Bài giảng Phương pháp nghiên cứu kinh tế: Chương 1 - TS. Trần Tiến Khai

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
KINH TẾ

TS. Trần Tiến Khai
Khoa Kinh Tế
Đại học Kinh Tế TP.HCM


CẤU TRÚC MÔN HỌC
1.

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

TS. Trần Tiến Khai, UEH

2.

Giới thiệu về Phương pháp nghiên cứu
Xác định và mô tả vấn đề nghiên cứu
Tổng quan tài liệu
Phát triển khung khái niệm và khung phân tích
Đo lường và thang đo
Phương pháp chọn mẫu và xác định cỡ mẫu
Các phương pháp thu thập dữ liệu
Nhập và xử lý dữ liệu

Viết báo cáo nghiên cứu

2


3

TS. Trần Tiến Khai, UEH

BÀI 1. GIỚI THIỆU VỀ
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
VÀ
QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU


GIỚI THIỆU PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.

3.
4.
5.

TS. Trần Tiến Khai, UEH

2.

Các khái niệm cơ bản và vai trò của PPNC
Các loại hình nghiên cứu khoa học
Các phương pháp tư duy khoa học
Các hình thức tổ chức nghiên cứu

Quy trình nghiên cứu

4


5

TS. Trần Tiến Khai, UEH

1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN &
VAI TRÒ CỦA NGHIÊN CỨU
KHOA HỌC


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
1. Nghiên cứu là gì?
ra nhưng câu hỏi cho những vấn đề mà ta chưa
hiểu

tìm

cách trả lời

nhờ

vào thơng tin sẵn có, kinh nghiệm của người
khác

quan

sát, chiêm nghiệm của bản thân

thực

thi các hoạt động để tìm được câu trả lời

TS. Trần Tiến Khai, UEH

đặt

6


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
2. Khoa học kinh tế nghiên cứu gì?
bộ phận của khoa học xã hội, chuyên nghiên
cứu và giải thích hành vi của con người

hành

vi của con người trong bối cảnh dung hòa
các mâu thuẫn giữa mong muốn cá nhân về chiếm
hữu hàng hóa, dịch vụ và sự khan hiếm các nguồn
lực để sản xuất các hàng hóa, dịch vụ này (David
Begg, 2005).

TS. Trần Tiến Khai, UEH

một

7


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
 Kinh

tế vĩ mơ nghiên cứu gì?

động, cấu trúc, hành vi và quá trình ra quyết định
của cả nền kinh tế ở các cấp độ quốc gia, khu vực hoặc
tồn cầu

 Kinh

tế vi mơ nghiên cứu gì?

TS. Trần Tiến Khai, UEH

hoạt

hành

vi của các cá nhân trong xã hội về việc ra quyết
định phân bổ các nguồn lực khan hiếm

và

cung, cầu đối với hàng hóa và dịch vụ trong quan
hệ với giá của hàng hóa và dịch vụ đó

8


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
 Kinh

tế phát triển nghiên cứu gì?
trưởng và phát triển,

chuyển

dịch cơ cấu kinh tế,

lao

động và phúc lợi cho con người bao gồm
nghèo đói và bất bình đẳng,

TS. Trần Tiến Khai, UEH

tăng

gắn

chặt với việc sử dụng hợp lý các nguồn lực tự
nhiên và tri thức của con người

9


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
3. Khoa học quản trị nghiên cứu gì?
D.R.Cooper và P.S.Schindler (2006) cho rằng: “Nghiên
cứu kinh doanh là một điều tra mang tính hệ thống nhằm
cung cấp thơng tin để hướng dẫn cho các quyết định
quản lý.”



“Nghiên cứu kinh doanh là một quá trình lập kế hoạch,
thu thập, phân tích và phổ biến các thơng tin, dữ liệu phù
hợp và sự hiểu biết sâu sắc cho các nhà hoạch định chính
sách theo cách thức mà nó huy động tổ chức để thực thi
các hành động thích hợp, nhằm tối đa hóa các kết quả
hoạt động kinh doanh”.

TS. Trần Tiến Khai, UEH



10


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
 Một

vài băn khoăn dưới góc nhìn kinh tế

sao ở Việt Nam, ta phải mua xe ô-tô với giá rất cao so với
nhiều nước khác trên thế giới?

 Chính

sách thuế nhập khẩu hiện nay đối với xe ơ-tơ tác động
như thế nào đến hành vi của người tiêu dùng và cầu đối với
xe ô-tô nhập khẩu?

TS. Trần Tiến Khai, UEH

 Tại

 Tại

sao trong những năm gần đây, lạm phát có xu hướng
nghiêm trọng hơn ở Việt Nam?

