Luận Văn Tài Liệu Số, Quản Trị Tài Liệu, Khai Thác Tài Liệu, Thông Tin Thư Viện.pdf

Header Page 1 of 107.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

ĐỖ THỊ THU HOÀ

TẠO LẬP, QUẢN TRỊ VÀ KHAI THÁC TÀI LIỆU SỐ TẠI CỤC
THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC THÔNG TIN THƢ VIỆN

Hà Nội - 2014

Footer Page 1 of 107.


Header Page 2 of 107.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

ĐỖ THỊ THU HOÀ

TẠO LẬP, QUẢN TRỊ VÀ KHAI THÁC TÀI LIỆU SỐ TẠI CỤC
THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA

Chuyên ngành:

Khoa học Thông tin - Thƣ viện

Mã số :

603220

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC THÔNG TIN THƢ VIỆN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. ĐẶNG XUÂN CHẾ

Hà Nội - 2014

Footer Page 2 of 107.


Header Page 3 of 107.

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SỸ
Luận văn đã chỉnh sửa theo ý kiến đóng góp của Hội đồng chấm luận văn Thạc sỹ,
gồm một số nội dung sau:
1. Trong Chƣơng 1: Ở mục 1.1 Cơ sở lý luận về việc tạo lập, quản trị và
khai thác tài liệu số tại Cục làm rõ hơn nội hàm của các khái niệm liên
quan. Bổ sung thêm các văn bản quy phạm pháp luật về vấn đề tạo lập, quản
trị và khai thác tài liệu số tại mục 1.1.3.1 Cơ chế chính sách..
2. Trong Chƣơng 3 đã bổ sung thêm những giải pháp cụ thể.

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

PGS.TS NGUYỄN THỊ LAN THANH

Footer Page 3 of 107.


Header Page 4 of 107.

GÓP Ý CỦA HỘI ĐỒNG BẢO VỆ LUẬN VĂN

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Luận văn đã đƣợc chỉnh sửa theo ý kiến của Hội đồng---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Chủ tịch Hội đồng

Footer Page 4 of 107.


Header Page 5 of 107.

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi.
Nội dung nghiên cứu trong luận văn chƣa từng đƣợc công bố ở bất kỳ cơng trình
nào.

Tác giả

Đỗ Thị Thu Hồ

Footer Page 5 of 107.


Header Page 6 of 107.

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành đề tài luận văn “Tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số tại

Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia” tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn
và giúp đỡ nhiệt tình của nhiều tập thể và cá nhân.
Trƣớc hết tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành đến Ban lãnh đạo cùng Quý
thầy cô giảng dạy chuyên ngành Thông tin - Thƣ viện tại Trƣờng Đại học Khoa học
Xã hội và Nhân văn Hà Nội đã tận tình, dạy dỗ, truyền đạt những kiến thức, kinh
nghiệm quý báu và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập và
thực hiện đề tài.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến thầy hƣớng dẫn – TS. Đặng
Xuân Chế, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ để đề tài có thể đƣợc thực hiện và
hồn thành.
Tơi xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo Cục Thông tin khoa học và công
nghệ Quốc gia và các đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, động viên trong
suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Mặc dù đã cố gắng hoàn thành luận văn với tất vả sự nỗ lực của bản thân
nhƣng chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Kính mong nhận
đƣợc những ý kiến đóng góp q báu của Q thầy cơ.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng
Tác giả

Đỗ Thị Thu Hoà

Footer Page 6 of 107.

năm 2014


Header Page 7 of 107.

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
2. Tình hình nghiên cứu theo hƣớng đề tài ........................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
3. Mục đích và nhiệm vụ: ..................................................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
4. Giả thuyết nghiên cứu ....................................................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn ...........................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
6.Phƣơng pháp nghiên cứu: ...............................................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài ......................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
8. Dự kiến kết quả nghiên cứu ............................................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.

Footer Page 7 of 107.


Header Page 8 of 107.

