Tâm Lý Học, Trẻ Tự Kỷ, Kỹ Năng Giao Tiếp, Tâm Lý Học Trẻ Em.docx

ĐẠIHỌC QUỐCGIAHÀ NỘI
TRƢỜNGĐẠIHỌCKHOAHỌCXÃHỘIVÀNHÂNVĂN
-----------------------

NGUYỄNPHƢƠNGTHẢO

KĨNĂNGGIAOTIẾPCỦATRẺTỰ KỶ

LUẬNVĂNTHẠC SĨTÂMLÝ HỌC

Hà Nội –2015


ĐẠIHỌC QUỐCGIAHÀ NỘI
TRƢỜNGĐẠIHỌCKHOAHỌCXÃHỘIVÀNHÂNVĂN
-----------------------

NGUYỄNPHƢƠNGTHẢO

KĨNĂNGGIAOTIẾPCỦATRẺTỰ KỶ

Chuyênngành:Tâmlý
họcMãsố: 60 31 04 01

LUẬNVĂNTHẠC SĨTÂMLÝ HỌC

Ngƣờihƣớngdẫnkhoahọc:PGS.TS.NguyễnThịMaiLan


LỜICAMĐOAN
Tơixincamđoanđâylàcơngtrìnhnghiêncứucủariêngtơidướisựhướngdẫnchỉbảo

của PGS.TS. NguyễnThịMaiLan.
Cácsốliệu,kếtquảnêutrongluậnvănlàtrungthựcvàchưatừngđượcaicơngbốtro
ngbấtkỳcơngtrìnhnàokhác.
Họcviên

NguyễnPhƣơngThảo


LỜICẢMƠN
Đểhồnthànhluậnvănnày,

trước

tiên,tơixingửilời

cảmơnsâusắcnhấtđếnPGS.TSNguyễnThịMaiLan,ngườiđãhếtlịnggiúpđỡtơitrongs
uốtqtrìnhthựchiệnluậnvăntốtnghiệp.
Tơicũngxinchânthànhcảmơ n cácqthầy/
cơở trungtâmAlbertEinsteinvàtrungtâmHappyHouseđãtạođiềukiện,nhiệttìnhgiúpđ
ỡtơi.Đặcbiệttơixincảmơncácthầy/
cơtrongKhoaT â m lýhọc,trườngĐạ i họcKhoahọcxãhộinhânvănđãcungcấpchotơin
ềntảngkiếnthứcqbáuvàsựgiúpđ ỡtậntìnhđểtơicóthểhồnthànhluậnvăncủamình.
Tơixingửilờicảmơnđếntấtcảcáctrẻtựkỷvàqphụhuynhđãgiúpđ ỡ tơitrongq
trìnhđiềutra, thuthậpsốliệuphụcvụluậnvăn.
Cuốicùng,tơixingửilờibiếtơn s â u sắ c đếngiađìnhđ ã lntạođiềukiệntốtnhất
chotơitrongsuốtqtrìnhhọccũngnhư thựchiệnluậnvăn.
HàNội, ngày30tháng09năm2015
Họcviên

NguyễnPhƣơngThảo

DANHMỤCCHỮVIẾTTẮT
STT

Chữviếttắt

Đọc là

1

ĐTB

Điểmtrungbình

2

KNGT

Kĩnănggiaotiếp

3

GV

Giáoviên

4

ĐLC

Độlệchchuẩn


MỤCLỤC
MỞĐẦU............................................................................................................1
Chƣơng1 CƠSỞLÝLUẬNVỀKĨNĂNGGIAOTIẾPCỦATRẺTỰKỶ....5
1.1. Tổngquantìnhhìnhnghiêncứuvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ...5
1.1.1. Cácnghiêncứutrênthếgiớivềtrẻtựkỷvàkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ...5
1.1.2. CácnghiêncứuởViệtNamvềtrẻtựkỷvàkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ..................9
1.2. Mộtsốvấnđềlýluậnvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ........................................13
1.2.1. Tự kỷ......................................................................................................13
1.2.2. Trẻtự kỷ..................................................................................................15
1.2.3. Kĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ.....................................................................22
1.2.4. Cácyếutốảnh hưởngđếnkĩnănggiaotiếpcủatrẻtự kỷ...............................31
Tiểukếtchƣơng1..............................................................................................36
Chƣơng2TỔCHỨCVÀPHƢƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU..........................37
2.1. Tổchứcnghiêncứu.....................................................................................37
2.1.1. Kháchthểvàđịabànnghiêncứu................................................................37
2.1.2. Tổchứcnghiêncứu..................................................................................38
2.2. Phƣơngpháp nghiêncứu...........................................................................40
2.2.1. Phươngphápnghiêncứulýluận................................................................40
2.2.2. Phươngphápquansát..............................................................................41
2.2.3. Phươngphápđiềutrabằngbảnghỏi..........................................................41
2.2.4. Phươngphápphỏngvấn...........................................................................44
2.2.5. Phươngphápthốngkêtoánhọc.................................................................45
Tiểukếtchƣơng2..............................................................................................46
Chƣơng3KẾTQUẢNGHIÊNCỨUKĨNĂNGGIAOTIẾPCỦATRẺT Ự K
Ỷ......................................................................................................................47
3.1. Thựctrạngkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ.........................................................47

