnh
hưởng đến giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong các trại giam”, Tạp chí

Cơng an nhân dân, tr.86-89.

10. Ngơ Văn Trù (2020), “Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giáo dục
pháp luật cho phạm nhân trong các trại giam thuộc Bộ Công an quản lý”, Tạp chí
Cơng an nhân dân, tr.101-104.

11. Ngơ Văn Trù (2020), “Vai trò của giáo dục pháp luật cho phạm nhân
trong các trại giam ở nước ta hiện nay”, Tạp chí Cơng an nhân dân, tr.105-108.
Tìm hiểu một số cơng trình, bài viết có liên quan đến chủ đề này có thể thấy
các cơng trình nghiên cứu về giáo dục phạm nhân tập trung cơ bản vào các vấn đề:
đặc điểm tình hình thực trạng đang chấp hành án tại trại giam, chế độ chính sách
của phạm nhân; đổi mới nội dung, phương pháp, đa dạng hoá các hình thức giáo
dục cho phạm nhân; phương pháp, cách thức tổ chức giáo dục,… v.v. Các cơng
trình nghiên cứu chỉ ra các góc độ và khía cạnh đa dạng, phản ánh khá cơ bản, toàn
diện bức tranh về việc giáo dục cho phạm nhân.
Luận án và các bài viết của tác giả Dương Văn Đại nghiên cứu vấn đề hoạt
động giáo dục pháp luật cho phạm nhân theo hướng tiếp cận xã hội học. Kết quả
nghiên cứu của tác giả có thể được dùng làm tài liệu phục vụ cho quá trình nghiên
cứu, tham khảo, giảng dạy và học tập môn xã hội học tội phạm, xã hội học pháp luật
tại các trại giam và chủ thể khác có liên quan.
Đề tài khoa học cấp bộ và các bài viết của tác giả Nguyễn Văn Sơn, Sách

chuyên khảo của tác giả Ngô Văn Trù nghiên cứu hoạt động giáo dục pháp luật cho
4


phạm nhân được mở rộng ở tầm khu vực của Quốc gia (Các trại giam phía Nam, các
trại giam ở tỉnh miền núi phía Bắc) tuy nhiên chưa có sự so sánh hoạt động này ở
các trại giam ba miền Bắc, Trung, Nam.
Như vậy, tổng quan tình hình nghiên cứu cho thấy, hiện tại chưa có một luận
văn thạc sĩ luật học nào nghiên cứu về hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân
với khách thể và địa điểm nghiên cứu đặc thù này. Đây là Luận văn luật học nghiên
cứu đầu tiên một cách có hệ thống và tương đối toàn diện về hoạt động giáo dục
pháp luật cho phạm nhân trong trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa.

3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu đề tài
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm
nhân tại Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa.
Phạm vi nghiên cứu:

-

Địa điểm: Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa.

-

Thời gian: Từ năm 2018 - 2020

4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận được sử dụng trong luận văn đó là phương pháp luận của
chủ nghĩa Mác – Lênin. Luận văn được thực hiện trên cơ sở sự vận dụng những
nguyên lý của Triết học Mác - Lênin về lý luận nhận thức; tư tưởng Hồ Chí Minh,

quan điểm của Đảng ta về nhà nước và pháp luật, về giáo dục pháp luật, về xây
dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩ; các quan điểm, đường lối, chính sách
của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục pháp luật cho các đối tượng xã hội; chính
sách, pháp luật của Nhà nước về giáo dục pháp luật nói chung, giáo dục pháp luật
cho phạm nhân trong các trại giam nói riêng. Ngồi ra, những quan điểm lý luận,
kết quả nghiên cứu thực tiễn về giáo dục pháp luật của các nhà khoa học, tác giả đi
trước cũng là nguồn tài liệu tham khảo quan trọng trong luận văn.
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học đó là: phương pháp
quan sát, mô tả; phương pháp tư duy trừu tượng; phương pháp phân tích; phương
pháp tổng hợp; phương pháp khái quát; phương pháp hệ thống và phương pháp so
sánh. Các phương pháp nghiên cứu khoa học này được sử dụng để nghiên cứu đề tài
nghiên cứu theo mã số chuyên ngành Lý luận và Lịch sử nhà nước và pháp luật. Các
phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng trong các chương của luận văn như sau:
5