9. Bố cục của luận văn .......................................................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC TẠO LẬP. QUẢN TRỊ VÀ KHAI
THÁC TÀI LIỆU SỐ TẠI CỤC THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

1.1.Cơ sở lý luận về việc tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số tại Cục ..
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
1.1.1.Khái niệm tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số ................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
1.1.2 Vai trò của tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số ..............................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
1.1.3 Những yếu tố tác động tới việc tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
1.1.4 Các tiêu chí đánh giá việc tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số ......
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
1.2.Cơ sở thực tiễn của việc tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số tại Cục. .

............................................................................................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
1.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển Cục ....................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.

Footer Page 8 of 107.


Header Page 9 of 107.

1.2.2 Cơ cấu tổ chức Cục ...............................................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
1.2.3 Nguồn nhân lực của Cục .......................................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
1.2.4 Hạ tầng công nghệ thông tin của Cục ...................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
1.2.5 Nguồn lực thông tin của Cục .................................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
1.2.6 Vai trò tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số tại Cục ........................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TẠO LẬP, QUẢN TRỊ VÀ KHAI THÁC TÀI
LIỆU SỐ Ở CỤC THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA
............................................................................................................................................. Er

ror! Bookmark not defined.

2.1 Công tác tạo lập tài liệu số tại Cục ...........................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
2.1.1 Chính sách phát triển tài liệu số tại Cục ................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.1.2 Nguồn bổ sung tài liệu số ......................................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.

Footer Page 9 of 107.


Header Page 10 of 107.

2.1.3 Kinh phí tạo lập tài liệu số .....................................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.2 Thực trạng quản trị tài liệu số tại Cục ....................................................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
2.2.1 Quản trị tài liệu số nội sinh ...................................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.2.2 Quản trị nguồn tài liệu số ngoại sinh .....................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.3 Thực trạng khai thác tài liệu số tại Cục ..................................................

............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
2.3.1 Dịch vụ khai thác tại chỗ .......................................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.3.2 Dịch vụ khai thác từ xa ..........................................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.4 Thực trạng các yếu tố tác động đến tạo lập, quản trị khai thác tài liệu số
tại Cục ................................................................................................................ ......
Error! Bookmark not defined.
2.4.1 Cơ chế chính sách ................................................................................... ......
Error! Bookmark not defined.
2.4.3 Mức độ ứng dụng công nghệ thông tin trong tạo lập, quản trị và khai thác
tài liệu số tại Cục ............................................................................................

Footer Page 10 of 107.


Header Page 11 of 107.

......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.4.4 Đặc điểm ngƣời dùng tin và nhu cầu tin ở Cục Thông tin Khoa học và
Công nghệ Quốc gia .......................................................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.4.5 Thực trạng vấn đề bản quyền tại Cục ..................................................... ......
Error! Bookmark not defined.
2.5.1 Mức độ đáp ứng về nội dung .................................................................

......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.5.2 Mức độ đáp ứng về phƣơng thức truy cập và khai thác ......................... ......
Error! Bookmark not defined.
2.6 Nhận xét ....................................................................................................... ......
Error! Bookmark not defined.
2.6.1 Nhận xét về tạo lập, quản trị tài liệu số .................................................
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
2.6.2 Nhận xét về khai thác tài liệu số ............................................................ ......
Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TẠO LẬP, QUẢN TRỊ VÀ KHAI THÁC
TÀI LIỆU SỐ TẠI CỤC THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

3.1 Đảm bảo các quy định và chính sách pháp lý cho tài liệu số .................
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
3.2 Chú trọng đến yếu tố con ngƣời trong việc tạo lập, quản trị và khai thác
tài liệu số ...........................................................................................................

Footer Page 11 of 107.


Header Page 12 of 107.

............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
3.2.1 Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ .........................................................

......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
3.2.2 Nâng cao nhận thức và năng lực khai thác thông tin của ngƣời dùng tin.
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
3.3

Chính sách số hố tài liệu .....................................................................
Error! Bookmark not defined.

