chuyên đề bài thơ sóng lớp 12 ôn thi tn thpt

SÓNG (Xuân Quỳnh)
I.KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Tác giả: Xuân Quỳnh (1942 – 1988)
a.Cuộc đời
-Tên: Nguyễn thị Xuân quỳnh
- Quê: La Khê, Hà Đông, Hà Tây
- Thời đại: Sống trong thời đại kháng chiến chống MĨ ác liệt của DT. Nên cũng
như nhiều nhà thơ khác cùng thời, XQ đã viết những vần thơ tươi xanh và lửa cháy
mang hơi thở của cuộc kháng chiến chống Mĩ vĩ đại.
-Cuộc đời nhiều đa đoan: mồ côi vfa đổ vowc trong hạnh phúc gia đình
b.Sự nghiệp
- Xuân Quỳnh là một trong số những nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ các nhà thơ
thời kì kháng chiến chống Mĩ.
- Thơ Xuân Quỳnh là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn
nhiên, tươi tắn, vừa chân thành, đằm thắm và luôn da diết trong khát vọng hạnh
phúc đời thường.
2. Bài thơ:
a. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Sáng tác năm 1967 trong chuyến đi thực tế ở
vùng biển Diêm Điền (Thái Bình). In trong tập Hoa dọc chiến hào (1968).
b.Đề tài: Sóng là một bài thơ đặc sắc viết về tình u.
c. Hình tượng thơ
Bài thơ có 2 hình tượng sóng và em. Trong đó, sóng là hình ảnh ẩn dụ, là sự hóa
thân của em. Em lại chính là cái tơi trữ tình của XQ. Hai hình tượng sóng và em
tuy hai mà 1, có lúc phân đơi để soi chiếu, có lúc lại hịa vào nhau để ngân vang,
cộng hưởng, qua đó thể hiện sâu sắc những cung bậc cảm xúc trong tình yêu của
nữ sĩ.
d. Bố cục
-Khổ 1,2; Sóng ẩn dụ cho những đối cực trong tâm trạng và khát vọng của em.
1

- Khổ 3,4: Hành trình đi tìm cội nguồn, bản chất tình u của sóng.
- Khổ 5,6,7: Sóng biểu đạt cho những phẩm chất cao đẹp trong tình yêu
- Khổ 8,9: Khát vọng. tình yêu vĩnh hằng.
 Là mạch cảm xúc của trái tim
e.Nghệ thuật:
Thơng qua những ẩn dụ, hốn dụ, những phép điệp tạo sự xao xuyến cho âm
hưởng thơ, đoạn thơ đã thể hiện chân thực những sắc thái phong phú, phức tạp mà
quyến rũ của tình yêu, diễn tả sâu sắc trái tim người đang bồi hồi rạo rực và trăn
trở, những trạng thái tâm lí với những nét riêng đầy nữ tính của Xn Quỳnh trong
tình u.
Thể thơ 5 chữ với những dịng thơ thường khơng ngắt nhịp, sự đắp đổi các
thanh bằng trắc ở cuối mỗi câu thơ, khổ thơ, những từ ngữ trùng điệp, những cặp
từ sóng đơi hơ ứng xơ đuổi nhau đã tạo nên âm hưởng dào dạt nhịp nhàng, gợi
nhịp điệu những con sóng miên man, bất tận, vơ hạn vơ hồi, khi ào ạt trào dâng,
lúc dịu êm, đằm lắng. Đó cũng đồng thời là nhịp điệu những con sóng lịng, những
đợt sóng của đam mê khao khát và da diết yêu thương đang cuộn trào trong trái
tim người phụ nữ - những con sóng làm nên sức mạnh và vẻ đẹp đắm say cho tâm
hồn người phụ nữ đang yêu.
g. Nội dung:
Sóng đã trở thành một trong số những bài thơ tiêu biểu nhất cho hồn thơ
Xuân Quỳnh. Thông qua hình tượng sóng, bài thơ đã thể hiện vẻ đẹp tâm hồn
người phụ nữ trong tình yêu: vừa hiện đại vì sự bộc lộ thành thực, táo bạo, mạnh
mẽ những khao khát, đam mê; vừa giữ được những nét truyền thống tốt đẹp trong
sự dịu dàng, đằm thắm, đức hi sinh và sự gắn bó thuỷ chung.
II. MỘT SỐ NHẬN ĐỊNH
1. “Xuân Quỳnh viết bài này “bợm” thật!”.
(Nhà thơ Vũ Cao, Chủ nhiệm tạp chí Văn nghệ quân đội)
2. “Đó là cuộc hành trình khởi đầu là sự từ bỏ cái chật chội, nhỏ hẹp để tìm
đến một tình yêu bao la rộng lớn, cuối cùng là khát vọng được sống hết mình
2

