(Skkn 2023) một số kinh nghiệm về sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong giảng dạy môn gdcd giáo dục kinh tế pháp luật ở trường thpt

va
n
t
to
ng
hi
ep
kn

sk

SỞ GD & ĐT NGHỆ AN

qu

TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG

an

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

ly
do
w
nl

oa

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
d

lu

an
va
ul
nf
oi

lm

Đề tài:

nh

“MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP

at

TỔ CHỨC TRÒ CHƠI NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC

z

z

CHO HỌC SINH TRONG GIẢNG DẠY MÔN GDCD - GIÁO DỤC

gm

KINH TẾ PHÁP LUẬT Ở TRƯỜNG THPT”

om

l.c

ai
an

Lu

LĨNH VỰC: GIÁO DỤC CÔNG DÂN

n
va

ac
th

Tác giả
: Phạm Thị Huyền
Giáo viên môn : GDCD
Số điện thoại : 0904993435

Năm học 2022 – 2023
1


va
n
t
to

ng
hi
ep
kn

sk
qu
an
ly
do
w
nl
oa
d
lu
an
va

ul
nf

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
oi

lm

at

nh

Đề tài:

z

“MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP

z

ai

gm

TỔ CHỨC TRÒ CHƠI NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC

om

KINH TẾ PHÁP LUẬT Ở TRƯỜNG THPT”

l.c

CHO HỌC SINH TRONG GIẢNG DẠY MÔN GDCD - GIÁO DỤC

an

Lu
n
va

LĨNH VỰC: GIÁO DỤC CÔNG DÂN

ac
th
2


va
n
t
to
ng
hi

MỤC LỤC

ep
sk

kn

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài: .................................................................................................. 1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. ........................................................................ 2
4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 2
5. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu...................................................................... 3
6. Đóng góp của đề tài............................................................................................... 3
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .................................................................... 4
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU................. 4
1. Cơ sở lý luận ......................................................................................................... 4
1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài nghiên cứu ............................................ 4

1.2. Sự cần thiết phải phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong chương
trình mơn GDCD - GD KT& ở bậc THPT .............................................................. 6
1.3 Sử dụng phương pháp tổ chức trị chơi trong giảng dạy mơn GDCD - GD
KT&PL THPT ........................................................................................................... 7
2. Cơ sở thực tiễn .................................................................................................... 11
2.1. Thực trạng dạy học phát triển phẩm chất, năng lực thơng qua phương pháp tổ
chức trị chơi trong mơn GDCD - GDKT&PL hiện nay ở các trường THPT nói
chung. ...................................................................................................................... 11
2.2 Thực trạng của việc dạy học nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh
thông qua phương pháp tổ chức trị chơi trong dạy học mơn GDCD - GD KT&PL
ở trường THPT Lê Hồng Phong hiện nay nói riêng. .............................................. 14
II. MỘT SỐ KINH NGHIỆM SƯ PHẠM ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY
HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO HỌC SINH
THÔNG QUA PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC TRỊ CHƠI TRONG DẠY HỌC
MƠN GDCD - GD KT&PL Ở TRƯỜNG THPT ................................................... 17
1. Lựa chọn các nội dung bài học phù hợp để tổ chức dạy học bằng phương pháp tổ
chức trò chơi nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh........................... 17
2. Sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong hoạt động khởi động một số bài
trong chương trình GDCD - GD KT&PL ở trường THPT. .................................... 18
3. Sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong hoạt động hình thành kiến thức mới
ở một số bài trong chương trình GDCD - GD KT&PL ở bậc THPT. .................... 22
4. Sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong hoạt động củng cố kiến thức ở một
số bài trong chương trình GDCD - GD KT&PL ở bậc THPT. ............................... 26
5. Giáo án minh họa: sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi. ................................ 30

qu

an

ly

do

w

nl

oa

d

lu

an

va

ul
nf

oi

lm

at

nh

z

z

om

l.c

ai

gm

an

Lu

n
va

ac
th


va
n
t
to
ng

hi

III. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM: .............................. 34

3.1. Kết quả đạt được: ............................................................................................. 34
3.2. Bài học kinh nghiệm: ....................................................................................... 39
IV: KHẢO SÁT SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP
ĐỀ XUẤT................................................................................................................ 40
1.Mục đích của khảo sát. ......................................................................................... 40
2. Nội dung và phương pháp khảo sát:.................................................................... 40
3. Đối tượng khảo sát: ............................................................................................. 42
4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ... 42
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................. 49
1. Kết luận: .............................................................................................................. 49
2. Kiến nghị. ............................................................................................................ 49
3. Hướng phát triển của đề tài. ................................................................................ 50
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

ep

kn

sk

qu

an

ly

do

w

nl

oa

d

lu

an

va

ul
nf

oi

lm

at

nh
z
z
om

l.c

ai

gm
an

Lu
n
va

ac
th


va
n
t
to
ng
hi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ep
kn

sk
Từ viết tắt

Từ đầy đủ

qu

TT

an

2

GDPT

3

GDKT& PL

4

THPT

5

PPDH

Phương pháp dạy học

6

SGK

Sách giáo khoa

7

Nxb

Nhà xuất bản

8

PL

Pháp luật

ly

GDCD

oa

Giáo dục công dân

1

do

Giáo dục phổ thông

w

nl

Giáo dục kinh tế và pháp luật

d

Trung học phổ thông

lu

an

va

ul
nf
oi

lm
at

nh
z
z
om

l.c

ai

gm
an

Lu
n
va

ac
th


va
n
t
to
ng
hi

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

ep

sk

1. Lý do chọn đề tài:

kn

Phẩm chất và năng lực là hai thành phần cơ bản và là yếu tố nền tảng tạo nên
nhân cách của một con người. Do vậy trong các thời đại các chương trình giáo dục
đều được áp dụng thực hiện tuy có khác nhau về cấu trúc, phương pháp và nội
dung... nhưng đều hướng tới mục tiêu hình thành phẩm chất năng lực cho học sinh
Vì vậy. Giáo dục phổ thơng hiện nay đang chuyển từ dạy học theo hướng tiếp cận

tri thức sang định hướng tiếp cận năng lực, phát triển phẩm chất người học nhằm
phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học.

qu

an

ly

do

w

nl

oa

d

Môn GDCD - GDKT&PL ở trường THPT đã được khẳng định là mơn học có
vị trí quan trọng trong việc định hướng phát triển nhân cách của học sinh thông qua
việc cung cấp hệ thống tri thức cơ bản về các quy luật kinh tế, đường lối chính
sách của Đảng, và pháp luật của Nhà nước. Đây cũng là mơn học đóng vai trị chủ
đạo trong việc hình thành các phẩm chất năng lực cho học sinh. Vì thế, việc cung
cấp cho các em những kiến thức, kỹ năng của môn học là vô cùng cần thiết.

lu

an

va

ul
nf

oi

lm

at

nh

Đặc biệt, từ năm học 2016- 2017 đến nay, bộ môn GDCD là một trong 3 môn
thi tổ hợp xã hội được sử dụng trong kì thi THPT Quốc gia của Bộ giáo dục và
Đào tạo, đặc biệt một số trường Đại học cịn lấy điểm thi mơn GDCD để xét tuyển
đầu vào. Bởi vậy, để giúp các em học sinh học tập có hiệu quả cao, có kiến thức
vững vàng đáp ứng yêu cầu của kì thi thì buộc giáo viên phải không ngừng đổi mới
cách dạy, đổi mới cách tiếp cận của học sinh. Với việc đổi mới dạy học theo hướng
lấy học sinh làm trung tâm, không áp đặt kiến thức một chiều từ giáo viên thì việc
phát huy tối đa phẩm chất năng lực của người học là một vấn đề hết sức quan trọng
và cần thiết.

z

z

om

l.c

ai

gm

an

Lu

n
va

Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy ở nhiều trường phổ thơng nói chung và
trường THPT Lê Hồng Phong nơi tơi đang giảng dạy nói riêng, trong nhiều năm
qua học sinh vẫn tiếp thu kiến thức môn GDCD một cách khá thụ động, chủ yếu
vẫn dựa vào kiến thức giáo viên truyền đạt, chưa gắn kiến thức với thực tiễn đời
sống nên chưa phát huy được tính tích cực, chủ động của bản thân trong chiếm lĩnh
tri thức. Việc rèn luyện kỹ năng, hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh đã
được quan tâm nhưng hiệu quả chưa cao, điều đó dẫn tới việc học sinh thụ động,
lúng túng khi giải quyết những vấn đề mà thực tiễn cuộc sống đặt ra.