Chương 1 của luận văn sử dụng Phương pháp phân tích, tổng hợp, khái qt
hóa các các tài liệu giáo trình, sách chuyên khảo trong nước về giáo dục pháp luật;
Các cơng trình nghiên cứu, các bài viết, các sách có liên quan đến giáo dục pháp
luật cho phạm nhân; các văn bản của Đảng, văn bản pháp luật về giáo dục pháp luật
cho phạm nhân.
Chương 2 của luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu như: phương pháp
quan sát, mô tả (thực tiễn hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại Trại giam
Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa); phương pháp phân tích, tổng hợp các báo cáo cơng
tác giáo dục của Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa; Các chuyên đề về công
tác giáo dục pháp luật cho phạm nhân; phương pháp khái quát hóa.
Chương 3 của luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu như: phương pháp
trừu tượng hóa; phương pháp khái qt hóa, mơ hình hóa; phương pháp so sánh
pháp luật để đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho
phạm nhân.

5. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Nghiên cứu đề tài nhằm làm rõ những vấn đề lý luận về giáo dục pháp luật
cho phạm nhân và thực tiễn hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại Trại
giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa. Qua đó, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng
cao hiệu quả hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại các Trại giam Thanh
Phong, tỉnh Thanh Hóa.

6. Ý nghĩa của đề tài
- Ý nghĩa về mặt lý luận: Nghiên cứu của đề tài góp phần làm sáng tỏ và
phong phú thêm những vấn đề lý luận về giáo dục pháp luật cho phạm nhân – giáo
dục pháp luật cho đối tượng đặc thù.

- Ý nghĩa về mặt thực tiễn: Nghiên cứu của đề tài góp phần vào việc giải
quyết, hạn chế những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động giáo dục pháp luật cho
phạm nhân tại Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa; Kết quả nghiên cứu của đề
tài có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho quá trình nghiên cứu hoạt động giáo
dục pháp luật cho phạm nhân.

6


7. Kết cấu của đề tài
Ngoài lời mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về giáo dục pháp luật cho phạm nhân.
Chương 2. Thực trạng hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại Trại
giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa.
Chương 3. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giáo dục pháp luật
cho phạm nhân tại Trại giam Thanh Phong, tỉnh Thanh Hóa.

7


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO
PHẠM NHÂN
1.1. Khái niệm và đặc điểm giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam
1.1.1. Khái quát về giáo dục pháp luật
Theo Từ điển Từ và ngữ Hán – Việt "Giáo dục là quá trình hoạt động có ý
thức, có mục đích, có kế hoạch, có tổ chức nhằm bồi dưỡng cho con người những
phẩm chất đạo đức và những tri thức cần thiết để người ta có khả năng tham gia
mọi mặt của đời sống xã hội" [12, tr. 395].
Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự bắt buộc chung, là công cụ điều chỉnh
các quan hệ xã hội do Nhà nước ban hành, thể hiện ý chí của giai cấp cầm quyền và
được thể hiện bằng các biện pháp cưỡng chế Nhà nước.
Giáo dục pháp luật được coi là một bộ phận – hệ thống con của hệ thống giáo
dục nói chung. Giáo dục pháp luật được khẳng định là một bộ phận, một hoạt động
có tính độc lập tương đối và có mối quan hệ tương hỗ với các hệ thống con khác
kinh tế, chính trị, văn hóa, đạo đức… tạo nên một hệ thống các mối quan hệ xã hội
tác động lên các cá nhân, làm hình thành nên bản chất con người, xã hội, lịch sử.
Theo nghĩa rộng, Giáo dục pháp luật là một khái niệm bao gồm cả quá trình
nâng cao tri thức pháp luật cho đối tượng và bằng nhiều phương pháp để hình thành
tình cảm, niềm tin pháp luật cho đối tượng, từ đó nâng cao ý thức tôn trọng pháp
luật, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật của đối tượng. Giáo dục pháp luật bao gồm
các giai đoạn: định hướng giáo dục pháp luật, lập chương trình, kế hoạch giáo dục
pháp luật, xây dựng nội dung, sử dụng các phương pháp và hình thức giáo dục pháp
luật nhất định để triển khai thực hiện; kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục pháp luật;
sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm công tác giáo dục pháp luật.
Theo nghĩa hẹp, Giáo dục pháp luật là hoạt động có mục đích, có tổ chức, có

