Bài giảng Nguyên tắc sử dụng Corticoid - ThS. Cao Thị Kim Hoàng

NGUYÊN TẮC SỬ DỤNG
CORTICOID
GV: Ths.CAO THỊ KIM HOÀNG
ĐTG: Y năm thứ 5
TG: 2 TIẾT
Mục tiêu
1. Trình bày được tác dụng, tai biến, chỉ định
sử dụng corticoid.
2. Trình bày được nguyên tắc sử dụng
corticoid.
3. Vận dụng được các corticoid trong điều trị.
TUYẾN THƯỢNG THẬN
Mineralo
corticoid
Gluco
corticoid
Androgen
1. Tác dụng corticoide
• Tác dụng chính
- Kháng viêm
- Chống dị ứng
- Ức chế miễn dịch
Phospholipid
Phospholipase A2
CORTICOID
Acid arachidonic
NSAID
Cyclooxygenase
NSAID
Lypooxygenase
Endoperoxid vòng

Leucotrien
Gây viêm
Prostaglandin
Thromboxan
Gây viêm
Kết tập tiểu cầu
Cơ chế tác động của một số thuốc kháng viêm
• Các tác dụng khác
+ Tăng đường huyết
+ Tăng dị hoá protein, chậm hoá sẹo
+ Tái phân bố mỡ
+ Giữ H2O và Na, mất K+, H+ qua nước tiểu.
+ Loãng xương
+ Hưng phấn, mất ngủ. Tăng cảm giác thèm ăn
+
Tăng tạo chất surfactant ở phổi
+ Tăng phát tiển hệ thống men ở hệ tiêu hoá và gan
+ Ức chế tổ chức sụn làm trẻ em chậm lớn
+ Loét dạ dày tá tràng  nếu dùng GC chung với
NSAID
+Trên mắt, làm tăng trương lực nhãn cầu làm lắng
động mucopolysaccarid ở thuỷ tinh thể.
+ ức chế trục hạ đồi-tuyến yên  làm giảm tiết
cortisol nội sinh.
ĐIỀU HOÀ SẢN XUẤT CORTISOL
Sốt, stress tâm lý, hạ
đường huyết, hạ HA……
Nhịp sinh lý
2. Tai biến corticoid
• Tai bi

ến
sớm
- Loét dạ dày hay gặp ở người có tiền sử
loét dạ dày, suy dinh dưỡng hoặc phối hợp
với thuốc chống viêm không steroid.
- Bùng phát bệnh tâm thần
- Giảm sức đề kháng.
• Tai biến muộn
- Tái phân bố mỡ
-
Loãng xương: gãy xương dài, xẹp đốt sống, hoại tử
vô trùng ở đầu xương đùi.
- Trẻ em bị chậm lớn ngay cả khi dùng liều thấp.
- Đục tuỷ tinh thể, glaucom.
- Tăng huyết áp, phù do giữ natri và nước
- Hạ kali máu
- Bệnh nhân ĐTĐ tiềm ẩn có thể bị ĐTĐ lâm sàng.
- Có khuynh hướng dễ bị đông máu.
• Tai biến khi ngưng thuốc (thời
gian sd thu
ốc kéo dài)
- Tái phát các triệu chứng: do giảm liều nhanh
- Suy thượng thận: triệu chứng STT bị che lấp khi đang
dùng thuốc, STT sẽ lộ rõ khi có stress hoặc ngưng thuốc

đột ngột.
- Sau khi ngưng corticoid, phải có thời gian tuyến thượng
thận mới phục hồi trở lại, tối thiểu là sau 1 tuần lễ và dù có
phục hồi thượng thận chỉ có thể tiết đủ hormon trong tình
trạng sinh lý bình thường và vẫn có thể suy thượng thận
khi có stress.
• Triệu chứng suy vỏ thượng thận cấp:
- triệu chứng tiêu hóa (buồn nôn, nôn, và đau
bụng)
- mất nước, hạ natri máu, tăng kali máu
- hạ G/ huyết
- suy nhược, thờ ơ, sốt cao, hôn mê
- hạ huyết áp.
Nguyên tắc điều trị STTC
• Tiêm cortisol (hydrocortison)
• Truyền dung dịch mặn ngọt đẳng trương
• Giải quyết nguyên nhân thúc đẩy STTC
• Cách sử dụng corticoid liều cao dài ngày
- Uống 1 lần buổi sáng.
- Giảm liều từ từ.
- đến liều tương đương prednisolon 0.3mg/kg/ngày
chuyển sang liều cách nhật.
- Giảm đến liều sinh lý giảm chậm hơn
- Có stress phải chuyển sang dùng hydrocortison
liều gấp 2- 4 lần liều sinh lý hay hơn nữa trong vài
ngày cho đến khi qua tình trạng stress.
- sử dụng các GC có thời gian tác dụng tb
• Biến chứng do sử dụng corticoid tại chỗ
- Tiêm corticoid vào khớp
. Viêm khớp có mủ xảy ra 2-3 ngày sau tiêm

thuốc
. Viêm khớp vô trùng xảy ra dưới 24 giờ sau
khi tiêm thuốc vào khớp.
Do đó chống chỉ định tiêm corticoid vào các
khớp lớn như khớp vai, khớp háng.
- Corticoid dạng xông hít dễ bị nhiễm nấm Candida
hầu họng.
+ Khắc phục tác dụng phụ này bằng nhiều cách
như ống bơm thuốc có buồng đệm, súc miệng sau
khi xịt thuốc
+ dùng thuốc ở dạng tiền dược (ciclesonid)
chưa có hoạt tính ở hầu họng, chỉ phát huy hoạt
tính khi xuống đến phổi.
- Corticoid bôi trên da có thể gây mỏng da, nứt da,
nhăn da, trầm trọng thêm tình trạng bị mun trứng
cá, mất sắc tố da từng phần, che đậy nhiễm
khuẩn, dễ nhiễm nấm da.
- Corticoid bôi trên da vẫn có thể ức chế trục hạ
đồi tuyến yên.