trong tình u, muốn hóa thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thở”.
(GS TS Trần Đăng Suyền)
3. “Ở mỗi tập thơ của Xuân Quỳnh, những bài viết của tình yêu thường để lại
nhiều ấn tượng hơn cả. Với giọng điệu hết sức thơ hết sức tự nhiên, bài “Sóng”
thể hiện một tình yêu sâu sắc, bồi hồi, thao thức đến cả trong giấc mơ. Dù có
những gian truân cách trở, nhưng tình yêu bao giờ cũng đẹp, cũng đến được tận
cùng hạnh phúc, như con sóng nhỏ đến với bờ ”
(Nhà thơ Việt Nam hiện đại, GS Phong Lê chủ biên)
4. “Thơ Xuân Quỳnh là thơ của một cánh chuồn chuồn bay tìm chỗ nương thân
trong nắng nơi dơng bão của cuộc đời … Thế giới thơ ca Xuân Quỳnh là sự tương
tranh không ngừng giữa khắc nghiệt và yên lành với những biểu hiện sống động
và biến hóa khơn cùng của chúng. Ở đó trái tim thơ Xuân Quỳnh là cánh chuồn
chuồn báo bão cứ chao đi chao về, mệt nhòai giữa biến động và yên định, bão tố
và bình n, chiến tranh và hịa bình, thác lũ và êm trơi, tình u và cách trở, ra đi
và trở lại, chảy trôi phiêu bạt và trụ vững kiên gan, tổ ấm và dịng đời, sóng và bờ,
thuyền và biển, nhà ga và con tàu, trời xanh và bom đạn, gió Lào và cát trắng, cỏ
dại và nắng lửa, thủy chung và trắc trở, xuân sắc và tàn phai, ngọn lửa cô đơn và
đại ngàn tối sẫm…”
(Chu Văn Sơn)
5. “Điều đáng quý nhất ở Xuân Quỳnh và thơ Xuân Quỳnh là sự thành thật rất
thành thật, thành thật trong quan hệ bạn bè, với xã hội và cả tình yêu. Chị khơng
quanh co khơng giấu diếm một điều gì. Mỗi dịng thơ, mỗi trang thơ đều phơi bày
một tình cảm, một suy nghĩ của chị. Chỉ cần qua thơ ta biết khá kĩ đời tư của chị.
Thành thật, đây là cốt lõi thơ Xuân Quỳnh”
(Võ Văn Trực)
6. “ Sóng là một bài thơ về tình u. Có hàng trăm dáng vẻ của thơ tình yêu.
Thơ tỏ tình, thơ mong nhớ, thơ hồi niệm, thơ đau khổ vì thất tình. Sóng là bài thơ
giãi bày và chiêm nghiệm”

( Nguyễn Đăng Mạnh)
3


7.Thơ Xuân Quỳnh là con người Xuân Quỳnh. Khi nhận xét về phong cách
Xuân Quỳnh, Võ Văn Trực nói: “Điều đáng quý ở Xuân Quỳnh và thơ Xuân
Quỳnh là sự thành thật, thành thật trong quan hệ với bạn bè, với xã hội và trong
cả tình u. Chị khơng quanh co, khơng dấu diếm một điều gì. Mỗi dịng thơ, mỗi
trang thơ đều phơi bày một tình cảm và suy nghĩ của chị. Chỉ cần qua thơ, có thể
biết được khá kỹ đời tư của chị. Thành thật, đây là cốt lõi của thơ Xuân Quỳnh”.
Hay Chu Văn Sơn cũng khẳng định : “ Thơ Xuân Quỳnh là thơ của một cánh
chuồn chuồn bay tìm chỗ nương thân trong nắng nôi, dông bão của cuộc đời…Thế
giới thơ ca Xuân Quỳnh là sự tương tranh không ngừng giữa khắc nghiệt và yên
lành với những biểu hiện sống động và biến hóa khơn cùng của chúng. Ở đó trái
tim Xn Quỳnh là cánh chuồn chuồn báo bão cứ bay đi bay về, mệt nhoài giữa
biển động và yên lặng, bão tố và bình n, chiến tranh và hịa bình, thác lũ và êm
trơi, tình u và cách trở, ra đi và trở lại, chảy trôi phiêu bạt và vũ trụ kiên gan, tổ
ấm và dịng đời, sóng và bờ, thuyền và biển, nhà ga và con tàu, trời xanh và bom
đạn, gió Lào và cát trắng, cỏ dại và nắng lửa, thủy chung và trắc trở, xuân sắc và
tàn phai, ngọn lửa cơ đơn và đại ngàn tối sẫm…”
8. Nhà phê bình Chu Văn Sơn đã có một nhận xét rất hay về thơ Xuân Quỳnh như
sau: “Thơ Xuân Quỳnh là thơ của một cánh chuồn chuồn bay tìm chỗ nương thân
trong nắng nôi dông bão của cuộc đời … Thế giới thơ ca Xuân Quỳnh là sự tương
tranh không ngừng giữa khắc nghiệt và yên lành với những biểu hiện sống động
và biến hóa khơn cùng của chúng”.
III. LỆNH PHỤ
1. Nhận xét quan niệm về thời gian, quan niệm sống của nhà thơ Xuân Quỳnh
trong Sóng.
- Đoạn thơ cho thấy tâm hồn nhạy cảm trước bước đi của thời gian; có quan
niệm sâu sắc về thời gian: thời gian một đi khơng trở lại; sống mãnh liệt, u hết

mình.
- Cách ứng xử trước thời gian:Những dự cảm, lo âu về sự ngắn ngủi của
cuộc đời, mong manh của tình u khơng đem lại một cách ứng xử tiêu cực, bi
4


quan mà trở thành nguồn gốc của khát vọng dâng hiến hi sinh trong tình yêu.
2. Nhận xét về cách bày tỏ khát vọng tình yêu của nhà thơ Xuân Quỳnh.
- Đoạn thơ nói riêng và bài thơ “Sóng” nói chung bộc lộ cái tôi cá nhân của thi sĩ
Xuân Quỳnh trong tình u, đó là cái tơi giàu cảm xúc và khát vọng mãnh liệt .
- Không che dấu, không ngại ngùng, Xuân Quỳnh rất mạnh mẽ, rất hiện đại trong
cách bày tỏ khát vọng tình yêu: được vượt lên sự hữu hạn của đời người, được hóa
thân vào con sóng bất tử, được hi sinh, dâng hiến, được tan chảy vào bờ cõi không
giới hạn.
- Qua cách bày tỏ tình yêu ấy, ta thấy hiện lên một Xuân Quỳnh với một trái tim
yêu cháy bỏng, một tâm hồn yêu nồng nàn, rất mạnh mẽ mà cũng rất chân thật, rất
đời, rất “người”.
3. Nhận xét về tìnhcảmcủangười con gái khi yêu
- Người con gái khi yêu luôn xuất hiện cùng lúc nhiều trạng thái cảm xúc, đơi khi
cóthể mâu thuẫn nhau.
- Khi yêu, họ sẽ luôn muốn hiểu được người yêu, hiểu mình và hiểu tình yêu của
mình dù biết rằng tất cả những băn khoăn đều không dễ dàng giải đáp.
-Tình u của họ ln nồng nàn, say đắm.
4. Nhận xét về quan niệm tình yêu của Xuân Quỳnh
- XQ thể hiện 1 quan niệm tình yêu mang tính chất truyền thống. Biểu hiện cụ
thể qua nỗi nhớ của người phụ nữ đang yêu được ẩn dụ kín đáo qua hình tượng
sóng. Tình u cịn gắn liền với sự chung thủy, với khát vọng về một mái ấm gia
đình hạnh phúc.
- Bên cạnh đó, bài thơ thể hiện quan niệm mới mẻ hiện đại của Xuân Quỳnh về
tình u. Đó là một tình u với nhiều cung bậc phong phú, đa dạng: dữ dội, ồn