3.1.1. Đánhgiáchungvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ...........................................47


3.1.2. Kĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷsosánhtheocácbiếnsố....................................57
3.2. Cácyếutốảnh hƣởngđếnkĩnănggiao tiếpcủatrẻtựkỷ............................62
3.3. Đềxuấtmộtsốbiệnphápnhằmpháttriểnkĩnănggiaotiếpchotrẻt ự kỷ. 69
Tiểukếtchƣơng3............................................................................................78
KẾTLUẬN VÀKIẾNNGHỊ..........................................................................81
TÀILIỆUTHAMKHẢO...............................................................................84
PHỤ LỤC.......................................................................................................88


DANHMỤCBẢNG
Bảng2.1.Phânbốmẫunghiêncứu......................................................................37
Bảng3.1.ĐánhgiáchungvềKNGTcủatrẻtựkỷ...................................................47
Bảng3.2.Đánhgiánhómkĩnăngtậptrungchúý...................................................48
Bảng3.3.Đánhgiánhómkĩnăngbắtchước.........................................................50
Bảng3.4.Đánhgiánhómkĩnănglnphiên........................................................52
Bảng3.5.Đánhgiánhómkĩnăngnghehiểungơnngữ...........................................54
Bảng3.6.Đánhgiánhómkĩnăngsửdụngngơnngữ..............................................56
Bảng3.7.KNGTcủatrẻtự kỷsosánhtheobiếnsốmứcđộtựkỷ................................58
Bảng3.8.KNGTcủatrẻtựkỷsosánhtheobiếnsốđộtuổi........................................60
Bảng3.9.Nhómyếutốảnhhưởngđếnkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷthekiếncủagiá
oviên................................................................................................................62
Bảng3.10:Nhữngyếutốảnhhưởngđếnkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷthe kiếncủag
iáoviên.............................................................................................................63


MỞĐẦU
Rốiloạntựkỷ(AutismSpectrumDisor

1. Lídochọnđềtài
ders–

ASD)ởtrẻemthểhiệnbằngs ự sútkémn g h i ê
m trọngv à lantỏac á c chứcnăngt â m thầntrênc
ácphươngdiện:tươngt ácxã hộikémpháttriển
nghiêmtrọng,ngơnngữpháttriểnchậmvàlệchl
ạcbấtthường,hànhvivàứngxửnghèonàn,định
hình,l ặ p đilặplại.Nhữngrốiloạnnàylàmcho
t r ẻ khơngcókhảnănghịanhậpcộngđồng.Điều
đóchothấymứcđộảnhhưởngcủahộichứngnày
tớitrẻvềmặtthểchấtvàtinhthầnlàrấtđángngại.
Trongđó,khókhăntronggiaotiếpl à vấnđềđầuti
ênchúngtacầnquantâmtới.
Giaotiếplàmộttrongnhữngyếutốgiúpc
onngườithamgiacácmốiquanh ệ x ã hộiv à tạo
nênbảnchấtcủaconngười.Giaotiếpl à mộttron
gnhữngphươngthứctồntạivàpháttriểnc á nhân
v à x ã hội,conngườicịnsốngthìcịnhoạtđộngv
àgiaotiếp.Giaotiếplàcơsởđầutiên,làviêngạch
nềntảngcủamọinhậnthứcvàđịnhhướngchoviệ
chìnhthànhnhâncáchcủat r ẻ em.Cácemgiaoti
ếpđể

tìmhiểuvề

thếgiớixungquanh,thể

hiệnucầu,địihỏi,

thamgiavàocáchoạtđộnghọctập,vuichơi…
Nhữngtrẻmắchộichứngtựkỷkhókhăn
cảvềgiaotiếpngơnngữvàphingơnngữ.Kĩnăn
ggiaotiếpc ủ a c á c emc ũ n g bịhạnchế.C á c e
m khókhăntrongviệchiểulờinóicủangườikhác
1