3.3.1 Phát triển thông tin số ngoại sinh .........................................................
Error! Bookmark not defined.
3.3.2 Phát triển nguồn thông tin số nội sinh ..................................................
Error! Bookmark not defined.
3.4 Hoàn thiện hệ thống phần mềm, đảm bảo an toàn cho tài liệu số. .......
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
3.4.1 Hoàn thiện hệ thống phần mềm .............................................................. ......
Error! Bookmark not defined.
3.4.2 Đảm bảo an toàn cho tài liệu số
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.
3.5 Các giải pháp khác
............................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
3.5.1 Đẩy mạnh hoạt động trao đổi, chia sẻ tài liệu số
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.

Footer Page 12 of 107.

Header Page 13 of 107.

3.5.2 Đẩy mạnh tuyên truyền, giới thiệu tài liệu số
......................................................................................................................... Err
or! Bookmark not defined.

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức Cục Thông tin KH&CN Quốc gia
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 1.2 Biểu đồ về nguồn lực thông tin của Cục Thông tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 1.3 Biểu đồ tài liệu theo từng lĩnh vực
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 1.4 Biểu đồ tỉ lệ phân bố tài liệu theo ngôn ngữ
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

Footer Page 13 of 107.


Header Page 14 of 107.

Hình 2.1 Giới thiệu máy số hóa chun nghiệp: Kirtas APT1600
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

Hình 2.2 Sơ đồ quy trình số hố tài liệu
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

Hình 2.4 Cổng thơng tin tích hợp tài ngun điện tử của Cục Thông tin KH&CN Quốc gia .... Error! Boo
Hình 2.5 Giao diện tìm kiếm của CSDL STD
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.6 Giao diện tìm kiếm của CSDL KQNC
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.7 Giới thiệu CSDL Nghiên cứu và phát triển
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.9 Giới thiệu CSDL SpringerLink
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.10 Giới thiệu CSDL ProQuest Central
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

Hình 2.11 Giới thiệu CSDL IEEE Xplore digital library……………………….. .. 54
Hình 2.12 Giới thiệu Tạp chí điện tử của Hội Hố học Hoa Kỳ……………..… ... 55
Hình 2.13 Giới thiệu CSDL APS Journals……………………………………… .. 56
Hình 2.14 Giới thiệu CSDL ASCE Digital Library……………………………… . 56
Hình 2.15 Giới thiệu CSDL Sách điện tử về khoa học và cơng nghệ Ebrary
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.16 Giới thiệu về CDSL IOP Science
............................................................................................................................................. Er

ror! Bookmark not defined.

Footer Page 14 of 107.


Header Page 15 of 107.

Hình 2.17 Giới thiệu CSDL Tạp chí trực tuyến Nature
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.18 Giao diện truy cập từ xa miễn phí tới các CSDL của Cục Thơng tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.19 Giao diện Truy cập từ xa phải trả phí của Cục Thơng tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.20 Biểu đồ tỉ lệ lao động tại Cục Thông tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.21 Biểu đồ trình độ lao động tại Cục Thơng tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.22 Giao diện phần mềm Zope
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.23 Giao diện phần mềm Libol phiên bản 5.5
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.24 Giao diện phần mềm OJS
............................................................................................................................................. Er

ror! Bookmark not defined.
Hình 2.25 Biểu đồ cơ cấu thành phần ngƣời dùng tin tại Cục Thơng tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.26 Biểu đồ mục đích sử dụng TLS của ngƣời dùng tin tại Cục Thơng tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 2.27 Biểu đồ mức độ thƣờng xuyên truy cập TLS của ngƣời dùng tin tại Cục Thơng
tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Hình 3.1 Sơ đồ thể hiện mối liên hệ giữa các bộ phận trong việc đảm bảo nguyên liệu phát
triển nguồn TLS

Footer Page 15 of 107.


Header Page 16 of 107.

............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

DANH MỤC BẢNG

Footer Page 16 of 107.


Header Page 17 of 107.

