Kỹ năng ra quyết định

10 Kỹ năng sống dành cho thanh thiếu niên

KỸ NĂNG QUYẾT ĐỊNH

I) MỤC ĐÍCH: giúp trẻ:
1. Nhận thức rằng cuộc sống là một chuỗi dài lấy quyết đònh và chúng thuộc về trách
nhiệm của chúng ta.
2. Rằng các quyết đònh lớn nhỏ đều sẽ ảnh hưởng đến tương lai của chúng ta.
3. Nắm bắt các bước trong tiến trình lấy quyết đònh.
4. Nhận thức rằng thông tin đúng chưa đủ; mà cần phải ý thức về những áp lực xã hội
ảnh hưởng đến quyết đònh của chúng ta, để chọn lựa đúng.
II) PHƯƠNG TIỆN:
1. Băng keo + bút lông + giấy A0
2. 4 túi nilông hoặc túi giấy đục, để không nhìn thấy xuyên qua túi. Trong đó có để
các đồ vật:
a. túi 1: 1 tờ giấy nợ
b. túi 2: củ hành tây
c. túi 3: chai nước cam chứa nước lã
d. túi 4: cái bánh và gói cát
III) THỜI GIAN: 150 phút trở lên. Tuỳ số nhóm nhưng không nên nhiều quá 5 nhóm.
IV) TIẾN HÀNH:
1. Thế nào là lấy quyết đònh? (10 phút)
Họp cả lớp đề nghò trả lời câu hỏi sau đây: “xin bạn hãy cho những ví dụ về những
quyết đònh mà ta phải chọn trong đời thường”.
HDV ghi các ý kiến phát biểu trên bảng hoặc trên tờ giấy A0.
Đúc kết: ta luôn luôn lấy quyết đònh từ nhỏ tới lớn. Ví dụ như chọn quần áo đi chơi,
đi học, nhận hay không nhận lời mời đi dự tiệc, tham gia nhóm bạn, hút hay không hút
thuốc, chọn ngành nghề tương lai, chọn người bạn đời …
2. Ta thường lấy quyết đònh như thế nào? (20 phút trở lên)
Đăït 4 cái túi (đã cột kín miệng) trên bàn.
Đề nghò 3 em tình nguyện lên tham gia trò chơi.

Cách chơi:
10 Kỹ năng sống dành cho thanh thiếu niên

a. Cho các em 1 phút: mỗi em sẽ chọn lấy một cái túi (không được nắn, lắc, động
chạm gì vào các túi trước khi quyết đònh chọn túi nào). Đề nghò các em còn lại cố
gắng gây ảnh hưởng đến các em đang chọn túi.
b. Sau khi chọn xong, đề nghò mỗi em nói lý do vì sao chọn túi đó (thường có các lý
do sau: cầu may – tại các bạn kia nói như vậy – tại nó ở gần bên em – tại em thấy
thích thích …)
c. Cho các em 1 phút: đề nghò các em thả túi xuống bàn, các em có thể đổi túi cho
nhau hoặc chọn túi còn lại. Đề nghò các em đổi túi giải thích lý do quyết đònh như
vậy.
d. Cho các em một khoảng thời gian (2 phút). Đề nghò các em tìm mọi cách để đoán
biết trong các túi có gì nhưng không được mở túi ra. Cho các em chọn lại lần cuối.
e. Đề nghò thêm một em tình nguyện lên lấy túi còn lại. Các em mở túi, lấy đồ vật
trong đó ra cho cả lớp xem.
f. Thảo luận về những gì các em quan sát và rút ra được trong trò chơi trên:
 Túi 1: 1 tờ giấy nợ. Vì không có chút thông tin nào, quyết đònh của chúng ta có
thể dẫn đến một số mất mát.
 Túi 2: củ hành tây. Yêu cầu các em cắn củ hành (không được chế biến gì thêm).
Đôi khi chúng ra quyết đònh nhanh quá nên “nhìn gà hoá quốc”. Hậu quả là phải lãnh
nhận một cảm giác không thoải mái nào đó (thí dụ vò củ hành cay xè!)
 Túi 3: chai nước cam chứa nước lã. Một số quyết đònh giống như vậy: chúng ta
chọn điều tốt nhất nhưng vì thiếu thông tin nên dẫn đến kết quả không như dự đoán.
 Túi 4: cái bánh và gói cát. Yêu cầu lấy bánh chấm cát ăn! Một số quyết đònh
giống như vậy, chúng ta quyết đònh vì tò mò nhưng không ngờ những hậu quả xấu ẩn sau
những quyết đònh ấy.
Thảo luận từng cặp:

Nêu ví dụ về những quyết đònh hú hoạ, vội vã, thiếu suy nghó mà bạn trẻ thường gặp
phải và hậu quả ra sao. Mời vài bạn nêu lên ví dụ.
HDV tóm lại: ta thường lấy quyết đònh một cách thiếu thông tin, thiếu suy nghó và
hậu quả thật đáng tiếc như vừa thấy. Cần học kỹ năng lấy quyết đònh theo một tiến trình
khoa học nhất đònh. (hướng dẫn viên cần đưa ví dụ cụ thể)
3. Các bước của quá trình lấy quyết đònh:
HDV viết trên bảng hay trên tờ giấy A0 tình huống sau:
a. Tình huống 1 : “Sang là một học sinh giỏi toán sắp lên lớp 12. Sang bắt đầu
suy nghó về ngành nghề tương lai nhưng còn mù mờ và thậm chí rối rắm. Đại
gia đình và gia đình riêng của Sang có nhiều người làm bác só. Họ coi chuyện
nối tiếp nghề nghiệp của cha anh là trung thành với truyền thống gia đình và
chứng minh lòng hiếu thảo. Xuân, bạn gái của Sang cho rằng giỏi toán, theo sự
10 Kỹ năng sống dành cho thanh thiếu niên

nghiệp kinh doanh tốt hơn vì sẽ làm giàu nhanh, mà làm giàu cho mình cũng là
làm giàu cho đất nước. Còn mấy đứa bạn thân nhất của Sang lại thích theo
ngành tin học. Chưa gì mà chúng nó rất thông thạo và có vẻ “sành điệu” trong
công nghệ thông tin. Sang cảm thấy hơi lạc lõng giữa chúng bạn. Sang âm
thầm nghó đến việc trở thành một giảng viên đại học nhưng nói ra sợ bạn bè
cho là không thức thời. Thực chất Sang cũng khó quyết đònh vì chỉ nghe loáng
thoáng về các ngành nghề nói trên.”
Thảo luận: Chia nhóm từ 5 – 7 em để thảo lụân: (15 phút)
o Nếu chọn một trong các lãnh vực công việc trên, Sang sẽ được gì và mất gì?
o Sang phải có những bước đi thế nào để có quyết đònh đúng nhất?
Các nhóm viết kết quả thảo luận trên tờ A0 và báo cáo trước lớp.
HDV tóm tắt và trình bày các bước của quá trình lấy quyết đònh. (HDV dùng ví dụ cụ
thể kèm theo )
 Xác đònh rõ ràng vấn đề là gì? ( Ví dụ : Chọn nghề )
 Thu thập thông tin cần thiết một cách khoa học ( Ví dụ : Theo dõi thông tin
trên báo , tham gia các buổi tư vấn hướng nghiệp )