ào, dịu êm, lặng lẽ. Người phụ nữ khi yêu chủ động bày tỏ những khát khao yêu
đương mãnh liệt và rung động rạo rực trong lịng mình “Sơng khơng hiểu nổi
mình/ Sóng tìm ra tận bể”, khao khát kiếm tìm một tình yêu lớn của cuộc đời, dám
sống hết mình cho tình yêu, hịa nhập tình u cá nhân vào tình u rộng lớn của
cuộc đời, với khát khao được “tan ra” để hịa vào “biển lớn tình u”.
5


- Hai quan niệm này không đối lập mà bổ sung cho nhau làm nên vẻ đẹp tâm
hồn của người phụ nữ trong tình yêu hiện lên qua hình tượng sóng.
- Quan niệm ấy thể hiện qua thể thơ năm chữ giàu nhịp điệu mang âm điệu của
sóng, hình ảnh ẩn dụ của “sóng” mang tính chất biểu tượng.
=>Quan niệm ấy đã góp phần tạo nên thành cơng cho thi phẩm, tạo dấu ấn
trong phong cách thơ XQ, qua đó người đọc thấy được khát vọng tình yêu cao đẹp
là khát vọng sống vơ cùng nhân văn.
5.Liên hệ tình u của tuổi trẻ hiện nay:
- Tuổi trẻ vẫn phát huy được vẻ đẹp của tình yêu trong bài thơ:
+ Sự thủy chung trong tình yêu
+ Niềm khát khao tin tưởng vào tình u đích thực
+ Chủ động vươn tới tình yêu tốt đẹp
- Tuy nhiên có một số bạn trẻ quan niệm sai lầm trong tình yêu: Họ thực dụng
trong tình yêu…cần phê phán.
6. Nhận xét về sự vận động của hình tượng sóng và em
* Sự vận động của hình tượng sóng.
- Ở hai khổ đầu, sóng chỉ đơn thuần là một chi tiết nghệ thuật được nhân vật trữ
tình chiêm ngưỡng với những suy ngẫm sâu xa để từ đó phát hiện giữa sóng và em
có những tương đồng đến kì lạ: đầy phức tạp, bí ân nhưng đã khái quát hóa thành
quy luật trường tồn.
- Đến hai khổ cuối, sóng khơng cịn đóng vai một đối tượng khơi gợi cảm xúc nữa
mà thật sự đã trở thành một hình tượng song hành, đồng hiện cùng với hình tượng

“em”. Khát vọng của em đã tan ra thành “trăm con sóng”; giai điệu của sóng cũng
là lời bài hát ca ngợi một tình yêu trường tồn để âm giai của cả em và sóng cùng
hịa nhịp đến vĩnh hằng “ngàn năm cịn vỗ”.
* Sự vận động của hình tượng “em”.
- Em ở hai khổ thơ đầu là một cái tơi đang nung nấu một tình u cháy bỏng, đầy
cung bậc cảm xúc. Cái tôi ấy dễ dàng rung động trước hình ảnh giầu tính biểu cảm
với tình u như sóng và cái tơi ấy cũng ẩn chứa bao giai điệu đẹp của khát vọng,
6


của những nỗi bồi hồi trong trái tim của một cô gái trẻ.
- Đến hai khổ cuối, qua một hành trình đồng hành cùng sóng với những bí ẩn
khơng lời đáp, với nỗi nhớ, với khát khao vượt qua tất cả để hướng về nhau, cái tơi
tình u trong em dường như đã có sự trưởng thành. Khơng cịn là một cái tôi đầy
xúc cảm phức tạp nữa mà suy tư của em đã tập trung cho những lo âu, trăn trở về
một cuộc đời ngắn ngủi, hữu hạn có thể biến tình u thành điểm chết tuyệt vọng.
Đó vẫn là một cái tôi đầy mãnh liệt, khao khát nhưng khơng phải từ một ái tình
liều lĩnh, bất chấp mà là cái tơi muốn hịa vào sự bất tử của thiên nhiên để hát mãi
khúc tình ca.
- Em và sóng từ hai hình tượng tách bạch, đơn lẻ đã có sự hòa quyện, đồng điệu
trong ngòi bút đầy tinh tế. Sự vận động của hai hình tượng cũng là sự chuyển biến
trong mạch cảm xúc của Xuân Quỳnh, nhà thơ vốn dĩ đã đầy khao khát yêu
thương.
7. Nhận xét về quan niệm mới mẻ và hiện đại về tình yêu của nữ sĩ qua đoạn
thơ.
- Bộc lộ cái tôi tràn đầy khát vọng đắm say, một cái tôi luôn chủ động kiếm tìm
trong tình yêu để vươn lên cái bao la của sự tự do…
- Vượt thoát khỏi những ràng buộc khắc nghiệt mà lễ giáo phong kiến bấy lâu nay
kìm hãm tình yêu tự do trong sáng của con người.
- Đi tìm cội nguồn của con sóng tình u, thể hiện quan niệm muốn khám phá đến