Bảng 1.1 Bảng số liệu lƣợt ngƣời dùng tin từ năm 2009-2013 của Cục Thông tin

............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Bảng 2.1 Số lƣợng và tỷ lệ biểu ghi trong CSDL theo cấp đề tài
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Bảng 2.2 Đánh giá mức độ đáp ứng nội dung TLS tại Cục Thông tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Bảng 2.3 Đánh giá phƣơng thức truy cập của ngƣời dùng tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

Bảng 2.4 Đánh giá mức độ đáp ứng của máy tính đối với truy cập TLS…….…
.................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.
Bảng 2.5 Nguyên nhân cản trở ngƣời dùng tin truy cập và khai thác TLS trên website Cục
Thông tin
............................................................................................................................................. Er
ror! Bookmark not defined.

Footer Page 17 of 107.


Header Page 18 of 107.

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay chúng ta đang sống trong “thời đại thông tin”, mọi hoạt động sống,
lao động của con ngƣời đều cần có thơng tin. Sự gia tăng nhanh chóng của thông tin
cả về số lƣợng và chất lƣợng, đặc biệt là khối lƣợng tri thức khoa học của nhân loại

không ngừng tăng lên đã dẫn tới hiện tƣợng “bùng nổ thông tin”. Sự ra đời và phát
triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin đã tác động lớn đến mọi ngành nghề trong
xã hội, trong đó có ngành thƣ viện. Nhiều loại hình xuất bản phẩm hiện đại xuất
hiện, đặc biệt là tài liệu số đã làm thay đổi hoạt động của các cơ quan thông tin- thƣ
viện (TT-TV). Bên cạnh thu thập, phát triển, khai thác các tài liệu dƣới dạng in ấn
nhƣ: sách, báo, tạp chí,… các cơ quan TT-TV cần quan tâm, đầu tƣ phát triển tài
liệu số. Dƣới dạng tài liệu số thông tin phong phú, thƣ viện số để đáp ứng tốt hơn
nhu cầu tin ngày càng cao của ngƣời dùng tin.
Tài liệu số đã và đang đóng vai trị quan trọng trong hoạt động TT-TV do có
nhiều ƣu thế vƣợt trội so với tài liệu truyền thống. Tài liệu số cung cấp khả năng
truy cập từ xa, ngƣời dùng khơng cịn bị phụ thuộc vào khơng gian và thời gian,
hình thức đa dạng, đƣợc lƣu trữ dƣới nhiều dạng khác nhau nhƣ: văn bản, hình ảnh,
âm thanh,... khơng hạn chế số lƣợng ngƣời truy cập tại cùng một thời điểm, đáp ứng
nhu cầu tin ngày càng đa dạng và phức tạp, đáp ứng thơng tin một cách nhanh
chóng, chính xác, kịp thời và đầy đủ nhất
Chính vì vậy, việc tạo lập, khai thác và bảo quản tài liệu số đã cung cấp một
môi trƣờng thơng tin tri thức tích cực cho ngƣời dùng tin(NDT) nghiên cứu, học
tập, giải trí. Mặt khác, các thƣ viện ở Việt Nam đang trong quá trình hiện đại hoá, tự
động hoá, từng bƣớc chuyển từ thƣ viện truyền thống sang thƣ viện điện tử- thƣ
viện số, giúp cho các thƣ viện và các cơ quan thông tin ở Việt Nam liên kết chặt chẽ
với nhau hơn, sử dụng và trao đổi tài liệu không chỉ trong vùng, lãnh thổ nhất định
mà trên phạm vi toàn thế giới.
1

Footer Page 18 of 107.


Header Page 19 of 107.