ac
th

Xuất phát từ thực tế trên đòi hỏi người giáo viên giảng dạy bộ môn cần phải
tăng cường đổi mới, đặc biệt phải chú tâm và kết hợp sử dụng linh hoạt, các
phương pháp, kỹ thuật và hình thức dạy học phù hợp để tiết học trở nên nhẹ nhàng,
cuốn hút, sinh động mà hiệu quả, từ đó góp phần phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh. Chính vì mong muốn tạo cho các em một tâm lý hứng khởi, chủ
động, tích cực và học tập đạt kết quả cao các chủ đề trong chương trình mơn học

GDCD - GD KT&PL, bản thân tơi mạnh dạn trình bày một số kinh nghiệm của
bản thân đã thực hiện trong thời gian qua tại trường THPT Lê Hồng Phong – Hưng
1


va
n
t
to
ng

hi

Nguyên với đề tài “Một số kinh nghiệm về sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi
nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong giảng dạy môn GDCD và
GD KT& PL ở trường THPT”

ep

kn

sk

qu

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

an

2.1. Mục tiêu nghiên cứu

ly

- Thiết kế các nội dung bài học sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi nhằm
bồi dưỡng và phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh THPT.

do

w

nl

- Vận dụng một cách phù hợp, linh hoạt và có hiệu quả phương pháp tổ chức
trò chơi trong dạy học nhằm phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng
tạo của học sinh từ đó tạo niềm vui và sự hứng thú trong học tập, góp phần nâng
cao chất lượng dạy học môn GDKT&PL - GDCD ở trường THPT.

oa

d

lu

an

va
ul
nf

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

oi

lm

- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc dạy học bằng phương pháp tổ
chức trò chơi nhằm hướng đến phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh.

at

nh

- Nghiên cứu phương pháp tổ chức trò chơi, nhằm phát triển phẩm chất, năng
lực cho học sinh trong dạy học môn GDKT&PL - GDCD ở trường THPT.

z

z

- Thiết kế mẫu giáo án dạy học bằng phương pháp tổ chức trò chơi.

gm

an

Lu

3.1 Đối tượng nghiên cứu.

om

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.

l.c

ai

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm tính hiệu quả và khả thi
của những vấn đề mà đề tài đưa ra.

n
va

- Đề tài này có thể áp dụng được với tất cả các khối lớp và trên thực tế tôi đã
áp dụng với cả 3 khối lớp mà tôi được phân công giảng dạy, kết quả mang lại rất
khả quan. Trong khuôn khổ của đề tài tôi giới hạn nghiên cứu trong các lớp 10,11
mà tôi đang giảng dạy ở trường THPT Lê Hồng Phong.
3.2 Thời gian nghiên cứu và thực nghiệm:
- Năm học 2021- 2022
- Năm học 2022- 2023
4. Phương pháp nghiên cứu
+ Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
+ Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn (Điều tra, khảo sát, thực nghiệm)
+ Phương pháp thống kê toán học

2

ac
th

- Thực nghiệm tại trường THPT Lê Hồng Phong


va
n
t
to
ng

hi

5. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu

ep

kn

cứu

sk

- Là đề tài đầu tiên của tác giả và cho đến nay chưa có cơng trình nào nghiên

qu

- Đề tài được áp dụng thực hiện tại trường THPT Lê Hồng Phong và một số
trường khác trên địa bàn huyện Hưng Nguyên.

an

ly

- Đề tài đã khai thác và trang bị cho học sinh những phương pháp, kỹ năng
trong việc hợp tác và giao tiếp từ đó giúp các em tự tin, tự chủ bộc lộ bản thân
trong học tập và cuộc sống.

do

w

nl

oa

- Đề tài đã xây dựng được các nội dung và kĩ thuật tổ chức trò chơi phù hợp
với các hoạt động học tập phù hợp để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh
trong dạy học môn GDCD - GD KT& PL THPT

d

lu

an

va
ul
nf

6. Đóng góp của đề tài

oi

lm

- Đề tài góp phần giúp học sinh nắm vũng được kiến thức mơn học từ đó sẽ
giúp các em biết vận dụng kiến thức đã học để phân tích, đánh giá, xử lý các hiện
tượng, vấn đề, tình huống trong thực tiễn cuộc sống, từ đó giúp các em có khả
năng tham gia các hoạt động phù hợp với lứa tuổi để thực hiện quyền và nghĩa vụ
của công dân.

at

nh

z

z

om

l.c

ai

gm

- Đề tài góp phần đem lại niềm vui, tạo hứng thú học tập cho học sinh. Phát
triển ở các em tính tích cực, tự lập, sáng tạo, chủ động trong học tập. Tù đó hình
thành năng lực hợp tác cho học sinh.

an

Lu
n
va

ac
th
3


va
n
t
to
ng
hi

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

ep
sk

kn

I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.

qu

1. Cơ sở lý luận

an

ly

1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài nghiên cứu

do

1.1.1 Khái niệm phương pháp tổ chức trò chơi:

w

Phương pháp tổ chức trò chơi là một trong các phương pháp dạy học tích cực
và trong thực tiễn có một số quan niệm khác nhau về phương pháp này.

nl

oa

d

lu

- Theo tác giả Đinh Văn Đức và Dương Thị Thúy Nga trong cuốn phương
pháp dạy học môn GDCD ở trường THPT: Phương pháp tổ chức trò chơi là
phương pháp dạy học trong đó giáo viên thơng qua việc tổ chức các trị chơi liên
quan đến nội dung bài học, có tác dụng phát huy tính tích cực trong nhận thức và
gây hứng thú trong học tập cho học sinh.

an

va

ul
nf

lm

oi

- Phương pháp tổ chức trò chơi là phương pháp dạy học thông qua việc tổ
chức các hoạt động cho học sinh. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được
hoạt động bằng cách tự chơi trị chơi. Trong đó mục đích của trị chơi chuyển tải
mục tiêu của bài học. Luật chơi thể hiện nội dung và phương pháp học tập, đặc biệt
là phương pháp học tập có sự hợp tác và sự tự đánh giá của người chơi.

at

nh

z

z

l.c

ai

gm

1.1.2 Khái niệm phẩm chất.

om

- Phẩm chất được ghép lại của 2 từ đó là “phẩm” và “chất”. Phẩm là tư cách.
Chất là tính cách. Như thế, phẩm chất được hiểu là tính chất bên trong của con
người. Tính chất bên trong có thể xấu hoặc tốt, tuỳ theo sự rèn luyện, định hướng
của mỗi người. Phẩm chất được xem là thước đo giá trị của con người. Không phải
ai sinh ra cũng có phẩm chất như nhau. Những phẩm chất này được xây dựng, rèn
luyện và phát triển theo thời gian.

an

Lu

n
va

- Phẩm chất được xem là những chuẩn mực hành vi làm nên giá trị của con
người. Hay nói cụ thể hơn phẩm chất là những yếu tố đạo đức, hành vi ứng xử,
những tình cảm cao quý, ý thức chấp hành thực hiện tốt các chuẩn mực của xã hội,
của pháp luật được hình thành trong một quá trình rèn luyện, giáo dục lâu dài ở
mỗi cá nhân.
1.1.3 Dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất
Qua nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm các nước phát triển, đối chiếu với
yêu cầu và điều kiện giáo dục trong nước những năm sắp tới, các nhà khoa học
4

ac

th

- Phẩm chất (giới hạn nói đến con người) có thể hiểu là bản chất, là cái làm
nên giá trị riêng của mỗi con người. Nói đến phẩm chất của một người, thường
nhìn nhận ở các góc độ như phẩm chất về chính trị, phẩm chất về đạo đức (đức) và
phẩm chất về năng lực (tài)


va
n
t
to
ng

hi

giáo dục Việt Nam đã đề xuất định hướng chuẩn đầu ra về phẩm chất và năng lực
của chương trình giáo dục trung học phổ thông những năm sắp tới. Theo đó,
chương trình dạy học định hướng năng lực hình thành cho người học các phẩm
chất cơ bản là: Yêu gia đình, quê hương, đất nước; Nhân ái, khoan dung; Trung
thực, tự trọng, chí cơng vơ tư; Tự lập, tự tin, tự chủ và có tinh thần vượt khó; Có
trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên;
Thực hiện nghĩa vụ đạo đức, tôn trọng, chấp hành kỷ luật, pháp luật.

ep

kn

sk

qu

an

ly

do
w

1.1.4 Khái niệm năng lực.

nl

Hiện nay có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm năng lực, trong đó
đáng chú ý một số quan niệm sau:

oa

d

lu

an

- Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế Thế giới (OECD) quan niệm năng
lực là khả năng đáp ứng một cách hiệu quả những yêu cầu phức hợp trong một bối
cảnh cụ thể.

va

ul
nf

oi

lm

- Tài liệu hội thảo chương trình Giáo dục phổ thơng tổng thể trong chương
trình giáo dục phổ thơng mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định: Năng lực là
sự huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như
hứng thú, niềm tin, ý chí... để thực hiện một loại công việc trong một bối cảnh
nhất định.

at

nh

z

z

om

l.c

ai

gm

- Năng lực được xem là khả năng huy động tổng hợp các kiến thức (tri thức)

kĩ năng, phẩm chất vào việc giải quyết các vấn đề diễn ra trong cuộc sống nhằm
hướng đến sự thành công ở một lĩnh vực cụ thể nào đó. Năng lực biểu hiện cụ thể
và đa dạng. Mỗi người thường có những năng lực - thế mạnh riêng. Chính vì vậy
phát huy được thế mạnh là một trong những yếu tố góp phần tạo nên những giá trị
cho cuộc sống của mỗi người

an

Lu

n
va

1.1.5 Phát triển năng lực

Năng lực được phân làm hai nhóm, năng lực chung và năng lực đặc thù.
+ Năng lực chung là năng lực cơ bản, cần thiết mà bất cứ người nào cũng có
để sống, học tập, làm việc. Đó là những năng lực mà chúng ta cần vận dụng
thường xuyên liên tục diễn ra hàng ngày trong cuộc sống.