,trongviệcdiễnđạtc

xungquanhkhơnghiểunhữngkhókhănđó,khơn

áccâunóimộtcách

gcảmthơngvớitrẻ,

mạchlạc,đơikhichư
arõý,nếucódiễnđạt
đượcthìgiọngnóicủ
ac á c emkhơngcóâ
mđiệu,khơngnhấng
iọng.Đặcbiệtcácem
khókhăntrongviệcg
iaotiếpbằngmắt,cử
chỉ,điệubộhaykém
khảnăngbiểucảmng
ơnngữc ơ thểlàmch
onhữngtrẻnàykhơn
gcảmnhậnđượcngư
ờikhácđangnghĩgìv

ề mình,hàilịnghayk
hơnghàilịngvàngư
ờikháccũngcảmthấ
ykhóhiểuvớichúng.
Nhữngkhókhănđ ó
đãg â y t r ở ngạirấtl
ớntrongviệckếtbạn,
t h a m gia
vàocáchoạtđộngvui
chơi,cácquanhệ xã
hội.Thêm
vàođó,nhữngngười

2


kìthị,xalánh,…
khiếnchotrẻngàycàngmặccảm,tựti,thiếuniềmtinvàongườikhác,
….Từđó,trẻdầnrútvào“vỏtựkỷ”,thíchsựcơlập,tránhgiaotiếpvớicácbạn.Điềun
àykhiếnchoqtrìnhgiaotiếpcủatrẻvốnkhókhănl ạ i càngkhókhănhơn.Tuynhiên,
nếuchúngtahiểunhữngkhókhănđóvàt ạ o rađượcmộtmơitrườnggiaotiếpthânthiệ
n,tíchcựcđểhỗtrợtrẻkhắcphụcnhữngkhókhăntrênthìtrẻsẽdễdànghịanhậpcộngđ
ồnghơn.
ỞViệtNamhiệnnay,cáccơngtrìnhnghiêncứuvềgiaotiếpcủatrẻtựk ỷ cịnrất
ít.Chínhvìnhữnglýdonêutrêntơiquyếtđịnhchọnđềtài:“Kĩnănggiaotiếpcủatrẻt
ự kỷ”đ ể l à m luậnv ă n tốtnghiệpchomình.Từđónhằmgiúpchúngtacócáinhìncụth
ểhơnvềgiaotiếpcủanhữngtrẻkhơngmaymắcphảihộichứngtựkỷ.
2. Mụcđíchnghiêncứu
Nghiêncứulýluận,làmrõthựctrạngmứcđộkĩnănggiaotiếpcủatrẻt ự kỷvàcá
cyếutốảnhhưởngđếnkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ.Trêncơsởđ ó đềxuấtmộtsốbiệnp

háptâmlígiáodụcnhằmpháttriểnkĩnănggiaotiếpchotrẻtựkỷ.
3. Đốitƣợngnghiêncứu
Mứcđộkĩnănggiaotiếpvàcácyếutốảnhhưởngtớikĩnănggiaotiếpc ủa trẻ
tựkỷ.
4. Nhiệmvụnghiêncứu
6.1. Xácđịnhcơsởlýluậnnghiêncứuvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻ tựkỷ.
6.2. Nghiêncứuthựctrạngmứcđộkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷvàcácyếutốảnh
hưởngđếnkĩnănggiaotiếpcủatrẻ tựkỷ.
6.3. Đềxuấtmộtsốbiệnpháptâmlý–
giáodụcnhằmpháttriểnkĩnănggiaotiếpchotrẻtựkỷ.
5. Kháchthểnghiêncứu