tận cùng, khao khát tìm hiểu đến bến bờ vơ tận của tình yêu.
8. Nét riêng trong cách thể hiện tình yêu của Xn Quỳnh:
- Xây dựng hai hình tượng sóng đơi: sóng và em, tình u bởi thế có lúc được thể
hiện trực tiếp, có lúc thể hiện qua cách nói ẩn dụ.
- Xây dựng hình tượng nhân vật trữ tình – nguời phụ nữ vừa mang chiều sâu của
tình cảm vừa có sự nặng trĩu của lí trí; vừa có sự lo âu, vừa có sự tin tưởng về tình
u. Tất cả được thể hiện qua cách nói mộc mạc, dung dị, gần gũi.
9.Bình luận vẻ đẹp tình yêu của nhân vật trữ tình trong bài thơ
- Qua hình tượng sóng, bài thơ khắc họa vẻ đẹp tình yêu của người phụ nữ: thiết
7


tha, nồng nàn, chung thủy, muốn vượt qua thử thách của thời gian và sự hữu hạn
của đời người.
- Từ đó ta thấy vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trữ tình, cái tơi Xn Quỳnh chân
thành đằm thắm, mãnh liệt và luôn da diết trong khát vọng hạnh phúc đời thường.
- Tình yêu là một tình cảm cao đẹp, một hạnh phúc lớn lao của con người
10. Nhận xét về vẻ đẹp nữ tính của Xuân Quỳnh: Thơ Xuân Quỳnh là tiếng
lòng của người phụ nữ viết về người phụ nữ .Vừa mang nét hiện đại vừa có nét
truyền thống. Mạnh mẽ, tạo bạo nhưng vẫn nhưng vẫn say đắm, dịu dàng, thủy
chung. Từ đoạn trích, người đọc thấy được những quan niệm, khát vọng về tình
yêu, hạnh phúc mãnh liệt có cả những dự cảm âu lo của nữ sĩ. Những câu thơ
giống hệt như những giọt nước sau cơn mưa qua còn đọng lại trên lá cây, gieo vào
lịng người đọc những rung động ngọt ngào. Có khả năng khơi gợi trong lòng độc
giả về niềm tin vào hạnh phúc, kết quả tốt đẹp của tình yêu...Tất cả những yếu tố
đó được thể hiện bởi một hình thức nghệ thuật độc đáo: Ngôn ngữ trong sáng, lắm
khi mộc mạc như một lời nói thường; tâm tình được bộc bạch tự nhiên, chân
thành;giọng thơ biến hóa đa dạng- lúc cồn cào da diết, khi lắng trầm suy tư, lúc
cuộn dâng khắc khoải…nhưng đều hội tụ ở cái đằm thắm, dịu dàng, nữ tính. Đó
cũng chính là những nét đặc sắc trong phong cách nghệ thuật thơ của Xuân Quỳnh.

IV. LUYỆN ĐỀ
ĐỀ 1: Sức hấp dẫn từ bài thơ "Sóng" - Xn Quỳnh.
Hướng dẫn
1.Giải thích: sức hấp dẫn của một tác phẩm văn học là sự lôi cuốn khiến
người ta thích thú, say mê. Thực chất làm sáng tỏ sức hấp dẫn của tác phẩm là cho
người đọc thấy được cái hay, cái đẹp (sự thành công) của tác phẩm về cả hai
phương diện nội dung và nghệ thuật.
2.Làm rõ sức hấp dẫn của bài thơ “Sóng”
a. Về nội dung:
8


Bài thơ hấp dẫn người đọc bởi vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình
yêu. Mượn hình tượng sóng, Xuân Quỳnh diễn tả sâu sắc, tinh tế, chân thành
những cảm xúc, những suy tư trong tâm hồn người phụ nữ đang yêu.
- Những biến thái phong phú, phức tạp nhưng thống nhất của một trái tim
đang cồn cào khao khát tình u. Trái tim u ấy khơng chấp nhận sự tầm thường,
nhỏ hẹp mà luôn vươn tới cái cao rộng, bao dung. ( Dữ dội và dịu êm….Sóng tìm
ra tận bể). Nét mới mẻ, hiện đại: khao khát u đương nhưng khơng cịn thụ
động,tĩnh tại nữa.
- Quan niệm đúng đắn thể hiện khao khát yêu đương mãnh liệt: khát vọng
tình u là khát vọng mn đời của nhân loại mà mãnh liệt nhất là của tuổi trẻ.
Cũng như sóng, nó mãi mãi trường tồn, vĩnh hằng cùng thời gian.
- Nỗi băn khoăn về khởi nguồn của tình yêu và bộc bạch một cách hồn
nhiên, chân thành sự bất lực khơng lí giải được câu hỏi mn đời ấy trong tình u
(Em cũng khơng biết nữa/Khi nào ta u nhau). Đó chính là sự bí ẩn tạo nên sức
hấp dẫn của tình yêu.
- Nỗi nhớ trong trong trái tim yêu được diễn tả thật mãnh liệt: nhớ thường
trực cả khi thức, khi ngủ, bao trùm lên cả không gian, thời gian, không chỉ tồn tại

trong ý thức mà len lỏi vào cả trong tiềm thức, xâm nhập cả vào trong giấc mơ (Ơi
con sóng nhớ bờ/ Ngày đêm khơng ngủ được/Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ
còn thức). Xuân Quỳnh đã nói lên thật chân thành, táo bạo, khơng hề giấu giếm
khát vọng tình u sơi nổi, mãnh liệt của mình.
- Khẳng định tình yêu chung thủy sắt son: Dẫu xuôi về phương Bắc/Dẫu
ngược về phương Nam/Nơi nào em cũng nghĩ/Hướng về anh một phương.
- Niềm tin mãnh liệt: yêu thương tha thiết cháy bỏng nhưng cũng tỉnh táo
nhận thức dự cảm những trắc trở, thử thách trong tình yêu, đồng thời cũng tin
tưởng vào sức mạnh tình yêu sẽ giúp người phụ nữ vượt qua thử thách để đến với
bến bờ hạnh phúc.(Con nào chẳng tới bờ/Dầu mn vời cách trở).
- Khát vọng tình u bất diệt: ý thức được sự hữu hạn của đời người, Xuân
Quỳnh ao ước được tan mình, hịa mình vào đại dương để tình yêu trường tồn cùng
9