5

ac
th

Phát triển năng lực là phát triển những khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra,
phát triển nhân cách, trong đó tính tích cực hoạt động và giao lưu của cá nhân đóng
vai trị quyết định. Phát triển sự kiên trì học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm
của bản thân trong hoạt động thực tiễn. Phát triển khả năng thực hiện thành công
hoạt động trong bối cảnh nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ

năng và phát triển các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí…
Phát triển các năng lực chung cũng như năng lực đặc thù của học sinh.


va
n
t
to
ng

hi

+ Năng lực riêng hay có thể gọi là năng lực đặc thù thường biểu hiện trên
từng lĩnh vực khác nhau, năng lực này có khả năng hình thành nên sở trường, thế
mạnh ở mỗi người.

ep

kn

sk

qu

1.1.6. Định hướng phát triển năng lực

an

Định hướng phát triển năng lực là đảm bảo hướng tới phát triển năng lực cho
người học thông qua nội dung giáo dục với những kỹ năng, kiến thức cơ bản, hiện

đại và thiết thực; giáo dục hài hòa đức, trí, thể, mỹ ; chú trọng vào việc thực hành,
vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã được trang bị trong quá trình học tập để giải
quyết các vấn đề phát sinh trong học tập và đời sống hàng ngày. Thơng qua hình
thức tổ chức giáo dục và các phương pháp dạy học nhằm phát huy tiềm năng và
tính chủ động của mỗi học sinh. Đồng thời có những phương pháp đánh giá phù
hợp với mục tiêu dạy học đặt ra. Định hướng nhằm phát triển tối đa tiềm năng vốn
có của từng đối tượng học sinh khác nhau, dựa trên các đặc điểm tâm - sinh lí, nhu
cầu, khả năng, hứng thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của từng học sinh.
Giúp học sinh phát triển khả năng huy động tổng hợp các kỹ năng, kiến thức...
thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết một cách hiệu quả nhất các vấn đề
xảy ra trong học tập và trong thực tiễn đời sống hàng ngày. Vì vậy định hướng
phát triển năng lực cho học sinh được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri
thức và rèn luyện kỹ năng trong các tiết học, bài học cụ thể.

ly

do

w

nl

oa

d

lu

an

va

ul
nf

oi

lm

at

nh

z

z

ai

gm

1.1.7. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực

om

l.c

Dạy học theo định hướng hướng phát triển năng lực là mơ hình dạy học
hướng tới mục tiêu phát triển tối đa phẩm chất và năng lực của người học thông
qua cách thức tổ chức các hoạt động học tập một cách độc lập, tích cực, sáng tạo

của học sinh dưới sự tổ chức, hướng dẫn và hỗ trợ phù hợp,hợp lý của giáo viên.
Trong cách thức dạy học này, người học có thể thể hiện sự tiến bộ bằng cách
chứng minh năng lực của mình. Điều đó có nghĩa là người học phải chứng minh
mức độ nắm vững và làm chủ các kiến thức và kỹ năng (được gọi là năng lực); huy
động tổng hợp mọi nguồn lực (kinh nghiệm, kiến thức, kĩ năng, hứng thú, niềm tin,
ý chí,…) của bản thân vào trong một môn học, tiết học hay một hoàn cảnh nhất
định, theo khả năng riêng của bản thân mình.

an

Lu

n
va

Chương trình giáo dục theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực ngày
nay trở thành xu hướng giáo dục quốc tế và đã khẳng định vai trò rất quan trọng
của nó. Dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất năng lực sẽ thực hiện được
mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất, nhân cách của học sinh, giúp học sinh
đối mặt và giải quyết được các tình huống đa dạng, phức tạp mà cuộc sống đặt ra.
Dạy học chú trọng phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh là vô cùng cần
thiết bởi các em là thế hệ trẻ là những chủ nhân tương lai của đất nước, năng lực
6

ac
th

1.2. Sự cần thiết phải phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong
chương trình môn GDCD - GD KT&PL ở bậc THPT

va
n
t
to
ng

hi

các em có được khơng chỉ giúp các em sống bản lĩnh, tự tin, quyết đốn, năng
động để thành cơng trong cuộc sống mà cịn góp phần thúc đẩy sự phát triển của
toàn xã hội. Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước đang bước vào thời kì hội nhập
quốc tế sâu, rộng bên cạnh việc phải đáp ứng những yêu cầu phức tạp mà cuộc
sống đặt ra các em còn phải chịu sự tác động của nhiều yếu tố cả tích cực lẫn tiêu
cực. Nếu khơng có những phẩm chất năng lực cần thiết các em sẽ dễ buông xi,
phó mặc và bị động trước những tình huống, u cầu, thử thách của cuộc sống

ep

kn

sk

qu

an

ly

do

w

Bởi vậy trong chương trình giáo dục phổ thơng đặc biêt chương trình giáo dục
phổ thông 2018 cùng với các môn học khác môn GDCD - GD KT&PL là mơn học
góp phần quan trọng trong việc hình thành cho học sinh những năng lực phẩm chất
tốt đẹp của người công dân trong thời đại mới. Song với đặc thù tri thức của bộ
môn GDCD - GDKT&PL đã trực tiếp hình thành cho học sinh thế giới quan khoa
học, nhân sinh quan tiên tiến và trong sáng, trực tiếp hình thành niềm tin, lý tưởng,
và hiểu biết, vận dụng các quy luật kinh tế cũng như ý thức tuân thủ, thực hiện
pháp luật cho các thế hệ cơng dân của đất nước Việt Nam. Điều đó cho thấy môn
GDCD - GDKT& PL là môn học giữ vai trò chủ chốt trong việc giáo dục cho học
sinh ý thức và hành vi, góp phần hình thành và phát triển ở học sinh những phẩm
chất và năng lực cần thiết của người công dân trong một xã hội mới: Xã hội công
bằng - Dân chủ - Văn minh.

nl

oa

d

lu

an

va

ul
nf

oi

lm

at

nh

z

z

1.3 Sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong giảng dạy môn GDCD - GD
KT&PL THPT

ai

gm

1.3.1.1. Bản chất của phương pháp tổ chức trò chơi.

om

l.c

1.3.1 Một số vấn đề về phương pháp tổ chức trò chơi trong dạy học.

an

Lu

Bản chất của phương pháp tổ chức trò chơi trong học tập là dạy học thông qua
việc tổ chức hoạt động cho học sinh. Dưới sự hướng dẫn của GV, HS được hoạt
động bằng cách tự chơi trị chơi trong đó mục đích của trị chơi chuyển tải mục tiêu
của bài học. Luật chơi (cách chơi) thể hiện nội dung và phương pháp học, đặc biệt
là phương pháp học tập có sự hợp tác và sự tự đánh giá

n
va

Sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong học tập để khởi động bài học;
hình thành kiến thức, kỹ năng mới hoặc củng cố kiến thức, kỹ năng đã học đều có
thể được. Trong thực tế dạy học, GV phải căn cứ vào nội dung bài học, mục tiêu
tiết học để lựa chọn tổ chức trò chơi học tập phù hợp với từng hoạt động cụ thể để
đạt được mục tiêu và tạo hứng thú học tập cho học sinh trong giờ học.
7

ac
th

Tổ chức trị chơi là phương pháp dạy học có hiệu quả để thu hút sự tham gia
của học sinh. Trong cuộc chơi, mọi học sinh đều bình đẳng, đều cố gắng thể hiện
mình. Vì vậy tổ chức trị chơi khơng chỉ là biện pháp dạy học nhằm tăng hứng thú
học tập cho học sinh mà còn nâng cao sự chú ý, thay đổi trạng thái tâm lý mệt mỏi
trong quá trình nhận thức và cịn là biện pháp rèn luyện kĩ năng ứng xử, giao tiếp,
từ đó củng cố và phát triển khả năng tự tin của các em trong học tập, trong hoạt
động xã hội.