Chúngtơitiếnhànhkhảosátkháchthểbaogồm88trẻtựkỷ,40giáoviêndạytr
ẻtựkỷvà20phụhuynhcóconbịtựkỷtạihaitrungtâmAlbertEinsteinvàHappyHo
use–ThànhphốHàNội.
6. Giảthuyếtnghiêncứu
Kĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷbaogồmcácnhómkĩnăng:Kĩnăngtậptrungchúý,
kĩnăngbắtchước,kĩnănglnphiên,kĩnănghiểungơnngữvàk ĩ năngsửdụngngơnn
gữ.Cácnhómkĩnăngnàycủatrẻcịnnhiềuhạnchế.C ó nhiềuyếutốchủquan,kháchqu
anảnhhưởngtớikĩnănggiaotiếpcủatrẻt ự kỷ.Songyếutốsựhiểubiếtcủachamẹvềt ự
kỷcũngnhưtrìnhđộhọcvấn,
phươngphápcanthiệpcủagiáoviêncóảnhhưởngnhiềunhấttớikĩnănggiaotiếpcủatrẻ
tựkỷ.
7. Giớihạnphạmvinghiêncứu
- Giớihạnvềđịabànnghiêncứu:
NghiêncứutạithànhphốHàNội.
- Giớihạnvềkháchthểnghiêncứu:
+Nghiêncứu88trẻtựkỷ(độ
tuổitừ4đến12tuổi)đangtheohọctạicơsởtrịliệutrẻtựkỷAlbertEinstein–

quậnHồngMai–HàNộivàtrungtâmHappyHouse–quậnĐốngĐa–
HàNội.Tấtcảcáctrẻnàyđềucóthờigiantrịliệutừ1đến5nămtạitrungtâm.
+ 40giáoviêndạytrẻ tự kỷtạihaicơsởAlbertEinsteinvàHappyHouse.
+20phụhuynhcóconbịtựkỷđangtheohọctạihaicơsởAlbertEinsteinvàHappyHous
e.
-Giớihạnvềnộidungnghiêncứu:
Trongđ ề tàin à y chúngtơichỉtậptrungnghiêncứumộts ố nhómkĩnănggiaoti
ếpcơbảncủatrẻtựkỷnhư:Kĩnăngtậptrungchúý;Kĩnăngbắtchước;Kĩnănglnphiê
n;Kĩnănghiểungơnngữ;Kĩnăngs ử dụngngơnngữ,vàmộtsốyếutốchủquanvàkhách
quanảnhhưởngtớikĩnănggiaotiếpc ủ a trẻ tựkỷ.


8. Phƣơngphápnghiêncứu
- Phươngphápnghiêncứutàiliệu,vănbản.
- Phươngphápquansát.
- Phươngphápđiềutrabằngbảnghỏi.
- Phươngphápphỏngvấnsâu.
- Phươngphápthốngkêtốnhọc.
9. Cấutrúccủaluậnvăn
Ngồiphầnmụclục,tàiliệuthamkhảovàphụlụcthìluậnvăngồmcób a phần:
- Phầnmởđầu
- Phầnnộidung:Gồm3chương,cụthể:
+Chương1:Cơsởlýluậnvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtự kỷ
+Chương2:Tổchứcvàphươngphápnghiêncứu
+Chương3:Kếtquảnghiêncứuthựctiễnvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ
-Phầnkếtluậnvàkiếnnghị