Thƣ viện Khoa học và Công nghệ Quốc gia- Cục Thông Tin Khoa học và

Công nghệ Quốc gia (TV KH&CNQG) là thƣ viện đa ngành, đa lĩnh vực có truyền
thống phát triển lâu đời ở nƣớc ta. Với vai trị là mơt thƣ viện tầm quốc gia về Khoa
học và Công nghệ, bên cạnh những lợi thế về cơ sở vật chất, trang thiết bị và đội
ngũ cán bộ, Thƣ viện KH&CNQG cũng gặp khơng ít khó khăn trong q trình xây
dựng và quản lý nguồn tài liệu số nhƣ thu thập tài liệu, xây dựng quy trình số hố,
xây dựng cơng cụ tìm kiếm cũng nhƣ hoạt động chia sẻ thông tin…Cục Thông tin
KH&CN Quốc gia cần quan tâm, đầu tƣ cho tài liệu số, đó là yếu tố cốt lõi và
khơng thể thiếu đối với sự phát triển thƣ viện hiện nay. Tuy nhiên, hoạt động tạo
lập, quản trị và khai thác tài liệu số còn nhiều bất cập. Hiện nay, tài liệu số là loại
hình tài liệu có nhu cầu sử dụng cao, đƣợc đa số các nhóm ngƣời dùng tin của Cục
sử dụng song kinh phí bổ sung hàng năm khơng ổn định và thấp, số lƣợng ebook,
các CSDL mua cịn ít và đang dần bị cắt giảm trong điều kiện kinh phí hạn hẹp, giá
cả các tài liệu số lại khơng ngừng tăng lên nhanh chóng.
Một trong những yêu cầu cấp thiết hiện nay là cần có sự nghiên cứu sâu hơn
để có các giải pháp phù hợp, thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả tạo lập, quản trị và
khai thác tài liệu số tại Cục Thông tin KH&CN Quốc gia.
Nhận thức rõ vai trò quan trọng của tài liệu số đối với sự phát triển của Cục
Thông tin KH&CNQG trong tình hình hiện nay tơi mạnh dạn chọn đề tài: “Tạo lập,
quản trị và khai thác tài liệu số tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc
gia” làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu theo hƣớng đề tài
Vấn đề xây dựng và phát triển nguồn tài liệu số đã từ lâu thu hút đƣợc sự
quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Trong thời gian qua, đã có một số cơng trình
nghiên cứu liến quan đến tài nguyến số, tài liệu số tại Cục Thông tin “ Nghiên cứu
xây dựng cơ chế tổ chức và khai thác hiệu quả ngân hàng dữ liệu khoa học và công
nghệ quốc gia tại Trung tâm Thông tin Tƣ liệu Khoa học và Công nghệ Quốc gia
2

Footer Page 19 of 107.

Header Page 20 of 107.

phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá- hiện đại hoá”; một số bài nghiên cứu trên tap
các tạp chí trong và ngồi nƣớc liên quan tới tài liệu số nhƣ:
+ Truy cập công cộng tài liệu số. Kahle, Brewster., Rick Prelinger, Mary, E
Jackson (2001), (Public access to digital material, D-Lib Magazine,) Volume 7
Number 10
+ Báo cáo trình bày vai trị, cách thức tổ chức, chính sách, trách nhiệm, một
số kinh nghiệm trong lƣu trữ bảo quản tài liệu số. Research Libraries Group
(2002),(Trusted Digital Repositories: Attributes and Responsibilities: An RLGOCLC Report), California, RLG, Inc. , 62 pg.
+ Các luận văn đề cập đến số hoá tài liệu từ năm 2009 đến nay gồm có:
*”Phát triển nguồn tài liệu số hố tồn văn tại thƣ viện trƣờng Đại hocn Hà
Nội” của Lê Thị Vân Nga năm 2009. Luận văn đã đề cập tới thực trạng tài liệu số
hoá tồn văn nội sinh, tài liệu số hố tồn văn ngoại sinh, tài liệu số hố tồn văn
trao đổi. Trong đó luận đã đề cập và đi sâu vào quy trình chuyển đổi băng cassette
sang CD-ROM tại thƣ viện trƣờng Đại học Hà Nội.
*”Nghiên cứu việc tạo lập, khai thác và bảo quản tài liệu số tại thƣ viện
Quốc gia Việt Nam” của Vũ Nguyệt Mai năm 2009. Luận văn đã đi sâu vào thực
trạng tạo lập TLS gồm: lập kế hoạch phát triển TLS, các nguyên tắc và tiêu chí liên
quan đến số hố tài liệu, các bƣớc tiến hành số hoá, thu nhận lƣu chiểu tài liệu số
hoá, phần mềm hỗ trợ số hoá, lƣu trữ bảo quản TLS.
Các luận văn trên đã đề cập đƣợc một số khái niệm liên quan đến TLS, TVS;
thực trạng tạo lập, khai thác, lƣu trữ bảo quản TLS ở những cơ quan TT-TV cụ thể.
Tuy nhiên, các cơng trình trên mới chỉ dừng lại ở mức khái quát hoặc nghiên
cứu từng khía cạnh của vấn đề hoặc khơng cịn phù hợp với hoàn cảnh hiện tại.
Thấy đƣợc tầm quan trọng của vấn đề tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu
số, cũng nhƣ đƣa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả của cơng tác này. Do đó, có thể
3