 Liệt kê các phương án lựa chọn , với những ưu và nhược điểm của từng
phương án đặc biệt liên quan đến cá tính, sở thích của Sang. (là người thầm lặng
thích nghiên cứu hay ưa giao thiệp rộng… Thích thay đổi hoạt động hay duy trì một
thói quen vv…( Ví dụ : Bác só – Doanh nhân – Giảng viên đại học - …)
 Ra quyết đònh chọn phương án tối ưu
 Hành động ( Ví dụ : Tập trung đầu tư học các môn có liên quan , tìm cơ hội
tiếp cận môi trường làm việc đã chọn để hiểu thêm )
 Kiểm đònh hiệu quả của quyết đònh ( Ví dụ : sau một thời gian đầu tư học
các môn liên quan , nhìn lại kết quả xem việc học các môn ấy có tiến bộ đáng kể
không , có gây hứng thú không …)
b. Tình huống 2 : nếu học viên còn quá nhỏ, chưa thể thảo luận về tình
huống 1 , HDV dùng tình huống 2 để trẻ chia sẻ .
Xuân, nữ sinh 16 tuổi, gặp Danh trên mạng. Danh tự xung là sinh viên, 22 tuổi. Sau 4 lần
chat, Danh hẹn Xuân ở một quán cà phê.
Nếu ở vò trí của Xuân, bạn sẽ quyết đònh như thế nào? Và theo những trình tự nào để lấy
quyết đònh. Xuân nên hay không nên nhận lời? Vì sao?
4. p lực xã hội đối với quá trình lấy quyết đònh:
Nhiều lúc ta có đầy đủ thông tin nhưng vẫn quyết đònh sai vì áp lực của xã hội, gia
đình, và bạn bè.
10 Kỹ năng sống dành cho thanh thiếu niên

Ai cũng biết ma tuý là có hại nhưng trong cơn buồn vì bạn gái “bỏ “ , A đến tìm B
gặp lúc B đang chơi ma tuý và mời A. Thế là …
C. biết rõ cách phòng ngừa lây lan HIV qua đường tình dục. Nhưng một hôm đi chơi
với bạn trai, C. bò anh chàng ép vào khách sạn. Không ngờ chỉ một phút lỡ lầm cô bò
nhiễm HIV.
HDV kể câu chuyện sau đây xong, cho thảo luận theo cặp 3 phút, rồi đề nghò cả lớp
đưa ví dụ về những quyết đònh do áp lực xã hội.
Câu chuyện: Tân sinh trưởng trong một gia đình có cha mẹ là giáo sư đại học, Tân
đang học lớp 9 Tân chơi với một nhóm bạn 5 đứa cũng thuộc gia đình khá giả, con doanh

nhân, giám đốc … 3 đứa đã có điện thoại di động. Thực chất nhà nào cũng có điện thoại
bàn, nhóm bạn bè Tân gặp nhau hằng ngày ở trường, nên nhu cầu về một chiếc điện thoại
di động là không có thật. Tuy nhiên, Tân cảm thấy bồn chồn vì 3 đứa bạn đã có. Tân thử
bàn với mẹ mình và đề nghò mẹ giúp 2/3 số tiền, còn Tân chòu 1/3. Mẹ đề nghò để Tân tự
quyết đònh.
Thảo luận nhóm:
a. Nếu là Tân, bạn quyết đònh như thế nào?
b. Làm thế nào để nhận thức ra và giảm bớt áp lực xã hội trong các quyết đònh của
ta?
V) TỔNG KẾT:
HDV: quyết đònh là một việc làm hằng ngày có ảnh hưởng mạnh mẽ tới cuộc sống
của chúng ta. Ngay từ khi còn rất nhỏ, chúng ta đã phải quyết đònh và nhận trách nhiệm
về các quyết đònh này. Càng lớn lên, những quyết đònh càng lớn, càng quan trọng và trách
nhiệm cá nhân càng cao.
Muốn lấy quyết đònh đúng, cần phải tuân theo một trình tự nhất đònh. Đồng thời phải
hết sức ý thức về những áp lực xã hội quanh ta.
Muốn vậy, cần phải có bản lónh vững vàng và có được những giá trò sống đúng.
Kỹ năng nhận thức bản thân và suy nghó có phán đoán rất quan trọng trong quá trình
lấy quyết đònh.