Chƣơng1
CƠSỞLÝLUẬNVỀKĨNĂNGGIAOTIẾPCỦATRẺTỰKỶ

1.1. Tổngquantìnhhìnhnghiêncứuvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ
1.1.1. Cácnghiêncứutrênthếgiớivềtrẻtựkỷvàkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ
Xungquanhvấnđ ề vềt ự kỷđãcó nhiềucơngtrìnhkhoahọcnghiêncứuđểchỉ
ranhữngbiểuhiện,bảnchất,ngunnhân…
củahộichứngnày.Tuynhiên,đểxácđịnhcáckĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷthìcácnghi
êncứucịnqítvàchưamangtínhhệthống.Songcáctácgiảtrongvàngồinướccũng
đãnêuramộtvàiquanđiểm,đánhgiácóliênquanđếnvấnđềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựk
ỷ.
Nhữngnghiêncứutrênthếgiớivềtrẻtựkỷ:
JeanMarcItard(1774–
1838)đãtiếpnhậnmộtcậubé“hoangdã”tênl à Victor.Nhữngmơtảchothấy,cậubé
khơngcókhảnănghiểuvàbiểuđạtngơnngữ,khơngcókhảnănggiaotiếphoặcnhậnthứ
c,cáchứngxửxalạvớicuộcsốngcủaxãhộilồingười.Victorbịmấtkhảnănggiaotiếp
vềmặtxãhộivàkhơngcókhảnăngnhậnthứcnhưtrẻbìnhthường.Ngàynay,ngườitac
horằngVictorchínhlàtrẻtựkỷ.ĐểkhắcphụctìnhtrạngnàyItardđãnghĩrằnggiáodụ
ctrẻtựkỷkhácvớinhữngtrẻkhác[Dẫntheo7].
ThuậtngữAutismđượcbácsỹtâmthầnngườiThuỵSỹEngenBleuler(1857–
1940)đưaranăm1919đểmơtảgiaiđoạnbắtđầucủarốiloạnthầnkinhởngườilớn,đâ
y
làhiệntượngmấtnhậnthứcthựctếcủangườibệnhkhicáchlyvớiđờisốngthựctạihằn
gngàyvànhậnthứccủangườibệnhcóxuhướngkhơngthốngnhấtvớikinhnghiệmthơ
ngthườngcủahọ[Dẫntheo7].
Chođếnn ă m 1943b á c s ỹ t â m t h ầ n ngườiM ỹ l à LeoKannermôt ả trong
mộtb à i báovớinhanđề“AutismDisturbanceo f EffectiveContract”.Ơngchorằngtr
ẻtựkỷlàtrẻthiếuquanhệtiếpxúc
vềmặttìnhcảmvớingườikhác;cáchthểhiệncácthóiquenhằngngàyrấtgiốngnhau,tỉ


mỉvàcótínhr ậ p khn;khơngcóngơnngữnóihoặcngơnngữnóithểhiệnsựbấtthườ
ng

rõr ệ t (nóinhạilời,nóilínhí,khơngnhìnvàomắtk h i giaotiếp);rấtthíchxoayt r ị n c á
c đồv ậ t v à thaot á c rấtkhéo;c ó khảnăngcaotrongquansátkhơnggian
vàtrínhớ“nhưconvẹt”;khókhăntronghọctậpởnhữnglĩnhvựckhácnhau;thíchđộcth
oạitrongthếgiớiriêngcủamình,khókhăntrongviệcthựchiệncác trịchơiđóngvaithe
ochủđềnhưchobúpbêăn,nóichuyệnđiệnthoại,bácsỹtiêmbệnhnhân;chỉhiểunghĩ
ađencủacâunói,thíchtiếngđộngvàvậnđộnglặpđilặplạiđơnđiệu:giớihạnđadạng
cáchoạtđộngtựphát,mặcdùvẻbềngồinhanhnhẹn,thơngminh.Kannernhấnmạnh
triệuchứngtựkỷcóthểpháthiệnđượcngaykhitrẻrađờihoặctrongkhoảng30thángđ
ầu.Cơngtrìnhkhoahọcc ủ a Kannerđ ã đánhdấumộtbướcngoặttronglịchsửgiáodục
trẻtựkỷ,ngàynay
làcơsởcủanhiềucơngtrìnhnghiêncứutạinhiềunướcthếgiới[Dẫntheo7].
CơngtrìnhnghiêncứucủaBrunoBettlheimlạichorằng,trẻbịtựkỷlàd o người
mẹbỏmặc,vìngườimẹcóhọccaonênthiênvềứngxửlýtríhơnlàtìnhcảm,sốnglạnhlùn
g,khơngucon.Docáchsốngthờơđónênnhữngđứaconphảnứnglạibằngcáchkhơn
gmuốngầnmẹ,khơngmuốnơm,hơnmẹ,khơngmuốnnhìnvàomắtmẹvàkhơngnói,
đồngthờitrẻcũngứngxửn h ư vậyvớingườikhác.
M.Mahlerchorằngtựkỷlàbiểuhiệnkhơngbìnhthườngxuấtpháttừmốiquanh
ệmẹcon.Đứatrẻmớisinhracómốiquanhệcộngsinhhịamìnhvớingườimẹ,đâylàgi
aiđoạntựkỷbìnhthường,sauđóđếngiaiđoạnchiac á c h cánhânhóa(nảysinhtâmlýc
ánhân).Cómộtsốrốiloạntrongqtrìnhnày,mộtđiềugìđókhơngổntronggiaiđoạntá
chmẹvàcánhânhóa.Cơchết ự kỷgắnvớisựmấtkhíacạnhhoạthóa,mấtsựphânbiệtv
ớicơthểngườimẹ,nênđứatrẻkhơngcósứcsống,mấthammuốnvềxãhội.Chứcnăng
củat r ẻ tựkỷmangýnghĩalàtháiđộphịngvệcơbảncủađứatrẻ,khơngthểxâydựngđ
ượcđịnhhướngđốivớingườimẹ.Đứatrẻdínhchặtvàongườilớnvà