đại dương bao la(Làm sao được tan ra/ Thành trăm con sóng nhỏ/Giữa biển lớn
tình u/Để ngàn năm cịn vỗ).
b. Về nghệ thuật
- Âm điệu của bài thơ (được tạo nên bởi thể thơ năm chữ và phương thức tổ
chức ngôn từ, cách đan xen các thanh bằng trắc ở âm tiết cuối mỗi dịng thơ, hình
ảnh) như âm điệu của những con sóng trên biển cả, nhịp của những con sóng liên
tiếp, triền miên, vơ hồi vơ hạn, khi dạt dào sôi nổi, lúc êm dịu lắng sâu…nhằm thể
hiện nhịp tâm hồn, nhịp tình cảm tha thiết, sơi nổi, mãnh liệt của người phụ nữ.
- Hình tượng nghệ thuật độc đáo – hình tượng sóng- hình tượng trung tâm,
xun suốt bài thơ tạo nên giá trị đặc biệt cho bài thơ. Qua hình tượng này tác giả
diễn tả vừa cụ thể vừa sinh động nhiều trạng thái, tâm trạng, những cung bậc cảm
xúc khác nhau trong trái tim của người phụ nữ đang rạo rực khao khát yêu thương.
- Bài thơ được kết cấu trên cơ sở nhận thức sự tương đồng, hịa hợp giữa hai
hình tượng trữ tình: sóng và em. Cấu trúc song hành này tạo nên chiều sâu nhận
thức và nét độc đáo của bài thơ.

- Các biện pháp điệp từ, điệp cú pháp, câu hỏi tu từ, đặc biệt cách sử dụng 4
câu thơ trong một khổ, riêng khổ 5 gồm 6 câu góp phần tạo nên nhịp điệu nồng
nàn,nhớ thương, say đắm…
3. Đánh giá chung
- Mượn hình tượng sóng, bài thơ diễn tả tình yêu của người phụ nữ thiết tha,
nồng nàn, chung thủy, muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của
đời người. Sóng là bài thơ tiêu biểu cho tư tưởng và phong cách Xuân Quỳnh ở
giai đoạn đầu.
- Vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu: mạnh mẽ, táo bạo, giàu khao
khát nhưng vẫn giữ được nét truyền thống tốt đẹp: thủy chung, gắn bó.
ĐỀ 2: Nhận xét về bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, có ý kiến cho rằng: “Sóng là
hình tượng trung tâm của bài thơ và là một hình tượng ẩn dụ” (Tuyển chọn và
giới thiệu đề thi đại học và cao đẳng môn Ngữ văn, tr.155-156, Nxb Giáo dục Việt
10


Nam, 2007). Từ cảm nhận về đoạn thơ sau trong bài Sóng, anh/chị hãy làm sáng tỏ
ý kiến trên:
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Ơi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Trước mn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng khơng biết nữa
Khi nào ta u nhau
Con sóng dưới lịng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ơi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm khơng ngủ được
Lịng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức [...]
(Xuân Quỳnh - Sóng - Ngữ văn 12, tập 1, tr.155, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015)
11


Hướng dẫn
1.Giới thiệu về tác giả, tác phẩm và nêu vấn đề
2.Giải thích:
- Hình tượng trung tâm là hình tượng nghệ thuật xuyên suốt bài thơ, góp
phần thể hiện chủ đề của tác phẩm và tư tưởng của tác giả.
- Hình tượng ẩn dụ là hình tượng mang ý nghĩa biểu trưng. Ngồi ý nghĩa tả
thực, sóng cịn là hình tượng ẩn dụ cho em, là sự hoá thân của em. Người phụ nữ
qua sóng và nhờ sóng giãi bày cảm xúc, tâm trạng của mình trong tình u.
3.Phân tích, chứng minh
- Sóng là hình tượng nghệ thuật trung tâm. Xuyên suốt các khổ thơ là những
cảm nhận của Xuân Quỳnh về sóng và nhờ sóng, nữ sĩ bày tỏ tình cảm, tâm trạng
trong tình u:
+ Sóng được cảm nhận với hai trạng thái đối lập (dữ dội, dịu êm; ồn ào,
lặng lẽ); sóng ln khao khát trong hành trình tìm ra biển lớn và được cảm nhận
như sự tồn tại vĩnh hằng mn thuở.
+ Sóng là hiện tượng thiên nhiên vừa bất ngờ, vừa bí ẩn rất khó để lí giải

nguồn gốc nhưng sóng ln thao thức nỗi nhớ bờ khơng nghỉ, khơng n.
- Sóng là hình tượng ẩn dụ cho người con gái trong tình yêu:
+ Khi yêu, người con gái sống với những trạng thái phong phú, phức tạp đầy
bí ẩn của tâm hồn. Họ ln chủ động, mãnh liệt trong tình u. Đó là khát vọng
vĩnh hằng mn thuở như mn đời con người vẫn tìm đến tình yêu và mãi mãi
đến với tình yêu.
+ Trước biển cả mênh mơng, người con gái muốn truy tìm nguồn gốc của
những con sóng biển cũng như muốn tìm hiểu, cắt nghĩa nguồn gốc của tình yêu.
+ Nỗi nhớ của sóng với bờ cũng là nỗi nhớ cồn cào, da diết, mãnh liệt của
người con gái. Đó là nỗi nhớ chiếm lĩnh trọn vẹn mọi không gian, thời gian, đi sâu
vào tiềm thức, giấc mơ của con người...
- Nghệ thuật: Thể thơ năm chữ với âm điệu nhịp nhàng dào dạt như những
con sóng biển, cách xây dựng hình tượng nghệ thuật độc đáo, kết cấu song trùng
12