Footer Page 20 of 107.


Header Page 21 of 107.

khẳng định đề tài: “Tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số tại Cục Thông tin
Khoa học và Công nghệ Quốc gia” là đề tài mới, không trùng lặp với đề tài nghiên
cứu nào ở cả trong nƣớc và ngồi nƣớc.
3. Mục đích và nhiệm vụ:
Mục tiêu tổng quát của đề tài nhằm nâng cao hiệu quả tạo lập, quản trị và
khai thác tài liệu số tại Cục Thông tin KH&CN Quốc gia thông qua nghiên cứu
hồn thiện:
+ Quy trình tạo lập, quản trị nguồn tài liệu số
+ Quy trình khai thác nguồn tài liệu số
Bên cạnh đó, tác giả cũng hy vọng những kinh nghiệm này có thể áp dụng
cho các đơn vị khác trong hệ thống.
- Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc những mục đích nghiên cứu trên, luận văn sẽ thực hiện những
nhiệm vụ cụ thể sau:
- Tìm hiểu vai trị tài liệu số đối với hoạt động Thông tin- Thƣ viện của Cục Thơng
tin KH&CN Quốc gia.
- Phân tích đặc điểm nhu cầu tin của ngƣời dùng tin tại Cục Thông tin KH&CN
Quốc gia về tài liệu số.
- Nghiên cứu thực trạng tạo lập quản trị và khai thác tài liệu số tại Cục Thông tin
KH&CN Quốc gia. ( Các hình thức cung cấp thơng tin, cơ chế quản lý ngƣời dùng
tin và hiệu quả khai thác nguồn tài liệu số)
- Đề xuất, các giải pháp nâng cao hiệu quả tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số
tại Cục Thông tin KH&CN Quốc gia.

4

Footer Page 21 of 107.


Header Page 22 of 107.

4. Giả thuyết nghiên cứu
Giả thuyết đƣa ra là: Cục Thơng tin KH&CN Quốc gia có nguồn tài liệu số
mạnh; hạ tầng đƣợc hoàn thiện và nâng cấp thƣờng xun; đội ngũ cán bộ có trình
độ cao; cơ chế chính sách phù hợp; nguồn tài chính đảm bảo … thì chắc chắn nguồn
tài liệu số tại Cục Thơng tin KH&CN Quốc gia sẽ ngày càng hồn thiện và nâng cao
hiệu quả hoạt động phục vụ thông tin cho ngƣời dùng tin.
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn
- Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài: Là toàn bộ hoạt động tạo lập, quản trị và khai
thác tài liệu số tại Cục thông tin KH&CN Quốc gia.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Phạm vi không gian nghiên cứu: Cục Thông tin KH&CN Quốc gia.
+ Phạm vi thời gian nghiên cứu: Từ năm 2009 đến nay.
6.Phƣơng pháp nghiên cứu:
- Phƣơng pháp luận:
Luận văn vận dụng phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử
của chủ nghĩa Mác – Lênin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh. Dựa trên cơ sở các quan
điểm, đƣờng lối, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về phát triển khoa học công
nghệ, để lý giải tầm quan trọng của tài liệu số trong hoạt động TT-TV.
- Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể:
Trong quá trình nghiên cứu và giải quyết các vấn đề của luận văn, tác giả đã
sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu sau:
+ Phƣơng pháp thu thập - phân tích - tổng hợp tài liệu, số liệu
+ Khảo sát thực tế.
5

Footer Page 22 of 107.


Header Page 23 of 107.