dùnghọnhưmộtbộphậnđ ể kéodàic ơ t hểnó. Đâylà c á c h đứat r ẻ gạt r a quyềnnăn
gcủangườimẹtronggiaiđoạnđầutiên.

NghiêncứucủaRobertRosineLeEostchorằng,t r ẻ t ự k ỷ d ạ y chochúngtam
ộtđiềugìđómàt a cầnnghe.Thếgiớicủanólàthếgiớitựpháhoạimình,nóchốibỏthếg
iớixungquanhvàtấtcảmọingườilàmxuấthiệnhiệnthựcđốivớinónhưlàmộtđồvật.
Trướcgươngnócảmthấymộtcáigìđórấtkhủngkhiếp.Trẻtựkỷsốngtrongmơitrườ
ngngơnngữnhưngkhơngc ó lờiriêngcủanó,lờinóichỉlàsựkếtnốimáymóc,sựlặplạ
imànókhơngt hể hiểu.Trẻtựkỷtáchbiệtvớingườikhác,khơngcónhucầugiaotiếpvớ
ingườikhácvàlncảmthấymìnhnhưbịnuốtchửngtronghammuốncủamọingư
ời.
Cũngtừnhữngnăm60củathếkỷXX,nhữnghiểubiếtvềtựkỷđãcónhữngtha
yđổihếtsứclớnlao.Đặcbiệt,nghiêncứucủaMichaelRutterđãc hỉ rarằngcáchchăm
sóc,giáodụccủachamẹkhơngphảilàngunnhânchínhdẫnđếnviệctrẻbịtựkỷ[Dẫn
theo44,45].
Trongnhữngnăm70và80của thếkỷXX,ngườitabắtđầuxemxétđếnkháini
ệmphổtựkỷ.Trongcuốnsách“ TheAutisticSpectrum”(HiệntượngTựkỷ),LornaWi
ng(1978)đãtìmranhữngdấuhiệurốiloạntựkỷ
liênquanđếnnhânvật“SưhuynhJuniper”.Theonhậnđịnhcủabà,ngườinàycónhữn
gdấuhiệut ự kỷnhư:khơngmuốngiaotiếp,tiếpxúc;thờơ v ớ i mọingườixungquanh,t
híchnhữnghoạtđộngnhàmchánlặpđ i , lặplại;khơnghiểuvàđáplạinhữngtìnhc ả m
c ủ a ngườik h á c . Tuychưakhẳngđịnhmộtcách chắcchắnJunipercóbịtựkỷhayk
hơng,nhưngtheomơtảcủaLornaWingchothấymộtsốbiểuhiệnmàngàynaychúngtat
hườnggặpởtrẻtựkỷ.
Cáccơngtrìnhnghiêncứutrênmớichỉchủyếuđềcậpđếnvấnđềgiaotiếpcủatrẻ
nóichungvàtrẻtự
kỷnóiriêngmàkhơngphảitrựctiếpchỉracácvấnđềvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ,n
hưngtơithấyđólàcơsởchocáccơngtrìnhsaunàynghiêncứuvềvấnđềkĩnănggiaotiếp
củatrẻtựkỷ.


Nhữngnghiêncứuvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ:
CáctácgiảTaraWinterton,DavidWarden,RaePicaquantâmđếnvấnđ ề hìnht