sóng và em; ngơn ngữ trong sáng, giản dị; các biện pháp điệp từ, điệp cú pháp,
câu hỏi tu từ, nhân hóa, ẩn dụ, điệp từ,... được sử dụng tài hoa, sáng tạo góp phần
tạo nên giá trị và vẻ đẹp của bài thơ Sóng. Bài thơ như một truyền thuyết về tình
u đơi lứa.
4. Đánh giá chung
- Qua sóng, một hình tượng nghệ thuật trung tâm và có ý nghĩa ẩn dụ sâu
sắc, người đọc cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu.
Người phụ nữ ấy chủ động, mạnh bạo bày tỏ những khát khao và rung động rạo
rực của lịng mình. Đó là một nét rất mới mẻ, thậm chí hiện đại trong thơ ca.
Nhưng đó cũng là một tâm hồn thật trong sáng, tha thiết và đắm say, một tình yêu
thủy chung, tuyệt đối dâng hiến trọn vẹn đến quên mình. Nó rất gần gũi với mọi
người và có gốc rễ trong quan niệm vững bền của dân tộc.
- Với cách xây dựng hình tượng nghệ thuật độc đáo, sáng tạo, Sóng khơng
chỉ là một trong những bài thơ tình hay nhất của Xuân Quỳnh mà còn là một trong

những bài thơ hay nhất về tình yêu của nền thơ ca Việt Nam hiện đại.
ĐỀ 3: Về bài thơ “Sóng” của Xn Quỳnh, có ý kiến cho rằng: “Tình u của
người phụ nữ trong bài thơ vẫn vẹn nguyên những biểu hiện mn đời của tình
u truyền thống”. Ý kiến khác lại cho rằng: “Tình u ấy mang tính chất hiện đại
của tình u hơm nay”.
Bằng cảm nhận về tình u của người phụ nữ trong bài thơ “Sóng”, anh/chị
hãy bình luận các ý kiến trên, từ đó liên hệ tình yêu của tuổi trẻ hiện nay.
Hướng dẫn
* 1. Giới thiệu về tác giả ,tác phẩm , dẫn dắt hai ý kiến
2.Giải thích ý kiến.
- “Tính chất truyền thống của tình u mn đời”: Tình u hướng tới
những giá trị truyền thống như : sự chân thành , đằm thắm , sự thủy chung son sắt
…tình yêu với những quy luật muôn đời diễn ra trong tâm lý con người như :yêu
thương , nhớ nhung , khao khát , băn khoăn …
13


- “Tính hiện đại trong tình u hơm nay”:Tình u mang những nét mới mẻ
của con người hiện đại :chủ động , táo bạo trong việc bày tỏ những khát khao yêu
đương mãnh liệt ,vượt lên trên những giới hạn thơng thường để khẳng định tình
u của mình .
3. Phân tích bài thơ để làm rõ các ý kiến:
a. Làm rõ ý kiến thứ nhất: “Tình yêu của người phụ nữ trong bài thơ vẫn
vẹn nguyên những biểu hiện muôn đời của tình yêu truyền thống”
- Tình yêu gắn liền với nỗi nhớ khi xa cách: (nỗi nhớ tràn ngập không gian,
thời gian; cả ý thức lẫn vô thức: “cả trong mơ cịn thức”.
- Tình u gắn liền với sự chung thủy: Với em khơng chỉ có phương Bắc,
phương Nam mà cịn có cả “phương anh”. Đó là phương của tình u đơi lứa, là
khơng gian của tương tư.
- Tình yêu gắn với khát vọng về một mái ấm gia đình hạnh phúc: Cũng như

sóng, dù mn vàn cách trở rồi cuối cùng cũng đến được bờ, người phụ nữ trên
hành trình đi tìm hạnh phúc cho dù lắm chơng gai nhưng vẫn tin tưởng sẽ cập bến.
- Tình yêu gắn với những nỗi niềm lo âu trăn trở nhưng vượt lên tất cả vẫn
là niềm tin yêu trong sáng
b. Làm rõ ý kiến thứ hai: “Tình yêu ấy mang tính chất hiện đại của tình
u hơm nay”.
- Tình u là trạng thái tâm lí phong phú, đa dạng, ln chứa đựng những
biến động, thao thức thất thường, vừa nồng nàn, táo bạo, tha thiết, vừa tỉnh táo,
đắm say "Dữ dội và dịu êm/ Ồn ào và lặng lẽ..."
- Trong tình u người phụ nữ khơng cam chịu, nhẫn nhục mà ln chủ
động, khao khát kiếm tìm một tình u mãnh liệt, đồng cảm, bao dung "Sơng khơng
hiểu nổi mình/ Sóng tìm ra tận bể"
- Táo bạo , bộc trực khi bày tỏ khát vọng yêu đương :Lòng em nhớ đến anh /
Cả trong mơ còn thức
- Dám sống hết mình cho tình u, hịa nhập tình u cá nhân vào tình yêu
rộng lớn của cuộc đời "Làm sao được tan ra/.../ Để ngàn năm còn vỗ"
14


* Nghệ thuật :
- Bài thơ mang âm hưởng vừa dạt dào, sôi nổi, vừa êm dịu, lắng sâu. Kết
cấu song trùng hai hình tượng sóng và em giúp người phụ nữ biểu hiện vẻ đẹp tâm
hồn và những quan niệm về tình yêu vừa mới mẻ, hiện đại, vừa sâu sắc, mang tính
truyền thống.
- Ngơn ngữ giản dị, trong sáng, cách ngắt nhịp linh hoạt, nghệ thuật so sánh,
nhân hóa, ẩn dụ, điệp , tương phản … được sử dụng sáng tạo, tài hoa.
4.Bình luận về hai ý kiến:
- Hai ý kiến trên đều đúng, thể hiện những vẻ đẹp, những khía cạnh khác
nhau trong tâm hồn người phụ nữ khi yêu, thể hiện rõ những quan niệm mang tính
mới mẻ, hiện đại, thậm chí táo bạo, chân thực, mãnh liệt, nồng nàn, đắm say của