kế hoạch của nhà giáo dục (chủ thể giáo dục pháp luật) để chuyển tải, truyền đạt
những nội dung, thông tin, tri thức về các bộ luật, đạo luật, các văn bản pháp luật,
thông qua các phương pháp giáo dục khoa học và hình thức giáo dục phù hợp tới
đối tượng tiếp nhận giáo dục (khách thể giáo dục pháp luật) nhằm đạt được những
8


mục tiêu, hiệu quả giáo dục nhất định. So với phổ biến thì giáo dục cũng nhằm nâng
cao nhận thức, tình cảm của đối tượng, song nội dung rộng hơn, phương thức tiến
hành chặt chẽ hơn, đối tượng xác định hơn, mục đích lớn hơn. Xét dưới góc độ nhất
định thì phổ biến chính là các phương thức giáo dục cụ thể.
Hiện nay, đa số các tài liệu khoa học về pháp luật ở nước ta hiện nay đều đã
khá thống nhất khái niệm Giáo dục pháp luật: Giáo dục pháp luật là hoạt động có
định hướng, có tổ chức, có chủ định của chủ thể giáo dục tác động lên đối tượng
giáo dục một cách có hệ thống và thường xun nhằm mục đích hình thành ở họ tri
thức pháp luật, tình cảm pháp lý và hành vi phù hợp với các đòi hỏi của pháp luật
hiện hành.
1.1.2. Khái quát về phạm nhân trong trại giam
1.1.2.1. Phạm nhân
Theo từ điển Tiếng Việt (Viện Khoa học xã hội Việt Nam – Viện Ngôn ngữ
học - Hà Nội năm 2002), “phạm nhân là người có tội đã bị xử án và đang ở tù” [25,
tr. 754].
Tại khoản 2 Điều 3 Luật Thi hành án Hình sự năm 2017 quy định: “Phạm
nhân là người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, tù chung thân” [15, Điều 3].
Như vậy, một người được coi là phạm nhân khi họ bị kết án bằng hình phạt tù và
bản án đã có hiệu lực pháp luật, họ đang thi hành án tại các trại giam.
Do những nguyên nhân, điều kiện chủ quan và khách quan khác nhau, xuất
phát từ động cơ, mục đích khác nhau, một số thành viên trong xã hội thực hiện các
hành vi phạm tội. Sau đó họ bị các cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền thực
hiện việc khởi tố điều tra, truy tố, xét xử về hành vi phạm tội đó. Cái giá mà người

phạm tội phải trả là phải chấp hành những bản án nghiêm khắc do Tịa án tun với
hình phạt chính và có thể kèm theo hình phạt bổ sung tùy theo hành vi phạm tội cụ
thể được quy định trong Bộ luật Hình sự. Người thực hiện hành vi phạm tội bị kết
tội và phải chịu hình phạt theo bản án đã có hiệu lực pháp luật. Những người bị kết
án phạt tù có thời hạn, tù chung thân, nếu khơng có quyết định hỗn chấp hành án
phạt tù của cơ quan có thẩm quyền, thì sẽ phải chấp hành án tại các trại giam theo
quyết định của cơ quan quản lý thi hành án hình sự thuộc Bộ Cơng an. Hình phạt tù
9