va
n
t
to
ng

hi

1.3.1.2. Ưu, nhược điểm của phương pháp tổ chức trò chơi.

ep

sk

* Ưu điểm:

kn

+ Tạo sự hứng thú, huy động được sự tham gia của nhiều học sinh, bầu khơng
khí của lớp học tích cực vui tươi đồn kết, giải tỏa được áp lực của tiết học.

qu

an

+ Giúp học sinh khắc sâu được kiến thức theo phương châm học mà chơi,
chơi mà học.

ly

do

w

+ Giáo viên có thể nắm bắt, kiểm tra được mức độ nhận thức, kiến thức của
các em học sinh để bổ sung kịp thời

nl

oa

d

+ Trò chơi học tập là một hình thức học tập bằng hoạt động rất hấp dẫn HS
nên duy trì tốt hơn sự chú ý của các em với bài học.

lu

an

va

+ Trò chơi làm thay đổi hình thức học tập chỉ bằng hoạt động trí tuệ, do đó
giảm tính chất căng thẳng của giờ học, nhất là các giờ học kiến thức lý thuyết mới.

ul
nf

oi

lm

+ Trị chơi có nhiều học sinh tham gia sẽ tạo cơ hội rèn luyện kỹ năng học tập
hợp tác cho học sinh, giúp học sinh được rèn kĩ năng phản ứng nhanh và các giác
quan nhanh bén hơn.

at

nh

z

+ Góp phần hình thành, rèn luyện các phẩm chất đạo đức, phát triển năng lực
cho học sinh.

z

ai

gm

* Nhược điểm:

om

l.c

+ Học sinh nhiều lúc quá khích (háo thắng), chơi gian lận, người thua buồn,
giận hờn,...

n
va

+ Lớp học sôi nổi quá dễ làm ảnh hưởng đến các lớp bên cạnh.

an

Lu

+ Học sinh dễ sa đà vào việc chơi mà ít chú ý đến tính chất học tập của các trị chơi

1.3.1.3: Quy trình thực hiện phương pháp tổ chức trò chơi
Bước 1: Giáo viên xác định mục tiêu và đối tượng dạy học. Lựa chọn trò chơi
phù hợp, thiết kế trò chơi.
Bước 2: Giáo viên giới thiệu tên trị chơi và mục đích của trò chơi. Phổ biến
luật chơi, hướng dẫn học sinh cách chơi, tổ chức cho học sinh tham gia trò chơi,
quy định số học sinh tham gia, số đội tham gia, giám khảo...
Bước 3: Học sinh thực hiện trò chơi
Bước 4: Nhận xét trị chơi. Cơng bố kết quả của từng đội chơi, hoặc các cá
nhân tham gia trò chơi.
1.3.1.4: Một số lưu ý khi sử dụng phương pháp tổ chức trị chơi
8

ac
th

+ Cơng tác chuẩn bị của giáo viên địi hỏi nhiều về trí tuệ, mất nhiều thời
gian, cơng sức,

va
n
t
to
ng

hi

- Biết rõ mục đích của trị chơi như: chơi để khởi động giới triệu bài, để thư
giãn hay để chuyển tải, củng cố kiến thức. vì vậy mục đích của trò chơi phải thể
hiện được mục tiêu, nội dung của hoạt động.

ep

kn

sk

qu

- Biết được quy tắc trò chơi và tôn trọng luật chơi.

an

- Luật chơi phải đơn giản, dễ tổ chức, dễ thực hiện

ly

- Hình thức chơi đa dạng giúp học sinh được thay đổi các hình thức học tập
trên lớp giúp học sinh có cơ hội kết hợp trí lực và thể lực

do

w

nl

- Cần thiết kế các trị chơi có nhiều học sinh được tham gia để giúp các em
được hợp tác và học tập cùng nhau

oa

d

lu

- Các phương tiện để thực hiện trò chơi cần đơn giản, dễ làm, dễ tìm kiếm tại chỗ

an

va

- Tổ chức trị chơi với thời gian phù hợp để vừa làm cho học sinh hứng thú
học tập vừa hướng cho học sinh tiếp tục tập trung vào các nội dung khác của tiết
học một cách có hiệu quả.

ul
nf

lm

oi

- Sau khi chơi, GV cần tổng kết nói rõ HS đã học được gì thơng qua trị chơi.

nh

at

- Khi tổ chức trị chơi người giáo viên phải khéo léo, linh hoạt, điều khiển
trò chơi sao cho đạt được mục đích đặt ra.

z

z

- Khi thiết kế trò chơi giáo viên phải đảm bảo được sự cô đọng, dễ chơi dễ
thực hiện nhưng vẫn đảm bảo được nội dung kiến thức cần chuyển tải

ai

gm

om

l.c

1.3.1.5. Một số trò chơi giáo viên thường sử dụng trong dạy học mơn GDCD GDKT&PL

n

va

- Trị chơi: Ơ chữ bí ẩn

an

- Trị chơi: Ai nhanh hơn

Lu

- Trò chơi : Tiếp Sức

ac
th

- Trò chơi: Phản ứng nhanh
- Trị chơi: Mảnh ghép bí mật
- Trò chơi: Hỏi nhanh đáp gọn
- Trò chơi : Đối mặt
- Trị chơi : Đuổi hình bắt chữ
1.3.2 Tác dụng của việc sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong giảng dạy
môn GDCD - GD KT&PL ở trường THPT
- Bộ môn GDCD - GDKT&PL trong nhà trường THPT là một trong những
bộ mơn có số tiết dạy ít, một tuần một tiết trên một lớp môn GDCD, hai tiết trên
một lớp môn GD KT& PL, nhưng kiến thức dài, khó, trừu tượng, độ khái qt tổng
hợp cao. Chính vì vậy, việc dạy môn GDCD - GDKT&PL cũng gặp nhiều khó
khăn. Để giờ dạy có hiệu quả thì cả người dạy và người học đều phải tập trung cao
9

va
n
t
to
ng

hi

độ, chuẩn bị kĩ nếu không sẽ không đủ thời gian. Bởi vậy phương pháp tổ chức trò
chơi được xem là một phương pháp dạy học tích cực giúp học sinh chủ động chiếm
lĩnh kiến thức môn học. Thực tế ở trường phổ thơng cho thấy, học sinh có xu
hướng ngại học mơn GDCD - GD KT& PL thậm chí cịn coi đây là mơn phụ,
khơng quan trọng, đặc trưng mơn học phải ghi chép nhiều, trừu tượng, khó nhớ.
Các em thường học bài nào biết bài đó, học phần sau không biết liên hệ với phần
trước, không biết hệ thống kiến thức, liên kết kiến thức với nhau, không biết vận
dụng kiến thức đã học trước vào bài học sau và thực tiễn đời sống. Do đó việc sử
dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong dạy và học, sẽ giúp học sinh học được
phương pháp học, tăng tính độc lập, chủ động, sáng tạo và phát triển tư duy.

ep

kn

sk

qu

an

ly

do

w

nl

oa

d

lu

- Phương pháp tổ chức trò chơi giúp học sinh học tập tích cực, chủ động.
Việc học sinh được tham gia trực tiếp vào các trị chơi có ưu điểm là phát huy tối
đa tính năng động, sáng tạo của học sinh, các em tự do thể hiện bản thân mình thể
hiện cách hiểu, cách trình bày kiến thức liên quan đến môn học của từng học sinh

an

va

ul
nf

oi

lm

- Phương pháp tổ chức trị chơi trong dạy học mơn GDCD - GDKT&PL

giúp học sinh liên hệ kiến thức bộ môn với thực tiễn cuộc sống và từ đó khắc sâu
kiến thức rất hiệu quả. Điều này sẽ khắc phục hiện trạng thường thấy trong mơn
GDCD; thầy đọc - trị chép. Đồng thời rèn luyện khả năng khái quát kiến thức bài
học bằng những từ khóa quan trọng. Đây vẫn là khâu trọng yếu trong q trình học
tập mơn GDCD hiện nay.

