Tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc cây thiên niên kiện

TẬP HUẤN
KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SĨC CÂY
THIỆN NIÊN KiỆN
(MƠN THỤC - VI VING)

Hương Nguyên. 10-13/07/2018


PHẦN 1
GiỚI THIỆU
VỀ CÂY THIÊN NIÊN KiỆN (MÔN THỤC)


1. Giới thiệu về cây Thiên niên kiện
• Thiên niên kiện là một
lồi thuộc họ Ráy,
• Cây cịn có tên khác là
Sơn thục, Môn thục,
Thần phục, Ráy hương,
Bao kim, Vắt vẻo, Sơn
phục, Vạ thương (Tày),
Hìa hẩu hon (Dao),
T’Rao
yên
(K’ho),
Duyên (Ba na), Vi Ving
(Cơ Tu)


1.1. Đặc điểm hình thái
• Thiên niên kiện là lồi thân thảo, sống lâu năm,

thân rễ mập có hình trụ trịn, màu xanh hoặc nâu,
đường kính từ 1 – 2 cm, bị trên mặt đất.
• Rễ thẳng hay cong queo, có nhiều đốt, bẻ ra có sơ
cứng, có mùi thơm.
• Lá mọc tập trung ở đầu thân rễ, có thể dài đến 30
cm, rộng 18cm, thùy bên 6 cm, gốc hình tim sâu,
tồn bộ lá nom giống hình tam giác, đầu nhọn,
mép nguyên. Gân lá ở gốc có 3 cái ở mỗi bên, tỏa
rộng, hướng lên, gân bên mờ ở mặt trên, mỗi bên
7-9 cái.


1.1. Đặc điểm hình thái
• Cụm hoa là một bơng mo
màu lục nhạt, không bao
giờ mở rộng, cuống bông
mo, bông ngắn hơn mo.
• Phần mang hoa cái hình
bầu dục chỉ dài bằng một
nửa phần mang hoa đực,
khơng có bao hoa.
• Cây ra hoa từ tháng 4-6
hàng năm.
• Quả mọng, thn, chứa
nhiều hạt có vân, mùa quả
tháng 8-10 hàng năm.


1.2. Đặc điểm sinh thái
• Ở nước ta, Thiên niên kiện thường sinh

trưởng ở hầu hết ở các vùng rừng ẩm có
độ cao từ 300 – 700m so với mực nước
biển từ miền Bắc đến miền Trung.
• Những cây trưởng thành thường ra hoa,
kết quả hàng năm.
• Mùa hoa kéo dài từ tháng 4 đến tháng 6,
mùa quả chín từ tháng 8 đến tháng 10.


1.3. Cơng dụng và cách sử dụng
• Thiên niên kiện là vị thuốc tăng cường thể
lực, chống viêm, chữa phong hàn, tê thấp,
nhức mỏi xương khớp hoặc co quắp tê bại,
đau dạ dày, làm thuốc kích thích tiêu hóa,
đau bụng kinh.
• Tinh dầu Thiên niên kiện là nguồn ngun
liệu có giá trị cao trong ngành công nghệ
hương liệu, dùng để dẫn xuất nước hoa cao
cấp.
• Ngồi ra, tinh dầu Thiên niên kiện có hoạt
tính kháng nấm mạnh như với các loài nấm.


PHẦN 2

KỸ THUẬT TRỒNG


1. KỸ THUẬT NHÂN GiỐNG
• Thiên niên kiện được

nhân giống tốt nhất
bằng phương pháp
giâm thân củ.
• Bình qn từ 1 gốc
mẹ có thể nhân ra 3-5
cây con, tỷ lệ sống
cao.
• Sau khai thác củ có
thể tận dụng phần
ngọn giữ làm giống.


1. KỸ THUẬT NHÂN GiỐNG (TT)
• Tiến hành cắt hết rễ, cắt
lấy phần hom phía ngọn
khoảng 2 - 3 đốt củ.
• Đoạn hom ngọn cắt
xong tiến hành xử lý
nấm bằng dung dịch
chống nấm trong 15
phút.
• Sau đó vớt hom ra cho
vào tro bếp khoảng 6 –
8 giờ để làm ráo vết cắt
trước khi đem đi giâm.