là hình phạt nghiêm khắc, áp dụng đối với những người phạm tội.
Đối tượng phạm nhân trong các trại giam có cơ cấu rất đa dạng và mang
những nét đặc thù riêng chỉ có ở đối tượng này, như: có hành vi phạm tội với những
tội khác nhau và có mức án phạt tù, số tiền án khác nhau; trình độ học vấn, nhận
thức không đồng đều, từ mù chữ cho đến tốt nghiệp đại học, thậm chí cả sau đại
học; có nghề nghiệp và địa bàn cư trú khác nhau từ đồng bằng đến miền núi, từ
nông thôn tới thành thị; có sự đa dạng về thành phần dân tộc; Đa số phạm nhân
khơng có hoặc rất thiếu kiến thức, hiểu biết pháp luật; Một số phạm nhân có diễn
biến tâm lý phức tạp, nhiều tiền án. Đặc biệt, một số trại giam có cả phạm nhân là
người nước ngồi.
Trong thời gian chấp hành hình phạt tù, phạm nhân bị hạn chế một số quyền
tự do về: thân thể, cư trú, đi lại, bầu cử, ứng cử, kinh doanh, đi ra nước ngồi, lập
hội, thư tín, điện tín, kết hơn.... Ngồi ra, phạm nhân có thể cịn bị hạn chế hoặc
tước một số quyền khác như: quản chế, cấm cư trú, cấm hành nghề hoặc làm công
việc nhất định, hạn chế một số giao dịch, mua bán dân sự…. Nhưng khơng phải
phạm nhân bị tước bỏ tồn bộ các quyền về dân sự, kinh tế, chính trị, văn hố và xã
hội của mình. Theo quy định, phạm nhân được hưởng các quyền công dân theo quy
định của Hiến pháp và pháp luật, như: có quyền học tập, lao động; có quốc tịch; có
tài sản; bình đẳng trước pháp luật; bất khả xâm phạm về thân thể, danh dự, nhân
phẩm; nghiên cứu, phát minh, sáng chế…. Để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục cũng

như quyền của phạm nhân, các trại giam, trại tạm giam tổ chức cho phạm nhân
tham gia học tập, lao động, dạy nghề, văn nghệ, thể dục, thể thao nhằm giúp phạm
nhân nhận rõ lỗi lầm, quyết tâm phấn đấu, trở thành người lương thiện, có ích cho
xã hội.
Như các cơng dân bình thường khác, phạm nhân đang chấp hành hình phạt tù
trong trại giam, trại tạm giam phải thực hiện các nghĩa vụ của công dân, như: trung
thành với Tổ quốc; xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tuân theo Hiến pháp và Pháp luật;
bảo vệ an ninh trật tự; tơn trọng tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản
của người khác; bảo vệ tài sản của Nhà nước, tập thể và lợi ích cơng cộng,... Để giữ
gìn trật tự, kỷ cương trại giam, trại tạm giam tạo điều kiện thuận lợi cho việc chấp
10


hành hình phạt tù, tất cả phạm nhân phải thực hiện tốt quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm
quy định trong Pháp lệnh thi hành án phạt tù, Quy chế và Nội quy trại giam [3, tr.
43].
Ngồi ra, phạm nhân cịn có tâm lý ẩn chứa nhiều nét đặc trưng mà khó có
chủ thể nào có được và sánh kịp. Đó là trạng thái tâm lý, diễn biến tâm lý, nhận thức
và cảm xúc của phạm nhân trong thời gian chấp hành án phạt tù tại trại giam. Nét
nổi bật về trạng thái tâm lý của phạm nhân là tính phức tạp cao của nó, có nguyên
nhân từ sự xuất hiện, luân chuyển và pha trộn giữa các trạng thái tâm lý đặc trưng
của phạm nhân trong thời gian ở trại giam như: trạng thái tâm lý bị ức chế, trạng
thái trông chờ sự thay đổi, trạng thái bi quan, tuyệt vọng, trạng thái buồn, nhớ nhà,
nhớ cuộc sống tự do. Thời gian phạm nhân chấp hành hình phạt tù là thời gian diễn
ra cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa cái thiện và cái ác, cái tốt và cái xấu,
cái chuẩn mực và phi chuẩn mực, cái tích cực và cái tiêu cực… trong con người
phạm nhân; là thời gian để họ ăn năn hối hận và sửa chữa lỗi lầm đã phạm.
1.1.2.2. Trại giam
Trại giam là nơi chấp hành hình phạt của người bị kết án tù có thời hạn và tù
chung thân. Trại giam là cơ quan Nhà nước được giao trách nhiệm trực tiếp tổ chức