at

nh

z

z

gm

om

l.c

ai

- Không chỉ đối với môn GDCD - GDKT& PL mà tất cả các môn học khác
nhất là các môn khoa học xã hội thì việc dạy học sử dụng Phương pháp tổ chức trị
chơi có tác dụng quan trọng trong q trình đổi mới PPDH ở trường THPT góp
phần tạo hứng thú học tập cho học sinh, nâng cao chất lượng hiệu quả giờ dạy. Vì
vậy phương pháp tổ chức trò chơi làm phong phú thêm phương pháp dạy học cho
giáo viên, góp phần tích cực vào xu thế đổi mới PPDH. PPDH tổ chức trò chơi là
một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Một
PPDH khoa học, phù hợp sẽ tạo điều kiện để GV và HS phát huy hết khả năng của

mình trong việc truyền đạt, lĩnh hội kiến thức và phát triển tư duy, đồng thời tạo
nên sự hứng thú, say mê và sáng tạo của HS. Trong khi đó hiện nay ở trường phổ
thơng khơng ít giáo viên cịn nặng về phương pháp thuyết trình, vì vậy đã làm mất
đi một hình thái mới của tư duy đó là tư duy sáng tạo. Tư duy sáng tạo tập trung
vào khám phá các ý tưởng, phát triển thành nhiều giải pháp, tìm ra những phương
án trả lời đúng thay vì chỉ có một phương án. Phương pháp tổ chức trị chơi có khả
năng kích thích tư duy sáng tạo của người học (sáng tạo trong giải quyết tình
huống, sáng tạo trong hoạt động nhóm, sáng tạo trong thể hiện bản thân...). Do vậy
phương pháp tổ chức trị chơi có thể kết hợp với các phương pháp dạy học khác để
làm cho tiết học sinh động, hứng khởi và hiệu quả.

an

Lu

n
va

10

ac
th

- Phương pháp tổ chức trò chơi giúp cho học sinh học mà chơi, chơi mà học.
Trò chơi học tập là con đường thuận lợi để HS khắc sâu kiến thức khi học, đem lại


va
n
t

to
ng

hi

cho HS cơ hội được sử dụng các kiến thức kỹ năng mà các em được lĩnh hội và rèn
luyện. HS tiếp thu tự giác và được củng cố và hệ thống hóa kiến thức.

ep

sk

kn

- Phương pháp tổ chức trị chơi có tác dụng to lớn trong việc tạo hứng thú và
động cơ học tập cho học sinh. Với chủ trương đổi mới phương pháp dạy học là học
sinh tích cực chủ động tìm kiếm kiến thức, vì vậy mục tiêu giáo dục sẽ thay đổi
theo các bước: Thái độ, hứng thú - Kĩ năng - Tri thức. Hứng thú có vai trị quan
trọng trong nâng cao tính tích cực, làm tăng hiệu quả nhận thức. Phương pháp tổ
chức trò chơi mang lại hứng thú trong học tập cho học sinh vì trong q trình thực
hiện trị chơi, học sinh được trao đổi giao lưu với thầy cô, bạn bè, được thể hiện
năng khiếu, thể hiện mình trước đám đơng hịa mình vào khơng khí lớp học sơi
nổi, thoải mái, thân thiện, hấp dẫn.

qu

an

ly

do

w

nl

oa

d

lu

an

va

- Phương pháp tổ chức trò chơi còn tác dụng giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh như kĩ năng giao tiếp, kĩ năng giải quyết tình huống...Từ đó giúp HS biết cách
giao tiếp, ửng xử với bạn bè cùng trang lứa và những người xung quanh. Thơng
qua hoạt động tham gia vào các trị chơi HS thể hiện nhận thức, thái độ của bản
thân và từ đó HS bộc lộ khả năng giao tiếp, tự giải quyết vấn đề, các tình huống
trong cuộc sống... HS tự tin khi đứng trước đám đơng và thấy mình cần cố gắng
hơn khi nhận được sự khen ngợi từ mọi người

ul
nf

oi

lm

at

nh

z

z

- Phương pháp tổ chức trị chơi có thể sử dụng được với bất kì điều kiện cơ
sở vật chất nào ở các trường THPT hiện nay. Người dạy và người học có thể tổ
chức trị chơi trên giấy, bìa, bảng phụ.

l.c

ai

gm

om

2. Cơ sở thực tiễn

an

Lu

2.1. Thực trạng dạy học phát triển phẩm chất, năng lực thông qua phương
pháp tổ chức trị chơi trong mơn GDCD - GDKT&PL hiện nay ở các trường
THPT nói chung.

n
va

Để hiểu rõ hơn thực trạng về dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất,
năng lực học sinh thơng qua phương pháp tổ chức trị chơi ở các trường THPT nói
chung tơi đã tiến hành khảo sát bằng phương pháp lập biểu mẫu bằng google biểu
mẫu ( khảo sát ý kiến của giáo viên hiện
đang giảng dạy môn GDCD - GDKT&PL tại các trường THPT trên địa bàn của
Huyện Hưng Nguyên và Thành Phố Vinh từ đó có cách tiếp cận giảng dạy cho phù
hợp để hình thành phẩm chất và phát triển các năng lực cho học sinh tốt nhất.
Phiếu khảo sát xin ý kiến của giáo viên GDCD - GDKT&PL
Câu 1: Theo hầy (cơ) việc dạy học theo định hướng hình thành các phẩm chất, phát
triển năng lực cho học sinh là cần thiết hay khơng?
a. Rất cần thiết

b. Cần thiết

c. ít cần thiết

d. Không cần thiết
11

ac
th

2.1.1 Thuận lợi.


va

n
t
to
ng

hi

Câu 2. Theo thầy (cô) việc dạy, học theo định hướng hình thành và phát triển phẩm
chất, năng lực cho học sinh thường gặp những khó khăn gì về phía học sinh?

ep

sk

kn

a. Trình độ khơng đồng đều giữa các em

qu

b. Khơng hứng thú với mơn học

an

c. Chưa tích cực tham gia hoạt động

ly

do

d. Tâm lý học sinh đang xem thường môn phụ.

w

Câu 3. Theo thầy (cô) việc dạy, học theo định hướng hình thành và phát triển phẩm
chất, năng lực cho học sinh thường gặp những khó khăn gì về phía giáo viên?

nl

oa

d

a. Thiếu kinh nghiệm, thiếu phương tiện dạy học

lu

an

b. Kết hợp sử dụng phương pháp chưa phù hợp

ul
nf
lm

d. Học sinh khơng hợp tác

va

c. Chưa có tài liệu hướng dẫn

oi

Câu 4: Nội dung chương trình giáo dục phổ thơng mới có những thuận lợi và khó
khăn gì đối với thầy (cơ) trong q trình dạy học theo định hướng hình thành, phát
triển phẩm chất và năng lực cho học sinh?

at

nh

z
z

a. Lượng kiến thức ở mỗi tiết học còn khá nặng

gm
ai

b. sĩ số lớp học đông
d. Học sinh chưa chú tâm vào việc học.

om

l.c

c. Cơ sở vật chất còn thiếu

Lu

an

Câu 5. Trong q trình dạy học Thầy (cơ) đã áp dụng phương pháp tổ chức trò
chơi?
c. Thỉnh thoảng áp dụng

d. Chưa áp dụng

ac
th

b. Áp dụng ở một số bài

n
va

a. Áp dụng thường xuyên

Câu 6. Khi dạy học bằng phương pháp tổ chức trị chơi thầy (cơ) thấy tiết học
mang lại hiệu quả đối với mục tiêu hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực
cho học sinh như thế nào
a. Rất hiệu quả

b. Hiệu quả

c. Ít hiệu quả

d. Khơng hiệu quả

Kết quả khảo sát như sau:

12


va
n
t
to
ng
hi

1

2

3

4

5

6

95,8%

79,2%

29,2%

75%

79,2%

75%

8,3%

45,8%

8,3%

20,8

25%

12,5%

25%

16,7%

0

0

0

0

0

0

0

Câu

ep

Đ.án

kn

4,2%

qu

b

sk

a

c

an

d

0

0

ly
do

w

nl

- Bảng kết quả khảo sát cho thấy: Các giáo viên đồng môn được hỏi đều cho
rằng việc dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất
cho học sinh là rất cần thiết (95,8% GV lựa chọn). Bởi vậy trong q trình dạy học
bộ mơn GDCD - GDKT&PL hầu hết các giáo viên đã lựa chọn sử dụng phương
pháp tổ chức trò chơi trong một số bài học, tiết học ( 79,2%) và có (20,8%) GV sử
dụng phương pháp này thường xuyên. Trong quá trình giảng dạy khơng có GV nào
chưa áp dụng phương pháp tổ chức trị chơi. Vì vậy khi được hỏi các GV đều cho
răng tổ chức trò chơi là một trong những phương pháp dạy học tích cực mang lại
kết quả dạy học rất cao (75%) và ( 25%) GV cho rằng đạt hiệu quả.
Để đáp ứng yêu cầu của việc thực hiện đổi mới trong giáo dục, hiện nay ở hầu
khắp các trường THPT đã và đang tiến hành đổi mới PPDH. Đặc biệt riêng đối với
bộ môn GDCD - GDKT&PL đã, đang luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao
và đầy tâm huyết của chuyên viên bộ mơn vì thế hiện nay tại các cụm trường đội
ngũ cốt cán của bộ môn GDCD - GDKT& PL đã thành lập được các cụm chuyên
môn liên trường để sinh hoạt chuyên môn thường kỳ theo hướng nghiên cứu bài
học đã đem lại nhiều bài học, kinh nghiệm thực tiễn bổ ích như cụm chun mơn
Vinh – Hưng Ngun; cụm Nghi Lộc - Cửa Lò; cụm Diễn Châu; cụm Quỳnh Lưu;
cụm Yên Thành... Bên cạnh đó ban giám hiệu các trường cũng ln tạo điều kiện
thuận lợi để nhóm mơn có điều kiện tham gia các buổi sinh hoạt chung của cụm
cũng như quan tâm tạo điều kiện để giáo viên của nhà trường tổ chức thực dạy các

tiết dạy minh họa tại trường.
- Môn GDCD - GDKT&PL ở bậc THPT là mơn học có nhiều điều kiện để
dạy học hướng đến phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh thông qua các
phương pháp, phương tiện, kĩ thuật dạy học tích cực, thơng qua các hoạt động học
tập tích cực. Bởi vậy hầu hết các giáo viên của bộ mơn đều rất tích cực tổ chức dạy
học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh, quá trình thiết kế
bài học, quá trình thực hiện bài giảng trên lớp tất cả các giáo viên đều đã sử dụng
các phương pháp, phương tiện, kĩ thuật, dạy học tích cực để hướng đến mục tiêu
này.
- Dạy học phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh thông qua một số
phương pháp dạy học tích cực như phương pháp tổ chức trò chơi đã được hầu hết
các giáo viên lựa chọn thực hiện, có những hiểu biết cơ bản và khẳng định đây là
cách thức tổ chức các hoạt động giáo dục mang lại nhiều hiệu quả.
- Đội ngũ giáo viên giảng dạy bộ môn GDCD - GDKT & PL có trình độ chun
mơn vững vàng, nhiệt huyết, ham học hỏi, sáng tạo và rất trách nhiệm với nghề.

oa

d

lu

an

va

ul
nf

oi

lm

at

nh

z

z

om

l.c

ai

gm

an

Lu

n
va

ac
th

13

va
n
t
to
ng

hi

- Hiện nay tại các trường THPT cơ sở vật chất khang trang, các phương tiện
thiết bị phục vụ cho hoạt động dạy và học về cơ bản được trang bị đầy đủ như: Tại
các lớp học đều có tivi màn hình lớn, có mạng Internet tốc độ cao...phục vụ hữu
ích cho giáo viên sử dụng các phương pháp dạy học tích cực và mang lại hiệu quả.

ep

kn

sk

qu
an

2.1.2 Khó khăn.

ly

- Qua khảo sát trên cho thấy phong trào đổi mới PPDH đã thu được nhiều kết
quả rất tích cực. Nhưng bên cạnh những giáo viên nghiêm túc, tâm huyết với nghề,

năng động, mạnh dạn tìm tịi, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực thì cịn
một số giáo viên chưa chịu đổi mới phương pháp dạy học. Phương pháp chủ đạo
trong dạy học vẫn là diễn giảng, thuyết trình; vẫn còn hiện tượng “đọc – chép”
trong các giờ dạy; giáo viên vẫn ôm đồm kiến thức, làm việc quá nhiều mà chưa
tạo điều kiện, chưa hướng dẫn và khích lệ học sinh làm việc, hay nói cách khác,
học sinh vẫn cịn thụ động trong q trình tiếp nhận kiến thức.

do

w

nl

oa

d

lu

an

va

ul
nf

oi

lm

- Hơn nữa, đa phần học sinh đều quen với tâm lý “đọc – chép” nên ngại và
lười trong tư duy và chưa thực sự tích cực tham gia vào các hoạt động học tập tích
cực. Cách học truyền thống của các em từ trước đến nay chủ yếu là ghi chép đầy
đủ bài vở, về nhà mang ra “học thuộc lòng”, đến lớp “trả bài” cho giáo viên. Bởi
vậy, trong nhận thức của một bộ phận khơng ít các em đây là môn học khô khan,
kiến thức nhiều và rất nặng nề. Hầu hết các em HS vẫn xem học môn GDCD GDKT& PL là môn phụ nên chất lượng bộ môn chưa cao.

at

nh

z

z

ai

gm

om

l.c

- Cách thức tổ chức phối hợp các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực, tổ
chức các hoạt động dạy học cho học sinh còn tồn tại nhiều hạn chế. Một số giáo
viên đã thừa nhận trong q trình thực hiện họ đơi lúc cịn đang lúng túng, cách tổ
chức cịn mang tính hình thức, những năng lực cần hình thành cho học sinh sau
mỗi bài học chưa thu được kết quả rõ ràng.

an

Lu

n
va

- Đối với bộ môn GDCD - GDKT&PL việc lựa chọn phối kết hợp sử dụng
phương pháp, phương tiện dạy học như thế nào cho phù hợp với nội dung bài học
và đối tượng học sinh là do năng lực của giáo viên, tài liệu tham khảo và các đầu
sách phục vụ cho bộ mơn rất ít. Điều này đã làm cho q trình soạn giảng của giáo
viên gặp nhiều khó khăn.
2.2 Thực trạng của việc dạy học nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho
học sinh thông qua phương pháp tổ chức trị chơi trong dạy học mơn GDCD GD KT&PL ở trường THPT Lê Hồng Phong hiện nay nói riêng.
14

ac
th

- Lượng kiến thức của bộ môn ở mỗi tiết học cịn khá nặng. Bên cạnh đó
trong một lớp học sĩ số lớp khá đơng. Trình độ, khả năng nhận thức, độ nhanh
nhạy khả năng tham gia vào các hoạt động tập thể của các em không đồng đều làm
cho việc dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh
bằng phương pháp dạy học tích cực gặp khơng ít khó khăn.


va
n
t
to
ng

hi

Để hiểu rõ hơn thực trạng về dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất,
năng lực học sinh thông qua phương pháp tổ chức trò chơi tại trường THPT Lê
Hồng Phong – Hưng Nguyên. Tôi đã tiến hành lập biểu mẫu khảo sát trên hệ thống

ep

kn

sk

qu

( khảo sát ý kiến của học sinh hiện
đang học tập tại trường để từ đó có cách tiếp cận giảng dạy cho phù hợp để hình
thành phẩm chất và phát triển các năng lực cho học sinh tốt nhất.

an

ly

do

Phiếu khảo sát ý kiến của học sinh trường THPT Lê Hồng Phong

w

Câu 1: Ở trường em GV sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong dạy học môn

GDCD - GDKT, PL diễn ra như thế nào?

nl

oa

d

b. Thỉnh thoảng
d. Chưa bao giờ

lu

a. Thường xuyên
b. Ở một số tiết học

an

va

ul
nf

Câu 2: Em thích được tham gia học tập bằng phương pháp tổ chức trò chơi khơng?
a. Rất thích
c. Bình thường

oi

lm

b. Thích
d. Khơng thích

at

nh

Câu 3: Được học tập bằng phương pháp tổ chức trò chơi mang lại cho em những
kỹ năng nào?

z

b. Kỹ năng giao tiếp
d. Các kỹ năng khác

z
ai

gm

a. Kỹ năng hợp tác
d. Kỹ năng giải quyết vấn đề

om

l.c

Câu 4: Qua các tiết học bằng phương pháp tổ chức trò chơi đã mang lại cho em
những năng lực nào?

b. Năng lực tư duy và sáng tạo

c. Năng lực điều chỉnh hành vi

d. Năng lực tham gia các hoạt động xã hội

an

Lu

a. Năng lực giao tiếp và hợp tác

n
va

a. Rất khả quan .

b. Khả quan

c. Ít khả quan.

d. Không khả quan

Kết quả khảo sát như sau:
1

2

3

4

5

A

35,6%

39%

49,2%

39%

52,5%

B

57,6%

61%

33,9%

37,3%

40,7%

C

6,8%

0

16,9%

16,9%

6,8%

D

0

0

0

6,8%

0

Đ.án

Câu

15

ac
th

Câu 5: Hiệu quả học tập khi giáo viên sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi như
thế nào?