1. KỸ THUẬT NHÂN GiỐNG (TT)
• Giá thể để giâm hom được sử dụng là cát ẩm.
• Cát trước khi tiến hành giâm hom đã được xử

lý diệt nấm bệnh
• Xử lý bằng cách phơi khô cát dưới ánh nắng
mặt trời rồi phun dung dịch sun - phát đồng
trước khi đưa vào luống giâm.


1. KỸ THUẬT NHÂN GiỐNG (TT)
• Giâm hom ngọn để lộ phần thân, và giâm xi
theo chiều thân củ.
• Luống giâm phải được che nắng mưa thường
xuyên và luôn giữ đủ ẩm.
• Sau 10 – 20 ngày giâm hom chồi mới bắt đầu
phát triển lá và rễ mới xuất hiện có thể bứng cây
cấy vào bầu.
• Bầu có kích cỡ 20x20cm (rộng 20cm, cao 20cm).
• Hỗn hợp ruột bầu bao gồm 60% đất thịt nhẹ 20%
xơ dừa hoặc trấu hun, 20% phân chuồng hoai.


2. CHỌN ĐẤT TRỒNG CÂY THIÊN NIÊN KiỆN
• Chọn những nơi đất
ẩm, có bóng râm, dưới
tán rừng tự nhiên dọc
ven hai bên bờ suối.
• Ngồi ra, có thể trồng
trong vườn ở những
nơi đất ẩm ướt, dưới
bóng cây,
• Hoặc có thể trồng xen
dưới các tán rừng trồng

ẩm ướt
• Hoặc trồng dưới ruộng
canh tác không năng
suất


3. THỜI VỤ TRỒNG
• Có thể trồng quanh năm,
• Tốt nhất nên trồng vào tháng 2 đến tháng
3 và tháng 8 đến tháng 9.


4. CHUẨN BỊ GiỐNG
• Trồng bằng thân
ngầm (củ già)
• Hoặc tách cây con
mọc từ các mắt của
thân củ đem trồng.
• Hoặc từ cây từ vườn
ươm


5. MẬT ĐỘ TRỒNG
• Trồng xen vào rừng
tự
nhiên
khoảng
10.000 cây/ha,
• Cứ 1m2 trồng 4 gốc
thiên niên kiện.

• Gốc cách gốc 50 cm
(2-3 gang tay)


6. KỸ THUẬT PHÁT THỰC BÌ
• Xử lý thực bì theo
đám trồng, phát toàn
bộ thảm tươi, cây bụi,
dây leo, bụi rậm dưới
tán rừng,
• Để lại cây gỗ và cây
gỗ tái sinh có giá trị.


7. KỸ THUẬT ĐÀO HỐ VÀ BĨN LĨT PHÂN
• Làm đất theo hố, kích
thước hố 20x20x15cm.
• Trước khi trồng, mỗi hố
bón một ít phân chuồng
hoai mục hoặc phân vi
sinh hữu cơ,
• Lấp lớp đất mỏng
(khoảng 5cm) tiến hành
trồng cây giống.


8. KỸ THUẬT TRỒNG
• Trồng cây vào những
ngày có mưa nhỏ hoặc
râm mát.

• Đặt thân ngầm hoặc
cây con vào hố sâu
khoảng 5-10 cm,
• Lấp đất, nén nhẹ và
tưới nước vào gốc,.
• Khi trồng chú ý để chồi
non nhơ lên trên mặt
đất.


9. CHĂM SĨC SAU KHI TRỒNG
• Vì cây trồng ở những
nơi ẩm nên khơng cần
tưới nước.
• Chú ý khi trời mưa to,
khi cây đã có củ cần
phải khơi rãnh để thốt
nước, tránh củ ngập
úng lâu sẽ bị thối.
• Cần chú ý chăm sóc và
phịng trừ sâu bệnh
cho cây.


10. KỸ THUẬT THU HÁI
• Củ sau khi trồng được 1,5 3 năm tuổi khi kích cỡ củ đã
ổn định có thể tiến hành
khai thác củ.
• Thời gian thu hoạch tốt nhất
trên ba năm, năng suất

trung bình 50 tấn/ha
• Cắt ngang phần củ chỉ
chừa lại 2 - 3 đốt kể từ đốt
ngọn trở lại để giữ cho cây
tiếp tục phát triển.
• Cây Thiên niên kiện có thể
khai thác vào bất cứ thời
điểm nào trong năm.


CHÚC BÀ CON TRỒNG CÂY THIÊN
NIÊN KIỆN THÀNH CÔNG!