 Liệu

xu hướng phát triển kinh tế hiện nay có tác động tiêu
cực đến tính bền vững về mơi trường tự nhiên và bền vững về
xã hội hay không?

11

1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
 Ví

dụ
nơng nghiệp Việt Nam phải được điều chỉnh như
thế nào để có thể tự vệ tốt hơn và tăng cường khả năng
cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập kinh tế thế giới?

 Vì

sao Đồng Bằng Sơng Cửu Long, nơi có nhiều điều kiện
thiên nhiên ưu đãi, lại có trình độ dân trí thấp và tỷ lệ hộ
gia đình nghèo khá cao so với mức trung bình của cả
nước?

TS. Trần Tiến Khai, UEH

 Ngành

12


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
4. Nghiên cứu khoa học là gì?
quá trình áp dụng các ý tưởng, nguyên lý và phương
pháp khoa học để tìm ra các kiến thức mới nhằm mơ tả,
giải thích hay dự báo các sự vật, hiện tượng trong thế giới
khách quan.

 Nghiên cứu (research) là sự tìm kiếm kiến thức, hoặc như
là sự điều tra mang tính hệ thống, với suy nghĩ rộng mở,
không thành kiến, để xây dựng các sự kiện thực tế mới lạ,
thường sử dụng một phương pháp khoa học (Wikipedia,
2010).
 “Nghiên cứu là một trong những cách để tìm ra các câu trả
lời cho những câu hỏi.” (Kumar, 2005)

TS. Trần Tiến Khai, UEH

 Là

13


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
4. Nghiên cứu khoa học là gì?
tiêu: nhằm vào việc tìm kiếm kiến thức, sự hiểu biết
về một sự vật, hiện tượng nào đó; để trả lời cho các câu hỏi
chưa được giải đáp; để khám phá, giải thích về bản chất
của sự vật, hiện tượng cần nghiên cứu.

 Hành

động: là một q trình thu thập thơng tin, dữ liệu
phù hợp và phân tích, đánh giá chúng.

TS. Trần Tiến Khai, UEH

 Mục

 Kết

quả phải đạt: có được kiến thức, nhận thức và năng
lực hiểu biết về sự vật, hiện tượng nghiên cứu và đề xuất
các hành động phù hợp.

14


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
5. Các đặc điểm của nghiên cứu?
kiểm sốt

Có

tính nghiêm ngặt

Có

tính hệ thống

Có

tính hiệu lực và kiểm chứng được

Có

tính thực nghiệm

Có

tính phê phán

TS. Trần Tiến Khai, UEH

Được

15


1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ
CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
6. Vai trò của nghiên cứu?
thay đổi cách nhìn nhận vấn đề của người

đọc,
thuyết

phục người đọc tin vào bản chất khoa học
và kết quả thực nghiệm,

TS. Trần Tiến Khai, UEH

làm

đưa

người đọc đến quyết định và hành động phù
hợp để

cải

thiện tình hình của các vấn đề đặt ra theo
chiều hướng tốt hơn.

16


17

TS. Trần Tiến Khai, UEH

2. CÁC LOẠI HÌNH
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC


2. CÁC LOẠI HÌNH NGHIÊN CỨU KHOA
HỌC
loại theo tính ứng dụng

Phân

loại theo phương thức nghiên cứu

Phân

loại theo mục tiêu nghiên cứu

Phân

loại theo hình thức thu thập dữ liệu

TS. Trần Tiến Khai, UEH

Phân

18


2. CÁC LOẠI HÌNH NGHIÊN CỨU KHOA
HỌC
2.1 Phân loại theo tính ứng dụng
cứu cơ bản là các cơng việc mang tính lý
thuyết hoặc thực nghiệm được thực hiện chủ yếu để
đạt được các kiến thức mới mang tính nền tảng của
các hiện tượng và các sự kiện thực tế quan sát được,
mà không nhằm đến bất kỳ ứng dụng cụ thể nào hoặc
sử dụng theo dự định nào.
 Nghiên cứu cơ bản  phát triển, thử nghiệm, kiểm
chứng các phương pháp, quy trình, kỹ thuật và cơng
cụ nghiên cứu nhằm cải thiện bản thân phương pháp
luận nghiên cứu

TS. Trần Tiến Khai, UEH

 Nghiên

19


2. CÁC LOẠI HÌNH NGHIÊN CỨU KHOA
HỌC
2.1 Phân loại theo tính ứng dụng
cứu ứng dụng nhằm đạt các kiến thức
mới, nhưng nó định hướng đến một mục tiêu thực
tế cụ thể nào đó

TS. Trần Tiến Khai, UEH

Nghiên

Nghiên

cứu ứng dụng  hình thành chính sách,
cách thức quản lý mới hoặc cải thiện sự hiểu biết
20