va
n
t
to
ng

hi

Bảng kết quả khảo sát cho thấy ở trường tôi học sinh đã được học tập bằng
phương pháp tổ chức trò chơi ở một số tiết học (57,6%) và khi được học tập bằng
phương pháp tổ chức trò chơi các em thấy thích chiếm tỉ lệ (61%) và (39%) các em
tỏ ra rất thích. Thơng qua phương pháp tổ chức trị chơi đã giúp các em hình thành
và phát triển kỹ năng giao tiếp (33,9%), Kỹ năng hợp tác (49,2%), kỹ năng giải
quyết vấn đề (16,9%). Như vậy qua phương pháp tổ chức trò chơi đã giúp các em
phát triển các kỹ năng rất cơ bản. Vì vậy các em thấy giờ học được tham gia các
trò chơi do giáo viên tổ chức và hướng dẫn mang lại cho hiệu quả học tập rất khả
quan (52,5%)

ep

kn

sk

qu

an

ly

do

w

nl

oa

Thực trạng trên cho thấy rõ trong những năm qua Trường THPT Lê Hồng
Phong là trường có tỷ lệ học sinh đậu tốt nghiệp tương đối cao so với cả tỉnh.
Trong đó phải kể đến đóng góp to lớn về chất lượng của mơn GDCD. So với chất
lượng các bộ mơn khác thì kết quả thi tốt nghiệp của môn GDCD ở trường THPT
Lê Hồng Phong tương đối cao. Tuy nhiên, so với kết quả của cả tỉnh nói chung thì
vẫn đang ở mức khá. Bởi thế tôi luôn học hỏi kinh nghiệm của các trường bạn để
tiếp tục nâng cao chất lượng dạy và học môn GDCD - GD KT& PL ở trường tôi để
kết quả học tập của bộ môn ngày càng tốt hơn.

d

lu

an

va

ul
nf

oi

lm

nh

at

Tại Trường THPT Lê Hồng Phong nhóm mơn GDCD - GDKT&PL luôn
được sự quan tâm sát sao của chuyên môn nhà trường, sự giúp đỡ của các giáo
viên bộ môn giàu kinh nghiệm của các trường bạn (đặc biệt là cụm chun mơn
Vinh – Hưng Ngun), nhóm GV bộ mơn GDCD - GDKT&PL của nhà trường đã
có điều kiện được giao lưu học hỏi, trao đổi kinh nghiệm thường xuyên để tìm ra
điểm mạnh, điểm hạn chế, yếu kém về phương pháp giảng dạy. Qua đó, nhóm bộ
mơn đã đầu tư nhiều thời gian và công sức để thiết kế những hoạt động dạy học
phù hợp với đối tượng học sinh nên đã tạo được hứng thú cho học sinh trong quá
trình học tập, khiến các em hào hứng, vui vẻ mỗi khi đến giờ học môn GDCD GD KT&PL.

z

z

om

l.c

ai

gm

an

Lu

n
va

Tại trường tơi nhóm giáo viên bộ mơn đã tổ chức khá thường xuyên các tiết
học sử dụng phối kết hợp nhiều phương pháp dạy học tích cực kết hợp với phương
pháp tổ chức trò chơi. Khi được học tập bằng phương pháp này học sinh tỏ ra rất
thích, vì vậy các em hăng hái nhiệt tình tham gia vào các trị chơi, làm cho tiết học
trở nên sơi nổi, hào hứng. Qua đó góp phần hình thành và phát triển ở các em
những năng lực phẩm chất cơ bản như; kỹ năng hợp tác, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng
giải quyết vấn đề...
Năng lực điều chỉnh hành vi, năng lực tham gia các hoạt động xã hội, năng
lực giao tiếp và hợp tác... Do vậy hầu hết các em được hỏi nhận thấy rằng ở những
16

ac
th

Cơ sở vật chất của nhà trường được trang bị khá đầy đủ, tại các lớp học các
phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại được trang bị đầy đủ như ti vi, máy chiếu,
mạng internet... thuận lợi cho việc tổ chức dạy và học của giáo viên học sinh


va

n
t
to
ng

hi

giờ học mà các em được tham gia học tập bằng phương pháp tổ chức trò chơi đều
mang lại hiệu quả rất tôt và tốt

ep

sk

kn

Từ thực tiễn giảng dạy tại trường trong những năm qua bản thân tôi thiết nghĩ
cần thiết và cấp bách phải đổi mới phương pháp và hình thức dạy học mơn GDCD
- GDKT&PL. Đặc biệt cần tích cực tổ chức các hoạt động trải nghiệm, tổ chức các
trò chơi,... quan trọng là phải đổi mới để tạo khơng khí sơi nổi, tạo hứng thú cho các
em ngay trong 45 phút lên lớp. Để thực hiện được điều này, trong mỗi tiết dạy môn
GDCD - GDKT&PL, tôi luôn tạo cho các em một sự tiếp cận môn học một cách
mới mẻ, tìm hiểu kiến thức bằng nhiều kênh thông tin khác nhau, khai thác triệt để
các phương pháp dạy học tích cực, và đặc biệt là hình thành cho các em thói quen
tham gia tích cực và hiệu quả vào các trò chơi học tập do giáo viên thiết kế. Từ đó
học sinh sẽ tự tìm hiểu, nắm bắt và tổng hợp các kiến thức bài học, các em sẽ tự rút
ra những nhận định, rút ra bản chất và quy luật của nội dung bài học. Đây là một
vấn đề khơng hồn tồn mới mẻ nhưng theo tơi rất quan trọng bởi vì thơng qua
phương pháp tổ chức trị chơi các em khơng những nắm được kiến thức của bộ mơn
GDCD - GDKT&PL mà cịn thấy được mối liên hệ giữa các nội dung của bộ mơn

với thực tiễn cuộc sống. Hơn nữa, chương trình giáo dục hiện nay đang hướng tới
việc “lấy học sinh làm trung tâm” thì việc sử dụng phương pháp tổ chức trị chơi
trong dạy học nói chung và dạy học mơn GDCD - GDKT& PL nói riêng lại là rất
cấp thiết. Điều này được thể hiện ở kết quả của bảng khảo sát ý kiến học sinh.

qu

an

ly

do

w

nl

oa

d

lu

an

va

ul
nf

oi

lm

at

nh

z

z

gm

om

l.c

ai

Tất cả những nhiệm vụ trên đều hướng đến một mục đích duy nhất là giúp các
em đạt điểm cao ở môn GDCD (theo cam kết chất lượng giáo dục đạt 8,25 điểm
trở lên), góp phần nâng cao tỉ lệ đậu tốt nghiệp của nhà trường đồng thời tích hợp
rèn kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh; giúp các em bản lĩnh, tự
tin khi rời ghế nhà trường.

an

Lu

n
va

1. Lựa chọn các nội dung bài học phù hợp để tổ chức dạy học bằng phương
pháp tổ chức trò chơi nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh.
- Mỗi phương pháp dạy học đều có những ưu và nhược điểm riêng, phương
pháp dạy học tổ chức trị chơi cũng khơng phải ngoại lệ. Dạy học bằng phương
pháp tổ chức trò chơi là một hình thức tổ chức dạy học tích cực, mang lại hiệu quả
cao. Trong dạy học bằng phương pháp tổ chức trị chơi, giáo viên và học sinh
khơng chỉ sử dụng một phương pháp riêng biệt mà cùng một lúc đồng thời thực
hiện nhiều phương pháp, kỹ thuật, phương tiện...dạy học khác nhau như: Thảo luận
theo nhóm, theo đội, nghiên cứu, phân công nhiệm vụ, giải quyết vấn đề, giải
quyết tình huống…Với tính tổng hợp, đa dạng, đặc thù như trên chúng ta nên lựa
chọn những tiết dạy phù hợp dựa trên kiến thức, thời lượng, đặc điểm của mỗi bài
17

ac
th

II. MỘT SỐ KINH NGHIỆM SƯ PHẠM ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY
HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO HỌC SINH
THÔNG QUA PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC TRỊ CHƠI TRONG DẠY HỌC
MƠN GDCD - GD KT&PL Ở TRƯỜNG THPT


va
n
t
to
ng

hi

học, lớp học từ đó áp dụng phương pháp tổ chức trò chơi sao cho phù hợp và hiệu
quả cụ thể như sau:

ep

sk

kn

- Chương trình mơn GDKT&PL:

qu

+ Chủ đề 1: Bài 1: Các hoạt động kinh tế cơ bản trong đời sống xã hội

an

Bài 2: Các chủ thể của nền kinh tế

ly

do

+ Chủ đề 2: Bài 4: Cơ chế thị trường

w

+ Chủ đề 3: Bài 6: Thuế

nl

oa

+ Chủ đề 6: Bài 10: Lập kế hoạch tài chính cá nhân

d

lu

+ Chủ đề 7: Bài 12 : Hệ thống pháp luật và văn bản pháp luật việt nam

an

va

+ Chủ đề 8: Bài 17: Nội dung cơ bản của Hiến Pháp về kinh tế, văn hóa, xã hội,
giáo dục, khoa học, cộng nghệ, mơi trường.