+ Phỏng vấn chuyên gia
7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài
- Ý nghĩa khoa học
Luận văn đề cập đến các nội dung lí luận, nội hàm các khái niệm liên quan
tới tài liệu số.
Khẳng định đƣợc vai trò của tài liệu số đối với hoạt động thông tin thƣ viện
trong thời đại ngày nay.
Đóng góp kinh nghiệm giúp các cơ quan thơng tin thƣ viện khác đang triển
khai hoặc sẽ làm công việc tƣơng tự.
-Ý nghĩa thực tiễn
Đề tài nghiên cứu đƣa ra đƣợc một số giải pháp về tạo lập, quản trị và khai
thác tài liệu số mới, áp dụng cho Cục thơng tin KH&CN Quốc gia. Góp phần nâng
cao hiệu quả hoạt động của thƣ viện, từ đó thúc đẩy hoạt động nói chung của Cục
Thơng tin..
8. Dự kiến kết quả nghiên cứu
- Định tính: Đƣa ra một số giải pháp mang tính khả thi, nâng cao hiệu quả hoạt động
của Cục Thông tin KH&CN Quốc gia
- Định lƣợng: Luận văn dự kiến khoảng 90 – 120 trang A4 theo quy định.
9. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục các từ viết tắt, danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn việc tạo lập, quản trị và khai thác tài
liệu số tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia
6

Footer Page 23 of 107.


Header Page 24 of 107.

Chƣơng 2: Thực trạng công tác tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số tại
Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia
Chƣơng 3: Giải pháp phát triển tài liệu số tại Cục Thông tin Khoa học và
Công nghệ Quốc gia

7

Footer Page 24 of 107.


Header Page 25 of 107.

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC TẠO LẬP. QUẢN
TRỊ VÀ KHAI THÁC TÀI LIỆU SỐ TẠI CỤC THÔNG TIN KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA
1.1 Cơ sở lý luận về việc tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số tại Cục
1.1.1. Khái niệm tạo lập, quản trị và khai thác tài liệu số
Tài liệu số là loại hình tài liệu mới xuất hiện trong những năm gần đây cùng
với sự phát triển nhanh chóng của cơng nghệ thơng tin truyền thơng, cơng nghệ số
hố.
Vậy, số hóa tài liệu là gì? đây là khái niệm vẫn còn mới đối với cộng đồng
những ngƣời làm cơng tác thơng tin, thƣ viện. Có nhiều định nghĩa khác nhau
nhƣng có nội dung chung đều cho rằng: “số hóa tài liệu là q trình chuyển các
dạng dữ liệu/tài liệu truyền thống nhƣ các bản viết tay, bản in trên giấy, hình ảnh,

âm thanh, phim, dữ liệu toàn văn với nhiều định dạng khác nhau sang chuẩn dữ
liệu trên máy tính và đƣợc máy tính nhận biết đƣợc nhƣ tài liệu ban đầu gọi là số
hoá dữ liệu. Hay nói cách khác số hố tài liệu là hình thức chuyển đổi các tài liệu
truyền thống bên ngồi thành dạng tài liệu số mà máy tính có thể hiểu đƣợc.” Sản
phẩm sau khi số hóa tài liệu chính là nguồn Tài nguyên số/dữ liệu số - các dữ liệu
dạng chữ, hình ảnh, âm thanh… đƣợc máy tính nhận biết đúng định dạng và đƣợc
sử dụng trên máy tính.
Khái niệm tài liệu số
Theo từ điển giải nghĩa của Mindwrap, “Tài liệu số” là những tài liệu đƣợc
lƣu giữ bằng máy tính. TLS có thể đƣợc tạo lập bởi máy tính nhƣ việc xử lý các file
văn bản, các bảng biểu hoặc chúng có thể đƣợc chuyển đổi sang sạng số từ những
tài liệu khác. TLS cũng đƣợc đề cập đến nhƣ là tài liệu điện tử.
Từ định nghĩa trên cho thấy, TLS đƣợc xây dựng thông qua hai kênh:

8

Footer Page 25 of 107.