hànhkĩnănggiaotiếpchotrẻnhỏ.Họđãchỉranhữngyếutốcơbảnc ó ảnhhưởngđếnsự
pháttriểngiaotiếpcủat r ẻ nhỏnhư:hồncảnh,mơitrường,giađình,cáccộngđồngcũn
gnhưđặcđiểmcơquanphátâmvàtrạngtháicơthểtrẻ.Theohọ,vấnđềquantrọnglàtì
mkiếm,quansátvàsửdụngc á c yếutốtrênđểluyệntậpkĩnănggiaotiếpchotrẻ.
TácgiảKak–Hai–
Nodich[22]ngườiĐứcđãnêurõ:ngơnngữcủatrẻc ó mộtvaitrịquant r ọngv à qtr
ìnhpháttriểnngơnn g ữở từnggiaiđoạn.Trongmỗigiaiđoạn,nhiệmvụcủangườilớnl
àgiúptrẻthâmnhậpvàot h ếgiớingơnngữphongphúvàđadạng,dẫndắttrẻtừnhữngâ
mthanh“gừ,g ừ”ởtuổisơsinhđếnsửdụng,nắmvữngngơnngữthànhthạo.Điềuđós
ẽtạođiềukiệnthuậnlợichosựpháttriểnv ềt r í t u ệ.Trẻt ựk ỷchưacóngơnn g ữ,chưabi
ếtcáchgiaotiếp,cácbậcphụhuynhcầnphảibắtđầucơngviệcc a n thiệpnhư:luyệnâ
m,luyệngiọng,luyệnhơisauđóđếnluyệnnói.Bằngnhữngvídụ,cáchlàmcụthể,thiết
thựctácgiảđãgiúpcácbậcphụhuynhcócontựkỷcóthêmnhữngkiếnthứccơbảntron
gviệcgiáodụcvàdạydỗgiúpt r ẻpháttriểnkĩnănggiaotiếp.
Đểnângcaok h ảnănggiaotiếpchotrẻ,t ác giảLindaMaget[ 2 6]đã giớithiệun
hữngkĩnănggiaotiếpxãhội,giúptrẻgiảiquyếtnhữngtrởngạitrongviệckếtgiaobạnb
è.Muốngiúptrẻtựkỷgiaotiếp,phảitạomơitrườnggiaot i ếpchot r ẻ,phảichotrẻhọc,c
hơivớibạnthìmớil à m xu ấthiện,n ảysinhnhucầugiaotiếp.Tácgiảđãgiúpchophụh
uynhtrẻtựkỷbiếtcáchlựachọnmôitrườngcanthiệpvàgiáodụcchotrẻtựkỷphùhợpđ
ểtrẻpháttriểnk ĩ nănggiaotiếp.
Trongbàivi ết“Activitiesforyoungchildren”trênwebsiteaacp.com,t á c giả
StevenGutstinchor ằngđểgiúptrẻpháttriểnkĩnănggiaot i ế pcầnphảihìnhthànhvàp
háttriểnmốiquanhệxãhội,giúptrẻhiểuđượcbảnthân


trẻ(têngọi,cácbộphậncơthể),hiểuđượcmốiquanhệgiữatrẻvàcácđồvậttronggiađìn
h(têngọi,đặcđiểm,cáchsửdụng),mốiquanhệgiữatrẻvàcács ựvật,hiệntượngtrong
thếgiớixungquanh.Tácgiảđãgiúpchogiáoviên,phụhuynhbiếtđượcmộtphươngph
ápmớitrongviệcpháttriểnkĩnănggiaotiếpchotrẻtựkỷ.
Trongnhiềun ă m M a r k L.Sunbergv à JackMichaelcũngđãnghiêncứu,m

ơtảđặcđiểmgiaotiếpcủamộtnhómkhoảngtừ3đến6trẻ,thườnglàt r ẻtựkỷ,trẻchậmn
óihoặctrẻcómộtrốiloạnpháttriểnnàođó.Đơikhi,tácg i ảcũngnghiênc ứ umộtnhóm
đốichứng(trẻbìnhthường)đểso sánhđặ cđ i ể mgiaotiếpc ủacácnhómt r ẻnày[52].
C á c nghiêncứunàyc ũngchỉr a rằngcómốiliênhệgiữamứcđộtựkỷvớicácbiểuhiện
của
kĩnănggiaotiếp.Trẻtựkỷởmứcđơnặngrấtkhókhăntrongviệchìnhthànhngơnngữ
diễnđ ạ tbằnglờinói.Haiơngcũngnhấnmạnhviệcđưanhiềuhơnnhữngnộidungd ạy
ucầuvàlờinóibêntrongvàodạytrẻtựkỷ[52][53].
MộtsốtácgiảkhácnhưL.M.Sipisuna,O.V.Dairinxcaia,T.A.Nhicơlơvađặcb
iệtquantâmđếnxúccảm,tìnhcảmtrongqtrìnhpháttriểngiaotiếpchotrẻvàđãđưa
raphươngpháp“cùng–xúc-cảm–trong–tìnhhuống”.Điềuquantrọngởđâylànhàgiáodụcphảibiếtđặtmìnhvàovịt r í củatrẻđểtừđ
óphântíchphảnứngcủatrẻ(nghĩalàphântíchtìnhcảm,ýnghĩ,hànhvicóthểxảyra)tro
ngtìnhhuốngcụthểđểtìmbiệnphápgiáodụcphùhợp.
1.1.2. CácnghiêncứuởViệtNamvềtrẻtựkỷvàkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ
Nghiêncứuvềtrẻtựkỷnóichungvà
kĩnănggiaotiếpchotrẻtựkỷnóiriêngởViệtNamhầunhưmớichỉđượcbắtđầuvàokh
oảngthậpkỷ80củat h ếkỷXX.Từnăm 2000trởlạiđây,vấnđềtrẻtựkỷđãđượcnh
iềungànhquantâmnghiêncứunhưtâmlý