ul
nf

oi

+ Bài 2: Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường

lm

- Chương trình mơn GDCD

nh
l.c

ai

gm

+ Bài 12: Chính sách tài ngun và bảo vệ mơi trường

z

+ Bài 11: Chính sách dân số và giải quyết việc làm

z

+ Bài 5: Cung cầu trong sản xuất và lưu thơng hàng hóa

at

+ Bài 4: Cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa

an

+ Bài 6 : Các quyền tự do cơ bản của công dân

Lu

+ Bài 2: Thực hiện pháp luật

om

+ Bài 13: Chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, môi trường

n
va

2. Sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong hoạt động khởi động một số
bài trong chương trình GDCD - GD KT&PL ở trường THPT.
* Mục tiêu: Khởỉ động bài học hay còn gọi là mở bài là hoạt động đầu tiên,
hoạt động này nhằm giúp học sinh huy động những kiến thức, kĩ năng, kinh
18

ac
th

- Sau khi tiến hành dạy học bằng phương pháp tổ chức trị chơi ở những bài
học trên, tơi thấy rằng, việc lựa chọn nội dung bài học, đơn vị kiến thức tương ứng,
phù hợp với phương pháp sẽ làm tăng hiệu quả, tính hấp dẫn và sự thiết thực của
bộ mơn. Các em sẽ u thích và chủ động hơn trong học tập, khơng khí học tập vui
vẻ, thoải mái, cuốn hút. Tuy nhiên, thông qua việc lựa chọn chủ đề dạy học, bài
học tôi rút ra kinh nghiệm để tổ chức dạy học bằng phương pháp tổ chức trò chơi
đạt hiệu quả cần lưu ý lựa chọn những nội dung với thời lượng hợp lí. Vì vậy dạy
học bằng phương pháp tổ chức trị chơi có nhiều ưu điểm nổi trội với bộ môn
GDCD - GDKT& PL, để đạt được điều đó người giáo viên khi thiết kế kế hoạch
dạy học cần cân nhắc, lựa chọn nội dung đúng, phù hợp để biến những giờ học khô
cứng, tẻ nhạt thành những giờ học sinh động, hấp dẫn và hiệu quả cao.

va
n
t
to
ng

hi

nghiệm của bản thân về các vấn đề có nội dung liên quan đến bài học mới.
Hoạt động khởi động sẽ kích thích tính tị mị, tạo nên sự hứng thú, tâm thế
của học sinh ngay từ đầu tiết học. Vì vậy việc tổ chức trị chơi cần chú ý tạo được
hứng thú cho học sinh để học sinh được thực hiện nhiệm vụ, được tham gia vào
các trò chơi khởi động, để tạo khơng khí hứng khởi, vui vẻ, thoải mái để bước vào
tiết học. Nội dung và cách thức tổ chức trò chơi phải rất cụ thể rõ ràng và dễ thực
hiện; trò chơi càng thu hút được nhiều học sinh tham gia càng tốt. Các nội dung
của trò chơi phải thể hiện được nội dung của tiết học, thông tin dữ liệu phải thể
hiện rõ mục tiêu học tập, bởi vậy thơng qua trị chơi học sinh xác định được những
nội dung nhiệm vụ cụ thể nêu được nhiều vấn đề, khía cạnh cần giải quyết trong
tiết học.

ep

kn

sk

qu

an

ly

do

w

nl

oa

d

lu

* Cách thức thực hiện: Phương pháp tổ chức trò chơi ở hoạt động khởi động của
tiết học, được tiến hành ngay sau khi ổn định tổ chức lớp. Với mục tiêu nhằm tạo
khơng khí hứng khởi, tâm thế thoải mái, vui vẻ. Nên sau khi tổ chức cho học sinh
tham gia trò chơi giáo viên đặt ra một số câu hỏi từ đó dẫn dắt học sinh xác định
vấn đề sẽ tìm hiểu ở hoạt động hình thành kiến thức mới.

an

va

ul
nf

oi

lm

*Ví dụ cụ thể:

nh

at

+ Ví dụ 1: Sử dụng phương pháp tổ chức trị chơi: “Ơ chữ bí ẩn” ở phần
khởi động ở tiết 3 bài 13 “ Chính sách giáo dục và đào tạo, Khoa học và công
nghệ, Văn hóa ” - GDCD 11.

z

z

gm

- Mục tiêu: Giúp học sinh tìm ra được từ khóa của tiết học: Văn hóa

an

Lu
n
va

+ GV phổ biến luật chơi:

om

+ GV tổ chức trị chơi; “ Ơ chữ bí ẩn ”

l.c

Bước 1:Chuyển giao nhiệm vụ học tập:

ai

- Tổ chức thực hiện:

- Sau khi các em đã hồn thành mở song các ơ chữ. Đại diện bạn chiến thắng
sẽ báo cáo kết quả.
- GV chiếu trên màn hình ti vi và đọc câu hỏi, yêu cầu HS các em hiện nhiệm
vụ học tập
- Câu hỏi:
Câu 1: Ô hàng ngang thứ 1; Gồm 5 chữ cái? Là một loại hình nghệ thuật đặc
sắc của Nghệ An?
Câu 2: Ô hàng ngang thứ 2; Gồm 11 chữ cái. Là một trong những làn điệu
dân ca tiêu biểu của vùng châu thổ sông Hồng ?
19

ac
th

- GV tổ chức cho cả lớp tham gia trò chơi. Trong thời gian 3- 4 phút các em
độc lập suy nghĩ, tìm và trả lời nhanh nhất đáp án là câu trả lời của mình cho từng
ơ chữ hàng ngang. Chữ bí ẩn sẽ là ô hàng dọc
- Học sinh được lựa chọn ô hàng ngang bất kỳ
- Trong thời gian quy định bạn nào giải được nhiều ô chữ và nhanh nhất nhất
sẽ là người chiến thắng và người chiến thắng cuối cùng sẽ là người tìm ra ơ chữ bí ẩn.

va
n
t
to
ng

hi

Câu 3: Ô hàng ngang thứ 3; Gồm 10 chữ cái. Lễ hội được tổ chức hàng
năm ở Tây Nguyên?
Câu 4: Ô hàng ngang thứ 4; Gồm 9 chữ cái. Lễ hội được tổ chức vào dịp đầu
năm trên các dịng sơng?
Câu 5: Ơ hàng ngang thứ 5; Gồm 5 chữ cái. Tên của một trò chơi dân gian?
Câu 6: Ô hàng ngang thứ 6; Gồm 5 chữ cái. Trang phục truyền thống của
người phụ nữ Việt Nam

ep

kn

sk

qu

an

ly

do

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

w

nl

- HS làm việc cá nhân, tư duy phản ứng nhanh để giải được ô chữ nhanh nhất

oa
d

Bước 3: Báo cáo và thảo luận

lu

- GV mời HS tham gia trả lời câu hỏi
- Sản phẩm:
Câu 1: Ô Hàng ngang thứ 1; Là một loại hình nghệ thuật đặc sắc của Nghệ An?
Gồm 5 chữ cái? Ví dặm
Câu 2: Ô hàng ngang thứ 2;. Là một trong những làn điệu dân ca tiêu biểu của
vùng châu thổ sông hồng ? Gồm 11 chữ cái? Dân ca quan họ
Câu 3: Ô hàng ngang thứ 3; Gồm 10 chữ cái. Lễ hội được tổ chức hàng năm ở
Tây Nguyên? Cồng chiêng
Câu 4: Ô hàng ngang thứ 4; Gồm 9 chữ cái. Lễ hội được tổ chức vào dịp đầu
năm trên các dịng sơng? Đua thuyền
Câu 5: Ơ hàng ngang thứ 5; Gồm 5 chữ cái. Tên của một trò chơi dân gian?
Kéo co
Câu 6: Ô hàng ngang thứ 6; Gồm 5 chữ cái. Trang phục truyền thống của
người phụ nữ Việt Nam? Áo dài

Ơ chữ bí ẩn hàng dọc cần tìm: Văn hóa

an

va

ul
nf

oi

lm

at

nh

z

z

om

l.c

ai

gm

an

Lu

n
va

Bước 4: Kết luận và nhận định

Hình ảnh học sinh tham gia trị chơi “ Ơ chữ bí ẩn”
20

ac
th

GV nhận xét, từ phản ứng trả lời nhanh của HS, GV chốt nội dung từ khóa cần tìm
chính là nội dung tiết học.