Xuân Quỳnh về tình yêu. Nhưng mặt khác. Quan niệm về tình yêu của Xuân
Quỳnh có cốt rễ sâu xa trong tâm thức dân tộc. Vì thế, thơ Xn quỳnh nói chung
và bài thơ “Sóng”nói riêng sống mãi với thời gian.
- Hai ý kiến trên không đối lập mà bổ sung cho nhau, giúp người đọc cảm
nhận bài thơ ở cả bề mặt, chiều sâu và có những phát hiện thú vị, mới mẻ trong mỹ
cảm. “Sóng” xứng đáng là một trong những bài thơ hay nhất của của Xuân Quỳnh
nói riêng và thơ trữ tình hiện đại Việt Nam nói chung.
5. Liên hệ tình u của tuổi trẻ hiện nay:
- Tuổi trẻ hơm nay vẫn phát huy được những vẻ đẹp của tình yêu trong bài
thơ như :
+ Sự thuỷ chung trong tình yêu
+ Niềm khát khao, tin tưởng vào một tình yêu chân chính
+ Chủ động vươn tới một tình u tốt đẹp
- Cần phê phán hiện tượng:
+ Có quan niệm sai lầm trong tình u.
+ Sống thực dụng, khơng trân trọng những giá trị truyền thống đẹp đẽ của
tình yêu.
- Bài học nhận thức và hành động:
15


+ Tình yêu trong sáng.
+ Thủy chung trong tình yêu.
+ Phải biết đồng cảm, tôn trọng và tin tưởng lẫn nhau.
Đề 4. Về bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, có ý kiến cho rằng: “Em” trong bài thơ
vừa hồn nhiên, đáng yêu lại vừa thiết tha, nồng nàn da diết. Từ việc phân tích
đoạn thơ sau, anh/ chị hãy bình luận ý kiến trên.
Trước mn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn

Từ nơi nào sóng lên?
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng khơng biết nữa
Khi nào ta u nhau
Con sóng dưới lịng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ơi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm khơng ngủ được
Lịng em nhớ đến anh
Cả trong mơ cịn thức
(Trích Sóng- Xuân Quỳnh)
Hướng dẫn trả lời:
Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, trích dẫn ý kiến
Thân bài:
1. Giải thích ý kiến:
- “Em” là nhân vật trữ tình và cũng là người phụ nữ khi yêu trong bài thơ.
16


- “Em”…vừa hồn nhiên, đáng yêu lại vừa thiết tha, nồng nàn da diết: người phụ
nữ khi yêu vừa rất tự nhiên, trong sáng, chân thật lại vừa nồng cháy, đắm say.
Ý kiến đã gói gọn về những cảm xúc phong phú, đa dạng của “em” trong
tình yêu với sự hồn nhiên, trong sáng mà cũng rất ngọt ngào, sôi nổi, mãnh liệt, tha
thiết.
2. Phân tích ý kiến:
2.1 “Em” là người phụ nữ hồn nhiên, chân thành, đáng yêu:
- Người phụ nữ chân thành, giản dị và thật đáng yêu khi bộc lộ cảm xúc sâu thẳm
trong tình yêu: “Trước mn trùng sóng bể/ Em nghĩ về em, anh”
+ Đứng trước biển lớn , với hàng ngàn hàng vạn con sóng cứ ào ạt mà xơ tới bờ,

lịng người phụ nữ cũng như hóa thành sóng lịng, dạt dào khơn ngi. Để rồi
Xn Quỳnh khơng thể ẩn mình trong lớp sóng ấy, thi sĩ đã đập vỡ lớp vỏ bọc ấy
để được xuất hiện trước anh, để được thủ thỉ tâm tình với anh về tình u đơi ta.
+ Tình yêu của “anh, em” phải chăng cũng như biển lớn muôn trùng, mênh mông
bất tận? Hay anh là biển lớn là cuộc đời bao la, cịn em là sóng biển dạt dào,
tượng trưng cho tình yêu trỗi dậy?
- “Em” cũng thật hồn nhiên khi trăn trở, băn khoăn về cội nguồn của tình u qua
những lí giải về nguồn gốc của những con sóng biển:
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau”
+ Tự nhiên có quy luật của nó “Sóng bắt đầu từ gió”. Thế nhưng thi sĩ cũng khơng
thể giải thích được hết cái bí ẩn của nó vì “Gió bắt đầu từ đâu?”
+ Từ điều trăn trở về quy luật tự nhiên, “em” suy tư về nguồn gốc bí ẩn của tình
yêu một cách rất tự nhiên, đáng yêu “Em cũng khơng biết nữa/ Khi nào ta u
nhau”. Đó là cái lắc đầu nhè nhẹ, nũng nịu, dịu dàng đầy nữ tính của “em”. Câu trả
17


lời tưởng chừng như vu vơ mà thật đúng với tâm lí của con người vì xưa nay “Trái
tim có những quy luật riêng mà lí trí khơng thể nào hiểu nỗi”.
*Liên hệ nâng cao: (Tham khảo vận dụng trong q trình phân tích)
+ Một lần nữa, nhà thơ Xn Quỳnh lại quay về với một câu hỏi muôn thuở. “Tình
yêu là gì?” Ngày xưa, cả Romeo và Juliet của Sếchxpia khơng hiểu vì sao họ lại
u nhau đến nỗi đưa nhau vào bi kịch như thế.
+ Thúy Kiều lẫn Kim Trọng của Nguyễn Du cũng khơng cắt nghĩa vì sao gặp
trong buổi chiều ngày hội thanh minh mà phải tìm đến nhau để rồi sau 15 năm

cách trở vẫn “Dẫu lìa ngó ý cịn vương tơ lịng”.
+ Đến cả ơng hồng thơ tình Xn Diệu cũng khơng cắt nghĩa được tình yêu
“Làm sao cắt nghĩa được tình yêu” Nhưng Xn Quỳnh khơng đi tìm triết lý trong
tình u mà chỉ làm việc của một người đang yêu. Xuân Quỳnh có cách nói của
mình, một cách cảm nhận hồn nhiên chân thực và chính sự chân thực ấy khiến tình
u trở nên hấp dẫn và người chủ của nó càng hiện lên duyên dáng và đáng
yêu.
2.2. “Em” là người phụ nữ tha thiết, nồng nàn, da diết trong nỗi nhớ của tình
u:

“ Con sóng dưới lịng sâu/ Con sóng trên mặt nước/ Ơi con

sóng nhớ bờ/ Ngày đêm khơng ngủ được/ Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ còn
thức”(Tham khảo mục c, đề 1, dạng 1)
3. Bình luận:
- Ý kiến trên nhấn mạnh đến những cảm xúc chân thành, trong sáng, hồn nhiên và
mãnh liệt, nồng nàn, tha thiết của người phụ nữ trong tình yêu. Những cung bậc
cảm xúc, những sắc thái trong tình yêu tưởng chừng đối lập nhau nhưng thật ra lại
hài hòa, quyện chặt. Qua đó, góp phần làm nổi bật lên vẻ đẹp hình tượng nhân vật
trữ tình trong bài thơ.
- Những cảm xúc phong đó được thể hiện bằng một hình thức thơ độc đáo: thể thơ
5 chữ, hình tượng biểu tượng ẩn dụ “sóng” và “em”, nhịp điệu phong phú, sử dụng
đa dạng các biện pháp nghệ thuật, hình ảnh, ngơn ngữ thơ trong sáng giản dị.
Kết bài: Đánh giá, nâng cao
18


Đề 5. Bàn về đặc điểm “cái tôi” trong bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, có ý kiến cho
rằng: Đó là cái tôi giàu khát vọng sống, khát vọng yêu chân thành, mãnh liệt. Lại
có ý kiến khẳng định: Bài thơ đã thể hiện một cái tôi nhạy cảm, day dứt về giới

hạn của tình yêu và sự hữu hạn của kiếp người. Từ việc phân tích 4 khổ cuối bài
thơ, anh/ chị hãy bình luận những ý kiến trên.
Hướng dẫn trả lời:
Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, trích dẫn ý kiến
Thân bài:
1. Giải thích ý kiến:
– Ý kiến 1: “Cái tôi” là cái bản ngã, là tâm trạng, cảm xúc, là thế giới tâm hồn
riêng của nhà thơ trước hiện thực khách quan. Qua “cái tôi”, ta có thể thấy được
những suy nghĩ, thái độ, tư tưởng… của nhà thơ trước cuộc đời. “Khát vọng sống,
khát vọng yêu chân thành mãnh liệt”: là những mong muốn, khát khao trong cuộc
sống và tình yêu được đẩy lên đến cao độ, nồng nàn – biểu hiện của một con
người trẻ trung, say mê, đầy sức sống.
– Ý kiến 2: “Cái tôi nhạy cảm, day dứt về giới hạn của tình yêu và sự hữu hạn của
kiếp người” là cái tôi tinh tế trong cảm nhận, giàu trăn trở suy tư khi nhận ra sự
ngắn ngủi của tình yêu và sự mong manh của đời người.
2. Phân tích, chứng minh:
2.1. Cái tôi giàu khát vọng sống, khát vọng yêu chân thành, mãnh liệt. (Tham khảo
mục c, đề 2, dạng 1)
- Người phụ nữ khi yêu luôn khao khát thủy chung gắn bó dù có phải trải qua
mn
vàn khó khăn, trắc trở
- Nhà thơ còn khao khát muốn được hào nhập, được dâng hiến, được vĩnh hằng
trong biển lớn của tình yêu, của cuộc đời.
2.2. Cái tôi nhạy cảm, day dứt về giới hạn của tình yêu và sự hữu hạn của kiếp
người.(Tham khảo mục c, đề 3, dạng 1)
19


3. Bình luận:
- Cái tơi trong “Sóng” được thể hiện bằng thể thơ ngũ ngôn với nhịp thơ linh hoạt,

giọng điệu chân thành, da diết. Ngơn ngữ bình dị với thủ pháp nhân hoá, ẩn dụ,
các
cặp từ tương phản, đối lập, các điệp từ; cặp hình tượng sóng và em vừa sóng đơi,
vừa bổ sung hồ quyện vào nhau cùng diễn tả vẻ đẹp tâm hồn của cái tôi thi sĩ.
- Hai ý kiến trên đều đúng, cả hai đề cập đến những đặc điểm khác nhau của cái tôi
Xuân Quỳnh trong bài thơ Sóng. Ý kiến thứ nhất nhất mạnh đến khát vọng sống,
khát vọng yêu, ý kiến thứ hai khẳng định sự nhạy cảm, nỗi day dứt của cái tơi về
giới hạn tình u và sự hữu hạn của kiếp người.Hai ý kiến tuy khác nhau nhưng
không đối lập mà bổ sung cho nhau, hợp thành sự nhìn nhận tồn diện về cái tơi
của thi sĩ, giúp người đọc có cái nhìn sâu sắc và thấu đáo hơn về vẻ đẹp của tâm
hồn người phụ nữ trong tình yêu.
Kết bài: Đánh giá, nâng cao
Đề 6. Về tình yêu trong bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, có ý kiến cho rằng: Đó là
một tình u mang tính truyền thống, ý kiến khác lại cho rằng: là tình u mn
đời nhưng vẫn mang chất hiện đại như tình u hơm nay. Anh/ chị hãy lựa chọn
vài khổ thơ tiêu biểu làm sáng tỏ những ý kiến trên.
I. Mở bài: dẫn dắt vấn đề
II. Thân bài
1. Giải thích ý kiến:
+ “Tình u mang tính chất truyền thống như tình u mn đời” là tình yêu gắn
liền với những đặc điểm cảm xúc, tình cảm có tính quy luật. Đó là quy luật tình
cảm thường gặp trong tình u của lứa đơi như nhớ nhung, giận hờn, khao khát …
+ Tình yêu “hiện đại” là tình u đề cao cái tơi cá nhân, đề cao những cảm xúc,
khao
khát mãnh liệt vượt qua những giới hạn. Đó là cá tính mạnh mẽ của người phụ nữ
thế kỷ hai mươi bứt phá những nhỏ hẹp đời thường để đến với tình yêu rộng lớn
20