thi hành án phạt tù, là công cụ thực hiện sự cưỡng chế của Nhà nước đối với những
người bị Toà án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhằm giáo dục, cải tạo họ trở
thành người lương thiện. Trại giam còn là công cụ quan trọng của Nhà nước, của xã
hội để thiết lập bảo vệ, xây dựng trật tự xã hội, xã hội chủ nghĩa.
Trại giam được Nhà nước đầu tư, xây dựng, trang bị cơ sở vật chất phục vụ
công tác thi hành án phạt tù với lực lượng cán bộ chuyên trách được trang bị vũ khí,
phương tiện chuyên dụng, các trang thiết bị khác phục vụ việc giam giữ, quản lý,
giáo dục, cải tạo phạm nhân. Trại giam được tổ chức thành phân trại, khu giam giữ,
nhà giam, các cơng trình phục vụ việc quản lý giam giữ, phục vụ sinh hoạt, chăm
sóc y tế, giáo dục cải tạo phạm nhân; các cơng trình phục vụ làm việc, sinh hoạt của
sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan, chiến sĩ, công nhân, viên chức công
tác tại trại giam. Tổ chức bộ máy quản lý của trại giam gồm có Giám thị, Phó giám
thị, Trưởng phân trại, Phó trưởng phân trại, Đội trưởng, Phó đội trưởng; sĩ quan,
11


quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan; chiến sĩ và cơng nhân, viên chức. Giám thị,
Phó giám thị, Trưởng phân trại, Phó trưởng phân trại, Đội trưởng, Phó đội trưởng
phải là người đã tốt nghiệp đại học cảnh sát, đại học an ninh, đại học luật trở lên và
bảo đảm các tiêu chuẩn khác theo quy định của Chính phủ. Trại giam là cơ quan nhà
nước chuyên trách có nhiệm vụ quản lý, cải tạo, giáo dục phạm nhân theo quy định
của pháp luật nhằm giáo dục, cảm hóa phạm nhân, giúp họ trở thành cơng dân có
ích cho xã hội sau khi chấp hành xong án phạt tù, ngăn ngừa họ phạm tội mới, đảm
bảo được mục đích của hình phạt và đảm bảo thực hiện các quyền, nghĩa vụ của
phạm nhân theo quy định pháp luật. Hiện nay, các trại giam chủ yếu đóng quân ở
các vùng rừng núi cách xa trung tâm thành phố, thị trấn hoặc đường quốc lộ, ở
những khu vực xa dân cư, điều kiện địa lý, tự nhiên, khí hậu, giao thơng đi lại và cơ
sở vật chất cịn rất khó khăn, thiếu thốn.
1.1.3. Khái niệm và đặc điểm của giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong
trại giam

1.1.3.1.

Khái niệm giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam

Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là một trong các hình thức giáo dục pháp
luật cho nhóm đối tượng trong xã hội, tuy nhiên nó đã được cụ thể hóa về đối tượng
giáo dục và nó cũng mang đầy đủ các đặc điểm, yếu tố cấu thành của hoạt động
giáo dục pháp luật cho các đối tượng trong xã hội. Phạm nhân trong thời gian chấp
hành án phạt tù tại trại giam có địa vị pháp lý và quyền và nghĩa vụ khác với các
cơng dân khác, vì vậy địi hỏi phải có hình thức giáo dục riêng và phù hợp.
Xuất phát từ khái niệm giáo dục pháp luật, khái niệm phạm nhân, các yếu tố
cấu thành của hoạt động giáo dục pháp luật, có thể khẳng định:
Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là hoạt động có mục đích, có tổ chức,
tn theo kế hoạch, chương trình nhất định; thơng qua các phương pháp đặc thù và
bằng những hình thức phù hợp cung cấp trang bị cho phạm nhân những thông tin,
kiến thức pháp luật về các quyền, nghĩa vụ cơ bản của cơng dân nói chung, các nội
dung pháp luật cụ thể liên quan đến quá trình chấp hành án phạt tù trong trại giam
nói riêng; làm hình thành ở phạm nhân tri thức, hiểu biết pháp luật, tình cảm, niềm
tin đối với pháp luật và hành vi pháp luật phù hợp với yêu cầu của công tác quản lý
12


giam giữ, giáo dục, cải tạo phạm nhân; giúp họ có khả năng hịa nhập cộng đồng,
biết sống và làm việc theo pháp luật sau khi mãn hạn chấp hành án phạt tù [10, tr.
20].
1.1.3.2.