học,giáo

dụchọc,yhọc...Mộtloạtcáctrungt â m nuôidạytrẻtựkỷrađời,cácbệnhviệnmởracá
ckhoađểcanthiệpcho


trẻtựkỷ,cáctrườnghọcmởracáclớphọcchămsóc–
giáodụctrẻtựkỷlànhữngđiềukiệnthuậnlợichocácnghiêncứunày.
Nhữngnghiêncứuvềtrẻtựkỷ:
TácgiảNguyễnVănThành,mộtViệtkiềusốngtạiThụySỹ,đãxuấtbảncuốnsá
ch“TrẻemtựkỷPhươngthứcgiáodục”[38].Tàiliệuđãphổbiếnkiếnthứcv ề cáchchămsóc,nidạy

r ẻt ựkỷ.Tácg i ả VũThịBíchHạnhtrongcuốnsách“TrẻtựkỷPháthiệnsớmvàcanthiệpsớm”[13]đãnêuranhữngvấnđềcơbản,chungnhấtvềcác
hpháthiệnsớmvàcanthiệps ớ m màchưanêuracáchlàmcụthểởmộtnộidungnàotr
ongcanthiệpsớmchotrẻtựkỷ.
Tácg i ả VõNguyễnTinhVân,ngườiÚcg ố c Việtđ ã xuấtbảncuốnsách"Đểhi
ểuTựkỷ"[44],"NiconbịTựkỷ"[45],"Tựkỷvàtrịliệu"[46],giúphiểurõvềtựkỷởtrẻ
emvàgiúpchocácphụhuynhbiếtcáchchămsóc,nicontựkỷcũngnhư
cáchtrịliệuchotrẻtựkỷ.
CâulạcbộgiađìnhtrẻtựkỷHàNộiđượcthànhlậpnăm2002vàmởtrangwebc
ótênlàwww.tretuky.com.Đâylànơichiasẻthơngtin,tàiliệuvàkinhnghiệmc h ă m s
ó c , giáodụctrẻt ựk ỷc ủ a phụhuynhvàc á c cánb ộ chunmơn.Bêncạnhđó,câul
ạcbộcịntổchứcnhiềucáckhóatậphuấndocácchungiatrongnướcvànướcngồigi
ảngdạynhằmgiúpchomọingườihiểurõhơnvềtựkỷ,giúptrẻtựkỷhịanhậpcộngđồn
g.Nhữnghoạtđộngthiếtthựcmàcâulạcbộtổchứckhơngchỉmanglạilợiíchthiếtthự
cchotrẻemmắchộichứngtựkỷ,chamẹ,giáoviênmàcịngópphầnnângcaonhậnth
ứccộngđồngvề hộichứngt ự kỷởViệtNam.C ác thơngtinvề trẻtựkỷngàycàngphổ
biếntrênđấtnướcViệtNamquađài, báo,truyềnhình.
Nhữngnghiêncứuvềkĩnănggiaotiếpcủatrẻtựkỷ:
CáctácgiảHồngAnh,ĐỗThịChâu,NguyễnThạckhibànvềkĩnănggiaotiếpc
horằng“Kĩnănggiaotiếpthựcchấtlàsựphốihợpphứctạpgiữanhữngchuẩnmựchành
vixãhộicủacánhânvớisựvậnđộngcủa cơmặt,ánh