Đặc điểm giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam

Giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong các trại giam có đầy đủ các đặc

điểm của giáo dục pháp luật cho các đối tượng khác trong xã hội. Đó là hoạt động
giáo dục pháp luật có sự tương tác giữa chủ thể giáo dục pháp luật và đối tượng tiếp
nhận giáo dục pháp luật; là hoạt động có mục đích, có tổ chức, tn theo kế hoạch,
chương trình, tuân theo những nội dung giáo dục pháp luật nhất định; bằng nhiều
hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cụ thể. Tuy nhiên, hoạt động giáo dục
pháp luật cho phạm nhân cũng có những đặc trưng của nó:
Giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong các trại giam là hoạt động được
tiến hành với những đối tượng đặc biệt – là những phạm nhân đang chấp hành hình
phạt tù: Giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong các trại giam là hoạt động giáo
dục pháp luật diễn ra trong môi trường đặc biệt, với các đối tượng đặc biệt. Đối
tượng đặc biệt là các phạm nhân - người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, tù
chung thân.
Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là hoạt động được diễn ra trong môi
trường giáo dục đặc biệt: Trại giam là các cơ quan Nhà nước được giao nhiệm vụ
trực tiếp thi hành án phạt tù, là nơi người bị kết án phạt tù phải chấp hành hình phạt.
Trại giam là nơi giam giữ, giáo dục phạm nhân nhưng lại cách biệt với môi trường
xã hội, là một "mơi trường tội phạm thu nhỏ" trong đó tồn tại mối quan hệ chính
yếu giữa phạm nhân với phạm nhân. Với đặc thù các trại giam đóng quân hầu hết ở
các vùng sâu, vùng xa, giao thông đi lại rất khó khăn, hạ tầng và thơng tin liên lạc
cịn hạn chế.
Giáo dục pháp luật cho phạm nhân có đặc thù về nội dung, hình thức giáo
dục pháp luật: Xuất phát từ đặc thù về đối tượng hướng đến của hoạt động giáo dục
pháp luật là phạm nhân trong các trại giam đã dẫn đến những đặc thù về nội dung,
hình thức giáo dục pháp luật.
Về nội dung, song song với những nội dung giáo dục pháp luật chung, nội
13


dung giáo dục pháp luật cho phạm nhân có những đặc trưng riêng xuất phát từ mục
đích, mục tiêu giáo dục pháp luật cho phạm nhân. Nội dung giáo dục pháp luật cho

phạm nhân tập trung vào các quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân,
pháp luật về hình sự, thi hành án hình sự, xử lý vi phạm hành chính; pháp luật về
phịng, chống ma túy và các tệ nạn xã hội.
Nội dung, tài liệu giáo dục pháp luật cho phạm nhân được biên soạn theo các
chủ đề phù hợp với độ tuổi, trình độ văn hóa, thời hạn chấp hành án phạt tù của
phạm nhân và yêu cầu của công tác giam giữ, quản lý, giáo dục cải tạo phạm nhân.
Những nội dung giáo dục pháp luật trên đều rất quan trọng, là bắt buộc và cần thiết
cho phạm nhân trong quá trình chấp hành án phạt tù, giúp họ có thơng tin, kiến thức
pháp luật để ổn định tư tưởng, có nền tảng để tự xác định mục tiêu phấn đấu học
tập, cải tạo tốt để trở thành công dân lương thiện tái hịa nhập cộng đồng.
Về hình thức, hình thức giáo dục pháp luật cho phạm nhân được chú trọng
thực hiện thông qua chương trình học pháp luật, giáo dục cơng dân và lồng ghép
trong chương trình học văn hố, học nghề, giáo dục tái hịa nhập cộng đồng; phổ
biến thơng tin thời sự, chính sách; sinh hoạt câu lạc bộ, nhóm đồng đẳng và các hình
thức phù hợp khác.
Các trại giam có thể tổ chức giáo dục pháp luật cho cơng dân bằng nhiều
hình thức, phù hợp với điều kiện của đơn vị, với khả năng của giáo viên và nhận
thức của phạm nhân. Hình thức chủ yếu là tổ chức thành các lớp học (giáo viên lên
lớp hướng dẫn bài giảng, quản giáo tổ chức thảo luận theo đội, tổ). Việc phổ biến tài
liệu, hướng dẫn nội dung giáo dục pháp luật, giáo dục cơng dân cho phạm nhân có
thể thực hiện thông qua các hệ thống phát thanh, truyền hình cáp nội bộ, băng, đĩa
video và các hình thức phù hợp khác. Ngồi hình thức học tập trung trên hội trong
hội trường, những hình thức đặc thù trong giáo dục pháp luật cho phạm nhân bao
gồm: Hình thức cung cấp thông tin, tài liệu pháp luật cho phạm nhân; Hình thức
niêm yết thơng tin pháp luật tại bảng tin của Trại giam, tại buồng giam phạm nhân;
Hình thức giáo dục pháp luật thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, loa
truyền thanh, pa
nơ, áp – phích, tranh cổ động, báo tường; Hình thức giáo dục pháp luật cá biệt, tư vấn
14

pháp luật riêng cho từng phạm nhân.
Về mối quan hệ giữa chủ thể và đối tượng của hoạt động giáo dục pháp luật cho
phạm nhân
Trong hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong các trại giam
nơi mà việc họ tập pháp luật không chỉ là quyền của phạm nhân mà việc học tập pháp
luật là bắt buộc đối với mỗi phạm nhân. Chủ thể giáo dục pháp luật là những cán bộ
giáo dục thuộc biên chế của các Trại giam và những giảng viên, chuyên gia pháp luật,
luật sư bên ngoài được trại giam mời hoặc đồng ý tham gia công tác giáo dục pháp luật
cho phạm nhân. Đối tượng tiếp nhận giáo dục pháp luật là các phạm nhân đang chấp
hành án phạt tù tại trại giam. Quan hệ quản lý từ phía chủ thể giáo dục pháp luật đối
với phạm nhân là quan hệ mang tính chất mệnh lệnh – phục tùng. Các trại giam được
Nhà nước đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí hỗ trợ phục vụ giáo dục pháp
luật cho phạm nhân. Đây là những điều kiện thuận lợi, dễ thực hiện hơn của công tác
giáo dục pháp luật cho phạm nhân so với giáo dục pháp luật cho những đối tượng
khác.
1.2. Vai trị, mục đích giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam

1.2.1.

Vai trò giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong trại giam

Giáo dục pháp luật cho phạm nhân có vai trị, ý nghĩa to lớn đối với xã hội và
bản thân các phạm nhân. Vai trị của cơng tác giáo dục pháp luật cho phạm nhận
trong các trại giam ở Việt Nam thể hiện trên các phương diện sau:

- Giáo dục pháp luật giúp cho phạm nhân nhận thức đầy đủ, đúng đắn,
sâu sắc hơn về tính chất, mức độ và hậu quả của hành vi phạm tội mà họ đã gây
ra. Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là một bộ phận của công tác giáo dục cải tạo,
chuyển hóa về nhận thức của các loại đối tượng phạm nhân, công tác này mang tính

đặc thù nhằm cảm hóa, thuyết phục những con người đã một thời phạm tội nhận rõ
lỗi lầm từ đó xác định được trách nhiệm, thái độ của bản thân, từ đó có ý thức tích
cực cải tạo và phấn đấu sống, lao động có ích cho gia đình và xã hội để làm lại cuộc
đời.

- Giáo dục pháp luật có vai trị cung cấp, trang bị những thơng tin, kiến
thức pháp luật cần thiết cho phạm nhân trong quá trình chấp hành án phạt tù.
15